Tíminn - 10.07.1958, Side 5

Tíminn - 10.07.1958, Side 5
t f MIN N, fimmtuðaginn 10. júlí 1958. 5 T'TVA ÆSKUNNAR MÁLGAGN SAMBANDS UNGRA FRAMSÓKNARMANNA. RITSTJÓRAR: EYSTEINN SIGURÐSSON OG SVERRIR BERGMANN Hvaða þjóðfélagsstefna tryggir rétt- látasta skiptingu þjóðarteknanna? I>að vandamál, sem þessi spurn- ing leggur fram til urlausnar, er Svo náskylt hinni pólitísku hags- munaibaráúu, að ókíeift er að gera því nokkur skil svo fullnægj- andi sé, án hliðsjónar af henni. i Frá upphafi menningarþjóðfé-1 lagsins hafa menn skipzt' í stéttir,! sem búið hafa við mismunandi Íífskjör. Stéttir þessar hafa háð meiri eða minni baráttu sín á milli, og víða varð endirinn sá, að tvær aðal stéttir mynduðust í þjóð félaginu, það er að segja yfirstétt óg almúgastétt'. Sums saðar lifðu þessar stéttir saman í bróðerni, en allt of víða komust yfirráðín algjörlega i hendur þröngsýns aðals. Leit hann með takmarka-1 lausri fyrirlitningu á sauðsvartan álmúgann, og skoðaði hann sem réttlaus vinnudýr, sem útiloka bæri frá öllum almennum mann- úéttindum. Menntun og fróðleikur voru ekki ætluð öðrum en þeim, sem höfðu orðið ofan á i lífs-1 baráttunni. Megineinkenni þessa ömabils var því cinhliða viður- kenning á algjörum rétti þess j st'erkara til að breyta samkvæmt vild sinni gagnvart hinum minni máttar, og gagnger fyrirlitning áj jafnrétti allra manna til frjáls og heilbrigðs lifs. Það er ekki fyrr en á 18. öld,' áð nokkuð fer að bera á hreyfing- um, sem stefna að frjálslyndara Stjórnarfari. í mörgum af mestu lýðræðislöndum hcims, risu upp ínenn, sem börðust fyrir afnámi forréttinda éinstakra stétta og prédikuðu lýðraeði og almenn mannréttindi. Mjög voru kenning- ar margra þeirra á reiki, og fæstir þeirra geröu sér fulla grein fyrir iskipulagi heilbrigðs lýðveldis, enda kannski varla von. Það er •ekki fyrr en í byrjun 19. aldar, sem raunverulegar þjóðmálastefn-, ur fara að koma fram, stefnur, sem iboða fullkomið þjóðskipulag og eru byggðar upp frá vísinda- legum grunni. Þá fara og að þróast hagfræðivísindi þau, sem allar nú- tíma þjóðfélagsstefnur byggja að rneira eða minna á. Þessar andstæður milli stétt- anna hai'a þróast í nánu sambandi við lýðræðisþroska mannanna. — Allt frá því að vera cingöngu kúg- aðir gegn kúguðum, hefur þróunin haldið áfram allt upp í þær skipu- lögðu þjóðfclagsstefnur, sem nú keppa sín á m'illi í flestum menn- Ingarlöndum. Þessi þróun hefur orðið jafnhliða þeim þjóðfélags- legu umbótum, sem leitf hafa af sér betri uppfræðslu og menntun alþýðunnar. Enda er það auðskilið, áð betri menntun fjöldans og þar áf leiðandi betri skilningur á Til sambands- félaganna Ritsíjórar Vettvnngsins vilja beina þeim tilmælum til stjórna og formanna í félöguin ungra framsóknarmanna úti uni land, að þeir sendi Vettvangnum mynd- ir og fréttir frá félagsstarfinu. Nú á næstunni mun erindreki S.U.F. fcrðast nokkuð víða um Iand og héimsækja alimörg fé- lög. Gefst þá gott tækifæri til að koma slíku efni á framfæri og eru félögin beðin að nota sér það óspart. Ritgerð Eysíeins Sigurðssonar, er hlaut önnur verðíaun í ritgerða- samkeppni þeirri sem Friðgeirssjóður efndi til síðastliðinn vetur vandamálunum, leiðir alltaf af sér heilbrigðara stjórnarfar en ann- ars myndi vera. Grundvallarkenningar þeirra stjórnmálastefna, sem hæst hafa borið síðustu hálfa aðra öldina, ganga allar að miklu leyti út á þau svið, hvar heppilegast sé að koma eignarréttinum á atvinnu- tækjunum fyrir, þannig að þau veiti öllum meðlimum þjóðfélags- ins sem réttlátasta aðstöðu t'il tekjuöflunar. Af því sést, að það er fyrst og fremsf baráttan milli j stétta atvinnurekenda og atvinnu-! þega, sem hefir skapað þær, það er að segja, þær eru myndaðar í baráttu launþegans fyrir bættuni kjörum. Réttlát tekjuskiptirtg Áður en lengra er farið, finnst mér rél't að gera dáliíla grein fyirr hugtakinu: „Réttlát skipting þjóð- arteknanna“. Það liggur í augum uppi, að í þjóðfélagi, þar sem fámennur hóp- ur einstaklinga hefur aðstöðu t'il að raka saman auði á kostnað ann- arra, er tekjuskiptingin alis ekki réttlát. Það er ciimig augljóst', að tekjuskiplingin er enn fjær því að vera réttlát í því þjóðfélagi, sem skammtar borgurunum öllum nákvæmlega jöfn laun, algjörléga án tillits til menníunar þeirra eða hæfileika. Af því leiðir, að það er millivegurinn, sem fara verður, það þarf að veita mönum sann- gjörn laun- fyrir vinnu siná, og veita þeim hæfilegan afrakstur af því fjármagni,. sem þeir leggja atvinnurekstrinum í té. Einnig verður að gæta þess, að menn fái næga möguleika til þess áð bæta lífsaðstöðu sína með þeim hæfileikum, sem þeir búa yfir og þeirri menntun, sem þeir hafa aflað sér. Það þjóðskipulag, sem þessa gætir á beztan hátt, verður því að teijast tryggja rétílátasta tekjuskiptingu. Stjórnmálastefnur Eins og áður er sagt, Iiggur höfuðmismunurinn á hinum ýmsu stjórnmáiastefnum í því, hvar fylgjendur þeirra vilja koma eigna réttinum á atvinnutækjunum fyrir. í upphafi var um tvær höfuðsiefn ur að ræða, sem hvor um sig byggði á vísndalegum grunni, það er að segja, hinn svo nefnda liberalisma og sameignarstefnuna eða sósialismann. Þessar stefnur hafa báðar þróazt á mjög mismun- andi hátt í hinum ýmsu löndum, og nú orðið mun vandfundinn sá stjórnmálaflokkur, sem byggir á þeim óbreyttum, eins og þær voru í upphafi. Viða hefur þeim verið beitt sem yfirskini til að koma á flokkseiriræði, og túlkun þeirra hefur i'arið rnjög eítir aðstöðunni í hverju landi fyrir sig, og skoð- unum einstakra foryslumanna. — Aðrar grundvallarstefnur en þess- ar tvær hafa ekki unnið sér braut- argengi svo teljandi sé, en þó má sem eina slíka nefna anarkismann, eða stjórnleysisstefnuna. Samvinnustefnan, sem víða hef- ur mjög rutt sér til rúms, meðal er fæddur 11. nóv. 1939. Hann stund ar nám í Verzlunarskóla íslands, og íauk- verzlunarprófi síð<istliðiö vor. annars hér á landi, hefur að meira eða minna leyti þróazt tipp frá báðum þessum höfuðstefnum. Hcr á eftir mun ég leitast við að draga upp heildarmynd af ihverri þessara stefna fyrir sig, og telja fram kosti þeirra og galla. Sósíalisminn Höfuoatriðið í kenningu sósíal- ista er algjör samcign allrar þjóð arinnar á öllum atvinnutækjum. Þeir vilja útiloka allan atvinnu- rekstur einstakiinga, og láta ríkisvaldið hafa meff höndum allt skipulag framleiðslunnar. Menn vinna þó samkvæmt kenn- inguni þeirra, eftir sem áður hver í sinni atvinnuigrein, og þiggja sín laun fyrir vinnuna, en allur arður af rekstrinum rennur til hins opinbera, það er að segja til þjóðarheildarinnar. Sá hagnaður, sem á þennan hátt rennur til reksturs þjóðarbúsins, myndi þá meðai anna 's koma fram í lækkuffum sköttum. Á þennan hátt þykjasf sósíal- istar í eitt skipti fyrir öll bafa leyst vandamálið um tekjuskipt- inguna. í slíku þjóðfélagi þægju menn sin laun fyrir vinnuna, og hefðu auk þess næga möguleika til að bæta lífsaðstöðu sína inn- an þjóðfélagsins og beita til þess hæfileikum sínum og þeirri mennt Un, serri þeir hafa áflað sér. Auð- söfnun einstaklinga fram yfir eðli legan sparnað telja þeir útilokaða, þar sem einstaklingunum væri ekki gefinn kostur á að koma fé sinu i neina veltu. Þeir yrðu þá annað tveggja nauðbeygðir til að fá hinu opinbera það í hendur sem innlán í banka gegn sann- gjörnum vöxtum, eða liggja að því sem ormar á gulli án þess að hafa af því hið minnsta gagn. I Meðal annars, sem andstæðingar I sósíalisma hafa fært fram sem ó- kosti hans, er það, að menn leggja i aldrei nærri því eins' mikið á sig við vinnu, þá er þéir vinna fyrir aðra, eins og þegar þeir vinna fyrir sjálfa sig. Á þennan hátt mundi sósíalistískt þjóðfélag glata miklu og dýrmætu vinnuafli, sem kæmi hins vegar fram í einstaklings- r.ékstri. Einnig benda þeir á það, ag til þess að skipulagið gæti náð tilgangi sínum, yrði öll þjóðin að vera samtaka í að vinna að fram- gangi þess, og að slík samstilling myndi aldrei nást, nema með beinu múguppeldi, geysimiklum áróðri eða valdbeilingu. Með lýð- ræðisþjóð, sem veitti einstakling- unum frelsi til að mynda sér skoðanir og til að láta þær í ljósi, væri slíkt óframkvæmanlegt, án þess að skerða að meira eða minna leyti persónufrelsið, Reynslan hefur líka sýnt þetta betur en nokkuð annað, því að í löndum, þar sem byggt hefur verið upp þjóðskipulag samkvæmt kenningum sósíalista, hafa þeir neyðzt til að fórna öllu lýðræði á altari stefnunnar, og hafa þræl- bundið þegnana 1 viðjar skoðana- kugunar- og ófrelsis. Liberalisminn Höfuðandstæða sósíaiismans er hinn svonefndi liberalisini, eða hin frjálslynda viðskiptastefna. FyigJ-endur hans eru algjörlega á öndverðum meiffi við sósíalista, það er að segja, þeir telja, að rcttlátust skipting þjóðartekn- anna náist með algjörlega ó- bundnu einstaklimgsframtaki, sein ríkisvaidið hafi lítil sem eng in afskipti af. Þeir eru og al- gjörir andstæðingar ríkisrekst- urs í nokkurri mynd. Liberalistar telja, að sé þessari stefnu fylgt út I æsar, 'hindri hún auðsöfnun á fárra hendur, þar sem- samkeppni hljóti að mynda'st á markaðnum, sem komi í veg fyrir, að nokkur geti náð undir sig stærri hluta af framboðinu en 'honum ber. Þetta skipulag telja þeir og, að tryggi hverjum manni sanngjörn laun fyrir vinnu sína, og afraksiturinn aí því fjármagni, sem lagt sé á veltuna, sé komið undir dugnaði hvers eins. Þeir telja og, að ekkert skipulag tryggi betur, að hver einstaklingur get'i b'eitt hæfileikum sínum og mennt- un til að, bæta aðstöðu sína til betri lífsafkomu, því að það sé einmitt höfuðundirstaða kerfisins, að samkeppni sé sem frjálsust og veiti öllum jafna aðstöðu. Þeir hæfustu muni því komast lengst, en aðrir skemur, og fari það eftir því, hve miklum hæfileikum hver maður búi yfir. Á þennan hátt þykjasi þeir og tryggja fullkomna n-ýtingu vinnuaflsins og 'byggja á því lögmáli, að menn vinna ávallt meira og betur, eí þeir vinna fyrir sjálfa sig í sínum eigin fyrir tækjum, iheldur en ef þeir vinna fyrir aðra. Andstæðingar liberalismans teija hins vegar, að ekkert skipulag veiti betri jarðveg fyrir ýmis kon ar spillingu og öfugþróun. Þeir benda á, að í frjálsri samkeppni sé það fullf eins mikið undir heppni komið, hverjir verði ofan á, og einnig benda þeir á bað, að hafi menn einu sinni komizt yfir töluverðar eignir, þá sé þeim ti ■ tölulega auðvelt að koma þeim í veltu og auka þær. Af því leiði, að góður jarðvegur sé fyrir mynd- un stéttar hátekjumanna, og bitr.L það á lágtekjufólki og komi í:: sem óréttlát tekjuskipting. Einnig hefur verið bent á það, að liberaliskt þjóðfélag sé því næc aígjörlega óvarið gegn ihagsveiL- um og kreppum. Það er rökstut meg því, að þar sem allar ákvar'í • anir um framleiðslumagnið sé teknar af einstaklingum, án sair.- ráðs við ríkisvaldið ,geri það hæt: una á offramleiðslu ískyggilegi mikla. Það sé þá beinlínis haguc hvers einstaks framleiðanda að framleiða sem mest, og líklegt sé; að þeir mæti erfiðum tímum með aukinni framleiðslu, í vron uii’, meiri ágóða. Á þann hátt sé skap- aður grundvöllur fyrir offranv- leiðslu á einstökum sviðum, og þ i sé stutt eftir út í kreppu, seni hafi í för með sér bág lífskjör og atvinnuleysi. Reynslan hefur lík • sýnt, að þessu fullyrðing á við rök að styðjast, samanber heims- kreppuna miklu á árunum efti; 1930. Samvinnustefnan Fylgismenn samvinnustefii- unnar telja, að eignaréttinum á 'atvinnutækjunum sé bezt fyrit' komið í höndum þeirra manná, sem við þau starfa eða hafa hag'smuna að gæta í sambande við rekstur þeirra. Á þennan hátt teija þeir sig hafa sameinað meginkostina við stefnu sósíal- ista og liberalista, það er aí! segja, tryggt sameign fjöldans á atvinnutækjunum og komið í veg fyrir myndun stéttar af mönn- um, sem njóti afraksturs aú' vmnu annarra, oig einnig ti g'gf. eignarétt einstaklinganna. afn. > framt telja þeir, að si i -,.lat : þetta ti-yggi frjálsa san: i ppni, sem komi í veg fyrir éhóílega gróðamöguleika einstákli 4.. Þó eru samvinnumen: , s ekki andstæðir einkarekstri 111 þei-.; telja, að algjörlega :: !áls sam- keppni verði að rík nilli sam- vinnufyrirtækja 0 g ínstaklings- fyrirtækja. Samt s 1 áður telja þeir, að ríkisvaldi beri að hafa eftirlit með einki - cstrinum, í þvx skyni að koma ’ veg fyrir óhóf- lega auðsöfnu’ instaklinga. Hættuna á agsveiflum hyggi- ast þeir útiJ - ka með opinberunx aðgerðum. Opinberprekstur telja þeie eiga fullan rétt á sér, en álíta, að það verði að fara eftir kringum- stæðum hverju sinni, hvort hanvt geti talizt æskilegur. Að- öllu framangreindu atliug- uðu er augljóst, að stefna sam- vininimanna stendur langnæs.; því að leysa vandamálið um tekjuskiptinguna á lýðræðisleg- an hátt. Liberalisminn veitÍL mun meiri möguleika til hvers konar gróðamyndunar, og þa. af leiðandi ójafnrar tekjuskipt ingar, auk þess sem slíkt þjóð félag myndi vcra alls óvarii! gegn liagsveiflum og kreppum Sósíaiisminn veitir að vísu nokV uð jafna tekjuskiptingu, or Frambaid á 8 «1ðt?' Afmælisrit S. Uo í tilefni af 20 ára afmæ. o.U.F. var gefið út vcglegt a i.iæiisric, Rit þetta er hið bezta ht iiniidarri; . um störf þess frá uppha-.i. Þar sein j vitað er að miirgum mun þykja ! mikill fengur í að eignast það, er 1 mönnum bent á að draga það ekk . I of lengi. Ritið fæ-st í skrifstof 1 Framsóknarflokksins í Reykjavíi ne kostar kr. 20.OO.

x

Tíminn

Direkte link

Hvis du vil linke til denne avis/magasin, skal du bruge disse links:

Link til denne avis/magasin: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Link til dette eksemplar:

Link til denne side:

Link til denne artikel:

Venligst ikke link direkte til billeder eller PDfs på Timarit.is, da sådanne webadresser kan ændres uden advarsel. Brug venligst de angivne webadresser for at linke til sitet.