Tíminn - 11.06.1958, Blaðsíða 7

^ÍMINN, miSvikudaginn 11. júní 1958.
7
Ræða Andrésar Finnbogasonar, skipstjóra, fulltrúa sjómanna á sjómannadaginn:
Hindra verður rányrkju á fiskimiðum með út
færslu fiskveiðilandhelginnar í tólf sjömílur
í dag er sá. dagur, er sjó-
menn hafa tileinkað sér.
Slíkir dagar eru nokkurs
konar áningarstaðir, þar sem
litið er til baka vfir farinn
veg og hugleitt hvernig hefir
gengið, af hveriu megi læra
og hvað eiqi að forðast. Einn-
ig er á slíkri stundu reynt
að skyggnast fram á veginn
til að revna að koma auga
á torfærur, sem á honum
kunna að vera og notfæra
sér reynsluna, við að fá
fram hjá þeim komizt svo
ekki hliótist tión af. Ef við
nú lítum til baka, vantar
ekki kennileitin, sem eflaust
væri fróðlegt að stanza við
mörg hver.
Við sem erum þó innan hálfr-
ar aldar .gömul munum ef.tir og
höfum tekið þátt í lifsharáttunni,
þar sem hún var háð á opnum
toátum, sem knúðir voru áfram
að mestu með handafli, eða þar
sem vomi vólalaus þiiskip mjög
illa útbúin og á mœlikvarða nú-
tímans afar smá. Tún og engi voru
að mestu ógirt og iOiIa rœktuð,
húsakasbur í sveitum að mestu
hla?51- grióit’' og mold, og í
fcaupstöðum Iandsins lélegir timb-
urkofar.
Þeir yngri, sem ekki muna þann
tíma, sem þessi lýsing á við munu
eflaust spyrja, hvernig hefir þessi
mikla breyting orðið? Hvernig
hefir þessi fagra borg byggzt?
Hvernig hafa tún- og engi verið
ræktuð og giril? Stór og myndar-
l'eg steinhús í kaiipstöðum og úti
um allar sveitir landsins, vegir
lagðir og brýr byggðar. Og síð-
ast en eklki sízt, hvernig hafa í
stað opna bátsins og liitla, og illa
útbúna þilskipsins, komið þessi
stóru og myndarlegu kaupskip?
Togskipa- og vélskipafioti, sem að
traustleika og góðum útbúnaði á
vart sinn iíka annars staðar í
iheiminum. Okkur er skylt að svara
þessum spurningum. Það má ekki
. gleymast að til þess að eplið hafi
orðið til, varð að vera til epla-
tré, sem fesit bafði rætur, og til
íþess að eplið verði til þarf að
- vera til tré, sem stendur föstum
. fótum. Þetita er óbrigðuit lögmál.
Endurheimt frelsisins
ÞrAtt fyrir hallæri o-g undirokun
þióðarinnar um aldaraðir af er-
■ lendiun aðilum, lifði sá kjarkur
mieð henni að hún gat, ef hún end-
urheimti fvelsi sitt, sótt það gull
i greipar Ægis og móður moldar,
sem naegði til að hreyta lifi henn-
ar, og þetta hefir tekizt. En það
tófcst fyrir það, að þjóðin sam-
stillti si'g Itiil átaks og var mjög
ósérhlífin, alls staðar reyndist
• 'eigin höndin 'holi'ust. Það lókst að
byggja innilendan verzhinarskipa-
flota mannaðan ihnlendum mönn-
um, sem sómir sér vel, hvar sem
er á hehnshöfunuffl. Það tókst að
byggja upp sjómannastétt. í öllum
'greinum, sem var sínu starfi það
vel vaKÍn, að verða talin ein sú
bezta í heimi.
En þótt hér hafi verið drepið
'á nokkur atriði. sem sýpa-hvernig
þessi breyiting mátti y.erða, hafa
ýmis mý vandamál .skapázt, -aðrar
þjóðir höifðu komið auga á það
gU’ll, sem teyndist i.hinum-feng-
sælíi fiskimiðum umhyárfls Jandið,
og þar sem þar vor.ii.il, forðinni
stórþjóðil’ með öiiugan fisiýskipa-
flota, sem næsturn iiafa, tógað upp
að ósum ánna, hefir .þetta , prðið
örlagaríkt fyrir okkur,- þar. sem
iþrátt fvrir þesisi vel úttoúnu. og
ai'kastamiMu fiskiskip,. rpyjjist nú
ekki vera hægt að afla þa,ð m-ikið,
að 'staðið verði undir iieim kostn-
aði. sem þarf til að láta þessi at-
vinnutæki bera sig og halda uppi
Hvernig verður því afstýrt, að íslenzk sjómannastétt hverfi
að mestu ogsennilega sjálfstæði þjóðarinnar með?
því velsældarlífi, sem hér hefir
vcrið lifað að undanförnu.
Hér hefir og fleira komið til. Á
þessu timabili hefir verið háð ein
sú ægilegasta heimsstyrjöld, sem
sagan getur um þar sem ísl-and
sogaðist því nær inn í miðpunkt-
inn, þótt sú gæfa fylgdi, að á
’grundum landsins væri ekki bar-
izt í návígi. Þó að þessi heimsum-
hrót hafi að einhverju leyti orðið
'til þess að flýta fyrir uppbyggingu
landsins, sköpuðust á móti ýmis
þau vandamál, sem óvíst er, hvort
þjóðin beri gæfu t.il að leysa, áð-
ur en hún færist enn rnn skör til
baka, þessi vandamál eru aðallega
efnahagslegs eðlis.
Hlutur framleiðslustéttanna
Of margir virðast hafa misst
sjónar á þeim akri, sem giefið hefir
megnið af því gulli, sem notað
hafði verið til uppbyggingarinnar.
En að plægja þann akur hefir
'kostað og mun ahtaf kosta mikið
líkamlegt erfiði og margs konar
fórnir, eins og langdvaiir frá kær-
um ástvinum. Hafa minna að segja
af þeirri hlýju, sem tckizt hefir
að skapá með tækni nútímans, því
frá karli Ægi andar oft köldu,
líkt og áður fyrr, og dætur hans
verða ávallt viðsjál'sverðar, þá þær
stí’ga sinn trjdlta dans.
Hið óeðliiega ástand, sem skap-
aðist við hersetuna gaf margs kon-
ar tækifæri til auðveldrar öfiunar
peninga, flúðu þá maxgir hið
harkalega hlutskipti sitt og hafa
ekki komið á sjóinn aftur, en það
sem alvarlegast er, að hin þrótt-
mikla æska sem hefir alizt upp
eftir að velsæld þjóðarinmar jókst
— hefir ekki skilað n-ema fáum
prósentum miðað við það sem eðlil.
hefði verið til þessara starfa og
er nú svo komið að um það bil
þriðjungur þeirra manna, sem á
fiskiskipunmn starfa eru erlendir
rnenn og fer þessi vöntun islenzkra
manna ört vaxandi vegna þess, hve
óeðlilega há er tala þeirra full-
orðnu manna, sem eftir eru.
Stækkun landheiginnar
Ef við litimi fram á við, þá er
það þörfin fyrir stækkun Iand-
helginnar, sem fyrst blasir við.
Annað er, hvernig verður séð
fyrir því í tíma, að íslenzk sjó
mannastét.t hverfi ekki að mestu
og sennilega sjálfstæði þjóðarinn-
ar með.
Þessi atriði vil ég nú athuga
lítillega.
Öllum íslendingum er kunnugt
hvað gerðist í landhelgismálinu á
ráðstefnunni í G-enf.
Sú staðreynd, að ekki sé neinn
lagalegur réttur fyrir erlendar
þjóðir, að stunda veiðar eins nærri
S'tröndinni og gert hefi verið, ef
viðkomandi ríki telur nauðsyn
stærri landhelgi, er mjög mikih
væg fyrir íslendinga.
Að vertiðin í vetur 6kilaði all-
sæmilegum afla miðað við undan-
farin ár, má ekki blekkja neinn.
Þótt ekki hafi orðið neinar veru-
legar breytingar á veiðiaðferðum
frá því, sem var fyrir nakkrum
árum, þá hefir samt orðið gífur-
leg breyting á, hvernig þeim hefir
verið beitt, og tækni til þess’.
Maður, sem vill hafa opin augun
og athuga hvað er að gerast, sér
að horfir til gjöreyðingar fiskin-
um við strendur- landsins. Þetta
þykj-a stór orð, en athugum þau
nánar.
Tökum dæmi. Ef sá, sem á varp-
land, réðist á fuglinn, skyti hann
eða snaraði um leið og hami kem-
ur til að verpa, og, ef einhver
fugl gæti ungað út sínum eggjum,
þá léti hann sér standa á sama,
þótt hann- banaði unganum, hversu
Andrés Finnbogason.
lengi mundi það varpland gefa
arð?
Sá, sem á laxveiðiá, og tæki upp
á því, að leyfa veiði með netum
allt frá ósum og til upptöku ár-
innar, mundi tæpast þurfa mörg
ár til að gjöreyða laxinum úr
henni.
Bóndi, sem tæki upp á því að
drepa sér til matar kindur rélc
fyrir burðinn og lömbin á hvaða
aldri sem væri, mundi fljótt finna
fyrir samdrætti í búi sínu.
Enn skulum við hafa það hug-
fast, að bótt landið einu sinni væri
skógi vaxið, tókst að eyða honum.
Ef við segjum að þessar líking-
ar eigi ekki við, þá verðum við
að afsanna það, sem við höfum
þó áður sannað, að hér væru In-ygn
ingarstöðvar og að fiskurinn leit-
aði þangað afitur sem honum væri
klakið út.
Stærri fiskiskip
Fyrir stríð og allt til stríðsloka
var mestur hlúti bátaflotans 15—
22 brútító rúmlestir að stærð með
6—8 sjómilna hraða á klíst. Tæki
voru þá engin i bátunum önnur en
reimdrifin línuyinda, sama efni var
í línunnr og nú er notað, en linu-
lengdin allt að helmingi styttri.
Þá var auk þess- sótt mjög stutt
frá landi, sem gefur að skilja á
ek'ki stærri skipum. Um netabát-
ana var sama að segja, að þeir
notuðu um það bil hálfu færri net
en nú eru 'höfð, en efni í netun-
um var bómull, sem talið er að
hafi 5—10 sinnum minni veiði-
hæfni en net þau, sem nú eru
notuð og kem ég nánar að því
síðar. Samt varð meðalafli á bát
þá litlu minni en nú verður og á
stríðsárunum talsvert meiri.
Að stríðinu loknu hefst hin svo-
kallaða nýsköpun. Þá voru keypt
ný og stærri skip, allt að 100
brúttó rúmlestir að stærð og bet-
ur útbúin, til dæmiis flest með
sjál'fritandi dýptarmæli og olíu-
drifinni línuvindu, auk þess mið-
unarstöð o. fl. Ganghraði 8—9
sjómílur. Nú var hægt að sækja
lengra en áður og afkasta meira
í veiðarfæradrætti.
Fyrst í stað jó'kst aflinn nokk-
uð, en f'ljótlega fór að draga úr
afla og hefir stöðugt hallað niður
á við siðan, en heildaraflamagninu
hefir verið haldið nokkum veginn
•eins með því að gera stöðugt út
fleiri og fleiri skip og hafa þau
betur úthúin hæði að tækjum og
veiðarfærum, og má segja að nýtt
tæki hafi komið árlega, auk þiess
orðið bylting með netaveiðina
með komu nælonsins í stað hamps-
ins.
Minnkandi aflamagn
Það sem gerzt hefir, er í fáum
orðum þetta, ef við tökum línu-
bátan^:
Fiskurinn hvarf af grunnmiðun-
um, því var mætit m'éð því að setja
nýjar og stærri vélar í bátana,
svo ganglirað er í dag um 10 sjó-
mílur á klst. Myndaðist með því
möguleiki til að sækja á fjarlæg-
ari mið. Dýptarmælir var settur í
hvert skip, svo og olíudrifin linu-
spil, Mnulengdin var sí og æ auk-
in þar til lenigra varð ekki kom-
izt, og er nú svo komið að eng-
inn mun gera út á línu eftir að
netaveiði byrjar.
En hvað hefir gerzt þar?
Þar er ástandið mun alvarlegra.
Sama gerðist: Aflamagnið minnk-
aði. Þá kom nælonið til sögunn-
ar sem eins og fyrr er sagt er
margfalt veiðnara og gáfu netin
þá fyrst í stað mjög sæmilegan
afla og hafa gert enn, en þó með
því að stórauka netadráttinn og
verður ekki lengra komizt. Tals-
verð brögð inunu jafnvel vera að
því að ekki tekst að draga allt
sarna daginn.
Auk þess er kominn í skipin
ifullkomnari dýptannælir en áður
var, svo nú má segja að fiskurinn
á vart undankomu auðið, ef skipið
fer yfir þar sem hann er. Mætti
líkja við það, að við léfcum okk-
ur í skollaleik með bundið fyrir
augu, en mættum nú leika þann
leik alsjáandi.
Nú er mestallur vélskipaflotinn
kominn á net með þessi miklu
veiðarfæri, má segja að svæðið
frá Vestmannaeyjum og jafnvel
allt vestur á Breiðafjörð sé girit
margfaldri girðingu þessara stór-
virku veiðarfæra og er þar eng-
um bletti hlíft og eru þó á þessu
svæði einhver beztu og óumdeil-
anlegustu hrygningarsvæðin, sVo
sem Selvogsbanki.
Þótt hér hafi aðallega verið tal-
að um mótorbáta, þá hefir sama
gerzt með togarafiotann, aðeins sá
munur að þeir hafa gétað sótt á
fengsæl, fjarlæg, mið hluta úr ár-
inu eins og t.d. við Grænland.
Með þeirri tækni að geta togað
með vörpunni uppi í sjó, hafa þeir
fyllilega tekið simn þátt í þeim
'hættulega leik, sem framinn hefir
verið á hrygnin'garstöðvunum, sér-
staklega á Selvogsbanka.
Það, sem gera þarf
Að þessu athuguðu blandast eng-
um sjómanni hugur um, að stefnlt
er til fányrikjiu eða jafnvel gjör-
eyðingu fiskistofnsins og er það
'því okkar krafa á þessum degi,
að landhelgi verði færð út í 12
sjómilur að minnsta kosti frá nú-
verandi grunnlínu.
Jafnframt verði friðuð fvrir allri
veiði viðurkenndustu hi’ygningar-
svæðin innan þessarar línu og höfð
um þau eins lítil umferð og mögu-
legt er um hrvgningartímann. Því
eins og kunnugt er kemur þorsk-
seiðið upp á yfirborðið á þeim
tíma, sem það er, það veikt, að
skrúfíuisjór og oh'ubrák geta hæg-
lega grandað því.
, Ennfremur að algjörlega verði
jbönnuð smásíldarveiði í fjörðum
inni eins og til dæmis í Eyjafirði
eða veiði annars smáfiskjar, þar
sem hann fcemur í torfum upp að
ströndinni eða inn á firði og ber-
sýnilegt er að enginn stærri nýtjá
fiskur er með, eins og t.d. í Keffla-
vikurhöfn og fleiri stöðum.
Nú er svo komið að ríkisstjórn
landsins virðist hafa ákveðið að
færa út fiskveiðitakmarkalínuna í
12 sjómílur og gefa út um það
reglugerð. Þcssu fögnum við og
vonum að ekki verði slakað þar
til í neinu.
Skortur sjómanna
Um hitt atriðið, af hverju ís-
lendingar fásit ekki til að vinna
við fiskveiðarnar vil ég nú ræða
fáum orðum.
Það er engum vafa bundið a'ð
það á rðt sína að rekja til þess,
að starf við fiskveiðar er verr
Iaunað en önnur störf, ef miðað
er við viinnustundafjöTda, auk
þess, sem vinnuskilyrði eru gjör-
óMk. Gjörum samanburð á því að
vinna í upphituðum vinniisöluni
iðjuVeranna eða notalegum skrif-
'Stotfum rnieð þægilegum stólum eða
standa á dekki veltandi skipsins
stundum klakabrýnjuðu eða bað-
aður í áigjöf, en eiga samt að
skila miMum afköstum, því éin;
’og é'g 'ga't um líti'llegá aðan þá
fæslt aflinn ekki nema með gífur-
legum rveiðlarfæradrætti, og því
verður efcki afkastað nema hver
maður vinni af kappi. Hvíldartim-
ann þarf aft að taka við þau skii-
yrði að skipinu er siglt á Íullri
ferð ög vi'1'1 þá verða alTóról'egt
í kojunni á stundum. Dæmin eru
óþrjótandi, sem sýna að sjóvinna
heimtar meira framlag af mánns-
ins hálfu én ilestöll landvinna,
enda reyndin ólygnust.
Þegar unigur maður, sem héfir
farið að reyna sjómennsku, kemur
að landi ög hittir félaga sinn á
bryggjunni og þeir fara að bera
saman bækurnar um, hvað þeir
ihafi þénað á svipuðum tíma og
'hVernig 'hluitirnir hafi gengið tii.
'hvað s'á sem vann í landi hafi
gert þetta kvöldið eða hitt, þenn-
an sunnudag eða helgidag, se'm
hinn minnist kannsike sem strangra
vinnudaga eða vanlíðunar vegna
óbllðs veðurfars, en þénustan svip-
uð eða ef vel hefir gengið litlu
meiri, hefir reyndin oftast orðið
'sú að hinn ungi maður, sem eflaust
hefði getað orðið dugandi sjó-
imaður hefir borið pokann sinn í
land.
Það er því augljóst mál, enda
réftmœtt, að skapa verði meiri
'imin á tekjúöflun við þessa vinnu
en fltest önnur störf í Iandi.
Nú er iSVO komið að þessi mun-
ur verður -ekki skapaður með því
að knýja á dyr útgerðarmannsins,
fiskinum er þegar skipt upp og
er sjómaðurinn og útgerðarmaður-
inn þar jafnir í því að þeirra
hilutir eru of litlir. Það er þá
hlutur heildarinnar, sem ekki má
vera eins stór og hann nú er.
LífeyrissjóSur
Þétta er bæði nauðsyn og
‘skylda að lagfæra, þetta má gera
á ýmsan háitt. Eitt af því, sém
bent hefir verið á, er Mfeyrissjóð-
ur fyrir sjómerm. Nú er fyrir þing-
inu frwmvarp til laga um Lífeyris-
sjóð (tögaraisjómanna og ber því að
fagna, en ékki verður skilið af
hverju hann er ékki Mtinn ná til
fisfkisjómanna alnmnnf, því gagn-
vart þessu vandamáli eru állir í
sama báfi', hvort þeir eru á tog-
skipi eða skipi.' scm vinnur með
önnur Veiðarfæri. Og verður því að
vona, >að hér sé ivnnið í tveim A-
föngum að máli, sem skylt hefði
.verið að vinna að í einu.
| Þá er það 'skattfrelsi fyrir sjó-
menin: með þersu i ióti getur þjóð-
félagið verðjau 'ð þessa. vinnu
án þess að Verði röskun á ia-una-
'grundVélli almennt. Þetta lóð yrði
ef til vill það þungt á metunum,
að það fengi okkar hraustbyggðu
æskumenn til að leggja lirafta
■ sína fram til þessara þjoönauð-
isynlegu starfa heldur en koppa að
léttari ag oft lítt nauðsyniegra
starfa í landi.
•' Auk þéss er það fáránlc : óférð
að refsa Okkar afreksmöm :m við
fis'kveiðar eins og gert er rujð nú-
verandi skatta'iöggjöf. Tii uö ná
þes'sum afrekum þarf þaö mikið
andlegt og Ííkam'l egt framlag, að
ending þessam roanna tii /innu
verður undir meðal'lagi, æpast
mikið yfir 50—öú ára ai :r, en
þá er áfrakáturinn það ryr fyrir
einstaklinginn, ,aö tæpást iv von,
(Framhald á 8. slöu).