Tíminn - 18.09.1958, Blaðsíða 6

6
T í M I N N, fimmtudaginn 18. september 1958.
(®|
Útgefandi : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmíðjan Edda hf.
fslendingar víkja ekki frá
tólf mílna mörkunum
í RÆÐU þeirri, sem Ey-
steinn Jónsson fjármálaráð
herra hélt um landhelgismál
ið á fundi Framsóknar-
manna á Akranesi s.l. sunnu
dag, dró hann mjög glögg-
lega fram nokkur meginat-
riði málsins. Einkum lagði
hann þó áherzlu á eftirtalin
atriði:
Margar þjóðir hafa fœrt
út fiskveiðimörkin einhliða
en engin mœtt ofbeldi.
nema sú eina vopnlausa.
íslendingar munu standa
saman um 12 milurnar og
sigrast á ofbeldinu.
Það mun sýna sig} að það
var rétt, sem ríkisstjórnin
aleit fyrir 1. september, að
þetfð er eklci hœgt að fiska
til langframa undir her-
skipavernd.
Við trúum því ekki, að
brezka stjórnin hafi al-
menningsálitið í Bretlandi
með sér í því að beita vopn
lausa vinaþjóð ofbeldi og
við vitum að slíkt helzt alls
ekki uppi til lengdar.
Hvort sem baráttan í
þessu máli varr lengur eða
skemur — og um það veit
enginn í dag — þá munum
við sigra vegna þess að við
höfum sanngirnina okkar
megin.
JAFNFRAMT því, sem
ráð'herrann rifjaði upp þessi
meginatriði málsins, rakti
hann sögu þess og þó eink-
um sóknina fyrir útfærslu
landhelginnar, en segja má,
að hún hafi fyrst hafizt af
fullum þrótti eítir að Fram-
sóknarflokkurinii ákvað á
flokksþingi sínu 1946 að
beita sér fyrir uppsögn
brezka landhelgissamnings-
ins, en í framhaldi af þeirri
ákvörðun, fluttu Hermann
Jónasson og Skúli Guðmunds
son tillögu um uppsögnina á
Alþingi í janúar 1947. Síðan
hefur sóknin staðið bæði inn
anlands og utan. Mikið á-
vannst með útfærslunni 1952
en hún var þó hvergi nærri
fuilnægjandi. Þrátt fyrir það
var ákveðið að fresta frekari
útfærslu fram yfir Genfar-
ráðstefnuna, en lengur var
ekki hægt að bíða. Rikis-
stjórnin tók því ákvörðun á
síðastliðnu vori, í trausti
þess að hún heföi þjóðina að
baki sér, eins og líka er kom
ið á daginn.
RÁÐHERRANN vék nokk
uð að hinni furðulegu fram
komu forkólfa Sjálfstæðis-
fiokksins. Honum fórust orð
á ;þessa leið:
„Að tilhlutan rlkisstjórn-
arinnar var skipuð samvinnu
nefnd allra þúngflokkanna
um málið. En stjórnarand-
staðan fékkst því miður ekki
til þess að taka upp raun-
verulega samvinnu.
Forusta Sjálfstæðisflokks
ins fékkst ekki til að taka
afstöðu til tillögu stjórnar-
1. sept. með eða móti og bar
ekki fram neina tillögu um
ákveðna útfærslu, og þaðan
flokkanna um útfærslu frá
af síður um það, hvenær út-
færslan skyldi framkvæmd.
Sjálfstæðisflokkurinn vildi
sýnilega vera laus við alla
ábyrgð, en með óákveðnu tali
um grunnlínur, án þess þó að
láta nokkuð uppi um, hvern-
ig þær grunnlínur skyldu
liggja, frekari viðtöl og drátt,
átti að halda opnum mögu-
leika fyrir flokkinn til yfir-
boða síðar, ef vel tækist með
útfærsluna. Og til þess að
geta sagt, ef erfiðleikar
kæmu í ljós og þungt yrði
fyrir fæti, sem búast mátti
við: Sagði ég ekki, svona
átti ekki að fara að þessu.
Enda sýnir áframhaldandi
nudd þeirra nu, svo vel sem
verða má, hvers vegna þeir
vildu ekki taka þátt í á-
kvörðunum um málið.
Reynslan sýnir á hinn bóg-
inn að þetta nudd hefur alls
ekki náð að spilla einingu
þjóðarinnar um málið. Og
það skiptir mestu. En for-
kólfar Sjálfstæðisflokksins
halda þessu áfram og því
verður að drepa á þetta“.
AÐ LOKUM fórust ráð-
herranum orð á þessa leið:
„íslendingar óskuðu þess
fyrst og fremst, að málið
leystist á friðsamlegan hátt.
Allt hefir verið gert til þess
að svo mætti verða. S.l. vet-
ur og sumar hefur verið not-
að til hins ýtrasta til þess að
glæða skilning annarra
þjóða á afstöðu okkar ís-
lendinga. Utanríkisráðherra
og aðstoðarmenn hans eiga
ómælda þökk skilið fyrir
starf sitt í þá átt. Hversu
mikils virði það er má bezt
marka á því, að 1. sept. viö-
urkenndu allar þjóðir í
reynd hina nýju landhelgis-
línu nema Bretar. Sá árang-
ur er ekki sízt því að þakka,
hvernig unnið hefur verið að
undirbúningi þessa mikla
máls.
Með hryggð í huga höfum
við séð ofbeldið framið gegn
okkur af stjórn Breta. Við
trúum því ekki að þetta sé
vilji almennings í Bretlandi.
Fyrir ofbeldinu munum
við aldrei beygja okkur. Með
vopnum getum við ekki sótt
brezka flotann. En með ein-
beittri framkomu sinni hef-
ur hinum íslenzku gæzlu-
mönnum landhelginnar tek-
izt að sýna, það er ekki
hægt til lengdar að fiska
undir herskipavernd.
Þjóðin á þessum mönnum
mikið að þakka, einbeitni
þeirra og ró, nú þegar mest
á reynir.
Með samheldninni munum
við sigra“.
Undir þessi ummæli ráð-
herrans má óhætt taka. Með
samheldni, stillingu og festu
mun hinn rétti málstaður
íslands sigra ofbeldið og
vinna fullan sigur í land-
helgismálinu.
Gunnar Leistikow skrifar frá New York:
Ætla Bandaríkin og Kina að leggja í
atómstyrjöld um Quemoy og Matsu?
New York í sept. 1958. '
Eru tvö sker við Kína-
strönd, þar sem búa á að
gizka 50.000 manns, verð
kjarnorkustyr jaidar? Kjarn-
orkustyrjaldar, sem hæglega
getur orðið að heimsstyrjöld.
Þessa spurningu hljóta tveir
menn þessa dagana að taka
til alvarlegrar íhugunar og
ræða við samstarfsmenn
sína, þeir Mao-tse-Tung og
Dwight D. Eisenhower. Það
eru þeir og þeir einir, sem
skorið geta úr þessu máli.
Bandarikjastjórn virðist staðráð 1
in í að halda fast við þá ákvörðun
sína að Bandaríkin hljóti að sker-1
ast í leikinn ef þjóðernissinnar
megna ekki sjálfir að halda velli
á Quemoy og Matsu. Þessari á-
kvörðun til stuðnings er sú kenn-
ing að falli Formósa séu Filipps-
eyjar, Síam, Laos og önnur lönd
í Suðaustur-Asíu í hættu, og vinni
kommúnistar þau á sitt vald verði
Indónesía næst í hættu. Þannig
muni hvert þessara landa draga
’hig næsta með sér í fallinu. Ein-
hvers staðar verði hinn frjálsi
heimur að taka til sinna ráða, ell-
egar nái kommúnistar yfirráðum
yfir allri Asíu, og þess vegna sé
æskilegt að vígvöllurinn sé tak-
markaður við þröngt svæði eins
og Quemoy. Auk þess hljóti menn
i lengstu lög að vona að Mao gangi
ekki of langt þegar hann finnur
að Bandaríkjamönnum er alvara.
Það hefur áður gerzt, — einmitt
við Quemoy árið 1955.
Hætta á heimsstyrjöld
Þetta er röksemdarfærsla Dull
esar, en veikleiki þessarar stefnu
er að Bandaríkin standa ein uppi
með hana. Enginn af bandamönn
um Bandarikjamnna er þeirrar
skoðunar að lífið sé í veði — líf
hundruð milljóna manns í öllum
löndum — ef Quemoy fellur í hend
ur kommúnistum.
Joseph Alsop, einn merkasti
höfundur Bandaríkjanna um hern
aðarefni fullyrð-
r að Eisenhow-
’.r forseti hafi
ekið þá ákvörð-
in snemma í
eptember að
skerast í leikinn
ef bráð hætta
væri á því að
kommúnistar
næðu eyjunum.
En forsetinn var
mjög hikandi um
þessa ákvörðun,
og tók þessa afstöðu fyrst og
fremst fyrir fortölur Dúllesar sem
lcngi hefir talið að Bandaríkja-
mönnum beri að marka sér stöðu
og segja við kommúnista: hingað
en ekki lengra! Einnig hlýtur það
að hafa haff mikil áhrif á for-
setann að í þessu efni naut Dull-
eses stuðnings fjögurra af fimm
herráðsforingjum Bandarikjanna.
Maxwell Taylor hershöfðingi, her
ráðsforingi landhersins, var hinn
eini er var annarrar skoðunar.
Það sem gerði forsetanum þess
ákvörðun sérlega erfiða var vit-
undin um að tæpast yrði unnt að
komasf hjá ag beita kjarnorku-
vopnum ef sjöundi flotinn tæki
þátt í bardögum. Hingað til hafa
kommúnistar látið sér nægja að
halda uppi fallbyssuskothríð á
Quemoy frá strandvirkjum sínum.
En eyjan er rammlega víggirt og
hefir staðizt skothriðina ótrúlega
vel. Talið er að til þess að ná
eynni hljóti kommúnistar að
grípa til enn magnaðri sprengju-
árása úr lofti, og þeir eru vel
til þess búnir. Á síðustu árum
hafa þeir gert sjö flugvelli á meg
inlandinu íil móts við eyjarnar, og
þar hefir geysimikill floti orrustu
Stefna Bandaríkjastjórnar í málum Kína og
Fomiósu sætir mikilli og vaxandi gagnrýni
og sprengjuflugvéla aðsetur, eða
allt að 2000 talsins. Það væri bók-
staflega ómögulegt að sigrast á
öllum þessum liðstyrk án þess að
grípa til kjarnorkuvopna.
En það væ.ri í hæsta máta
hætlulegt fyrirtæki að grípa til
kjarnorkuvopna gegn kinverskum
kommúnistum, ekki sízt eftir yfir
lýsingu Krústjoffs um ag Sovét
ríkin myndu skerast í leikinn ef.
Bandaríkjamenn réðust gegn
bandamönnum þeirra, Kínverjum.
Myndu slík átök aðeins fara fram
í fjarlægari austurlöndum eða
myndu þau verða að þriðju heims
styrjöldinni?
Gagnrýni Achesons
Eisenhower forseti tók þessa ör-
lagariku ákvörðun ekki sízt af
því að liann taldi sig hafa einhuga
þjóð að baki sér. Og fyrsta hálfa
mánuðinn birtust óvenju fá mót-
mæli gegn stefnu stjórnarinnar,
ef til vill vegna þess ag stjórnin
gerði ekkert til að skýra afleið-
ingar stefnu sinnar, og ef til vill
v'egna þess að þing var ekki komið
'saman og mörg blöð vildu forð
ast að kommúnistar kæmust á þá
skoðun að mikill ágreining’ur
væri um st'efnu stjórnarinnar í
Kína.
En það reyndist blekking að
þjóðin stæði einhuga með stjórn
inni i þessu máli. SkyndUega hófst
gagnrýmin.
Fyrsti gagnrýnandinn var jafn
hæfur maður og fyrirrennari Dull-
esar í starfi, utanríkisráðherra
Trumans um margra ára slceið,
Dean Acheson. 6. september gaf
hinn hlédrægi Aeheson, þvert á
móti vana sínum, út langa tilkynn-
ingu, þar sem hann húðfletti eftir-
mann sinn fyrir að vera að hrekja
Bandaríkin út í styrjöld við Kína,
„styrjöld án vina og bandamanna
um mál, sem þjóðinni hefir ekki
verið gerð grein fyrir og ekki er
virði eins einasta mannslífs". Ache-
son fullyrti, þvert á móti skoðun
stjórnarinnai', að Bandarikjunum
væri ekki hinn minnsti hagur í því
að afstýra að eyjarnar kæmust
undir yfirráð þeirrar stjórnar, er
ræður meginlandinu. Sé það satt,
sem Eisenhower forseti skýrði frá
á dögunum, að Sjang hafi orðið
þau „ótrúlegu afglöp á“ að flytja
þriðjung hers síns til eyjanna
(75.000 manns til Quemoy og 25.
000 til Matsu) ættu Bandaríkin
að beita sér fyrir því að þetta lið
verði hið bráðasta flutt úr: óverj-
andi virkjum.
Þessi árás Achesons var aðeins
upphaf gagnrý’ninnar. Síðan hafa
næstum daglega komið fram radd-
ir, er taka í sama streng, og fles't-
ir helztu fulltrúar stjórnarandstöð-
unnar hafa tekið til máís; allt frá
Truman og Stevenson til rikis-
stjóra og þingmanna. Forsetinn
getur ekki lengur vaðið í þeirri
villu að þjóðin sé einhuga um að
verja þessi útvirki Sjang-kaj-sjeks.
Hugsanleg lausn?
Um svipað leyti og árás Ache-
sons birtist óvæntur Ijósgeisli í
myrkrinu: Chou-en-lai bauð að
hafnar skyldu viðræður sendi-
lierra Bandarikjanna og Kína til
að forðast styrj-
aldarátök.
En

i sjónarmið lun-
; verskra kommún-
5 ista og Banda-
; ríkjamar.na eru
svo gerólík, að
ekki er létt að
sjá hversu. sendi-
herrarnir tveir
Mao-tse-tung eiga að komast
að nokkurri nýti-
legri niðurstöðu í viðræðunum í
Varsjá. En nú hefir Dulles á blaða
mannafundi látið í Ijós' hugsan-
legan möguleika til lausnar, sem
ætti að vera aðgengilegur fyrir
Kínverja, ef ekki af öðrum ástæð-
um þá vegna þess að slík lausn
myndi tákna mikinn virðingar-
missi Bandarikjamanna í Asiu.
Og æ fleiri bandariskir höfundar
um stjórnmál komast að þeirri
niðurstöðu, að kommúnistar stefni
ekki fyrst og fremst að því að
leggja út í hernaðarævintýri held-
ur hinu að sverta Bandaríkin fyr-
ir almenningsálitinu rétt í þann
mund að Allsherjarþingið á að
hefjast í New York, en þar munu
(Framhald á 7. síðu)
Eisenhower
MikiS hefir verið rætt um afrek
Friðriks Ólafssonar í skák í bíöð-
um hér að undanförnu og hið
einstæða afrek, sem hann vann í
Portoroz, þar sem hann hlaut
hæsta hlutfallstölu gegn stór-
meisturum og kandidötum móts-
ins.
Fyrir þennan árangur vill nú Skák-
i samband íslands „verðlauna“
Friðrik með því að fá að halda
kandidatamótið hér heima næsta
vetur, og mun fulltrúi þess, Frey-
steinn Þorbargsson, hafa borið
fram slíka tiilögu á þingi alþjóða
ská'ksambandsins, sem haldið var
í Júgóslafíu á svipuðum tíma og
svæðamótið í Portoroz. Ekki er
enn vitað um úrslit í því máli,
en nokkrar líkur munu til' þess,
að alþjóðasambandið hafi hug á
því að láta mótið fara fram hér.
Vissulega væri ánægjulegt, að fá að
sjá alla þessa miklu meistara
skáklistarinnar, eins og Smyslov,
fyrrverandi heimsmeistara, Ker-
es og undrabarnið Fischer, og
hvað þeir nú allir heita, í keppni
hér, en ég held að Skáksamband-
inu íslenzka hafi sézt yfir tvö
þýðingarmikil atriði í þessu máli,
sem næstum útiioka það, að
hægt sé að halda mótið hér með
góðu móti, og svo íslendingar
hafi sæmd af.
FullyrSa má, aö áhorfendafjöldinn
yrði aldrei innan við þúsund á
kvöldi, og ef Friðrik næði g'óðum
árangri á mótinu, má búast við
að sá fjöldi geti margfal'dazt. Og
í hvaða húsi á að koma þessum
áhorfendafjölda fyrir svo vel sé,
og án þess, að skákmennirnir
verði stórlega trufiaðir í skákum
sínum? Heyrzt hefir að mótið
eigi að halda í tveimur húsum,
þ. e. að skákmennirnir. tefli á
öðrum stað, en skýringar fara
fram. En hvernig verður þá með
leiki þegar tímahrakið er í al-
gleymingi, og má þá ekki búast
við, að allt renni út í sandinn?
Þetta er örmur hlið málsins, en hin
er ekki veigaminni og það er, að
Friðrik Ólafsson nær ekki jafn
góðum árangri á skákmótum hér
heima og erlendis og kemur þar
margt tíl, einkum þó, að hann
fær efeki frið fyrir alls lœnar
spekingum , sem þykjast mikið
vita, þegar þeir tala, en árangur-
inn er ekki sá sami, þegar að
raunveruleikanum kemur. Má í
því sambandi minnast á einvígi
Friðriks við Larsen og stúdenta-
skákmótið, en í þessum viður-
eignum var Friðrik langt frá
sínu bezta, einfaldlega af þeim
ástæðum, sem fyrr eru raktar.
Nei, það er aðeins „bjarnar-
greiði" við Friðrik að ætla sér
að halda kandidatamótið hér
heima, og það ættu forvígismenn
skáksambandsins að gera sér
ljóst strax, áður en lengra er
haldið á þessari röngu braut.