Tíminn - 08.03.1958, Blaðsíða 5

T í MIN N, laugardaginn 8. marz 1958,

Keilbrigðismál Esra Pétursson, læknir
Æðakölkim
ORSAKIR eru til allra liluta,! eða ILkamlega oireynslu, bæði í
íbúðathús bónda eða staðarráðsmanns i Skáiholfi og endurreist útihús.
Hiímar Stefáasson, bankastjóri:
Nöldrið um Skálholt
Leiðréttjng á misskilningi. SkáSbolti. Lí>g uim prestaköíl írá
Nakkurs missikillnings virðist 1953, kve'ða svo á, að í SfcáflJhotti
Iháfa gætt að undanförnu í umræð-
um rnanna um Skál’holt, eða öllu
heldur um þær framkvæmdir, er
gierð-ar hafa verið tii endurreisn
ar h-ins forafræga sögustaðar. Lit
ur svo út, siem ýmsir telji, að í
SkíáJibolti hafi veríð g-erðar st-órar
■og dýrar .framkvæmdir, ,sem eng
inn vi-ti eftir'. á til hvers eigi að
nota- I>enna,n .fflMa misski-lning
td ég rélt og nauðsynl-egt að leið-
rétta. En að mínum dómi og snn
arra er g>erst þekkja, hafa engar
íramkvæimdir verið gerðar þar,
sem nwkikur vafi geti leikið á -um,
irva'ð eígi að gera við.
Feluleik lokið.
-Ei:tt hið fyrsta, -sem gert var í
SikláihoiRi, var að hreinsa staðinn,
skuli vera prestsisieitur. En á lög
boðnu prestssetri verður að sjáif
sögðu að vera pre-st-sse-íurshús.
Silák-t húis beíir nú verið reist á
hinu cif-t n-efnda „fræg-asta prest-s-
setri á Élandi.“ . Á þ-að að vera
eiMwert bruði, að til s'kuli vera
sæmi-leg-t, vandað cg v-elbyggt
prestsseturiáhiús í sjiáifu Stoálhioiti?
Hús þetta er að viisu nokkru rýmra
en venjúlegt priestsseit-urshús,
enda er þar ætilað rjvmi fyxir
smærri f-undi og ek-ki sízt fundi
presta, eða t»l nnóttöku gesta, er
kirkju- eða ríki-sstjiórnin getur jötfn
an búist við að verða að taika á
ir.ióti. Enda er nú svo, að til Skál
hölts koma um hverja sumar!helgi
fjöldi fóikis, jafnvel svo hundr-uð
um skiptir um sumar helgár.
gera hann sýningarhæían, en Sfcáí Mundi nokkurn undra, þó að hús
dýrasita mannvirkið, Sem ger.t hef
ir verið í Skálh'oJti. Ta'lað er um,
að sex kinkjur séu í smíðum í
venjulega íleiri en ein, og oft marg
ar. Þannig er þessu einnig farið
með fyrirhrigði það, sem í daglegu
tali er kallað ,,æðakölkun“, þó'tt
það sé bæði andk-annalegt og viíi-
andi. Æðak'ertfisSjúkdómar eru þeg
ar orðnir langsamlega algengustu
sjúkdómarnir, sem hrjá mannkynið
hér í hinum vestræna heimi og
víðar. Árið 1953 dóu hér á landi
532 úr æðalkenfissjúkdómum (svo
sem hjartasjúkdómum, heilablóð-
falli og aknennri æðakölkun) eða
486,4 af þúsundi dáinna manna á
því óri, þ. e. a. s. hartnær hekn-
ingurinn dó ur æðakerfissjúkdóm-
uim. Æðakölkun eða vegghrörnun
á hér ekki nema- nokkur-n hluta að
ffláli, önnur fyrirhrigði, sem máli
Reykjavik, hver um. sig ekki minni skipta eru otf hár blóð.þrýstingur,
e.ða ódýrari, en Skiáilhioltskirkja,
en ein stór-um. mieiri. Hvað eru
mienn þá að nöldra þet-ta, sí og æ
utm Sfeálibolt? Getur nokkur þjöð
ræikinn rnaður í þessu landi, sem
einhvers metur .m-enning-u þesis og
sögu, hugsað sér Skiátfholt, án sóma
saml’egrar kirkju.
holit hafði lengi orðið að fela sa(k
ix vauthirðu ög niðumíðslu. ÖI-l
uim hugB-andi mönnum má vera
I'jóst, fcversu gjörsamlega óviðun
andi það var að þunfa að fela s-lik
an stað,1 séretakiega fyrir erlend
um ferða- og fræðimönnum, sem
margir kourffl til landsins um.langa upshúB. . .....
vegu, íyrst ,og fremst til að sjú
Sikiáfl'holt. Eelúíeiknum með Skál- Friffheígi hinna framliðnu.
boít varö' að sjiálfsögðu að Ijúfea, . GraíreitUr hins forna Tjiskups
á sflíkum stað þurfi að vera nokk
uð rýmra og á annan hlá-tt frágeng
ið, 'en alllra einföldustu prestsset
urshúis? Tæplega getur á-tt sér
stað, að ekki sé vitiað, hvað gera
eigi við þett-a ágæta hús. Það er
einnig fuiHfeo'inJ'ega hæft sem bisk
æða-stítflur (svokall'aðir blóðtapp-
ar) hjartafæla-, golflurshólgur o. fl.
Þó mú-n vera m-eira og min-na
sam-band á milli otfangreindra sjiúk
d-órna .1 d. eykur vegghrörnunin
eða æðakölkunin. hættuna á m-ynd-
un æðastaiflu eða blóð-ta-ppa.
Þó að -margir sjúklingar deyi af
þessum sjúkdóim-um eru hinir þó
Það er ýmislegt fleira sem gert ’langtum fleiri, sem veikjast af
betfir verið í Sklálfcolti, þessi síð, þeiim, en uiá sér aiftur og li-fa oft
ustfu ár, staðnum til gagns og' eð-lilegu og starfsömu líifi í mörg
prýði. Og þar er enn ýmsu óS-okið ár á eftir, -gæíi þeir viðeigandi var-
af því, sem gera verður strax og' úðarráðstatfan-a um Mfsvenjur og
tími vinnst til, svo sem að leiða læknismeðferð.
heim hieitt vatn, fullgera kirkj j Sumar orsakir þessara fyrirhæra
una og reisa minniisvarða JÖns Ara . cru þegar þekktfar, en aðrar og ef
sonar og sona hans og fleira. En til vill þær veigamestu eru ennþá
nsegja verður í þetta sinn það, (ðþekktar. Keðjuverkun þe;rra
þegar er að fram'an á drepið.
briáð og Iien-gd.
Þó er þetta ekki einhlítt, margt
fólk með háan blðþrýsting t. d.
nær m-eðaíafldri, og sumt verður
jatfnvel fjörgamalt, jafnvel nær tí-
ræðisaldri. Aftur veikjast ein-
staka menn án þess að nokkuð af
ofangreindum ástæðuim liggi fyrir
svo að vitað sé.
Bkki er heldur enniþá vitað hve
mikið erfðaeiginleikar eiga hér
hlut að miáli. Þó er vitað að börn
langiitfra foreldra verða einnig
ofitar langlíf, a'ð öðru jöfnu, en önn
ur börn.
AU'GLJÓST er að það hlýtur á
þessu þekkingarsti-gi málsins að
vera óm-öguflegt að gefa ráðlegging
ar m-eð fulilri vissu, tii fyrribygg-
in-gar eða lækninga á þessium sjúk-
dómuim. Þó h-efir fengizt mikils-
verð reynsla um meðtferð slíkra
sj'úMóma, og hefir hún oft reynzt
ágætlega.
Efekert hefir verið gert í Skél-
hoilíi, sem nofekur vatfi getur 1-eik
ið á uan til hvens eigi að nota. Hitt
er aftur á móti annað mlál, hvað
gera á þar til viðbótar því, sem
þegar er komið og hvað við það
eigi að gera.
'Mín skoðun er sú, að biskup ís
hverra á aðrar hefir heldur
ekki itékizt að upplýsa
til fulls -enn'þá. Fyrirbygging
og læknismeðlferð æðakerfis-
sjúkdóma er ekki bundin við mat-
aræði eða meðöl eingöngu, þaðan
af síður við grasa, nátt-úru eða
andalækningar, heldur felur hún 1
sér meðtferð mannsins í heild, á-
samt persónul'eika hans og lífs-
landis eigi að sitja í SkálhoJti. Síð .
__t ar múndi svo verða endurréist .venjum. Það er því ærið víðtækt
.. . setiirs var. vægast sagt, í mjög b:skup?em-bættið á Hóluffl í HjaÍta -v.effcéfni,- sém unriið er af krafti
íbúðarhús. fyrir ábúanda . léíeg-u ásigkomulagi. Hafizt' var" dal- Trúa njín'er sú, að fyrir þ\ú : að ley'sa og þó.nafflokkr’r
og útihús. • . handa um.lagfæringu, og.mlá segja sé alfflénnur þjóðarvilji. Og það
Þa3, serh næst má nefna af því, að sú lagfærjng ljafi heppnazt vel er sannfæring min, að svona: eigi
eem gert hetfir verið af nauðsyn og ’jafnv.el vonum.framar. Að lok þetta eítir að vera, fyrr en síðar.
þættir þess verkef-nis hafi verið
leystir að nokkru leyti, er heiidar
mynd ennþá óskýr.
I'agum framkvæmdum í Skáflhol-ti,
og enginn getur verið í minnsta
vafa uim, hvað eigi áð g-era við, er,
að snotort o-g hóflegt íbúðarhús
iyrir bónda í S'kiálholti, eða staðar
• Tiáðímann,.var reist ásaimt nauðsyn'
I'eguro útihúsum, heyhlöðu, gripa-'
og geymisiluhús.
Vegabætur.
Þá.má geta þess, að nýr og góð
ur vegur.v.ar la-gður heim á stað
inn í. stað gamals og ófærs vegar,.
sem fyrir var. Sömuleiðis Var stór
bæittur. veguripn a.Ma leið vestur
að Srúará pg jafnyel lengra. suð
ur á. bóginn- Enginn getur þurft’
að velta þvi .l-engi fyrir sér, til
hiyers gerðar eru vegabætur.
Ræktun.
Mikil rælktun land-s hefir verið
gerð, staðnum t-:l nytsemdar og
fegurðarauka. M-argt mun vera á-
-fflæilisverðará, en það, að ræk-ía
íandið, breýta uppblásnum móum
og mýrarsvökkum í slétt, þurrt og
igróið tún. Tæpflega mun 'vera til
islá Isl'endingur, sem ekki veit og
sskiflur til hvers verið er að rækta
landið.
Prestsseturshús samkvæmt
lögum.
Þá er kornið að prestshúsinu í
inni kirkjubygginigunni stánda v:cri
ir tifl, að. ró og friður geti ríkt
í.garðinum.
Er ástæða til að telja eftir, þó
að notokr.u-fé hafi verið .varið tiT
aukinnar friðheigi um bein g'ömlu
biáku'panha?
5.3 1958.
Hilmar Stefánsson.
Fyrirspureir um
) bifreiðastyrki
Skálholtskirlija. I J
Löfes er það svo kirkjan. Mundif í_ sambandi við lið á íundargerð
það nú eiga effir. að'yerða einhver jriæjarr-aðs frái 25. fe-bruar Siðastlið
hættuflegur ásbeitingaiBteinn, ]nn’ se™ Óalflað er um bnfreiða
menningu vorr'i eðá í'jáhag, að 's’týrk ogJá-n U bæjarstarfsmanna
reist heíir verið ný kirkja í Skáí' fOTfur Björnsson a, að
hófliti i stað þeirrar g-ömflu, seffl fyr '^eiðastyrkjamál bæj-anns eru
BLÓÐRÁSARk-eríi-s -sj'úkdómar
eru algerigari hjá fóflki tneð offitu,
sykursýki, of hláan blóðþrýsting,
'ofdrýkikjiu og otf mikiflli éreynslu
eða þani (stress), hv-ort heldur er
að ræða tiltfinninigalega, aridle-ga
Þeisn’ er oftast ráðlagt að forð-
ast otf mikið af öHu. Fyrst og
fremst ber þeim að forðast of mik
inn mat og dryfek, of mikið salt,
oif mikflrr geðshræringar og of
mikla vinnu.
Hæfileg áreyng],a; hæfileg hvífld
og hætfil-egt mataræði er þeim
hoill-í og gott, en þeir eiga að vera
á verði gagnvart hættumerkju-m
þrey-tu — einfeenna og verkja. Sér
stök lyf feoma að haldi og oft þarf
að nota þau a. -m. k. um stundar-
sakir. Hins vegar er líka sú hætta
fyrir dyrum að sjúklingurinn fari
um otf að 'hugsa um heilsu sína,
það er líka of mikiö af þvi göða,
því að þá geta þeir orðið tauga-
sjúfelingar í ofanálag, en það rýrir
bæði starfsgetu þeirra og lífs-
ánæ-gju. Sem hetur fer kemur það
sjafldan fyrir nú á dögum, því að
flestir læknar eru líka v-el á verði
gegn þessum möguleika.
SÉRSTAKAR ráðleggingar varð-
■andi mataræði kóma ef til vill að
einlhiverju haldi, þó að þeir sém
'm-est vita í þeim efnum séu ekki
•ennlþ-á fyllilega sammála. Flestir á-
M'ta að forðast beri saltmeti, og
menn eigi ekki að salta út á mait-
inn. Svokaíflaðar harðar eða mett-
aðar tfi-tur, það eru þær fitur, sem
storknaðar eru við stofuhita, svo
Framhald á 11. síðu;
85 ára: Guðmundur í Grafarkoti
ir v'ar?: Oneitanfl'ega var sú gámla
kirkja -fflj'og líitið í stíd hinniar
fornu Sfeáflih'ófltskirkju, enda frá
úpphafi. flíifcl ög óújmefeklieg, o-g
h-ef'ði í rauninni bet-ur h-ælft. sem
fléslegur þurrkhj-allilur en vir'ðuliegt
'guðahús á sö'guírægum stað.
' 'GuSmundur Guðmundsson í
•Grafarfcoti í V-Húnavatnssýslu er
- :... r, , ... „... .,.. (.85 ár-a í dag, fæddur í Kot-
8. marz 1873, sonur hjón-
anna G-uðmundar Teitssonar og
'hv-aða reglur giflda í þeim efnuffl.
Hann minnti á, að fyrir nær
fiffliffl'árum,’ eðá 17. nóvember 1953
hefði hann: borið íraim fjórar fyrir-
spurn-ir u.m þessi ffliál'en borgar-
stj'óri hefði ek'ki. femgizt til þess
„ .i að s.vara þeim enn. Kvað liann nú ... ,, . ,nÁn
Guður vrnur mmn ætl-ar að ger- j.tímatoæi.t að endurtaka þær og .von'’“raðl arað 190J>r
a-st fyndinn i wmrem i Titman andi hefði borgarstjóri nú á tak, ’
um i ffliorgun þar sem hann taflar teinum.viðhlítandi upplýsingar.
n.m 1 i cioimho'iHi mn
.Maríu Haflldór-sdóttur, er þá
bjuggu þar.
Guðmundur byrjaði búskap á
VigdísiaiistÖðúm árið 1902 og bjó
þar í 'fláein ár. Hann kvæntist
um „tófflthúis“ í samhan-di við kiikj,.
una. en úký’íur 'yfir. marfcið, aildrei ■
þess-u vant. Kirkja í Skáflholti, á :
grunni hinnar fornu kirkju, á í
rauninni fufllan rét-t á sér, jafnvel, f
tifl þess eins að standa sem virðu
flegur minnisvarði um forna frægð
og heflgi staðarins.
Kirkjan er vi'ssuflega mesta og'
Fyrirspurnirnar voru’þessar:
1. ’ Hv'er eru skilyrði þess að ein-
staklingar getfi fengið lán tifl
bifreiðakaupa úr sjóðum bæj-
arins og stofnana hans,
2. Hve margir eiristaklingar hafa
tfengið sflík lán ó sl. 5 árum?
3. Hve há hafa einstök flán verið
og hver lánskjörin?
4. Hve h-árri fjárhæð nema nú úti
sandar.di lán af þessu tagi?
íþróttir
íbúöir og útihús i Skálholti áSur en endurbygging hófst þar
(Framhald af 8. síðu).
frá Sjálandi kemur 10. júlí og II.
flofckslið frá RoS'kil-de kemur um
mánaðamótin júní — j-úflí. Mei-st
araflc-kkur Fram mun íara k-eppn
isferð tii Sjáflandis í lok júlí. Af
mæli'skappieik:ir verða í öffium
aldursfokkum í knattspyrnu og
afmæismó-t í handknat-tlei'k. Af
mæflissfeemmitiíundir fyrir yngri
fíl'O'fcka féiagsins verða einnig.
og bjuggu þau í Grafarkoti í 30
ár, en þá tóku börn þeirra við
búi á jörðinni. Börn þeirra eru
tvö, Jósef og Svanborg, bg búa
þau bæði d Grafarfeoti. Jósef er
ófcvæntur, en Svanborg gift Árna
Hraundlafl. — Hólmfríður, kona
Guðmundar lézt árið 1945.
Guðmundur í Grafarkoti hefir
verið mesti iðjumaður, áhugasam-
ur og ásérh'Ií'finn. Hann er hag-
fleifesmaður, og auk búskaparsitarf
anna fékifcst liann oft við smíðar
á beimifli sínu að v-etrinuim, eink-
um rofckaismíði. Var mjög leitað
tffi Guðmundar með slí:ka smíði,
meðan tóskapaiTvinna var algeng-
ari á heimilum en nú er. Rokk-
arnir frá honum þóttu fliprir og
góðir, og fcunnu spunakonur vel
að meta þá-
Fyrr á árum fékkst Guðmund-
ur niifcið vi'ð veiði'skap, og var
aíbragos sky-íta. Sfcrapp oft á sjó-
inn, þegar fiskur gekk í Miðfjörð.
Og uan fjöflda ára stundaði hann
refaveiðar á Vatnsnesfj al-li, með
góðum árangri. Á hann þar miörg
spor, og munu efcfci aðrir k-unn-
ugri á þeim slóðum. Hann hefir
verið mifcifll göngugarpur, alflt
fi-am að þesisu. Mun þó hafa flátið
þess igetið, eftir að hann var kom-
inn no'kfc-uð ytfir áttrætt, að hann
væri farinn að finna litið eitt
til mæði ef hann gengi hratt móti
brekfeuiini.
Snemrna í vetur fékk Guðmund
ur infflúenisu og mun ekfei vera
búinn að ná sér að fulfl-u eftir þann
las'leifea. En vonandi fáurn við
kunningjar lians að sjá hann
hressan á næsta vori, teinréttan
og léttan í spori eins og jafnan-
áður.
Sk. G.