Tíminn - 06.02.1958, Blaðsíða 7

rÍMÍNN, fimmtudaginn 6. febniar 1958.
»
I feiSara dagblaSsins Tím-
inn 2. þ. m. eru ýmsar aS-
finnslur varSandi fram-
kvæmd ákvæSa um skyldu-
sparnaS. AS því tilefni skal
eftirfarandi tekiS fram:
Samkvæmt lögum nr. 42, 1. iúní
1957, er öll'um einstaklingum á
aldrmum 16—25 ára skylt að
leggja til hliðar 6% af launum
sínum, sem greidd* eru í pening-
um eða sambærilegum atvinnu-
tekjum í því skyni að mynda sér
sjóð til íbúðabygginga eða til bú-
stofnunar í -sveit.
Lög þesjii gengu í gildi 1. júní
s. 1.
ASIatriði laganna
Þegar til framkvæmda kemur
á þessum ákvæöum gætir bess
nokkuð, að unga fólkinu þykir það
illa leikið og á hlut þess gengið.
Er því rótt, að vekja athygli þess
á eftirtöldum atriðmn varðandi
spariféð, sem tekið er af því án
vilja þess eða samþykkis.
1. Fé það, sem skylt er að
spara er undanþegið tekju-
skatti og útsvari.
2. Umrætt sparifé er vísi-
tölutryggt. Ef verðlag hækkar
og vísitalan hækkar meðan
sparnaður þessi varir, fær
unga fólkið, þegar það er leyst
frá skyldusnarnaði, uppbót í
samræmi við hækkun vísitöl-
unnar.
3. Sparifé þetta ber vexti
eins og þau verðbréf, sem eru
vísitölutryggð.
4. Þeir, sem safnað hafa a.
m. k. 25.000 kr. á þennan
hátt hafa forgangsrétt til lána
til íbúðabygginga.
5. íbúðalán til beirra mega
vera allt að 25% hærri en al-
mennt gerist þó eigi yfir %
af matsverði viðkomandi
íbúðar.
6. Undanþegið skyldusparn
aði er gift fólk, sem stofnað
hefir heimili, skólafólk, sem
stundar nám í skóla 6 mánuði
eða meiva á ári og iðnnemar
meðan þeir stunda iðnnám.
Ennfremur eru þeir undan-
þegnir skvldusnarnaði, sem
hafa bövn eða aðra skvlduó-
maga á ft’amfæri sínu, bó ekki
þeir, sem hafa vfir 30 bús. kr.
skattskvldar tekiur, enda hafi
þeir ekki fvrir heimili að siá.
Loks er undii’skattanefndum
heimiít að veita tímabundna
undanbágu frá snarnaðar-
skyldu beim, sem verða fyrir
yejkindnm eða slvsum eða
hafa sévstakjega þungar fjár-
hagsbyrðar.
Tvær leíðir
Vi’ð framkvæmd þessa skyldu-
sparnaðar koma einkum tvær leið-
ir til greina. Annars vegar má
innheimta sparnaðinn á svipaðan
hátt og opinber gjöld, hins vegar
má innheimta hann með sölu spari
inerkja. Báðar þessar aðferðir hafa
sína kosti og galla.
ITöfuðkostur skattheimtuleiðar-
innar er sá, hve hún er einföld.
Álagning skyldusparifjár væri auð
veldlega framkvænianleg hjá
skattyfirvöldunum og mundi ekki
baka þeim mjög mikla fyrirhöfn.
Innheimta sparifjárins færi þá
fram ems og innlieimta tekju- og
eignarskatts og væri væntanlega
ekki mjög verkafrek. Að sjálf-
sögðu yrði þá þeim einum gert
að inna af höndum skyldusparnað,
sem ekki eru undanþegnir, svo að
eng'a fyrirhöfn þvrfti að baka fólki
vegna endurgreiðslu. Þelta eru
óneitanlega miktir kostir, en því
miður eru miklir ókostir samfara
þessari framkvæmd.
Höíuðkostur skattheimluleiðar-
iunar er sá, hve hún er einföld.
Alagning skyldusparifjár væri auð
Skylduspamaður ungmenna, ákvæði
laganna og framkvæmd þeirra
Skýringar til leiðbeiningar fyrir almenning
veldlega framkvæmanleg hjá
skattyfirvöldunum og mundi ekki
baka þeim mjög mikla fyrirhöfn.
Innheimta sparifjárins færi bá
fram eins og innheimta tekju- og
eignarskatts og væri væntanlega
ekki nijög verkafrek. Að sjálf-
sögðu yrði þá þeim einum gert að
inna af höndum skyldusparnað,
sem ekki eru undanþegnir, svo.að
enga fyrirhöfn þyrfti að baka fólki
vegna endurgreiðslu. Þetta eru ó-
neitanlega miklir kostir, en því
miður eru miRlir ókostir samfara
þessari vramkvæmd.
í fyrsta lagi mætti rcikna með
töluverðum innheimtuvanhöldum.
í öðru lagi er mjög hætt við
því, að unga fólkinu þætti nokk-
uð mikið að fá kannske allt að
4.000 krónum eða meira bætt við
gjaldseðla sína, sem áreiðanl'ega
þykja nógu háir án þeirrar við-
bótar.
Loks má svo segja, að eytt fé
verður ekki sparað, en sjálfsagt
er það nokkuð algengt, að ungg
fólkið eyði tekjum sínum jafnóð-
um og þær koma.
Sparimerkin
Þar eð eigi var mögulegt. að
ná skyldusparnaði frá 1. júní 1957
með sparimerkjasölu, var ákveðið
að innheimta skyldusparnað af
launum, sem greidd voru á tíma-
bilinu 1. júní til 31. des. 1957,
með þinggjöldum þessa árs.
Skyldusparnaður fyrir þetta tíma-
bil, kemur því fyrst til innheimtu
á manntalsþingum á komandi
sumri.
Frá 1. janúar s. 1. er skyldu-
spárnaður innheimtur með spari-
merkjum.
Ilöfuðkoslur sparimerkjaleiðar-
innar er sá, að skylduspariféð er
lagt til hliðar um leið og tekn-
anna er aflða, sem það miðast við.
Innheimtuvanhöld eru því alls
engin. Hins vegar hefir þessi leið
því miður ýmsa ókosti.
í fyrsta lagi er greiðsla launa
að hlut í sparimerkjum mikil
fyrirhöfn fyrir laungreiðendur og
er þetta vafalaust mesti ókostur
þessa fyrirkomulags.
í öðru lagi er óhjákvæmilegt,
að koma á öruggu eftirliti með
sparimerkjakaupum laungreiðend-
anna og skyldusparifjáreign þeirra
sem skyldir eru að spara. Þetta
kostar óhjákvæmilega mikla
vinnu.
í þriðja lagi er nauðsynlegt að
auðvelda þetta eftirlit með því,
að undantekningarlaust öllum,
sem á skyldusparnaðaraldri eru,
verði gert að taka við merkjum.
Þeir, sem eiga rétt til undanþágu
frá skyldusparnaði, verða því að
fá sparimerkin endurgreidd.
Óhjákvæmileg óþægindi
Af nefndum leiðara Tímans má
skilja, að það er einkum þetta síð-
asta atriði, sem óhæfilcgt þykir
vegna skriffinnsku.
Fyrst og fremst skal vakin at-
hygli á ákvæði 2. mgr. 11. gr. lag-
anna, en þar segir svo: „Þó að
maður kunni að eiga rétt á und-
anþágu frá sparnaðarskyldu, verð-
ur hann áð láta hið tilskilda spari-
fé af hendi, þar til hann hefir
fengið formlaga undanþágu, en
þá á hann rétt til endurgreiðslu,
svo fljótt sem við verður komið.“
Þannig er það fyrirkomulag iög-
bundið, sem nú hefir verið upp
tekið í reglugerð um framkvæmd-
ina varðandi þetta atriði. Það er
því mjög hæpið, að breyting sú,
sem hér um ræðir fái staðizt að
óbreyttum lögum.
E’gi að siður er rétt að gera
nokkru ýtarlegri grein fyrir þessu
atriði.
Gert er ráð fyrir því, að skatta-
yfirvöldin annist eftirlit með spari
merkjakaupum laungreiðenda og
skyldusparifjáreign þeirra, sem
cru á skyldusparnaðaraldri.
Allir laungreiðendur eru skyld-
aðir til þess, að gefa skattyfir-
völdum upplýsingar um allar
launagreiðslur sínar. Laungreið-
endur útfylla og afhenda skattyfir-
völdunum hina svokölluðu launa-
miða og hefir þessi háttur verið á
hafður um áratugi. Ef laungreið-
endum er gert að greiða öllum á
aldrinum 16—25 ára 3% launa
þsirra í sparimerkjum er eftirlitið
með merkjakaupum laungreiðenda
tilLölulega auðvelt. Skattayfirvald-
ið leggur þá aðeins saman upp-
hæðir allra slíkra launamiða og
reiknar út 3% af heildarupphæð-
inni. Gert er ráð fyrir því, að póst
málastjórnin sendi skattayfirvaldi
vottorð um sparimerkjakaup hans,
svo að skattayfirvald geti stað-
reynt, hvort hlutaðeigandi laun-
greiðandi hafi keypt merki svo
sem honum bar. Verði misbrestur
á þessu, skal laungreiðandi greiða
sérstákt giald er vera skal allt
að þrefaldri þeirri upphæð, sem
hann liefir vanrækt að kaupa
merki fyrir. Þetta er að vísu all-
niikið aukin störf hjá skattyfir-
völdum, en þó alls ekki ókleift.
Hinsvegar veldur þessi fram-
kvæmd þeim, sem undanþegnir
eru, nokkurri fyrirhöfn. Þeir
verða fyrst og fremst að fá sér
sparimerkjabók á pósthúsum eins
og amiað fólk, sem er á aldrinum
16—25 ára. Síðan verða þeir að
fara með sparimerkjabók sína til
lögreglustjóra eða hreppstjóra og
sanna þar undanþágurétt sinn. Að
því loknu ritar lögreglustjóri eða
hreppstjóri á þar til gert eyðublað
í sparimerkjabókinni, vottorð sitt
um undanþáguna. Þegar nú hlut-
aðeigandi undanþeginn maður,
fær greidd laun sín, þar af í spari-
merkjum 6%, þarf hann að líma
þessi merki á eitt blað í spari-
merkjabókinni og fara síðan með
hana eða senda hana á pósthúsið
og mun þá fá merkin endurgreidd
gegn afhendingu blaðsins með á-
límdu merkjunum. Þetta er að
vísu fyrirhöfn, en þó langt frá
því að vera nokkrum manni óbæri-
legt. Sá, sem ekki er undanþeginn
þarf einnig með bók sína í póst-
hús til þess að láta taka úr henni
sparimerki, svo að sparifé hans
beri vexti.
Reynslan af orlofslögunum
Spurningin er nú, hvort mögu-
legt væri að losa undanþegna
manninn við þessa fyrirhöfn.
Kemur þá fyrst til athugunar
að fela laungreiðanda að meta
það, hvort launþegi hafi fullnægt
ákvæðum laganna um undanþágu
frá skyldusparnaði. Án efa væri
mörgum laungreiðendum trúandi
til þess að framkvæma mat þetta
samvizkusamlega, en tæplega
nærri því öllum. Iíaunar er þeg-
ar fengin reynsla af sliku mati
laungreiðenda. Afhending orlofs-
merkja, samkvæmt lögum um or-
lof vellur algjörlega á samvizku-
semi laungreiðenda og launþega.
í því tilviki er fé launþegans
bundið aðeins mjög stuttan tírna
og aldrei lengur en 11—12 mán-
uði. Freistingin til að fara í krng-
um þau ákvæði er þvi miklu minni
heldur en freistingin til þess að
fara i kringum ákvæðin um skyldu
sparnað, sem binda fé launþeg-
anna al'lt að 10 árum. Það er
kunnugra en frá þurfi að segja,
að framkvæmd ákvæðanna um or-
lof hefir farið mjög á annan veg
en lög gera ráð fyrir. Þó rnundi
enn verri reynsla fást, ef sami
háttur væri upp tekinn varðandi
framkvæmd laga uin skyldusparn-
að. Væri þá verr af stað farið en
heima setið.
EftirlitiS
Þegar menn liafa áttað sig á
því, að nauðsynlegt sé að koma
á öruggú eftirliti með framkvæmd
laga um skyldusparnað er ljóst,
að ekki er í annað hús að venda
en til skat'tayfirvaldanna. Hjá
þeim liggja þegar fyrir hendi nær
öll þau gögn, sem nauðsynleg eru
til þess að staðreyna lögfest spari-
merkjakaup laungreiðenda a.m.k.
ef þau eru undantekningarlaust
vegna allra á skyldusparnaðar-
aldri. Öðru máli er að gegna, ef
laungreiðendur eiga ekki að greiða
laun með sparimerkjum til þeirra
sem undanþegnir eru. Þá verða
skattayfirvöldi nað velja úr launa
miða þess fólks og það er ekki
auðvelt. Það myndi kosta gifur-
lega vinnu að fiokka launamiða
eftir því hvort hlutaðeigandi laun-
þegi kynni að vera undanþeginn
skyldusparnaði eða ekki. Þar að
auki mundu skattayfirvöld senni-
lega ekki geta framkvæmt slíka
flokkun svo að öruggt mætti telja.
Kostnaður skattayfirvalda við
slíka rannsókn eina yrði líklega
margfalt meiri en sá kostnaður
verður vegna eftirlits með skyldu-
sparnaðinum, sem nú hefir verið
ákveðið með lögum og reglugerð-
um.
Samkvæmt framansögðu er aug-
ljóst, að nokkur vandkvæði eru á
því að breyta gildandi ákvæðum
að því er varðar skyldu undan-
þegins fólks til þess að taka við
sparimerkjum eins og annað fólk
á skyldusparnaðaraldri verður að
gera. Það eru að vísu óþægindi
fyrir þetta fólk, að þurfa að fá
sér sparimerkjaþók, hún er afhent
ókeypis, og afhenda merki sín á
næsta pósthúsi eins og aðrir verffa
að gera á þessum aidri. Munurinn
er þó aðeins sá, að þetta undan-
þegna fólk fær merkin greidd við
afhendingu þeirra, en hinir verða
að bíða greiðslu merkjanna allt
að 10 árum.
Reykjavík, 4. febrúar 1958.
Hjálmar Vilhjálmsson
Hlutu verðlaun íyrir björgunar-
störf á Keflavíkurflugvelli
í síðastliðinni viku hlutu þrír íslendingar og’ þrír Banda-
ríkjamenn viðurkenningarskjöl og peningaverðlaun á Kefla-
víkurflugvelli. Karl Þorsteinsson og Jón Þorsteinsson hlutu
2429 kr. hvor, sem viðurkenningu fyrir að hafa bjargað lífi
undirforingja nokkurs í bandaríska flughernum, er kvikn-
að hafði í fötum hans. |
Þeir féíagarnir Jón og Karl voru sjúkrahússins, og sagði læknir
á leið til vinnu sinnar hinn 11. þsim að nveð því að korna hinum
september- síðastliðinn, þegar þeir særða manni svo fljótt lil hjálpar,
heyrðu sprengingu cg sáu að kvi-kn hefðu þeir gjargað honuni frá því
að hafði í föituni Crawfords undir að hljóta svo slæm brunasár, að
foringja, sem tekið haíði að hluapa þau hefðu getað leitt hann til
í ofsahræðslu. Þeir tóku til fól- dauða.
anna og htapu á eftir undirforingj Bandaríkjamaður, að nafni Ray-
anum, sem hafði fengið taugaáfall mond N-ewman, hlaut verðlaun fyr
hentu honum á jörðina og tókst ir að lijlálpa Erlingi Theodórssyni,
þeim brátt að slökkva í fö.tum töruhílstjóra á Keflavíkurflug-
Síðan íluttu þeir hann í flýti til veHi, sem lxafði orðið fyrir slysi
hans. I a£ eídi. Eiiingiur Theodórsson var
Á víðavangi
„Leiðtogi SjálfsfæSismanna
— næstur Ólafi Thors"
Hin stöffuga viðleitni Mbl. tílfc
aff þakka Bjarna Benediktssynil
kosningasigurimi, hefir nú orðflÞ
til þess, aff eitt áhrifamesta, máf-
gagn Sjálfstæðisflokksins hefir
svaraff með eftii’farandi klausa,
iimrannuaffri á forsíðu og uiidii'
fyrirsögninni liér að ofan:
„Hinui miklu keppni inill#
Bjania Benediktssonar og Gunm-
ars Thoroddsens um arf töku*
eftir Ólaf Thors virðist nú Iok*-
ið. Stórsigur Sj,áIfstæffisfIokkí-
ins vh’ðist, aff sögn kunnugra1,
skipa Gunnar óumdeilanlega it
næsta sæti á efíir Ólafi, enda
liefir Guiinar niarga kosti fraun
yfir Bjarna sem Ieifftogi fólksins.
Gunnar Thoroddsen hefir sýnS
í orffi og sanuað í verki, a.&'
vinsældir hans eru hverjum
manni innan flokksins meiri þeg-
ar undan er skilinn Ólafur Thors.
Bjai-ui er aff vísu mannkostamaS-
ur, en þó munu meðfæddir skap-
brestir lians verffa houum afr
falli, ef leitað verffur til Sjálf-
stæffismanna um þann, er þeíi*
vilja í sæti ekilsins."
Mbl. er hér hins vegar á allt
öffru máli og’ mun það þvi
alveg ofniælt, aff „hinni mikliit
keppni“ Bjarna og Gunnars sé
lokiff.
„Hin gamla samfylkingar-
tína kommúnista"
Mbl. heldur áfram aff hamra
á því, að Tíminn boffi „hina
gömlu samfylkingarlínu konnu-
únista", þegar liann Iivetiir tíí
þess, að frjálshuga fólk, sem s©
andvígt afturhaldi og eiuræfff,
taki höiidum saman. Að dómS
Tímans hefir kommúnisniina
jafnan veriff og er afturhaMs- og
einræffisstefna, og stundum heí'-
ir Mbl. líka haldiff því fraiu.
Þaff er því ekkert annaff en eité
af hinum gulu sögum Mbl., þeg-
ar þaff er aff reyna aff túlka um»
rædd umrnæli Tímans serni
gamla sanifylkingarlínu komni-
únista.
Hljóðleiki INAbl. um
Akranes
Fyrir bæjarstjórnarkosniugar».
ar birti Mbl. margar greinar uim
stjórn vinstri flokkamia á Akra-
nesi, og lét ekki neitt skorta á
gular sögur um hana. Þetta þótti
þó ekki nægilegt, heldur vai'
lögfræðingur úr Heimdalli send-
ur upp á Akranes og látiun vinna
þar aff áróðri í alhnarga mánuffi
fyrir kosningarnar. Önnur viff-
brögff voru eftir þessu. Það átti
vissulega aff segja mikil tíðind*
frá Akranesi eftir kosningarnaK*
um óviusældir vinstri mamia og
stjórnai’stefnunnar. En ef ilæma
má eftir Mbl. síffan kosninguua
Iauk, hefir orðiff býsna lítið úr
þeim vonurn, því aff blaðið Iiefir
forffazt eins vandlega og þaS)
hefir getaff að minnast nokkuff á
Akranes.
Daníel og Gunnar
Kosnhigaúrslitin á Akrnesi bar
nýlega á góma, þar sem einn af
forustumönnum Sjálfstæðiö-
flokksius var staddur. Hanu var
spurður aff því, hvort þau bent»
tH þess, aff ríkisstjórnin væri ó»
vinsæl, en Sjálfstæðismenn hafa
mjög reynt að túlka kosningaúr-
slitin á þami veg. Þaff er ekkert
aff niai’ka úrslitin á AkrauesJ,
sagffi haun, því að Daníel er sv#
duglegur bæjarstjóri. En er
Gunnar Thoroddsen ekki líka
duglegur borgai’stjóri?, var spurt.
Þá þaguaði þessi forkólfur Sjáli-
stæðisflokksins alveg.
aff setja benzín á vélkrana, þegar
allt í einu varð sprenghig í b :nzín
inu, en við það kviknaði í föfum
lians. Eftir að hafa bjargað mann-
inum, sá Newman um að eldurina
í vélkrananum var slökktur.
Þriðji íslendingurinn, sem hlaut
verðlaun fyrir hugkvæmni í starfi
sínu, var Magnúls Kristjánsson i
Keflavik.