Tíminn - 23.03.1958, Síða 6

6
T í MIN N, sunmidaginn 23: úuutís 1958,
Útgefandi: Framsóknarflokkurlnn
Ritstjórar: Haukur Snorrason, Þórarinn Þórarinsson (áb.)
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu.
Símar: 18300, 18301, 18302, 18303, 18304
(ritstjórn og blaðamenn).
Auglýsingasími 19523. Afgreiðslusími 12323.
Prentsmiðjan Edda h.f.
0g dansinn dunar
TIL rrvun vera reglugerð,
Sem kve'öur svo á, að ekki
megi auglýsa dansleiki í út-
varpi. Orðið dans er þar nán-
ast á svörtum lista. Þulur
tekur sér þaö ekki í munn
nema af vangá; auglýsend-
ur, sem ekki eru heima í
regiugerðinni, eru gerðir
afturreka meö samkomuaug
lýsíngar sínar.
Þessi reglugerð stöðvar
samt ekki dansinn. Lífið
streymir framhjá boði og
banni yfirvaldanna og rýfur
skárð í stífluna. Forstöðu-
menn danshúsanna senda
viðskiptavinunum boðskap-
inn meö dulmálsskeytum í
útvarpinu. Það er ,samkoma‘
í kvöld og nafngreind hljóm-
sveit „skemmtir“. Lykillinn
að þessu dulmáli hafa þeir,
Sem vilja. Og dansinn dunar
þair sem útvarpiö segir á
hverju kvöldi að kalla má.
KOMMÚNISTAR hafa mik
ið rætt um gengi krónunnar
að undanfömu. Gengislækk
un er í Þjóðviljanum ámóta
orð eins og dans í útvarpinu.
Það er í banni. Regluserö
sú, sem skráii' gengi pening
anna í bönkum hér, er hin
eina rétta seerir Þióðviliinn,
alveg án tilli+« til þess, hvort
hún er í nokfcru samræmi
við búskan bióðarinnar eða
ekki. Blað kommúnista er
þarna í svipaöri aðstöðu og
gæzlumaöur dansreglugerð-
arinnar í útvarpinu. Það
righeldur í bókstaf gengis-
skráninerarínnar eins og aug
1 ýsingaskr i f st of a útvarps-
ins í bannið á dansleikiun-
um. En Þióðviliinn hefir
horft uno á baö í mörg ár
að grafið sé undan gengi
g.iaidmiðilsins, án þess að
rísa upp því til varnar.
Dansinn hefir dunað aút í
kring um blaðið. Dýrtíðin
hefir höggvið skarð í krón-
una á hverin ári. Ein króna
er dag ekki nema nokkur
hluti bess verðmætis, sem
var siðast begar opinber
giaWevrisskráning fór fram.
Stórfellt mísræmi er orðið í
miMi verðlaers heima og er-
len-di.s. Revnt er aö jafna met
in með unnbötum og styrkj-
um, en sú Ieíð verður sí-
feMt torfærari og lendir að
lokuni í ógöngum. Þannig
hefir bfið osr biiskanu'rinn
verið að skrá raunveruiegt
gengi krónunnar á undan-
förnum árum. Þessi stað-
reynd hageast ekki vitund
þó+t bannað sé að nefna
hana ré+.t.u na.fni i einhverri
reeiuverö. Hún er jafnt til
sta.ðar bnt.t, einhveriir póli-
tískir snekúiantar geri bað
að hálfgildings trúaratriði
að segia að hún sé ekki til.
í FÖaTTTDAOBblaðÍ Þióð-
vili ans var ein af bessnm
dlansaupfi vci n ou ir^ kommún -
ista. sem bvða ba.rf á m
mái til hp«s sð’ almenningur
skiiii. T Þiöð'iniian.um var
auglýsingin á bessa lund:
„. . . bað ætti að vera
tímabært fyrir verkamenn í
almennri vinnu að segja
upp samningum til þess aö
fá einhverja lagfæringu á
núverandi kaupgjaldi án
þess að efnahagskerfið bíði
tjón af því. Þvert á móti
ætti leiörétting á kaup-
gjaldi verkamanna að hafa
örfandi áhri-f á framleiðsl-
una ef skynsamlega er á
haldiö.“
Þessi boðskapur þýðir auð
vitað ekki annaö en það, að
nú er talið fært að vekja
enn máls á að þynna út verð
gildi krónunnar. Eftir afla-
brest á vetrarvertíð í fyrra,
á sildarvertíð í sumar og ó-
vissu um hag framleiöslunn-
ar á þessu ári hefir þjóöar-
búið ekki meira til skipta en
áður. Það er augljóst hverj-
um þjóöfélagsþegn. Almenn
ar kauphækkanir umfram
vísitulu eru því ekkert annaö
en raunveruleg gengislækk-
un, og enn aukinn vand-
ræði fyrir framleiðsluna.
Þetta er jafnaugljóst fyrir
því, þótt benda megi á aö
einhverjar hækkanir hafi
átt sér stað hjá einstökum
stéttarfélögum þar sem óá-
bvrg öfl, einkum á vegum
Sj álfstæöisforingj anna, hafa
verið að verki. Tilgangurinn
með þeim aðgerðum hefir ein
mitt verið sá, aö framkalla
kröfu um almennar kaup-
hækkajnir og koma fram-
leiðslunni í strand.
ÞJÓÐFÉLAGINU er mikil
naúðsyn að barist sé gegn
raunvenilegri gengislækkun
umfram það, sem orðið er.
En sú barátta kemur efcki aö
gaeni ef henni er hagað eins
og baráttu útvarpsins við
dansinn. Það stoðar lítið að
seeriast vera á móti gengis-
lækkun, en horfa upp á það
að raunverulegt gengi sé
lækkað ár frá ári með ráð-
stöfmium og tilfærzlum, sem
allar snerta raunverulegt
genai gjaldmiðilsins. Styrkja
kerfið, sem þióðfélagið býr
við í dag, hefir raunveru-
leera sifellt verið að rýra verð
gi’di krónunnar út á við.
Krónan er orðin svo veik-
burða, að orðið hefir aö
lee'gia hemii stórleera til á
hveriu ári að undanförnu.
Þe+ta hefir gengið svona til
brátt fyrir allar yfiriýsing-
amar um nauðsyn bess að
beriast gegn gengislækkun.
Þp'p'ar þaö gerist svo enn, aö
bví er haldið fram í sama
bioftinu sama daginn áð
kalla má, að bióðin burfi að
sameinast til að veriast geng
islæfckun og til aö fá hækk-
eð kaun, há er bað nofckuð
Jióst, að enn er fjör í dans-
inum. Og að hér er um að
ræfta dans, hótt kaMað sé
,.Kamkoma“ eð'a „skeimmt,-
un.“ En er ekki nóg komið?
F.r bióðin ekki orðin brevtt
að klifra upp himna-
stícra vísitölu og dvrtíðar
aunan daeinn en paufast
ni'ðpr tröppur styrkia og uop
bót.a hinn daginn? Kannske
er ahnenningur eftir allt
Hatrið á manninum og kvalalostinn
koma fram í kynþáttaátökunum í Álsír
Nýlega ritaði franska skáld
ið Jean-Paul Sartre grein í
biaðið L'Express. Hún hét
„Sigur" og fjallaði um stríð-
ið í Alsír og þær upplýsing-
ar um pyndingar, sem komið
hafa fram í dagsljósið. Blaðið
var þegar gert upptækt í
Frakklandi, en greinin hefir
verið prentuð í mörgum út-
lendum blöðum. Hún er þung
ádeila á framferði Frakka í
Alsír, og jafnframt harla
merkilegt íhugunarefni fyrir
alla, sem láta sig þróun
stjórnmála og menningar-
mála nokkru skipta. Jean-
Paul Sartre segir m. a. á
þessa leið í grein sinni, hér
lauslega endursagt:
Árið 1943 æptu frauskir menn
af angist og kVöIum í aðalbækistöð
Gestapó í París svo að heyrðist lim
allt Frakkland. Við sáum ekki
stríðslokin fyrir þá og við þorð-
um varla að hugsa til komandi
tíma, en eitt virtist þó með öllu
óhugsandi: Að franskir menn
mundu nokkru sinni í nafni Frakk-
Iands láta fólk æpa af sársauka.
En orðið óhugsandi er ekki til
í franskri tung.u. Árið 1958 er
fólk pyndað í Alsír samkvæmt á-
kveðnu skipulagi og kerfi. Allir,
frá Robert Lacoste Alsírmálará'ð-
herra til1 frönsku bændanna í Al-
sír vita, að þetta gerist, en enginn
talar um það. Aðeins hjáróma radd-
ir þrengja sér í gegnum þagnar-
múrinn. Að öðru leyti grúfir þögn
yfir Frakklandi, dýpri þögn en
meðan þýzka hernámið þrúgaði
þjóðina. Á þeim tíma var líka til
útskýring og afsökun: Við vonun
kefl’aðir.
í ÚTLANDINU hafa menn
þegar komizt að þessari niður-
stöðu: Hnignun frönsku þjóðarinn-
ar hófst 1939, aðrir segja 1918. En
þetta er alltof einföld skýring.
Ég hefi enga trú á því að hægt
sé áð ræða um afturför þjóðar, en
ég veit að þjóð getur staðnað og
dofnað.
Þegar neðanjarðarblöðin og
enska útvarpið sögðu frá fjölda-
morðunum í Oradour á stríðsár-
unum, sáum við um leið þýzka her-
menn á götumun, sem virlust frið-
samlegt og skikkanlegt fólk, og
við sögðum við okkur sjálf: Þeir
líkjast okkur í raun og veru. Hvern-
ig geta þeir drýgt aðra eins glæpi?
Við vonun stoltir af því að við
vorum þó ékki eir.s og þeir af
því að við vorum skilningssljó.
í dag er ekkert að skilja, hnign-
unin hefir veri'ð í áföngum, og
nú þegar við getum lyft höfðinu
og megum um frjálst höfu'ð
strjúka, starír ókunnugt og illúð-
legt andlit ó okkur frá samtíma-
speglinum, andlit okkar sjálfra.
Þegar Frakkar gera-þessa hrylM-
legu uppgötvun lýkst upp fyrir
þeim þessi sannleiki: Þegar ekk-
ert verndar þjóð gegn sjálfri sér,
hvorki stolt hennar, lög hennar,
ué saga hcnnar og 15 ár eru nægi-
lega langur tírni til að breyta fórn-
arlöinbunum í böðla, þá eru það
aðeins kringiunstæðurnar sem
ráða. Hverjir verða böðlar? Hver
og einn getur tekið sér starfið
þegar aðstæðurnar setja hann í
sporin.
Sælir eru þeir, sem eru dauðir
án þess að hafa nolckru sinni þurft
að spyrja sjálfa sig: „Mundi ég
segja frá, ef þeir rifu af mér
neglurnar?“ Enn sælli eru þeir,
sem ekki hafa verið neyddir til
að standa andspænis þessari spurn-
ingu: „Hvað á ég a'ð gera, ef vinir
mínir, samstai'fsmenn mínir í hern-
saman ófúsari a'ö stíga dans-
inn nú en íhaMsforingjar og
nokkrir kommúnistalei'ötog-
ar viröast ætla.
Nokkrír kjarnar úr grein Jean-Paul Sartre, sem
geríí var upptæk í París fyrir nokkrum dögum
Jean Paul Sartre
um, yfirmenn mínir, rífa neglurn-
ar af óvininum svo að ég horfi á?
HVAÐ VITIÐ þér um unga
hermenn, sem kringumstæðurnar
hafa sett í þessi spor, stillt þeim
upp við vegg gegn sjálfum sér?
Þeim finnst að þær hugmyndir,
sem þeir hafa eignazt heima í
Frakklandi, séu reykur og vind-
ský þegar þeir eru settir í að-
stöðu í Alsír, sem aldrei var hugs-
að um heima. Þeir verða þá að
taka ákvörðun, bæði gagnvart sjálf
um sér og Frakklandi. Þeir snúa
heim fullir beiskju, breyttir menn,
loka sig inni í sjálfuni sér, segja
ekkert. Ótti fæðist og dafnar. Ótti
við aðra, ótti við sjálfa sig, ótti,
Sem gagnsýrir allt samfélagið í
dag. Fórnarlömb og böðlar renna
saman í eitt: Vora eigin ásýnd.
PYNDING er hvorki hernað-
arleg nó borgaraleg, og ekki held-
ur sérstakt franskt fyrirbæri. Þetta
er sjúkdómur sem herjar á alla
samtíð okkar. Böðla-r eru bæ'ði í
austri og vestri. Það er ekki langt
síðan Farkas píndi Ungverjana, og
Pólverjar draga enga dul á, að áð-
ur en Poznan-uppþotin hófust hafi
lögreglan oft notað pyndingar og
kvalatæki. Skýrsla Krustjoffs á
20. flokksþingi kommúnista sýndi
aHtof ljóslega, hvað gerðist í Sov-
étríkjunum í stjórnartíð StaTín’s’.
Stjórnmálainenn, sem nýlega voru
pyndaðir í fangelsum Nassers,
hlutu að lokum há c-mbætti. I
dag er það K\-pur og Alsír. Með
öðrum oi'ðum: Hitler var aðeins
brautryðjandi.
Á BAK VIÐ íorljald lýðræðis
og laga er framkvæmd. pynding.
á fólki, þótt afneitað sé,, og það
samkvæmt hálf opinberu skipu-
lagi. Er ætíð sama ástæðan nð
baki þessa framferðis? Nei*. en
alls staðar eru sjúkdómseinkenn-
in svipuð. Það kemur okkur ekki
við, við skulum ekki dæma þá öid,
sem við lifum á. Hreinsum...til í
okkar eigin garði og reynum að
iskilja, hvað hefir gerzt hýá ,okkur,
sem eru franskir ... : ■ ,
Franski herinn er um allt í
Alsír. Við höfum hermennina, pen
ingana og vopnin. Uppreisnar-
menn hafa ekkert nema tiltrú
fólksins og stuðning þess. Það er-
um við, sem gegn vilja okkar höf-
um neytt þá til þess a'ð hafa mót-
spyrnuna með þessum hætti, terr-
or í þorpunum og fyrirsát úti ,á
landsbyggðinni. Þegar styrk’leika-
hlutföllin eru svona ójöfn, i hefir
frelsishreyfingin- ekki aðra mögu-
leika til beinnar mótspyrnu. Þeir
gera það, sem þeir geta.., Þeir
berjast úr leyni, eru ósynilegir,
hverfa að lokinni hverri árás., ella
mundu þeir afmáðir með ölíu.
Það er erfitt að staðsetja fjand
manninn og þar í liggur ástæðan
fyrir óróanum. Sprengju er kastað
á stræti, hermaður sær.Lst. Fólk
þjappar sér saman, en dreifist síð-
an. Fólkið segist ekkert hafa.séð,
ekkert vita. Hér líkist allt stríði
fátæka mannsins við ríka manninn,
hér eru ö’ll einkenni náins sam-
bands í milli uppreisnarmanna og
þjóðarinnar. Þess vegna er það,
sem hinn reglulegi her og hin
borgaralegu yíirvöld líta á þennan
nafnlausa fjölda sem óvin., Her-
námsliðið er sjálft undrandi yfir
þögninni, sem umvefur það, þeir
ríku hafa á tilfinninguuni að vera
ofsóttir mitt í meðal fátækling-
anna, sem þó ekki segja orð. Við
þessar aðstæður er herstjórnin
bundin a£ sínu eigin veldi og á
ekki aðra vöra en að senda refsi-
leiðangra út af örkinni. Það er
engin vörn gegn terror nema
CFraruh á 8 «íðu.
Á SKOTSPÓNUM
Ríkið hefir byggt rektorsbústað fyrir Menntaskól-
ann í Reykjavík en núverandi rektor býr þar ekki. ...
Húsrnæðrakennaraskóli íslands er i húsnæðishraki og
sfarfar ekki af þeim sökum.... Alþingi hefir tvívegis
fellt að flytja hann til Akureyrar í ágætt skólahús
þar . Nú mun í athugun að koma skólanum fyrir til
bráðabirgða í rektorsbústaðnum . . . Það er nú komið
upp úr dúrnum að það er ekki Flugfélag íslands, sem
býður fjárveitinganefnd Alþingis í Ítalíuferð um pásk-
ana eins og fréttist á skotspónum fyrir nokkrú....
Ferðin er leiguflug á vegum Flugráðs og Ferðaskrifstofu
ríkisins ... Ferðaskrifstofan selur um 20 sæti fyrir a
áttunda þúsund krónur miðann.... öði'um sætum 25—
28 talsins ráðstafar Flugráð. . . . Að minnsta kosti tveir
aðilar á ísiandi hafa hug á að fá dr. Vivian Fuchs til
að koma hér við á leið í milli heimsáifanna og fíytja
fyrirlestur. . . . Mikill halli varð á leiðangrinum; til Suð-
urpólsins og mun dr. Fuchs ætla sér að ferðast um
mörg lönd til fyrirlestrahalds í ágóðaskyni fyrir leið-
angurinn . . . Samningar eru hafnir í milli Akureyrar-
bæjar og heilbrigðismálastjórnarinnar um að koma upp
beikladeild við Fjórðungssjúkrahúsið á Akureyri....
Er þá ætlun heilbrigðisstjórnarinnar að leggja Krist-
neshæll niður sem berklahæli .. Akureyrarbær at-
hugar líka möguleika á því að yfirtaka rekstur elli-
heimilisins í Skjaldarvík, sem nú er einkafyrirtæki. . . .
Eigandinn vill afhenda kvenfélaginu Framtíðinni heim-
ilið til að reka það sem sjálfseignarstofnun, en félagið
treystir sér ekki til þess án aðstoðar bæiarins Kjör-
búðafyrirkomulagið, sem samvinnúfélögin innleiddu
hér, ryður sér til rúms . nú eru 30 kiörbúðir í land-
inu oa eiga kaupfélögin 15 þeirra....