Tíminn - 06.03.1958, Blaðsíða 4

4
T í MIN N, fimmtudaginn 6. marz 1958*
Annan dag marzmánaðar
1958 lauk dr. Vivian Fuchs
og samveldislandaleiSangur
hans ferðinni yfir þverf Suð-
urskaufslandiS. Þegar þeir
félagar óku inn í Scott-bæki-|
stöðina við McMurdosund,
höfðu þeir að baki 2100
mílna ferðalag, sem kallað
hefir verið „síðasta stóra
könnunarferðin á jarðarkúl-
• //
unni.
Shackleton hafði dreymt um
þetta ferðalag" fyrir 40 árum, en
þá var það óframkvæmanlegt.
Scott hafði líka dreymt um það.
Minningin um har.n og félaga
hans, sem urðu úti á ísauðninni
1912, var ætíð rík í huga Bret-
anna í þessum leiðangri.
Fyrstu frétíirnar, sem dr. Fuehs
og menn hans fengu, er 'þeir óku
inn á Scottstöðina var að Elísa-
bet Bretadrottning hefði gert
Fuchs að riddara. Var homtm feng-
ið símskeyti frá drottningu, þar
sem honum er þakkað afrekíð og
óskað líl hamingju með sigurinn.
'Siðan var tilkynningin um riddara-
nafnbótina lesin I heyrand* hljóði
Sir Edmund og Sir Vman skála í
kampavmi aS lokkni írægSaríör -
Engin merki missættis lengur - LeiS~
angurinn kostaSi 500.000 sterlings-
pund - Vísindalegur árangur talimi
mikill - Ferðin talin „síðasta stóra
könnunarferðm' á jarðarkúhmni
Gott er að eiga góðan að
Lei'o’in, sem Sir Vivian Fuchs cg leiöangur hans fór yfir Suðurskautið
t®
Sir Vivian Fuchs
í matsfcála leiðangursmanna á
Scottstöðinni. Að því loknu sungu
„For he is a jolíy good MIow'1 en
Sir Edmund Hilíary hóf upp kampa
vin.-glas og hrópaði: Drekkum
skál Sir Vivian Fuchs“ og bá
hljómaffi íitlUiffln opinberlega í
fyrsta sinn.
Sir Vivian
Rétt eftir aff leiðangurstnenn
óku inn á Scoftstöðina, ræddi dr.
Fuchs við konu sína í fyrsta sinn
eftir 99 daga ferðalagið yfir heim-
skautssvæðiS. Frú Joyce Fuchs
hafði kvatt mann sinn í Shackle-
tonstöðinni, er har.n hélt af stað,
og nú ræddi hún við hann í síma
ffrá Nýja-Sjálar.dí 99 dögum sið-
ar. Mikill er nú orðinn aðstöðu-
munur eiginkvenna leiðar.gurs-
ananna og könnuða miðað við það
sem var, er Scoít hólt 111 Suður-
pólsland’sins. Þá var fréttalausf
mánuðum saman, en ástvinir biffu
í milli vonar og ótta í mörg þús-
und mílna fjarlægff.
Skömmu eftir komuna flutti Sir
Vivian útvarpsávarp og þar kom
fram, að allt missætfi í milli hans
og Sir Edmunds HV'á::ys er úr
‘sögunni. Fucbs fór mjög lofsam-
legum orðum ura Hili.'.ry og að-
stoð þá, sem hann og menn !’?.ns
ihefffu veitt. Gott samkomulag
þeirra félaga varð líka strax aug-
ljóst, er þeir óku ínn ;' Scoítstöð-
ina og 'stigu af beltisdráttarvélún-
um. Þeir komu til móts við heima-
menn á Scottstöðir.ni eins og bræð-
ur, en Bandaríkjamennirnir, sem
þar voru fyrir, skutu flugblysum
og blésu í hor.n þeim til heiðurs.
i 'Fyrs-fu orðin, sem hrutu af vör-
■ um dr. Fuohs voru: „Það er dá-
samlegt að vera kominn hingað,"
Breytt aSstaSa
! Dráttarvélarnar 4, sem þeir kalla
Snov/ Cait óiku inn á stöðina 99 dög-
jum eftir að þær l'ögðu upp frá
: Shackleton stöðinni við Weddel-
; haf. • Veffur var fagurt, kyrrt og
i bjart, þegar leiðangursmenn lögðu
j upp í siðasta áfangann, sem var
j 23 mílur. Um hádegi sást til ferffa
; leiðangursmanna frá Scottstöðinni
'og var þá uppi fótur og fit til að
j taka á móti og nokkrir véls'Ieðar
'ilögðu af stað á möti þeim. Dr.
Fucbs ók í fyns-ta „snjófcettinum“
og hann stöffvaði hann í skugga
j hæðarinnar, sem l>er minnismerk-
j ið um Robert Falcon Scott og fé-
jlaga hanis, sam fórust á ísnum
j 1912, á heimleið frá pólnum.
Leiðangursmienn stilltu sér þar
næst upp meðan myndir voru
j teknar, affiir vorú glaðir og reifir.
En leiðangursmtennirnir eru þess-
; ir: R:oy Homard, verkfræðingur
ífri Bristol, Ralph Lenton, loft-
1 skeytamaður frá Coulsdon, Bret-
landi, George Lowe, Ijósmyndari
leiðangursias, frá Nýja-Sjiálandi
(Hann var með Hiilary í Everest-
leiSangrinum), David Pratt, vél'-
fræðingur frá Bournemouth, All-
an Rogers læknir, frá háskólanum
I Bristol, David Stratton, ferða-
stjóri, frá London, Johannes La
1 Grangte, veðurfræðingur, frá Bret-
: lar.di og Geoffrey Praít, eðlisfræð-
jingur frá Bretliandi.
Fí'amHSaráæflanir
í útvarpsávarpi sínu sagði Sir
Vivian stuttlega frá leiðangrinum
og hlóð lofi á Hillary og menn
hans fyrir það, hversu vel þeir
hefðu gengið frá birgðastöðvum á
Ieiðinni frá Seottstöðinni til bæki-
stöðvar 700. Þegar Fuchs var spurð
ur um framtíðina, sagði hann: Ég
fer fyrst til Nýja-Sjálands þar sem
konan mín bíffur mín.“ Eri Sir
Edmund Hillary sagði: „Ég sný
mér aftur að garðræktinni. Ég
cetla að koma garðinum mmum í
gott la:g.“
í ummælum beggja kom fram
að þeir eru alsáttir og samkomu-
lag á ferðinni frá bækistöð 700
til Scottstöðvarinnar hefir verið
ágætt. Þeir sögðu frá því. að er
þeir óku léttan um isbreiður heim-
skautslandsins á „snjótöttum“ sín-
um, bafi þeir oft gert samánburð
á ferðatækni nútímans og göngu-
ferð Scotts og félaga, er beittu
i sjálfum sér fyrir steðana. Mikil
hætta stafaði af jökuLsprungum
og var það könunnarstarf, sem Sir
Edmund og félagar hans unnu í
fyrri ferð þeirra mjöig mikilvægt
sagði Fuchs. Sprungusvæðin voru
rækiiega merkt.
Vísindalegur árangur
I
j Dr. Fuchs kvaðst ánægður með
! vísindalegan árangur af förinni.
, Þeir höfðu kannað tvo áður ó-
; þekkta fjallgarða á leiðinni frá
j Weddel-hafi til póísins, gert berg-
^málsmælingar á ísnum og margvís-
, legar landfræðilegar, eðlisfræði-
legar Oig veðurfræðilegar athugan-
ir. Leiðangurinn kostar um 500.
000 sterlingspund, sagði dr. Fuchs,
og stenzt það um það bil áætlun.
Þegar ég að beiðni fréttamapns
Tímans sikrifaði frásögn af fundi
ÓfeigiBjarðar-Golisa og afdrifum
hans, átti ég þess sízt von að það
yrði' tii hnjóðs fyrir þá, sem að
þessari leit stóðu. En ég sé nú að
einhver nafnlaus Þingeyingur 'hef
ir féngið birta í Tímanum ill-
kvittna hugleiðingu um þetta, í
þeirra garð. — Eg vil hér með
taka það fram, að leitarmennirnir
í þesisari umtöluðu leit sýndu
Golsa enga harðýgi umfram það
seun brýn nauðsyn krafði eftir
þeim aðistæðum sem fyrir hendi
voru. Því síður að þeim verði
nakkru sinni brugðið um níðings-
hátt af þeim sem þekkja eitbhvað
til. Sé hsegt að lesa það út úr
þessari frásögn er það algerlega
mín sök. Held ég þó að til þess
þurfi sérstakan þankagang.
Svo virðisit sem þessi nafnlausi,
hjartahllýi!! maður finni eklki ann
an tilgang með þessari eftirleit
en mamíivonzku og matanvon. —
Hitt mun þó augljóst, að þessi
teit var gerð til þess að firra Golsa
hungurdauða, ef hægt væri. En
svo er að sj'á, að þessi maður sjiái
ekfkent abhugavert við það. að kind
ur verði hungurmorða. Hingað til
hefir þó verið reynt að koma
í veg fyrir það svo sem hægt hefir
verið. -— Eg hefi le-sið noikkuð
margar sögur af eftirieitun Þing-
eyinga og annarra, en þess minn-
ist ég ekki að þess sé getið að
þeir hafi búið sig út með sikot-
vopn í þeim tilgangi að aflífa þær
kindur, sem. þeir hugðust finna
og fundu, ef þær reyndust ekki
auðsveipar. Hygg ég því að ekki
sé það algengt. Og hér var fylgt
þeirri venju. Efalaust hefðu eftir
leítir Fjalla-Bensa orðið honum
léttari, ef hann hefði skorið eða
skótið þær kindur. sem hann leit-
aði uppi, þar sem þær fundust,
í síað þe®s að þvæla þeim til
byggffa. Hefir þó enginn, svo vit-
að sé, orðiff til þess að væna hann
um að það hafi verið af eintómri
matarvon. Ekki varð þeim heldur
ölilum komið til byggða á einum’
degi. Hafa þær þó sennilega geta3
svitnað eins og aðrar kindur, ea
þó ekki lagt út til níðingsháttar,
að láta þær eiga náttból úti, þegar
ekki var tojiá því komizt. Hér er
því á mjög nýtízkulegan hátt reynt
að niðra óþetoktu fólki.
í þessari ritsmíð Þingeyingu
kemur fram enn eitt nýtt atriði,
sem mætti verða til þess — hér
eftir, að menn færu ekki að leggja
sig fram um að lei-ta uppi þær
kindur, sem ekki fyflgja alfaraleiff-
um, þar sem þeir elga víst kjöfc*
kvartel eða króif frá Þingeyingi
þessnm. Sannast þá „að gott er að
eiga góðan að“. En hnútur sínar
hefði hann métt eiga í friði, að
þessu sinni þó GoLsi hiefði ekki
komið í leitirnar.
Gúðm, P, Va’geirssoa,
Grein þessi barot í gær frá
Guffmundi P. Valgeirssyni, frétta
ritara Tímans í Árneshreppi á
Ströndum. Skýrir hún sig sjálf
og mun Golsa nú vera fuliritað
eftirmælið — og þótt fyrr hefffi
veriff. Undirritaffur, sem hafffi
með frásögnina frá Guðmundi affl
gera, sá ekki ástæffu til að svara
heimskulegri klausu Þingeyings-
ins varffandi afdrif Golsa, enda
víst aff Guffmundur væri einfæp
um aff svara, þætti honurn til-
skrififf við fréttina svaravert. Má
sjá þaff á framanskráðu, aff mál-
inu var ekki í kot vísaff, meff
því aff láta þaff bíffa svars Guff-
mundar. Á fimm ára starfsferll
viff blaffið hefir undirrUaffnr
lengst af íiaft samstarf við Guff*
mund og hefir starf Guffmnudas
sem fréttaritara alitaf veriff
framúrskarandi vel af hendi
leyst og yrffi ekki betur gerft
af neinum. Er leítt aff heiðaríeg
og undandráítarlaus fréttaþjón-
usta fréttamanns blaðsins, skuli
valda rætnum og meiningarlaus-
um áskrifum á mætar maimeskj-
ur í byggffarlagi hans.
I.G.Þ.
Hvaðan era nytjajurtirnar
'1
upprmmarí
NYTJAJURTIRNAR eru fjöl-
margar að tölu, en þær eru þó
efcki nema lítíð brot af heildartölu
allra plantna og enn getur hið
vil'lta jurtaríki vafalaust lagt skerf
til framfara í rækutn nytjagróð-
urs. Ennþá eru til svæði á hnett-
iiium, sem eru lítið eða ekki rann-
sökuð, og þar má vera, að
nýjar nytsamar jurtir sé að finna
í hinu fjölskrúðuga gróðurríki. —
Au'k- þess er líklegt, að rannsókn
á uppruna ræktaðra jurta og vilít-
um frændum þeirra geti á ýmsan
hátt greitt fyrir jurtakynbótum á
næstu tómium.
Nú vaxa ræktaðar jurtir og til-
Unnið að akuryrkju i fornöld.
svarandi villt afbrigði nær þvi
hlið við Mið. f Evrópu á þetta eink
um við um túnjurtirnar, en fiestai
þeirra hafa verið teknar til ræktun
ar tiltöMega nýlega. En oft hafa
verðmætustu nytjajoirtirnar orðið
útbreiddastar Iangt frá frumheim-
kynnum sínum, t.d. hveiti, sem et
frá Suðvestur-Asíu, og maís frá
Mið-Ameríku. Það getur því orðið
erfitt um vik að benda á uppruna
heimkynni og frummynd jurta. Á
það einkum við um hinar eldfomiu
nytjajurtir, sem ræktaðar hafa
verið árþúsundum saman og eiga
sögu allt til elztu, þekktu menn-
ingarþjóða í árdölunum miklu i
! Egyptaiandi, Mesópótamíu, Ind
jlandi og Kína. Meðal þessara
elztu nytjajurta eru hveiti, bygg
hrfsgrjón, hirsi og Tín.
Það er mjög auðskilið, að sú
hugmynd hafi getað orðið almenn
að heimkynna bessara ræktarjurtt
væri að Teita í þessum frjósömr
slöttud'ölum, þar sem þær vori
fyrst ræktaðar, að því er vitað er
En á síðari tímum hafa rannsófcn
, ir í grasafræði og landaíræði varp
að nvju Ijósi á sögulega hlið máls
ims. Fremstir á því sviði hafa erái
um verið rússnesíkir vísindaimenn
sem hafa, undir forustu N. J
Vavilovs rannsakað í mörgum leið
'öngrum ýmis svæði á jörðinni. þai
sem gróðurtegundir ná mestr
fjölbreytni. Markmiðið m'eð þessn
hefir einkum verið að vinna gagr
jurtakynbótum og að finna ný
heppileg afbrigði til ræktunar vii
hin gjörólíku skilyrði sem víðátt
ur Ráðstjórnarríkjanna hafa upi
á að bjóða.
Með því að vísa á það sivæði, þa:
jsem flest afbrigði (vMf) vaxa aí
; hverri jurtategund, er uim leií
jfundinn sá staður, sem mestar lífe
(Framhald á 8. sífful.