Tíminn - 20.08.1958, Qupperneq 4

T í MI N N, miðvikudaginn 20. ágúst 1958.
Bæði í Evrópu og Amer-
fku er algengasta dauðaor-
sök ungs fólks ekki lengur
sjúkdómar af einhverri teg-
und, heldur slys, og þá eink-
um umferSarslys, upplýsir
alþjóðaheilbrigðiseftirlitið
sem rannsakað hefir þessi
imál að undanförnu.
Þetta vandamál er svo yfirgrips
r.nildð að heiltorigðiseftirlitið liefir
tekið það til rannsóknar og þær
tölur sem í Ijós hafa komið eru
Fleira ungt fólk c jeyr af slysförum
en berklum, mænuveiki og
krabbameini til samans — ugg- íéÉí ■■
vænlegt ástand — herferð gegn
hinum tíðu slysum fyrir dyrum
mjög athyglisverðar. í Darrmörku kom til dæmis í ljós að 37% dauðsfalla unglinga á aldrinum 1—19 ára, stafaði af sly&um. Nor- egur er hæstur að prósenttölu með 40% og Finland hefir svip- aða sögu að segja og Danmörk. í öðrum Evrópulöndum er talan frá 20—35%, sem er geigvænlega hátt. það í ljós að slysin valda fleir dauðsföltum en benklar, mænu veiki og krabbi til samans! í Þýzkalandi, Svíþjóð og Ameríkt er þróunin í þessum málum sú að meira en helmingur dauðsfall: unglinga á aldrinum 15—19 ár 1 stafar af slysum og er því ekk að undra að menn þar eru ugg andi um þessi mál.
Aivarleg þróun Plastpokar hættulegir
Á þingi heilbrigðiseftirlitsins, Á þessu þingi kom ennfremur V. j
sem hald'ð var fvr:r 'kömmu, kom í Ijós' að plastpokar af þeirri gerð
Slysin eru algengasta dauðaorsökin, einkum umferðaslys
sem nú sjást alls staðar, geta
orðið hættulegir ungbörnum. í
ýmsum löndutn hafa orðið mörg
banaslys ungbaraa af völdum
poka þessara og plastpoki sem
dreginn er yfir höfuðið getur
kæfl ungbörn á mjög skömmum
tíma. Því hefir þeim tilmælum
verið beint til foreldra víðs vegar
um heim að gæta þess vandlega
að börn leiki s'ér ekki með poka
þessa og er skírskotað til hinna
mörgu banaslysa sem orðið háfa
af þeirra vöidum.
Ekki virðist vanþörf á þvi að
herferð verði gerð gegn hinum
íðu siysum hér, því að ísland
hefir sönui sögu að segja í þess
um málum og önnur lönd, og vart
liður sá dagur að ekki verði hér
banaslys með einhverjum hætti.
Neðansjávar fornleifagröftur - sex
víkingaskip grafin úr Hróaiskeldufirði
Skipunum sökkt atS yfirlögfiu ráíi, halda sumirr

Naxistar grunuðu CANARÍS um föðurlandssvik - vann að því
'deypa Hitler af stóli - en var hengdur skömmu fyrir stríðslok
Þýzk mynd. ASalhlutverk: O. E.
Hasse. Sýningarstaður: Gamla
bíó.
rlög Canaris sjóliðsforingja urðu
þau, eins og Rommels og fleiri,
að vera sóttur heim til að deyja
fyri'r -hendi böðulsins. Hann varí
yfirmaður Ieyniþjónustu þrið.j;
..'íkisins snemma á feri'i þess oí
vakti virðingu landsmanna sinn
oem andstæðinga fyrir færni
ritarfi. Auk þess var hann ein
[itæður persónuleiki. Þegar upp
'ýsingar hans fóru að stangast •
við „staðreyndir" Hitlers, Keitel:
og Göbbels á síðari érum heims
rstyrjaldarinnar, og ekki síz
vegna þess, að upplýsingar Can
oris voru óþægilegur sannleikur
i.eið ekki á löngu þar til hann vai
oefctur af sem yfirmaður leyni
jjjónustunnar, því að jafnvel húr
varð að vera seld undir þann
áróður, sem yfirmenn þriðja rík
ísins trúðu sjálfir, löngu eftir að
allt var orðtð vonl’aust. Mestu
mun þó hafa ráðið um fangeisun
og aftöku Canaris, að hann var
óvirkur þátttakandi í 20. júlí sam-
;ærinu gegn Hitler. Látið cr
iggja að því í myndinni, að hann
aafi einnig unnið að því að
steypa Hitler áður en styrjöldin
: lófst, en Múnchenfundurinn hafi
vyÓilagt þá áætlun. Kann þetta
ið vera rétt.
f 'qar fór að líða á stríðið, grunuðu
tazistar Canaris um föðurlands-
,vikr Þau munu þó varla hala ver
' ð fólgin í öðru en umleitunum
íans eftir samningum um frið við
landamenn. Canaris var þýzkur
öðurlandsvinur á gamla vísu, og
íefir það stöðugt verið að koma
ætur og betur í ljós, að margír
líkir Þjóðverjar töldu sig litl'ar
■ða engar skyldur hafa að rækja
ið foringjann, og unnu fyrst og
remst sem þýzkir þegnar, þótt*
>eir yrðu að lúta nazistum í
lestu. Þess liefir verið getið í
krifum um Canaris, að hann hafi
ivað eftir annað varað Breta og
rakka við Hitler og áformum
. lans eftir leiðum ieyniþjónust-
: nnar, en þeir hafi ekki tekið
, tark á því, þegar .heimildirnar
í i ímu frá sjálfum yfirmanni
þýzku ieyniþjónustunnar, og
enda heldur kannske ekki vitur-
legt að færa sér slíkar upplýs-
ingar í n.vt. Canaris var mjög
andvígur kommúnistum að sögn,
O. E. Hasse í hlutverki
Canaris aðmíráls
og hefir atf sumum verið lalið að
hann hafi komizt til metorða inn-
an þriðja ríkisins af þeim sökum.
jafnvel að hann hafi gerzt laun-
vígsmaður til að sánna nazistum
hug sinn.
Tvennt er einkum undirstrikað í
þessari mynd, að Canaris háíi
fyrh-litið nazista, og einnig að
honum hafi vei-ið mikið í mun, að
menn væru ekki drepnir að nauð
synjalausu. Báðir þessir þættir
eru allra góðra gjaida verðir og
katinske ekki ýkja ósenniiegir.
Varla hefði þó Canaris komizt
eins langt og hann komst, hefði
hann stöðugt verið að tönnlast á
þessu tvennu, og varla er leyni-
þjónusta æskilegt starf fyrir
mann, sem frábiður sér morð. í
myndinni er sagt berum orðum,
að hann hafi ei viljað taka þátt í
þeim leyndarskjalafölsunum, sem
leiddu til hreinsunarinnar í rúss-
neska hernum og skildu hann eft
ir nær liöfuðlausan, ekki taiið
sæmand að vera valdúr að þeim
réttarmorðum, sem þaö heíði í
för með sér. Þetta var þó fram-
kvæmt og bar fullan árangur og
rúmlega það. Þá er látið í það
skina, að samkomulagið milli ör-
yggislögreglu nazista og Canaris
manna hafi ekki verið of gott,
og jafnvel að Canaris liafi ótt
þátt í þvi að Heyrieh var drepinn
af skæruliðum. Margt fleira kem-
ur fram, sém er athyglisvert, en
fóir hafá vei'ið til frásagnar um.
Ln hvað sem því líður, stendur
ólmggað, að Canaris var hengdur
af nazistum skömmu fyrir stríðs
lok Einhvers staðar hafa því léið
ir skilið milli hans og þeirra.
Mynd þessi er mjög vel gerð og sú
forvitnilegasta, sem hér hefu'
verið sýnd lengi. Inn í hana evu
felldar tuttugu ára gamlar frétta
myndir, sem ekki sjást nú orðið
á hvevjum degi. Þær eru hins
vegar holl upprifjún þess skolla-
leiks, sem steypti mannkyninu út
í mestu hörmungar véraldarsög-
uhnar. Enn er vá í loftí og enn
er múgurinn reiðubúinn til að
rétta hendur sinar upp til fylgis
þeim, sem hæst lætur hverju
sinni.
Canaris er mjög vel leikinn af O. E.
Ifasse, en segja má að hann sé
eini maðurinn í myndinni, sem
geti leyft sér að sýna einhver
svipbrigði, enda er mest um hátt
setta þýzka hermenn í kringum
hann, og eins og allir vita, var
þeim ýmislegt betur gefið en
hreyfa andiitsvöðvana. Ástarævin
týri er fléttað inn í myndina, en
farið það skynsamlega í þær sak
ir, að ekki er til lýta, þótt það
sé nóg til að gleðja augu þeirra,
sem það vilja hafa refjalaust.
Myndatakan er látlaus og snurðu
laus og samliengi er gott. Yfir-
leitt hefir Þjóðverjum tekizt
mjög vel meö þessa mynd og er
hún þeim til sóma í hvívetna.
Það er þeim líka til sóma að hafa
átt mann eins og Canaris, eiris
og hvern þann, sem reyndi a'ð
lralda skynsemi sinni óbrjálaðri,
jafnvel þótt það kostaði ekkert
minna en lifið. Það er nú orðið
það langt frá stríðslokum, að aft-
ur árar fyrir slika menn. I.G.Þ.
Ýmsar aðferSir eru jafnan
notaðar við fornleifagröft
úr jörðu, en fœstar duga
þær til þegar menn fara að
hnýsast í hafdjúpið eftir
fornminjum. Nú er unnið að
því að bjarga hvorki meira
né minna en sex víkinga-
skipum upp úr Hróarskeldu-
firði í Danmörku, þar sem
þau hafa legið i þúsund ár!
Tækin vi<5 björgunina eru mörg
æði nýstárleg, allt frá heyhrífum
til brunaslangna en menn gera
sér góðar vonir um árangurinn.
Margir froskmenn kafa þar nótt
sem nýtan dag og jafnframt hafa
verið gerðar athuganir á þvl,
(hvernig geyma mégi skipin þegar
iþau ioks sjá dagsins ljós, en
eins og gefur að skilja mundu
þau grotna sundur jafnskjótt og
þau kæm.u á yfirborðið ef ekkert
væri gert til þess að reyna að
varðveita þau.
Soðin í álúni
Menn 'hallast helzt að því að
skipin verði „soðin“ í álúni er
upp kemur, en öliu erfiðara er
að eiga við þessi skip hcldur en
þau, sem til þessa hafa fundizt í
haugum í Noregi.
Er menn gerðu sér fyrst ljóst,
að um fornleifafundi gæti verið
að ræða á botni dönsku sundanna
var í tilraunaskyni sendur frosk-
maður tii þess að rannsaka hvort
eitthvað kynni að leynast á botn-
inum. Og árangurinn lét ekki á
sér standa því að næstum sam-
stundis fannst „skip Margrétar
drottningar“ ó botni Hróarskeldu-
fjarðar og fleiri íundir voru
gerðir innan tíðar.
Frekari rannsóknir
Rannsóknir þessar hófust fyrir
tveimur árum síðan undir stjórn
Olaf Olsen safnvarðar í Kaup-
mannahöfn, en hann er einnig dug-
legur froskmaður. Ennfremur er
hann sérmenntaður í uppgreftri
fornra stafkirkna, en froskmanns-
hæfileikarnir uiunu hafa ráðið
þvi að hann var vaiinn til starf-
ans.
Olaf kafaði og synti að m'eðaltali
7 klst. á dag, mældi og rannsak-
aði. í fyrstu var álitið að drotln-
ingarskipið væri þaö eina í ná-
grenninu, en nú hafa fundizt þar
skammt frá fjögur skip og gert
er ráð fyrir að jafnvel kunni að
koma í ljós íleiri síkip á þessum
slóðum.
Sökkt í varnarskyni
í skipum þeim sem fundizt hafa
í Hróarskeldufirði er ekkert annað
en grjót, sem augsýnilcga hefir
verið sett í þau til þess eins að
sökkva þeim. Mcnn hallast því
að þeirri skoðun að þéihi hafi
verið sökkt að yfirlögðii ráði til
þess' að hindra siglingar um fjörð
inn einhverra liluta vegna. Marg-
ar stoðir renna undir þessa skoð-
un og má til dæmis geta þess
að lega skipanna á botninum virð-
ist eindregið' benda til þess að
hér hafi verið' um siglingahindrun
að ræða. Hvenær þetta lrefir gerzt
er ekki gott að segja að svó
fcomnu máli, en scnnilega liefir
það verið á víkingaöldinni.
Ekki erfitt
Olaf Olsén hefir látið svo um
mælt að ekki verði eins erfitt
að bjarga þessum skipum og menn
haidi, því að hinir þykku eikar-
plankar hafi látið furðu títið á
sjá gegnum aldirnar. „Við líttím
ó rannsóknirnar í Hróarskeldu-
firði sem æfingu fyrir önnur erf-
iðari verkefni, og það gerir okk-
ur starfið nmn léttara að við
'þurfum ekki að kafa meira en
þrjá metra. Á botninum gröfum
við skipin upp með hrífum og
íbrunaslöngum. Hrífurnar notum
við á þangið sem setzt hefir á
iskipið en slöngurnar á sandinn."
Næsta sumar mun síðan verða
reynt að koma skipunum á þurrt
og reynt að varðveita þau í þvi
ástandi sem þau nú eru og e£
það tekst er merkum áfanga náð
í fornleifagreftri á Norðurlönd-
um.
Elvis Presley
rokksöngvarinn heimsfrægi er mi
sagður gegna herþjónustu í Vestur-
Þýzkalandi, en ekki fylgir sögunni
hvar hann sé staðsettur, enda senni-
lega irernaðarleyndarmái! Ilér sézt
hann með einni af vinkonum BÍnum
skömmu eftir að liann fór í herinn.