Tíminn - 26.07.1958, Blaðsíða 6

6
T í IVII N N, laugardaginn 26. júlí 1958.
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
L------------------------------------------
Hernaðaráætlun Sjálfstæðismanna
og Alhýðusambandsþingið
MORGUNBLAÐIÐ kvart-
ar mjög undan því, að blöð
stjórnarflokkanna skuli ekki
hafa skrifað margar og lang
ar greinar um ríkisstjórnina
og störf hennar, í tilefni af
því, að tvö ár eru nú liðin
síðan hún kom til valda. —
Vafalaust vita þó ritstjórar
Mbi. vel, að tveggja ára af-
mæli er ekki álitið neitt
meiriháttar afmæli og það
sízt af öllu í sögu þeirra,
sem vonast er til að eigi
langa lífdaga fyrir höndum.
Hitt er hins vegar skiljan-
legt, að forkólfar Sjálfstæð
isflokksins telja árin síðan
ríkisstjórnin kom til valda,
því að svo tekur það ber-
sýnilega á taugar þeirra að
verla utan ríkisstjórnar.
Um verk ríkisstjórnarinn-
ar er það annars að segja, að
þau tala sínu máli betur en
nokkur skrif fá gert. At-
vinna er nú mikil og at-
ylnínuhopfur sjal,dan tjetrf
víða um land: ' en einmátt
nú. Verulega hefir líka dreg
ið úr hinum óeðlilega öru
fólksflutningum til SUður-
nesja síðan nýv. stjórn kom
til valda. Aðstaða sjávarút
vegsins hefir verið mjög
bætt í valdatíð hennar, fiski
skipastóllinn aukinn og
kjör sjómanna bætt, svo að
nú þarf minna að treysta á
Færeyinga en áður. Land-
búnaðurinn hefir fengið
ýmsar umbætur, t. d. að-
stoð við stækkun hinna
minni búa aukin. Sements-
verksmiðjan hefir verið
fullgerð og unnið er af kappi
við nýju Sogsvirkjunina. —
Þannig hefur aldrei verið
unnið öllu kappsamlegar að
uppbyggingu atvinnulífsins
en einmitt nú,
ÞAÐ kemur mjög glöggt
fram í afmælisskrifum Mbl.,
að forkólfar Sjálfstæöisfl.
eru stórlega farnir að óró-
ast í útivistinni og finnst
hún tjþrsýnilbga orðijn
miklu lengri en þeir gerðu
sér vonir um i fyrstu. Svo
öþolinmóðir eru þeir nú
orðnir, að þeir gera það
orðið uppskátt, að þeim
finnist alltof langt að bíða
eftir reglulegum kosning-
um og úrskurði þjóðarinnar
þá. Þeir verði að komast
strax í stjórn. Þannig
skrifar einn af foringjum
flokksins á þá leiö í Mbl. í
gær, að nauðsynlegt sé að
„þjóðin taki nú strax í taum
ana og reki tætingsliðið úr
stjórnarráðinu" og síðan
segii- hann ennfremur:
„Það er hin mesta nauð-
syn, að þessi rauða óláns-
stjórn hröklist frá völdum
hið allra bráðasta og bezta
ráðið til þess er björgun Al-
þýðusambandsins úr klóm
kommúnista nú við næstu
Alþýðusambandskosningar.
Sjálfstæðismenn og Alþýðu
flokksmenn verð'a nú að
standa þétt saman um þessi
björgunarmál“.
HÉR sjá menn þá hern-
aðaráætlun, sem forkólfar
Sjálfstæðisflokksins eru bún
ir að leggja og koma á í veg
fyrir að þeir þurfi að hryggj -
ast á þriggja ára afmæli út-
legðar sinnar. Það á ekki að
vera að bíða eftir þingkosn-
ingum og reyna að vinna
sigur í þeim, enda mun það
ekki þykja sigurvænlegt. Það
á ekki að vera að hugsa neitt
um það að koma ríkisstjórn
frá eftir þingræðislegum
leiðum og með löglegum
hætti. Það á að ná yfirráð-
um í verkalýðshreyfingunni
og þau á að nota til að
hrekja ríkisstjórnina frá
völdum, sennilega með því
að beita verkfallsvopninu
nógu vægðarlaust eða
kannske með enn ofsafyllri
ráðum.
ÞETTA eru þá hernaðar
áætlunin, sem forkólfar
Sjálfstæðisflokksins eru nú
að leggja og reyna að gleðja
sig yfir í útlegð sinni. En
hvað er það svo, sem þeir
hafa upp á að bjóða, ef hern
aðaráætlunin gengi aö
óskum. „íslenzk efnahags-
mál“, segir Mbl. i gær, „eru
alltof erfið til þess að ráðið
verði við þau nema með mikl
um átökum og að þar ráði
samstillt og sterk stjórn“. —
En Mbl. talar ekkert um að
öðru leyti, hver eigi að vera
úrræði þessarar sterku
stjórnar. Eiga þau að vera
gengislækkun, eins og Gunn
ar Thoroddsen heldur fram,
eða eiga þau að felast i því
að gera blátt áfram ekki
neitt, eins og helzt virðist
stefna Óláfs Thors og Bjarna
Benediktssonar? Eða eiga
þau að vera eitthvað enn
annað?
Hætt er við að Sjálfstæðis
flokkurinn verði að gefa
glögga skýringu á þessum
atriðum áður en honum
tekst að fá verkalýðssam-
tökin til þess að gera stjórn-
arbyltingu undir forustu
sinni og lyfta honum til
vailda. Og þrátt fyrir það,
þótt þessar skýringar fengj-
ust, er hætt viö, að þeir verði
nokkuð margir verkalýðs-
sinnarnir, sem hugsa sig um
tvisvar áður en þeir afhenda
Sjálfstæðisflokknum lykla-
völdin að því að stjórna
„sterkt“. Það er nefnilega
ekki alveg víst, hvort Sjálf-
stæðisflokkurinn myndi allt-
af eftir alþýðustéttunum
fyrst, þegar svo væri komið.
GOTT er, að menn hafa
nú kynnst hernaðaráætlun-
um þeim, sem forkólfar
Sjálfstæðisflokksins eru að
hughreysta sig við á tveggja
ára afmæli útlegðarinnar.
Þær gefa glöggt til kynna,
hve lýðræðissinnaðir þeir
eru og hve vandir þeir eru
að vopnum í valdabarátt-
unni. Þær koma ekki á óvart
neinum þeim, er hafa fylgst
með því að undanförnu, hve
kappsamlega Sjálfst.fl. hef-
ur reynt að ýta undir verk-
föll og vinnustöövanir.
Harðstjórn nazista á stríðsárunum
skapaði austurríska þjóðernisvitund
Wien í júlí.1958.
í júlíbyrjun hófust í Bad
Kissingen viðræður með
austurrísk-þýzku samninga-
nefndinni, og í Vín fylgjast
menn af miklum áhuga með
gangi þeirra. Síðustu árin
hefir samband Þýzkalands
og Austurríkis verið betra en
nokkru sinni fyrr hin tutt-
ugu ár sem liðin eru síðan
Hitler innlimaði Austurríki
í Stórþýzkaland sitt. Og í Vín
leggja ráðamenn af ýmsum
ástæðum rika áherzlu á að
þessi góða sambúð haldist og
vildu ógjarna að hugsanleg-
ur ágreiningur í þessum við-
ræðum yrðu til að spilla
henni.
Gannar Leistikow ræíiir í þessari grein um
hiS nýja Austurríki sem til hefir ortJrö eftir
styrjöldina
Viðræðurnar snúast um kröfur
þær er Austurríki vill gera í sam-
bandi við nýja þýzka löggjöf um
bótakröfur þeirra, er ofsóttir voru
og hraktir frá heimilum sínum á
valdadögum nazista. Þessar kröfur
mætti kalla annan hluta mála
þeirra, er varða samMg landanna
þau sjö ár, er Austurríki var hluti
Stór-Þýzkalands. Fyrsti hluti var
samningur sá, er undirritaður var
í fyrra eftir næstum fjögurra ára
samningagerð um að Austurríki
skilaði aftur hluta þeirra þýzku
eigna, er upptækar voru gerðar í
stríðslok.
Stefánskirkja er einhver fegurst bygging Vinar. í styrjöldinni var eldur
lagöur í kirkjuna, en síðan var hún endurreist svo að enn gnaefir turn
hennar yfir þök borgarinnar.
Þótt anenn búist við því í Vín,
að einnig þessar viðræður dragist
á langinn, er það ekki vegna þess
að nokkur efist um góðan vilja
ráðamanna í Bonn. Aftur á móti|
er vafamál hversu langt Þjóðverj-,
ar geta gengið til móts við þessa'
fyrrverandi landa sína án þess að
skapa öðrum þjóðum fordæmi
þannig að þær geri svipaðar
kröfur.
Ýmsar ástæður eru til þess að
Austurrikismenn leggja nú áiherzlu
á að halda góðri sambúð við Þjóð-
verja, bæði fjárhagslegar, en Aust-
urríki hefur miklar tekjur af vest-
ur-þzkum ferðamönnum, og af öðr-
um toga spunnar. Sambúð land-
anna er nú fyrst að færast í eðli-
legt horf eftir að hafa leikið frá
æðisgenginni sameiningárkennd til
■biturs öiaturs í stríðslok. Og allir
óska þess að gagnkvæm virðing og
vinátta megi haldast milli þessara
þjóða, er eiga sér svo margt sam-
eiginlegt.
Þjóðernisleg vakning
„Eitt getum við þakkað Hitler",
sagði auslurrískur embættismaður
á dögunum, „og það er þróun aut-
urrískrar þjóðerniskenndar”. Þessi
kenning heyrist oft, og eitt hið
fyrsta, er ferðamaðurinn tekur eft
ir í Austurríki í dag, er einmitt
þessi nýja þjóðerniskennd.
Fyrir þrjátíu árum var eitt hið
einkennilegasta í fari Austurríkis-
manna, að næsta fáir þeirra vjrt-
ust ala föðurlandsást í brjósti. Att-
hagatryggð var rík í einstökum
landshlutum, en föðurlandsást
manna Ibeindist að !hinu horfna
stórveldi, Austurríki-Ungverjaland.
Menn hörmuðu endalok keisara-
dæmisins, en fæstir gátu vakið
með sér neina hrifningu yfir
„'ltumpfösterreich'1, smáríkmu, sem
eftir var. Hinn nýi þjóðfáni sást
sjaldan og fæstir könnuðust við
þjóðsönginn. -
Ríkið varð til nánast á móti vilja
þjóðarinnar. Þegar keisaradæmið
gamla leystist upp 1918, komu hin-
ir þýzkumælandi meðlimir gamla
austurríska þingsins saman og
lýstu yfir að stofnað væri nýtt
ríki, þýzkt Austurríki. En hinum
austurrísku Þjóðverjum virtist eðli
legast að sameinast löndum sínurn
í sjálfu Þýzkalandi,og iþví var önn-
ur grein yfirlýsingarinnar þess
efnis, að hið nýja Austurríki skyldi
vera bluti þýzka lýðveldisins. En
þetta gálu sigurvegararnir úr styrj-
öldinni ekki fallizt á, þeir vildu
sízt af öllu að Þýzkaland fengi á
þennan hátt uppbætur á landa-
missi sínum. Samkvæmt boði
bandamanna, varð Austurríki sjálf-
stætt ríki.
Þjóðverjar og Austurríkis-
menn
Annar og þriðji tugur aldarinn-
ar voru Austurríki erfiðir. Hið
nýja ríki átti fullt í fangi með að
safna kröftum eftir styrjöldina, og
áður en það hafði tekizt, skall
heimskreppan á með atvinnuleysi
í stórum stíl, eymd og alls kyns
erfiðleika. Þetta' var sem lokasönn-
un þess að hið nýja Austurríki
væri ekki fært um að halda lífi
og hefði raunar engan lífsrétt.
En viðhorfin breyttust með'
valdatöku nazista í Þýzkalandi^
1933. Þetta gaf Austurríki nýttj
hlutverk: að vernda þýzk menn-1
ingarverðmæti og leifar lýðræðis-1
ins í þýzkumælandi löndum fyrir'
villimennskunni. En fasisminn
vann fljótlega bug á þessari hug-
sjón. Austurr'ísk fasistahreyfing
með sterkum kaþólskum einkenn-
um komst til valda, batt endi á
lýðræði og undirokaði verkalýðs-
hreyfinguna. 'í nokkur ár reyndi
þessi hreyfing að halda hlut' sínum
fyrir nazismanum þýzka út á við
og verkalýðshreyfingunni inn á
við, en það reyndist henni ofviða.
Fólki fannst sem svo, að ef það
ætti að lúta stjórn fasista á annað
borð, þá væri jafn gott að fá Hitler
með í kaupunum og njóta síðan
góðs af sigrum hans í framtíðinni.
Og þegar lið Hitlers hélt inn í
Austurríki í marz 1938, þvert ofan
í alla samninga, var hrifning al-
mennings mikil. Margir, jafnvel
mikilsmetnir sósíaldemókratar,
sættu sig við þessa atburði á þeirri
forsendu, að hér yrði gömul hug-
sjón að veruleik.
Þessi hrifning entist þó ekki
lengi. Þegar eftir innlimun Austur-
ríkis, hófst ógnarstjórn nazista og
ofsóknir gegn andstæðingum
þeirra. TugþiVsundir manna voru
(Framháld á 8. síðu)
í seinasta hefti Morguns er sagt frá
því, að biskup nokkurn hafi
dreymt fyrir um morðið á austur-
ríska ríkisarfanum, sem leiddi til
fyrri heimsstyrjaldarinnar. Frá-
sögn Morguns er á þessa leið:
Morðið á austurríska ríkisarfanum,
Franz Ferdinand erkihertoga og
konu hans í Sarajevo 28. júní
1914 leiddi að verulegu leyti af
sér heimsstyrjöldina 1914—-1918,
en hún hófst 5 vikum eftir morð-
ið á erkihertogahjónunum. Morð
ingjarnir voru serbneskir menn,
sem ekki vildu þola yfirráð Aust-
urríkiskeisara.
Nákunnugur rikisarfanum og kenn-
ari hans í ungversku var dr. Jós-
eph von Lanyi, biskup i Grosz-
wardein. Ákjósanlega vel vottfest
er vitrun sú um morðið sem hann
fékk í draumi sama morgun sem
erkihertoginn var myrtur. Biskup
inn hrökk upp af draumi sínum
klukkan hálf fjögur um morgun-
inn.
Hann dreymdi að ofan á bréfa-
hrúgu, sem til hans hefði borizt
um morguninn, lægi bréf með
svartri sorgarrönd og svörtu inn-
sigli með skjaldarmerki og rit-
hendi erkihertogans. Biskupinn
þóttist opna bréfið og á cfra
hluta arkarinnar sá hann litmynd
af erkihertogahjónunum í bif-
reið, andspænis þeim í vagninum
sat hershöíðingi og liðsforiiigi
við hliðina á bifreiðastjóranum.
Þá sáust ennfremur á litmynd-
inni tveir umglingar, sem hlupu
fram úr áhorfendafjöldanum og
skutu á erhihertogahjónin.
Á þessa mynd, sem var ofan til á
bréfinu, horfði biskupinn, og bréf
ið sjálft var á þessa leið: „Yðar
biskuplega náð, kæri dr. Lanyi.
Eg tilkynm yður hér með, að ég
og kona mtn féllum fyrir pólitísk-
um launmorðrngjum í dag. Við
felum okkur guðrækilegum fyrir-
bænum yðar og heilagri messu-
fórn og biðjnm yöur að þér sýnið
vesalings börmmum okkar söftiu
ást og tryggð, sem þér liafið sýnt
þeim til þessa dags. Hjartarileg-
ustu kveiýrur sendir yður Fránz
erkihertogi. Sarajevo 28. júní
1914, klukkan* hálf fjögur að
morgni.“
í morgunskímunni ritaði Lanyi
biskup, óðar og hann vaknaði,
draum sínu á blað. Rithöndin á
blaðinu var ótrúlega lík rithendi
Franz erkibertoga sjálfs.