Tíminn - 25.03.1958, Síða 5

tÍMINN, þriðjudaginn 25. marz 1958.
5
Halldór Kristjánsson
Orðið er frjálst
Sóknin er bezta vörnin
Tillögur um úrræði í bindindismálum
Enda þátt skoðanir séu skiptar að það skiptir litlu máli þó að ungl-
um margtþað, sem varðar bindind- ingar viti að tóbaksnautn sé óhoil
ismál á íslandi, kemur þó öllum 0g e-kkert já'kvætt við hana. Þeir
saman um það, að ástandið mætti byrja samt að reykja, ef félagar
vera betra. Þessi grein er skrifuð þeirra gera það. Og fjöldi unglinga
til að benda ó úrræði í þeirn- efn- og -banna byrjar líka að reykja með
um. Vitanlega bý ég ekki yfir neinu félögum símum, þó að íoreldrar
levsir ailan þeirra neyti ekki tóbaks og slíkt úrsiitum um það, að hundruð ungl-
n væri fylgt gé illa séð á heimili. -uAia,, i
alisherja-rráði, sem
vanda þeirra mála, en væri fylgt sé illa séð á heimili.
Iþeim ráðum, _sem hér éru gefin,
myndi það þó marka tímamót.
Nú er kominn tími til þess, að
verðlauna þá menn, sem bezt
hafa unnið að íéiagsmálum ungl-
inga með því að veita þeim að-
stöðu til að hafa slíka leiðsögn
að aðalstarfi.
Einn slíkur maður gæti ráðið
HvaS segja smáþjóSirnar
um fríverzlunarmálið?
Fríverzlunarmál Evrópu sigla [ gölum 79% af innflutningnum á
þessar mundir inn í talsverðanj árinu 1957 og keyptu 69% af út-
mótbyr. Bretar haifa látið á séri flutningnum. En mis-munurinn er
skiljá, að þeir muni ekki una því rí-flega jafnaður með viðskiptu-m
til lengdar, að meginlan-dsþjóðirn-
ar, einkum Frakkar, tefji samn-
in-gaumleitanir, og hafa raunar sett
þá úrslitak-osti, að ef umræður þær
sem fram fara á vegum OEEC í
París, hafi ekki leitt til neinnar
við nýlendur Portúgala í öðrum
álfum.
Afengissjúldingar —
ofdrykkjumenn.
Allir viðurkenn-a, að það sé gott
Það er af iþessu-m sjónarhól, se-m
Portúgal lítur yfir hugmyndina
um s'ameiginlegan markað og frí-
inga héldu hópinn. í félagsskap, > meirilháttar niðurstöðu í júlí'lok,] verzlun^ í Evrópu. -Sa-lazar, hinn
; ræðsla, ráðleggingar og for- sem hafnaði áfengi o-g tóbaki. Það l muni Bretar endurskoða afstöðu; mar§æri forsætisráðherra landsins
dæini kennara og íoreldra -or auð- fólk myndi svo siðar skapa nýtt sína. Svar þeirra mundi verða að,velc nyle§a að þessu í rseðu. Hann
treysta enn'viðskiptin við sa-miveld var fyrrum^prófess-or i .hagfæði við
islöndin, en hugsa min
Eyrópumarkaðinn.
En h-vað er rætt um fríverzlunar-' vlð °kkur grein fyrir því nú þegar,
málið meðal smáþjóðann-a? Hér á hvað vi® ætJum að gera gagnvart
Hér er eflaust komið að kjarna dómgreind þeirra og hugsun og landi er mikill á-hugi á miálinu. frnverzlunarmialinu? Hann svaraði
og Sömu sögu er að segj-a frá Dan-j ®fr sjáifur- Nei, við vitum það
mörku og Noregi. Nýlega bar efna-i ehhl enn- Hann hélt áfra-m á þessa
hagsmálaritstjóri Parísarútgáfulelð: >’.• • ®rtt kalla víst eins
New York Herald Tribune, Jan og sahlr standa: Við getum ekki
Haábrouck, á f.erð í Eortugal. Hanni skuldbundið okkur til þess að yið-
ræðir þess'i nHál í fróðlegri grein í hal'd'a °Pnum markaði ef aðrir
vitað mikilsvirði, en það vegur umhverfi, þar sem síðari félagar
þó engan veginn á mót: íélags- þeirra ven-dust ekki á slíkar nantn-
skap jafnaldranna. ir.
Auk þess my-ndi félagslíf og fé-
verk að hjálpa ofdrýklrjmnÖnnum. Að berast með straumnum. j-Iagsstarf þessara unglinga- þroska-
Jafnvel menn, sem leiðist að talað
sé um áfengismál, ta-ka undir það, málsins. Tóbaksnautn o-g áfen-gis- gera þá viðsýnni, hófsamari
að íallegt og nauð-synlegt sé, ■ að na-utn breiðist þan-nig út að menn- betri menn'en ela.
thjálpa þeim ól'ánsmönnum, þó að koma í félagsskap þeirra, sem hafa I
þeir vilji hins vegar að menn séu- þetta um hönd og taka það eftir Mestu skiptir að byrja.
sem mmnst truflaðir við drykkju- þeim. Reynslan sannar, að allur I End-a þótt ég s-é sannfærður um
ekapmn þangað til að han-n hefir þ0rri ungs fólks neytir þessara að bað væri' full þörf á því að þess-
gert þa aö sjukhngum. eiturlyfja gegn betri viíund, ef það ir féla-gsl'eiðtogar væru nokkuð ---------------- - _
Það er hms vegar staðreynd, er í slíkum félagsskap. SjáHstæði margir, get ég eftir atvikum fellt m. a. frá á þessa leið:
VI® v?rf,um að horfa,st ‘þ111211 æskufól-ksins og dómgreind riðnr'mig við að hægt sé farið af stað.
yið með fullum manndomi og þar yfirl'eitt ekki baggamun til hins 1 Jafnvel þó að ekki væri byrjað
karlmeimsku, að engm stofnun betra. Ungliiigar berast lön-gum 1 mema með einn mann í Reykjavík,
og engmn felagsskapur liefir enn með straum.num, hvert sem straum Væri það mikils vjrði. Mes-tu siíiptir
sem komið er haft tok a að retta urinn stefnir. að -byrja og reyna. Ég er viss um
yið og lækna nema nokkurn hluta ;það að gú byrjun og reynsla opnar
þeirra manna, sem a það stig Hvað er þá til ráða? Uugu manna, svo að áfram verður
u ■ u ■ * Norska skýrslan sann-ar, að hald-ið á sömu braut.
huríir ?V1 Þannlg Vlði að unglingar, sem reykja og ungling-
T, Ju þusuydi mann-a, sem byrj ar sem ebki reykja, eru í hópum. Hver á að velja me.nnina?
ar afengisnautn, eru emhverjir :Hver líkir eftir sínum
sem siðar komast a það stig, að
um hiáskólann í Lissa-bon, og hann varp
’ aði fram þessari spumingu: Gerum
blaði sínu nú nýlega: Hann segir
HLÝ VORGOLA bærir pákna-
Vera má.að nokkuð vefjist fyrir
s-etja hömlur á innflutning okkar
fra-mleiðs-lu. Það mun h-eldur ekki
verða fært að samþykkja neitt,
sem gerir eðlilega efnahagslega
trén, sem vaxa meðfram Avenida - Þr°un 3-andsins torveldari fyrir
Liberdade hér í hinni hvítu Lissa-1 Iantt;>fólkið. En hvort heldur sem
bonborg. Ferðamaðurinn (horfir °.:fn a verður, hér hjá okkur, .er
niður eftir Tagusíljóti, þar semi;i°st> 1:1 Pess a® fylgjast með
Vaseo da Gama úíbj'ó flota sinn í Þroun tamans; nv-ort sem er innan
gamla daga og minnist þess um1 e®a utan samtakanna, verður ekki
leið, að hann er staddur á kross- h°,mlzt h3,a að umbylta einhverj um
-g-ötum í milli tevggja heinia. Vest-
urströnd Pyreaneaskagans, sem er
verða vandræðamenn vpana dreSur dam af sínum sessunaut. mönnum í fvrstu hver ætti að velja Portugal, er hluti Evrópu. en efna-
drykkjufýsna oa enmn ráð eru Þeít,a er ^ “eð áfengis' menn f11 Þessara embætía. | haes ce *°fð landfms> samUð.°f
ennbá bekk^ti^að biaraa nema nautn tobaksnantn. Þúsimdir og Ég held að við ættum þar að sýna ’ framUð> er ten.gd hafinu og sigl-
smnnm hf öra nema aftur þusundir af unglingum, sem þeim viðurkenningu, sem mestan ' >ngalelðum h“sms fremur en
surnurn peirra. eru bindindismenn, myn-du 'bæði skilmn.g os áhuffa hafa svn-t í bess-‘ lan'dinu að hahl> sern a flestum
■ drekka og reykja, ef þeir hefðu'ÞSíem £mið £ i1öldnm heiir rannar fært W6ðinni
Hvað er hæfUegt? [ mótazt í slíku umhverfi og gagn- Isjálfboðastarfið,
I oðru lagi get eg ekki gengið kvæmt. I men-nina.
eiga að velja
! vandræði fremur en gæfu, Af öll-
| um viðskiptum Portúgala yið um-
fram hjá því, þegar þessi mál eru ] Af þessu ber að læra. Ráðið tilj’"'iiér"*er um að ræða ma-n-n til ’heiminn íara 9670 um hafnirnar á
rtedd, að áfengisnautn verður að bæta ástandið og gera þjóðina að síarfa m-eð ungu fólki og fyrir; ströndinni. en aðein-s 4% um „bak-
mörgum- manni dýr áður en hún bindindissamari er að fjölga þeim :það. Látum bá bindindissamtök dvrnar“, landamerki Spónar.
Ar IrAmó KoS etin oR náíc; Þ ___ i--------- ___i’ __ ... _ ___
sem uiigu kynslóðarinnar velja mann-
i'nn. Sýnum unga fólkinu verðugt
traust og viðurkenningu. Látum
rikiisv-aldið, koma -tál1 móís við góð-
an vilja og góða viðleitni hinna
er komin á það stig, að hann ráði hópum barna og unglinga,
ökki við drykkjubneigð sína. Ég hafna tóbaki og víni.
minni bara- á umferða-mál og öku- j
elys. En leiðum jafnframt hugaiin Félagsstarf er uppeldisleg
að siðferðismálum. [ nauðsyn.
Þegar ég nefni siðferðismál á Hér er þá komið a-ð öðru alhliða ungu. Látum þá sjálfa velja sína
ég ekki eingöngu við, ástamál og stórmáli á sviði uppeldis og menn- leiðtoga og launum þeim svo af
kynferðismál. Og við skuluni spara ingar, þar sem er félagslíf ungu almannafé ekki miður en kennur-
okkur aHt þref um það, hvað sé kjmslóðarinnar. Ekkert þroskar tm.
siðferðilega rangt eða rétt í hverjú hug-sun og skapgerð unglinga frek- j Það segir sig sjálft, að þegar fyr-
ein-u tilfelli. Hitt væ-nti ég að við ar en gott félagss-tarf. Eitt af mestu ' irmé-nn ungtemplara og bindindis-
HEILDARMYNÐIN af viðskipt-.
um Portúgala ■ eftir stríðið sýnir
stóran greiðsluihal-la gagnvart sam-
starfsrikjunum í Greiðsluibandaiagi
Evrópu. En þau lönd seldu Portú-
tóbak. Og þeir, sæm ná fullorðins-
aldri án þess að byrja reykingar,
munu margir balda áfram án þess
að taka slíka skattgreiðslu á si-g
atvinnu- og iðngreinum, sem aftur
úr hafa dregizt, bæta vélakost og
tækni á ýmsum s\úðum og samlaga
ýmsa þætti efnahagskeríisins
hreyttum aðstæðum. Eg hefi
nokkra hugmynd um getu okkar á
þessu sviði, og ég þekki möguleik-
ana á því að fá útlendt fj-ármagn.
En ég tel ekki að áæfclanir um a‘ð-
stoð, hvorki sú fyrsta né þær, sem
á eftir koma, fullnægi þeim ósku-m,
sem við vildum gjarnan bera franu
Því að þrátt fyrir aliar ós-kir, verð-
ur til fátækt fólk og auðugt fólk í
framíiðinni og fátæk lönd og auð-
ug lönd.
ÞARNA ER mergurinn málsins.
Portúgal er litið land og fátækt
og án möguleika til að hafa ábrif
á straum fj'ármagnsins.í veröldinni.
Iðnaður -er ó byrjunarstigi og f jár-
magn er mj-ög takmarkað.
Portúgal verður að eiga sam-
vinnu við stórveldi, sem kaupa
getum flest verið sammála um að vandamál'um uppeldisins er »8 .félaga j skólum fara aö velja sér ____________ otijva m ii|iil t t
siðgæði og gott siðferði byggist leiða unglingana að féla-gslegum [ svona leiðtoga, koma einungis til; og hvorki^eTnma'jijaru'sitt né ’ framleiðslu landsins, mestmegnis
mjög á þrf að menn hafi stjórn á viðfangsefnum ogfá þá til að reyna ' greiua þeir, se-m uiuiið hafa af lurLg,u ,neð tóbaksreyk meðan þeir' hráefni, og það hefir ekki efni á
sér og láti.ekki skammvinn stund- kraftaha við þau. Bindindisfélög, !■áhuga og fórníýsi með góðurn ár- eru enn a bezta starfsafdri. að ganga inn i ski-pulag sem mundi
aráhrif hafa sig.til að geraþað. sem gem ungl-inga-r helga áhuga sín ' angiri að fél'agsmálnm unglinga.
þeir vilja eftir á að væri ógert. I0g starfsbrafta, eru ómetanleg •f’eir eru .ma-Megastir. Þeir eru Iik-
Fyrstu ahrif áiengis eru meðal vegna uppeldisl-egrar þýðingar. ilegastir .til arangurs.
amnars þau, að það, æsir ýmsart Mér er ekki kunnugt u-m að Þéssi .tilraun heppnast áreiðan-
Gerum tilraon að hausti.
Þó að hér sé hreyft máli, sem
lítið eða ekki hefir verið rætt í
fcvatir og hneigðir en sljóvgar dóm meðal unglinga hér á lan-di séu nú le§a hezt með Þvl að þeim ungl- llloðum fer ,w fíarrj að engu-m um
greind og slappar sjál'fstjórn og sið- starfandi nem-a tvenn-s konar bind- ihgum, sem vilja og hafa viljað - ■ -
feðrilegar hömlúr, sem algáðir indisfélög. Það eru bindindisfélög vinna gegn áfengisnautn og tóbaks
imenn reyna að hafa á sér. Þar af í skól-um og unglingaregla góð- nautn- með félagslegum samtökum
Íeiðir að áfén-gisneyzl'a, þótt lítil templara. Bæði þessi félög ha-fa ve-rði sýnt verðu-gt traust og viður-
Sé, færir manninn á lægra siðferð- bindindi um áfengi og tóbak. Þar kenning.
issti-g. Freistingarnar verða sterk- með hygg ég líka^að séu uppta-l'in
ari, vifji man-nsin-s að standast þær þau félagsbundnu átök,. sem :gerð Gott fyrirtæki.
veikari. Þar af leiðir ými-s þarflaus oru almen-nt ti-1 að hamla gegn Hér er .I-agt fil. að stofna ný emb-
styggyrði, barsmíðar og fleira. -tóbaksnautn á þessu landi. ætti, en því fylgir vitanl'ega kóstn-
gera keppinautum í voldugu ná-
grannalön-dum fært að ganga milli
bols og höfuðs ó ungum iðnaði og
uppræta markað hans í nýlendun-
hafi komi'ð þetfca í hug fyrri en Saimt er það skoðun bankamanna
niér. Þessi. grei-n er sprottin UPP j og kaupsýslumanna, að Portúgal
af margra ára atfcugun og umræð-, gœti org;g -þátttakandi í frí-verzlun
um mínum og amnarra mrn bintl-1 arc,væ5inUj nægilega tryggilega
indismálin. n,g trejrsti þ\n, að marg • vœri um búið. En það þýðir, a3
ir muni taka undir þessar tillög- j aðgtaða land-sihs yrði að metast sér
ur og ^ styðja þær og góðgjárnir. staklega eins og annarra þeirra
m-enn á Alþingi muni fljótlega lanúaj sem nýlega hafa byrjað iðn-
vpíffl hpím Tpp.ftffildi koma beim.! ___•« __ ____ /~i -i_i_i
_ .. . , , .. , , - ætti, en þvi fylgir vitanl'ega kostn- veita þeim lagagildi.og koma þeim piðl«i„ cVOSem Grikkl
Þetta orðlengi eg ekki frekar her, | • Nú er það svo, að félagslíf og aður. Auðvitað má færa rök að því t framkvæmd aðarframlmðslu, s\ o sem .Gnkkl.
enoski einhver fyiiriskynnga, skal (félagsstarf yerður víða í brotum, að Trygginga-stofnun rikisins mætti | okkur vantar menn til að fylkja L ‘-g búa við vernd^TiTsaman-
enda margt sem sundrar og glep- fcorga þessum mönnum, sem björg-1.^ kynsióðinni og 1-eiða hana til. burðar ntó geta að ekki einu
ekki lengi standa á þeim.
Það hefir margur leiðindi,' ur. Hins
vegar er það, unglilngum unarstarfið eiga að viran-a, eins og, virkrar andspyrnu gegn ófcoll-ustu
, . , engih nauðsyn að vera í mörgum brunabótafélög leggja fé til bruna- ■ vebium á ísl-an-di. Þeir menn eru
drykkjuskap smum an þess að félögum, heldur að leggja sig fram varna. En náið er nef augum. Rik-'j tik pag vantar bara að skapa þeim
%’era orðinn það, sem kallað er af fullum heilindum og alvöru m-eð issjóðurinn er hér eðíilegasti aðili, 1 skilyrði til að beita kröftunum við
félö-gu-m s-ínum. En-gir verða trygg- e,nda um þjóðniál :að -ræða, þar; þe-tta-starf! Þegar við berum gæfu
■an, betri og skemmtilegri félagar sem almenn hei-lsugæzla, sjáífs- til ag vejta þeim þá aðstöðu, mun „,lka inlendan markag fvrir ign.
•en unglingar, sem berjast góðu fé- varðveizla og mannbætur eru. ' i hver ár-gangur unga fólksins af-i a«arvörur og sk-orað á fólk að
lagsistarfi. Ymis a-gæt dæ-mi eru til Þetta eru lika þau ein fjárfram- öðrum ganga fram íy]ktu ligi, stöð-' innlendan iðnað Þetta er
um það frá líðandi stundu. En lög, sem borga sig — og það vel - -•••*—- —--------------------------------> - styð)a innlenöan ,ðnaö' PeUa ep
baksnautn er komin á það stig, að þetta dýrmæta félagsstarf er víða
þjóðarnauðsyn er að hamla gegn ' í brotum eða nis-tum. Þvi fer sem Sóknin er bezta vömin.
skaða, skömm og ógæfu af
áfengissjúkilngur.
Önnur plága.
Ekki er vert að ræða þessi mál
én þess að minnast á tóbakið. Tó-
sinni Bretar vilja Ijá m'áls á því
að opna nýlendunwkaði sína fyrir
frönsku-m og þýzkum iðnatii.
í PORTÚGAL er nú reynt að
fcenni. Reykin-gar skemma lungu
manna og hjörtu, svo að þeim fjölg-
ar með ári hverju, sem tóbaks-
nautnin leggur í gröfina. Hópur
manna á góðum starfsaldri verður
henni árlega að fóm.
Félagsskapurinn ræður úrslitum
I fréttabréfi um heilbrigðismál
fer.
Það er meginatriði þessara niála,
ugt fjölmennari og íjölmennari, til, „ndirfúnmgur til að mæta áhrif-
að gera íslenzkn þjóðina bindindis- , um sameiginlega markaðskerfisins.
samari og l arsæll'i. | Og nokkrum órangri er náð.
Þa-nnig er hægt að valda straum-
að við gerum okkur íjóst að bezta hvörfum í þessum málnm. j Portúgal hefir verið meðlimur í
Lciðtoga vantar. björgunarstarfið er að forða mönrn-' Vera má að ým-sir haíi minni trú OEEC frá fyrstu tíð að kalla og
Ástæða þess, hve margt fer ntíð um frá orsökum ógæfunnar. Beztú en ég á slík-ri tilraun. Um það tjá- forustumenn viðurkenna fúslega
ur en skyldi um fóla-gslif unglinga slýsavarnirna-r eru þær, sem koma ir nú 1-itt að þrefa, en allir ættu gildi stofnunarinnar fyrir landið.
fcér á landi er fyrst og fremst sú, í veg fyrir slysin. Það er enn-þá að viðurkenna að hér er þó um að | Portúgölum hefir fallið vel, að
að leiðtoga vantar til að leiða það betra að afstýra strandi e-n að. ræða tilraun í þá átt að bæta. úr' OEEC tekur tillit til aðstæðna í
og móta og laða hina ungu krfata bjarga strandmönnum. Sá, sem bráðri þörf. Og þá ættu þeir að fall fcverju landi. í friverzlunartillög-
til starfa. Ýmsir ágætir menn, sem aldrei drekkur fyrsta staupið, verð- ast á að litlu væri til spillt, þó að um Breta er og gert ráð fyrir slikri
er sagt frá rannsókn, sem krabba-jþar vinna og hafa unnið ágætt ur aldrei áfengissjúklingur eða'of-jeinum manni væri veitt aðstaða til. tillitssemi, og Potúga-lar eru þess
m-emsfélágið norska hefir látið
gera á reykingum barna og ungl-
in-ga þar í landi. Al-lt bendir til að
margt úr þeirri skýrslu eigi eins
við fcér á lándi. Þar kemur í ljós, með þarf.
starf, eru bundnir af atvinnu sinni drykkjumaður. Þar sem ekkert að helga sig þessari tilraun. Sú
og ýmsurn ástæðum, svo að þeim áfengi er, er ekkerf áfengisvanda- byrjun ætti ekki að vera ofætlom
verður óhægt um vik, að leggja mál. Tóbaksnautn barna og ungl- [strax á næsta hausti.
fram svo mikið fórnarstarf, sem inga verður ekki vandræðamál í| Dæmum svo af beirri reyn-sTu,
þeim hópnum, sem aldrei snertir sem þar verður fengin.
vegna f-úsir að atfcuga þær gaurn-
gæfilega. En alls herjar sameigin-
legur markaður er landinu ofvax-
inn eins og sakir standa, efnahags-
leg-a og stjórnmálalega.