Tíminn - 16.03.1958, Síða 6

6
T131INN, sunnudaginn 16, marz 1958»
Útgefandl: Framsóknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb.)
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(riitstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðsiusími 12323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
—-— ----------------------------------------------— ----------------
Frákast kennisetninganna
SÚ SAGA er sögð um
prófessor nokkurn í París,
að hann hafi lagt sömu
spuminguna fyrir nemend-
ur sína við próf ár eftir ár.
Þegar að þessu var fundið
og spurt, hvort nemendur
kynnu ekki svörin nú orðið
utanað, svaraði hann, að
því færi fjarri. Spurnmgarn-
ar eru þær sömu og í fyrra,
en svörin hafa breytzt sagði
prófessorinn. Þannig er þró-
unin á öld hraða og kjarn-
orku. Það, sem var talið gott
og gilt svar og fullnægjandi
skýring fyrir fáum árum, er
alrangt í dag. Hér er ekki
eimmgis um að ræða vísinda
niðurstöður heldur llfca hug-
myndir um þjóðfélagsmál.
Um þessar mundir er stjórn
Repúblikana í Bandarikjun-
um að hefja opinberar fram
kvæmdir í stórum stíl til að
draga úr atvinnuleysi. Síðast
þegar Repúblikanar voru við
völd, var það trú þeirra að
lögmál viðskiptalífsins
mundu eyða atvinnuleysi og
vandræðum af sjáifu sér. —
Stjómin hélt að sér höndum
og kreppan skall með fuilum
þunga á almenningi. Þannig
hefir viðhorfið breytzt bar.
f hinum kommúnistíska
heimi hefir líka orðið mikil
breyting. Bókstafstrúin hef-
ir efcki staðizt Jífsreynsluna.
Rás fcímans hefir breytt kenn
ingunum. Það er dáiítið
dæmi um breytt viðhorf,
að Halldór Laxness lýsir
kommúnisma nú sem 19. ald
ar kreddu, vaxinni upp úr
brezku iðnbyltingunni,
færðri í letur af þýzkum Gyð
ingi, sem var búsettm- í Lond
on. í fróðlegri grein, sem
skáldið ritar í danska blaðið
Politiken nú 11. marz, lætur
hann uppi þá skoðun, aö
marxismi hafi mikið aðdrátt
arafl sem kenning á bók, en
svo fjúki af honum skraut-
fjað'rirnar þegar ríkisvaldið
fer að framkvæma hann sem
rétttrúnaðarkerfi. Játningar
festi við slíkar aðstæður leið
ir beint til einræðistrúar.
Slífc skilgreining á kreddu-
vísmdum marxismans úr
þessari átt hefði þótt saga
til næsta bæjar hér á landi
fyrir nokkrum árum. En
þannig breytast svörin þeg-
ar fcíminn líður. Kennisetn-
ingakerfi, vaxið upp úr jarð
vegi iðnbyltingar i Bretlandi
á 19. öld, leysir aúðvitað ekki
vandamál fólksins á ofan-
verðri 20. öld. Þeir, sem sner-
ust til marxistískar trúar af
lesfcri fræðibóka fyrir mörg-
um árum, standa nú frammi
fyrir þeirri staðreynd, að
fragðikerfið dugar ekki; svör
in eru ekki þau sem bókin
segir, held'ur skráir lífið og
reynslan og ný vísindi allt
aðra útkomu.
'ÞAÐ ER staðreynd, að
í hinum frjálsa heimi, þar
sem skoðanir fá að mótast,
án bess að ríkisvaldið búi
þeim ákveðinn farveg, hefir
fólkið smátt og smá.tt fjar-
lægst Kennisetningarnar til
hægri og vinstri. Hin skefja-
lausa samkeppni einstakl-
inganna, án tillits til heildar
innar, á sér nú formælend-
ur fáa. Leiðsaga ríkisvalds-
ins í efnahagsmálum er ekki
lengur talin goðgá né sósíal-
istísk kredda eins og dæmin
í Bandaríkjunum sanna nú.
En á hinu leitinu er ekki
talið sjálfsagt að felia at-
hafnir manna inn í kenn-
ingakerfi sósíalista þár sem
áhangendur sósíalisma fara
þó með völd. í kommúnist-
ískum rikjum er fráhvarf frá
algerum ríkisrekstri, en í
löndum lýðræðisjafnaðar-
manna er ásfcundúð sam-
vinna við einkaframtakið og
frjáls samtök. Framfcvæmd
kennisetninganna, eins og
þær voru settar fram upp-
haflega, er raunar ails efcki
lengur á dagskrá.
ÞESSI þróun er uppörvandi
fyrir aillt frjáishuga fólk.
Hún eykur bjartsýni um
batnandi heim. Engir gleðj-
ast meira yfir henni en sam
vinnumenn. Frákast kenni-
setningannia er líklegt til
þess að beina æ fleira fólki
á hina þriðju leið í þjóð-
félagsmálum, leið samvinnu
og bræðralags. Samvinnu-
huersjónin vill efla athafna-
frelsi einstaklinganna og
tryggja aðstöðu þeirra til að
njóta verka sinna. Uppsker-
an á að vera eins og til
hennar er sáð, en ekki á
kostnað náungans eða heild
arimiar. Þrátt fyrir mörg
vixlspor á liðnum árum þok-
ast í þessa átt hér í okkar
þjóðfélagi. Þar gætir mjög
áhrifa Framsóknarfiokksins
og samvinnustefnunnar. En
sumar verstu torfærurnar,
sem nú eru á vegi þjóðfélags
ins, mundu löngu að baki ef
hugsjón samvinnunnar hefði
verið enn öflugri og ýmis
vandamál framleiöslunnar
við sjóinn hefðu verið leyst
með svipuðum hætti og
bændur hafa leyst sín sam-
búðarmál. Þetta sjá og viður
kenna sífellt fleiri lands-
menn. En hægar hefir geng
ið að þoka málum áieiðis en
efni standa til, vegna þess
að dagleg úrlausnarefni at-
vinnugreinar, sem er í vanda
stödd, torveMa að ný stefna
sem erfiði kostar, sé skýrt
mörkuð. Leiðin sú er þá fal-
in á bafc viö hið gráa grjót
dvrtíöarmála og annarra
hversdagslegra viðfangs-
efna.
SPURNINGARNAR blasa
við augum allra landsmanna
eins og nemenda á prófi í
skóla. Margir, sem héldu að
kennisetningin væri svarið,
sjá nú, að svo er ekki. Þeir
leita nýrra úrræða. Á slík-
um tímamótum er ástæða tii
þess fyrir samvinnumenn að
horfa björtum augum til
framtíðarinnar. Þróunin
styöur þeirra lifsskoðun.
Blökkumenn í Bandaríkjunum taldir
eiga betri ævi nú en nokkru sinni fyrr
Sko'ðanakönnun sýnir, að þetta álit er almennt
og útbreytt í mörgum löndum
S. I. haust fluttu heims- d. voru ökki nema 6% imanna með
blöðin ýtarlegar fréttir af at- barnaskólamenntun sem vissu um
7 ö akvarðamr 'hæstarettar og 1 oðr
burðum þeim, er gerðust í um löndum fór tala þeirra ekki yf
Little Rock, sem urðu sakir (Úndantekning í Noregi:
44% manna sem emgongu hofðu
þess að Faubus fylkisstjóri barnaskólamenntun höfðu heyrt
beitti sér gegn friðsamlegri ura ákvarðanir hsestaréttar).
sambúð hvítra manna og þel
dökkra.
er dæmigerð fyrir þessa skiptingu:
„Álítið þér að hlutur blökkumanna
í Bandaríkjunum ha:fi versnað síð
Harmleikur þessi yfirskyggði ail
ar fyrri lákvarðanir hæstaréttar tU
að koma á friðsamlegri sambúð
kynþáttanna að fólk um víða ver
öld lilaut að trúa því að hlutur
blökkumanna í Bandarikjunum
færi sí versnandi.
Staðreyndirnar sanna aftur á
móti að í 11 af 12 löndum þar sem
skoðanakönnun fór fram í Evrópu
Suður-Ameríku, og Austurlöndum
voru stórir hópar tmanna, alit frá
30% til 60% seíf álitu að blökíku
menn eigi við betri kjör að búa nú
en fyrr.
Norðmenn sannfærðastir.
Norðmenn eru sú þjóð sem sann
færðust er um batnandi kjör
blökkumanna en ef til viil er
það þó enn athyglisverðara að tii
tölulega tnikill huti Indverja á-
ítur að blökkumenn í Bandaríkj
unum hafi bætt kjör sin að miikl
um mun.
Fátt fólk utan Frakklands trúir
því að réttur blökkumanna hafi
rýrnað á síðari árnm. Þó voru stór
ir hópar í Brazilíu og Belgíu allt
að því helmingur sem ekki lét
uppi neina skoðun á málinu.
Alheimsskoðanakönnin spurði
einnig sama fólk hvaða vitneskju
það hefði um ákvarðanir hæstarétt
ar um réttindi blökkumanna,
„Vitið þér til þess að hæstirétt
ur Bandaríkjanna hafi tekið
nokkra ákvörðun varðandi kyn-
þáttavandamálið og ef svo er, vit
ið þér hvers eðlils þessi ákvörðun
var?“
Vita þa3 er
gerst heflr
Vlta
ekki
% %
Noregur . . 52 48
Kanada . . .... 39 61
Bretiand . . 39 61
Indland . . 38 62
Þýzkaland . 36 64
Ítalía .... 33 67
Mexíkó . . . • « . • • 31 69
Austurríki . ...... 30 70
Brazilía . . . . • » 23 77
Japan . . . 17 83
Belgía .... 15 85
Vissu ekki úrskurð hæstaréttar.
Norðmenn vissu manna mest
um úrskurði hæstaréttar. Þar
vissi 'helmingur spurðra um nýleg
an úrskurð þar sem stefnt var að
fulikominni samMð hvítra manna
og þeldökkra. í flestum hinna land
anna var hundraðstala þeirra sem
vissu um þetta efni 30—40 nema
í Belgíu, Brasilíu og Japan þar
sem 80% manna höfðu ekki
minnstu hugmynd um þessa úr-
skurði. En þeir sem á annað borð
vissu um viðleitni hæstaréttar til
að koma á jafnrétti kynþáttana í
skólum, voru fremur á því að kjör
blökkumanna færu batnandi.
Menntamenn vita betur.
Skólaganga spurðra virtist mun
meiri meðal þeirra sem vissu um
ákvarðanir hæstaréttar og þess-
vegna eru menntamenn líklegri til
að halda því fram að réttindi
blökkumanna hafi aukizt. í
hverju landi var helmingur há-
skólamenntaðra, í Noregi 00%,
manna sem vitneskju höí'ðu um
ákvarðanir hæstaréttar í mannrétt
indamálum blökkumanna. Þar á
móti hafa flestir s©m ekki hafa lok
ið nema barnaskólaprófi enga hug
mynd um þetta efm. í Belgíu t.
31enntamenn sjá framfarir.
Á sama hátt voru háskólamennt
aðir menn í öillum löndum nema
Fraklandi og Japan líklegir til að
álíta að blökkumenn í Bandaríkj
unum væru á góðum vegi með að
öðlast aukin mannréttindi í fram
kvæmd, en þeir sem eingöngu
létu í Ijóis " ”im bo+i'j at-
aöfffu notið barnasfcólamenntunar
létu í ljos nicii. vaxa uaxi |Jcu.a at-
riði. Niðurstaðan frá Austurríki
ustu ár eða staðið í stað?“
Barnaskóla- menntun s § 11 O E Háskóla- menntun
% % %
Batnandi 23 43 58
Versnandi 5 8 7
Við sama 25 27 25
Veit ekki 48 22 10
100 100 100
Afstaða Indverja athyglisverð.
Viðhorf Austurlandaþjóða í þess
um máluni virðast sénsta'klega at-
hyglisverð. Yfirleitt er afstaða Ind
verja svipuð og Evrópumanna.
48%. álitu að blökkumenn njóti
vaxandi réttar; meðal háskóla-
(Framh. á 8. síðu).
Er hagur ameriska blékku-
mannslns att batna efa
Br* ttand
Kanada
49%
1::::as'%|::::::|p»4% l
48
11*
IndLand
48%
T5%V
nm,i.
. Italia
S! fWJ íwm::: óÚitíLr:
Kððfl & mití áfiii
Þýikol.ind
:: I
9%

M«x(kó i
S3Ó
Auíturrlk!
17°.

m 1
Brazllía
34%
7%
25%T - - f34°Pf
15

r': Bölgfa
■■■hm
vl49% [
33%

Ja?wrt

Frakkland
30%

Á SKOTSPÓNUM
í undirbúningi er flugferð með skemmtiferðamenn til
Ítalíu um páskana. .. .einnig ferð til Vínarborgar. . . .
Meðal Ítalíufara munu verða nefndarmenn í fjárveiting-
arnefnd Alþingis. .. .Það er Flugfétag íslands, sem býð-
ur þeim þátttöku.... aðrir farþegar í vélinni verða al-
mennir túristar. . . .Ætlunin er að haída til Rómar, Na-
pólí, Caprí og fleiri staða. .. .skoða sögulegar minjar og
fagurt land. . . . A. m. k. einn fjárveitingarnefndarmaður
hefir áhuga fyrir að hitta páfa. .. .Mun þegar hafa lagt
drög að því, með aðstoð Jóhannesar Hólabiskups að fá
að ganga fyrir hans heilagleika. .. Þetta er Pétur Otte-
sen, þingmaður Borgfirðinga. .. .Uppi er orðrómur um
að Gísti J.‘ Ástþórsson, ritstjóri „Vikunnar“ muni senn
taka við starfi hjá Alþýðublaðinu. . . Uppi hefir verið
nokkur undirbúningur að stofnun nýs blaðs í Reykjavík
. .. Hefir Hilmar Kristjánsson í Hafnarfirði haft forustu
í málinu . . hingað til mun hafa strandað á því, að ekki
hefir tekizt að útvega hæfa starfskrafta til að hleypa
blaðinu af stokkunum . en áhugamenn þessir teija sig
hafa fjármagn sem tryggi útgáfu í eitt ár a. m. k.