Tíminn - 24.06.1958, Blaðsíða 4

4
T í M I N N, þriðjudaginn 24. júní 1938,
SÁMSBÆR: „nokkuð berorð bók,
sóðaleg, bönnuð sem klám“ - HÖF-
UNDURINN: hjónabandið í hundana,
í tygjum við annan mann, 250 þúsund
dala skaðabætur, ást, sem aldrei dvín
Fyrir fáum mánuðum var
frumsýnd í New York kvik-
mynd, gerð eftir hinni um-
ræddu skáldsögu Grace
Metalious, „Peyton Place",
eða Sámsbær. eins og hún
var nefnd í íslenzkri þýðingu.
Kvikmyndin Sámsbær hefir
orðið umdeild, ekki síður en
bókin, sem er fyrsta bók
Grace Metalious, 33 ára gam
allar húsmóður, og fjallar
ur ekki farið varhluta af því upp-
námi, sem bókin olli. Síðast en
ekivi sízt er það vandamálið, sem
nú er mest aðkallandi og krefst
skjótrar lausnar: Höfðað hefir
verið skaðabóbamál á hendur skáld
konunni og kemur það fyrir rétt
um þessar mun'dir. Tildrögin eru
þau, að í bókinni hefir Grace valið
einni sögupersónunni, skólastjóra
nokkrum, nafnið Tomas Makris,
Hún gefur þær skýringar á nafn-
giftinni, að nafnið Makris hafi
hún séð á augiýsingaspjaldi yfir
dyrum veitingahúss fyrir mörgum
árum, en Tomas hafi hún fengið
að láni hjá tengdaföður sínum,
sem heitir því nafni.
Skaðabótamál
Al-lt hefði þetta verið gott og
blessað, ef svo undarlega hefði
e:kki viljað til, dag einn, að
George Metalious kom heim með
kennara nokkurn, er hann hafði
(kynnzt nýlega, en sá hét einmitt
Thomas Ma'kris. Grace heidur því
fram, að handrit bókarinnar hafi
Kristilegt æskulýðsmót að
Laugarvatni 7-8 júní 1958
orðið sér úti um kádilják af ný-
legri árgerð.
Hjónabandið í hundana
Hjónaband þeirra Grace og
George var farið í hundana áður
en Sámsbær kom út, segir skáld-
konan. Grace Marie Anttoinette
Jeanne d’Are de Repentigny og
Christopher George Metaiious
voru gef-in sanian í febrúar 1942,
þá bæði 17 ára gömul. Bæði voru.
þau frá hálfgerðum óreiðuheim-
ilum. Foreldrar Grace höfðu skil-
ið, þegar hún var 11 ára. Hún
hefir ekki séð föður sinn frá því
að hún giftist. Móðir hennar gift-
ist aftur og býr í Nevv York. Þær
mæðgur hittast sjaldan og Grace
toveðst eiga erfitt með að lynda
við móður sina. Grace vann úti,
hvenær sem tækifæri gafst á
fyrstu hjúskaparárunum. Meðan.
George gegndi herþjónustu úm
tveggja ára skeið og nam að
henni lokinni við kennaraskóla í
New Hampshire, starfaði hún sem
vélritunarslúlka. En rrtestu um-
brotatímar í lífi Grace hófus-t, þeg-
ar þau hjón höfðu ákveðið að
skilja að skiptum með beggja sam
in.a. berum orðum um svo
viðkvæmt efni sem kynferð-
ismál í smábæ á Nýja Eng-
landi.
Þótit mörgum finnist Sámsbær
telzt til berorð og jafnvel sóða-
ieg.bók, og þótt hún hafi verið
jonnuð sem klám í Kanada, eða
sannskc eiumitt þess vegna, hefir
hún slegið öll sölumet vestan hafs.
Sex milljónir eintaka hafa selzt
i þeim 18 mánuðum, sem liðnir
eru frá útkomu hennar, en aðeins
ein bók hefir gert betur, Dag-
ilátta drottins, eftir Ersikine Caid-
.veil, sem hefir selzt í 7 milljón-
im eintaka, þó á miklu lengri
íma, eða frá útkomu hennar, árið
1933. Þar að auki hefir Dell út-
gáfufyrirtækið bandaríska keypt
rétt til að gefa bókina út í ódýrri
útgáfu, og býst við að selja af
beirri útgáfu allt að 10 milijónir
eintaka í mörgum löndum heims,
’áður en áfið er liðið,-
Örðugieikar í kjöffarið
Grace Metelíous hefir að. sjálf-
sögðu hlotið frægð og mikið fé,
all't að hálfa milljón dollai'a, fyrir
þetta bókmenntalega undur eða
viðundu-r sitt. En í kjölfar Sáms-
bæjar hafa líka skotið upp koll-
num ýrnsir örðugleikar í sambandi
við einkalíf hennar. Þainnig var
nanni hennar, George Metalious,
sagt upp skólastjórastöðu í Gihnan-
,on, í New Hampshire, þar sem
iþau bjuggu, ef-tir útkomu bók-ar-
nnar. Skörr>,mu síðar skildu hjón-
ín líka að borði og sæng. Börn
þeirra þrjú, Marsha 14 ára, Mike
11 ára og Cindy 7 ára, hafa hel'd-
GRACE
METALIOUS
verið komið til útgefandans, þeg-
ar þetta bar við, og hún 'kveðst
hafa hrópað, er hún var kynnt
fyrir kennaranum: „Þú ert í bók-
inni minni!“ Hún segist geta leitt
fram vitni, sem hafi verið við-
stödd, er þetta skcði, og geti borið
um það, og einnig, að hún hafi
lesið kafla úr bókinni fyrir hinn
nýja kunningja, og þau hafi í
bróðerni híegið að hinni undar-
legu tilviljun. Það er líka eins
gott fyrir Grace Metalious áð
geta fært_sönnur á þetta, því að
málið er ekkert hlátursefni leng-
ur. Sex mánuðum eftir útkomu
bókarinnar höfðuðu Thomas Makr-
is og kona toans skaðabótamál á
hendur Grace og útgefendum henn
ar sem samsekum, og krefjast 250
þúsund doll'ara skaðahóta fyrir
notkun nafnsins í bókinni. Það
færvi mesiti kúfurinn af höfundar-
laununum, ef Grace þyrfti að
greiða svo háar skaðabætur, auk
máls-kostnaðar. Það bætir samt
svolítið úr sk'ák, að í ódýru út-
gáfunni, svö og í kvikmyndinni,
hefir nafni skóiastjórans verið
breytt í Miehael Rossi.
Hús og bíll
Meiri 'hluta fjárins, sem Graee
hefir fengið fvrir Sámsbæ, er hald-
ið þar til málaferlin eru til lykta
leidd, en samt hefir hún getað
keypt sér sitt af hverju, sem
hugur hennar hefir alltaf girnzt,
m.a. hús og 14 ekru landspildu.
Hún valdi 180 ára gamalt timbur-
'hús, með níu herbergjum, er hún
greiddi hálft sjötta þúsund doll-
ara fyrir, en ætlar sér að gera
breytingar á því fvrir allt að sjö-
tíú . þúsund dali, Þá hefir hún
þykki. Skilnaðurinn var ó'hjá-
kvæmilegui', að sögn Grace, én
það var eitt sinn, skömmu eftii’
að hann átti sér stað, að Grace
■átti erindi til útvarpsstöðvar einn-
iar, og hitti þar að máli starfsmann
stöðvaninnar, Thomas J. Martin.
Þetta var „ást við fyrstu sýn“, og
fiáum rnánuðum seinna sagði Mart-
in. upp starfinu við. útvarpsstöð-
ina og gerðist viðskiptaráðunaut-
ur og stöðugur féiagi Graee Meta-
ilious. Um tíma voru þau óaðskilj-
anleg, og börnin tóku þessum,
nýja félaga móður sinnar vel, köll
uðu hann jafnvel pabha st.öku
sinnum. Það var rætt um hjóna-
band, gehk aneira að segja svo
langt, að Martin keypti trúlofun-
a-rhi'inga, sem þau settu upp.
Byltingatímar
Hvar sem Grace fór, var Mart-
in á næstu grösum — þangað til
í desember s.L, þegar Grace fór
til New York til að undirrita
samninga um útgáfu næstu bók-
ar sinnar. Hún hafði börnin með
sér í förina, en Martin var hvergi
nálægur. Ágreiningur milli þeirra
liafði farið vaxandi og loks soðið
upp úr. En Grace tók sér það
nærri, var niðurbrotin í New
lYork ferðinni og stóðst loks ekki
mátið — hringdi á vin sinn, Mai’t-
| in, sem kom að vörinu spori í
I einkaflugvél. Það urðu fagnaðar-
i fundir og þau töluðu um „ást,
sem aldrei dvín.“ En til'finninga-
bl'ossinn hefir líklega verið of
1 heitur, þau hafa sennilega brennt
sig á honum, þvi að ekki liðu
nema sex dagar frá þessum at-
burði þar til lögfræðingur Grace
Metalious tilkynnti, að lokið væri
samskiptum þeirra Grace Meta-
lious og Thomasar Martin, a. m. k.
á viðskiptasviðinu. Skáldkonan á
vist bágt með að bafa ékki karl-
mann sér við hTið, því að stuttu
seinna hafði hún samband við
fyrrverandi eiginmainn sinn, og
líkur bentu til sátta þeirra á
milli. Svo varð þó ekki. Hinni
tilfinningaríku skáldkonu sner-
ist aftur hugur — Martin skaut
upp kollinum á ný, þrátt fyrir að-
varanir vina og útgefenda. Hún
lét George eftir börnin og þau
Martin eru sögð hyggja aftur á
hjónaband.
Staðráðin
Á þessum þyltingatimum í einka
'lífinu hefir -Grace Metalious uninð
Þegar komið var þaí> nálægt
Laugar\ratni uin lielgina 7.—8.
júní, að heim varð séð, sást flð
staðurinu var búinn í hátíðar-
skart, fánar blöktu þar víða við
hún. Síðar, þegar enn nær var
komið, sást, að þar voru íslenzkir
fánar, en einnig aðrir, sem er ég
bezt veit, voru dregnir að húni
ekki aðeins á Laugarvatni, held-
ur fleiri stöðum á landinu. Þeir
voru með hvítan grunn, bláau
ferning í einu liorninu og í hon-
uin var svo hvítur kross. Mér
fannst eins cg þessir fánar lieils-
uðu komumanni og segðu: „Sjáið
merkið! Kristur kemur, krossins
tákn hann ber.“
Kam** -- -
Þessir fánar gáfu í'il kynna,
hvað 'hér var um að ræða. Kristi-
legt æskulýðsmót, þar sem safnazt
höfðu saman tæplega tvö hundr-
uð unglingar undir einkunnarorð-
um imótsins: Jesús sagði: Eg er
vegurinn, sannleikurinn og lífið.
Aðallega voru þetta fermingar-
börn þessa árs ásamt prestum
sínum úr Reykjavík, af Suður-
nesjum og úr Árnessýslu.
Mótið sett.
Þegar nnglingárnir voru búnir
að koma sér fyrir, var mótið sett
í 'hátiðarsal Menntaskólans af for-
manni undirbúningsnefndar, séra
Ingólíi Ástoarssyni, Mosfelli. —
Að því loknu héldu allir upp í
lund einn, sem er rétt fyrir ofan
Laugarvatn, þar sem sást vel yfir.
Bjarni Bjarnason, skólastjóri hér-
aðsskólans flutti þar ávarp, bauð
unglingana og prestana velkomna,
sagði sögu staðarins, lýsti honum
og næsta nágrenni.
Dálítil'l rigningarúði var, vel
þeginn af bændum og langþyrstum
jarðvegi, þess vegna aðeins fil
bóta. Og eldd spillti það ánægj-
'iinni, að sterkan ilm lagði af ný-
grænkandi birkiskóginum i hlíð-
inni fyrir ofan Laugarvatn. Skóla-
stjórinn sagði, að það væri í fyrsta
sinni á þessu vori, sem ilmurinn
fyndist.
Eftir þetta fóru unglingarnir að
húsi skólastjóra íþróttakennara-
skóla íslands, en þar var farið í
leiki undir stjórn nemenda skól-
ans.
Kvöldvaka.
Um kvöldið hófst svo dagskrá,
'sem skipt vair í tvennt, kvöldvöku
og kvöldbænir.
Á kvöldvökunni var ýmislegt
gert sér fil skemmtunar: söngur,
upplestrar, píainóleikur, skrautsýn-
ing, spurningaþáttur o. fl. MikiH
almennur söngur var og ánægju-
legt að sjá' og heyra, hversu ungl-
ingarnir sungu vel „Áfram, Krists-
menn, krossmenn“, en sá sálmur
v.arð eins konar söngur mótsins.
Börn úr Barnaskóla Laugarvatns
undir stjórn frú Rósu Blöndal, Mos
felli, lögðu fram drjúgan skerf til
kvöldvökunnar. Var mjög vel vand-
að til þess þáttar og unun að heyra
og Sjá börnin lesa upp, leika á
píanó og koma fram í skrautsýn-
ingu, sem var úr kirkjusögu ís-
lands, bæði þátíð og framtíð.
Á seinni hluta dagskrárinnar
flutti síra Jóhann Hannesson, Þing
völlum, erindi út af einkunnarorð-
um mótsins: Jesús sagði: „Ég er
vegurinn, sannleikurinn og lífið."
■að því að rita aðra bók sína. Hún
gerir sér vel Ijósar þær ikröfur,
sem gerðar eru til annarrar bók-
ar þess höfundar, sem hefir byrj-
að með anelsölubók, en segist stað
ráðin í að sanna, að í henni búi
meira en það, sem kom fram í
Sámsbæ. B ókmenniaráðunautur
hennar er lika þeirrar skoðunar
og heldur því fram, að hún geti
haTdið áfram að semja svo lengi
sem henni endist aldur af sama
hugarfTugi og krafti.
Nýja bókin hennar, „Þrömgi,
hvíti flibbinn“, gerist í sarna um-
hverfi og hin fyrs'ta, á Nýja Eng-
landi. Aðspurð um, hvort hér
megi vænta annars Sántsbæjar,
svarar hún: „Það tel ég vafasamt
— ég er hvorki óttaslegin, svöng
né reið núna.“
Erindi sr. Jóhauns var mjög lif-
andi og móttækilegt fyrir ungling-
ana. Þar næsf stjórnaði sr. Sig-
urður Pálsson, Selfossi, kvöldbæn-
um. Að því búnu fóru flestir a'ð
sofa.
Sunnudagur rann upp. DagskrS
hans hófst með morgtwi'bænum,
prófasturinn, sr. Gunnar Jóhannes-
son, Skarði, talaði til unjglingann'a
og flutti bæn. Eftir þá fögru at>
höfn hófust Biblíulestrar. Ungling-
unum var skipt niður í nokkra
hópa. cinn prestur fór með hverj-
urn hóp og leiðbeindi þeim með
einkunnarorð mótsins.
„Vígða laugin“.
Síðan gengu allir að „Vígðu laug-
inni“, en svo kallast la-ug ein þar
á staðnum. Sr. Sigurður Pálssoti
sagði sögu laugarinnar, en þar er
fullvíst talið, að Sunnlendingar og
Norðlendingar hafi verið skírðif
eftir 'kristnitökuna. Einnig er álit-
ið, að þar hafi Norðlendingar þveg-
ið lík Jóns Arasonar, biskups og
sona hans, þegar þeir héldu með
þau heim til Hóla. — Það er ekki
vanzalaust fyrir okkur íslendingaj
að við skulum ekkert gera fyrir
þessa vígðu laug, sem er sannar-
lega einn helgasti blettur lands-
ins. Það var því ekki út í bláinti
sagt af einum prestimim, þegar
hann bað þá unglinga, _sem kynmi
að verða i’áðanienn á íslandi árið
20000 e. Kr., að muna eftir laug-
inni og gera eitthvað fyrir hana,
en vonandi vakna aðrir fyrr. Það
var og ólýsanlega áhrifarík stund,
þegar unglingarnir röðuðu sér
upp á barrni hinnar vígðu laugar,
difu hendinni niður í volgt vatnið
og signdu sig, fögur og tilkonui-
rnikil sjón, sem enginn gleymir, er
séð hefir.
Frá lauginni var gengið til úti-
leika að húsi skólastjóra íþrótta-
kennaraskóla íslands.
Eftir hádegið var safnazt samait
á hlaði Héraðsskólans og gengið
í skrúðgöngu í hátíðarsal Mennta-
skólans. Preslar voru flestir hemptt
klæddir, en í broddi fylkingar fóru
piltur og stúlka og báru sinn fán-
ann hvort, þann íslenzka og fána
æskulýðsmóstins. Hófst nú guðs-
þjónusta, sr. Björn Jónsson, Kefla-
vík, prédikaði, sr. Guðm. Guð-
mundsson, Útskálum, þjémaði fyr-
ir altari, en sr. Árelíus Níelsson
lék á hljóðfærið. Að lokinni guðs-
þjónustunni fóru fram mótsslit, sr.
Ingólfur Ástmarsson sleit mótinu,
þakkaði unglingunum þátttökuna
og árnaði þeim fararheilia og
blessunar í 'lífinu og minnti þá
en einu sinni á mikilvægasta afl-
gjafa lífsins, Jesúm Krist.
Frábærar móttökur.
Ég get ekki látið hér hjá líða
að minnast örlitið á móttökurnar,
sem við urðum aðnjótandi á Laug-
arvatni, en.þær voru frábærar,
bæði af ráðamönnunt staðarins og
komast hjá því að nefna nöfn, en
það var hlýlegt af skólastjérasjón-
urn héraðsskólans, þeim frú Önnu
Jónsdóttur og Bjarna Bjarnasyni
að senda mótinu blómakörfu og
ekki spillti, að frúin hafði sj'álf
ræktað blómin í garði sínum, einn-
ig heiðruðu þau og aðrir mótið
með nærveru sinni.
Þá gleymdist heldur ekki fyrir-
greiðsla skólameistara Menntaskól-
ans, en hún var mikil og góð.
Einnig verður ekki gleymt að
þakka nemendum íþróttakennara-
skóla íslands fyrir sinn stóra þátt
í því að gjöra unglingunum dvöl-
ina sem ánægjulegasta.
Allir á Laugarvatni, hafið þökk
fyrir fyrirgreiðslu og samvinnu. Ég
vil og igeta þess hér, að mótinu
barst skeyti frá biskupi íslands.
Ég er viss um, að þessi liðna
helgi kentur til með að marka
djúp spor, verður unglmgunum.
dýrmæt og blessunarrík minning
og okkur sent að þessu móti stóð-
unt nauðsynleg örvun og hvatning
til að halda áfrant. Mótið sýnir svo
•ei verður um villzt, að brýn nauð-
syn er á þessari starfsemi.
Að lokurn: Unglingar, þið, sem
eruð hin krossmerkta sveit og'
standið í fylkingu Guðsbarna, haf-
'ið þökk fyrir ánægjulega samveru.
Magnús Guðjónsson.