Tíminn - 31.10.1958, Blaðsíða 7

Tíminn - 31.10.1958, Blaðsíða 7
T í M I N N, föstudaginn 31 .október 1958. a Þórarinn Jóhannesson og Þórarinn sonur hans, vi3 „trukkinn". Melurinn nær þeim í mitti. (Ljósm.: Tíminn B.Ó.). „ . . . Nú er búið að stinga kjaftméli uppí öhemjuna“ — Að horfa á móti honum yfir sandauðnina er eins og að horfa á móti hvössum snjórenningi. Hann hefir komið af hálendinu fyrir austan og sunnan Dettifoss, sem er örfoka að mestu leyti. — Svo kemur þessi djöfult úr sandsvæðunum norðanvið Hólsfjöll, tugi kílómetra að. Hann getur komið alia leið sunnanfrá jökium og er alltaf á skriði og bætist alltaf í hann þetta land, sem hann fordjarfar. Þórarinn Jóhannesson í Kross- dal, umsjónamaður sandgræðsl- unnar írá Vestur-Húnavatnssýslu ti Lónsheiðar, horfði hvasseygur og veðurbitinn út yfir svarla auðn Jökulsár. Hann var að tala um Hóissand. — Það var bara tímaspursmál, hvenær hann hefði farið niður að sjó og Axarfjörður eyðst. í einu veðri 1954 tók hann spildu xneð öllum kantinum og lagðist yfir 400—500 metra. Það er búið að stoppa hann, bætti hann við, og röðin er komin að þess'um stað. Nakinn leiksoppur storma Við vorum staddir í Ársands- girðingunni við aura Jökulsár, þar sem hún rann síðast 1905. Girðingarsvæðið er um 60 fer- Mómetrar; girðingin var sett upp 1938. Um 1500 var stararslægja á öllu þessu svæði, en Jökulsá i-ann þá á sveitamörkum milli Kelduhverfis og Axarfjarðar. Um 1700 varð þetta land jökulvatn- inu að 'bráð og eftir að áin skipti enn um farveg, lá þetta gamla lengjaland , eftir, nakinn örfoka leiksoppur storma, sem þyrlaðist sitt á hvað. Við stóðum á melhólunum, þar sem sandgræðslus'tarfið er þegar farið að bera árangur. Grasið siáði okkur í mitti og bakvið okk- ur, innan girðingar, var gróið sléttlendi, vafið kvistum og laufi. Framundan langir geirar af ný- sprottnu meígrasi út yfir auðn- MelgrasiS vinnur á — Fyrst var sáð hér melfræi 1943—1944 norðanvið kílíarveg Jökulsár, sagði Þórarinn. Síðan hefir vorið sáð í 4—10 hektara á ári, alltaf í belti, og.svo grær upp Komiíí á Hólssand og rabbaí vi(J Þórarin í Krossdal Grávíðishrísla í Ársandsgirðingu á milli þeirra, þegar sandurinn hættir að fjúka. Þessi sandsvæði eru farin að sjá .sér fyrir fræi. Það má þekja heil svæði árlega með fræi, sam skorið er upp innan girðingar. Sáningar frá 1944—1947 gefa af sér 170 poka af fræi (18—20 kg. í pokanum). Skurðurinn kostar 3 kr á kílóið. — Og hvað sáirðu í mikið á þessu ári? — Um 50 hektara hér, og svo erum við með Vatnsbæj arglrð- inguna í takinu. eru 10—20 metra breið. Ilef um 200 metra á milli þeirra, þegar ég er að byrja á spildunni ,en þétti þau síðan allt að 50 metra millibili. — Ilvað gerirðu ráð fyrir að það taki mörg ár að græða upp þetta svæði? — Ég reikna með 5—6 árum þangað til hér fer að sjást veru- iegur gróður og að þetta verði gróið að mestu eftir 10—15 ár. Mær vetrinum „Trukkurinn" veltist áfram út /fir sandbreiðuna og undirritaður .purði, hvert förinni væri heitið. — Ætli við .förum ekki upp á ,-íólssand úr því við erum komnir íf stað, sagði Þórarinn, ég ætla jð sýna þér í Biskupstjaldstæði. Við héldum áfram þvert yfir .andinn, út úr girðingunni, yfir jrú Jökulsár, gegnum skógarflesj- jrnar hinu megin vift ána og upp j hálendið. Dagsbirtan var í rén- jn og það var greinilega kaldara jn niðri á láglendinu. Hér og ivar sá í snjódíla og hlíðarnar, ■ em báru við loft í áfallanda -íaustmyrkrinu voru hvítar að of- anverðu. — Andskoti er maður nú mikið ,iær vetrinum hórna uppi, sagði Þórarinn. Fæi-ðin þyngdist. Við ókum snjóaða troðningana upp að sand- græðslugirðingunni og námum staðar. Þórarinn náði í klaufham- ar undir bílsætinu og kippti strengjunum niður. Aftur sett- umst við upp i bílinn og eftir fáar mínútur vorum við komnir niður í dalsbotninn og stigum út. Margra metra fönn •— Þetta er Biskupstjaldstæði, sagði Þórarinn, Hólabiskupar tjöld uðu hér þegar þeir voru að koma úr vísitasíuferðum að austan. Það var vatn í dalnum, kjarr í hlíð- um og töðugresi. Og svona leit það út, þegar ég fór hér um 1922. Nú liggur þetta allt undir djúp- um sandi, margra metra fönn. Skyldi þeim ekki bregða í brún, blessuðum, ef þeir mættu líta tjaldstæði sitt, varð undirrituðum hugsað. En græn nálin stendur upp úr sandinum. ■— Þetta var grænt yfir að lít.a í sumar, sagði Þórarinn. Sandur- inn hefir fyllt svörðinn. en það kemur upp úr honum næsta sum- ar hvað hátt sem skeflir. Hér myndast þéttur jarðvegur. Við fætur okkar sér í borðvið, sem hefir verið hælaður niður með stuttu millibili þvert yfir dalinn. Það dregur úr sandfokinu. Kjaftmél upp í óhemjuna — Hér var girt 1954, sagði Þór- arinn, og byrjað að sá árið eftir. Og þá horfði nú þannig um vorið, að það leit út íyrir að girðingin mundi st-anda inn á sandauðninni. Það var sáð mel í 40 hektara og grasfræi í 20 hektara, e.i máici heita að sú sáning eyðilegðist fyrir áfok eða að landið, sem sáð var í, fauk burtu. Árið eftir var byrjað á görðunum og þá snerist vörn í sókn. Nú er svo komið, að við erurn farnir að taka upp borð-' in úr yztu göi-ðunum — það sem tekið var í haust var flutt suður á Landeyjasand. •— Girðingin sjálf er 45—48 kíló metrar á lengd og hér eru um 100 km af görðum, nokkrir með tvöföldum borðum. — Aðstaðan.... — Þú sérð þennan dal. Þeir eru margir hérna í girðingunni. Þegar sandurinn er komin upp á brúnir, veltist hann niður óstcðvandi, hann fer eins og skafbylur um dal ina, fvllir lautirnar og sléttar yfir. Loftið mettast af leir og sandryki, sem smýgur inn í skilningarvitin og þér finnst þú vera að kafna. Nú er búið að stinga kjafí- méli upp í óhemjuna. Sanduririn er að gróa upp. Við áætlum að ^hera hér 1—2 þúsund sekki af kjarna og tilsvarandi þrífosfat ár- lega. Það ríður á þessu. Undir því er það komið, hvort þetta verk , Iánast eða ekki. ' B.Ó. Næringargildi íslenzkra fóðurjurta rannsakað af skozkum vísindamanni Hann hefir fundi'ð upp efnið ,,activator“, sem eyftir tréninu úr jurtunum og eykur þannig næringargildi jurtanna 10—15 ár Við settumst upp í „trukkinn", sem beið okkar neðan við hólana og ókum út á sandinn. Sonur Þór- arins, Þórarinn, var við stýri. Eftir 15 mínútna akstur yfir mel- hóla, sandbárur og gróðurbelti komum við þar að, sem feðgarnir voru að vinna. — í gær og í morgun vorum við að sá í 17 km langan hring. Við tengjum herfið aftaní bílinn og sitjum á pallinum og sálauim fræinu framan við hei-fið. Beitin Undanfarnar vikur hefir skozkur vísindamaður, D. R. Tullis að nafni, unnið að rannsóknum á næringargildi íslenzkra fóðurjurta. Fyrir nokkrum árum fann hann upp efni, „activator“, sem eyðir tréninu (fibre) úr jurt- unum, en það eykur mjög á næringargildi þeirra. Eitthvert mesta Vandamál kom- andi ára er fæðuskortur. Mannkyn inu fjölgar svo ört, að áhöld eru um, hvort hægt sé að auka mat- vælaframleiðsluna lil jafns við fjölgunina. Því er það, að á hverju ári er eytt ógrynni fjár til þess að auka ræktun jurta, eða hinna svokallaðra frumbjai-gar vera, sem allt líf byggist á. Nú er það aftur á móti alkunna, að næring jurtanna nýtist ekki til fulls og er það mjög misjafnt hjá hinum ýmsu grasætum, hve mfk inn 'hluta þær nýta. D. R. Tullis, sem iengi hafði í-annsakað nýtingu fóðuriuría hjá hinum ýmsu grasætum, komst aU því, að gæsin nýtir grasifj betur en önnur dýr. Því var það, að hann einangraði meltingarvökva gæsarinnar og vegna tilrauna, sem hann gerði með þennan meltingar vökva, fann hann upp þet'ta efni, sem áður var getið. Eyðing trénis Eyðing ti-énis úr þurrkuðu grasi er mjög áríðandi til þess að' minnka fyrirferð þess og gera það lystugra skepnunum. Einnig verð ur gras það, sem trénislaust cr, mun notadrýgra og er slíkt ekki minnst um vert, þar sem fóður: skortur er ríkjandi víða og ert'ið’ leikar á að afla fóðurbætis. Sé innihald trénis meira en 10%, þá dregur það stórlega úr fóður- gildinu fyrir flestar skepnur. Hægt er að fjarlægja tféni ái vélrænan 'hátt og byggist slík á því, að lengur er verið að maia trénið en hin trénislausu efni. Sérstök kvörn hefur verið gerð í þessu augnanþði. Einnig er, eins og fram héfur komið. hægt a?j eyða tréninn méð þessu lífræna efni ,,activator“, og hafa tilraunir leitt í Ijós, að rr.elt anleikinn eykst, þannig til dæmis, að svín og hænsni getn. nýtt 75% af fæðunni í stað 25% áður. Þessi vinnsluaðferð hefur ekki fyrr en mjög nýlega orðið viðráð anleg, hvað kostnaðarhliðina snert Melhólar og gróðurbelti í Ársandsgirðingu Framhald á 8. síðu,

x

Tíminn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Tíminn
https://timarit.is/publication/50

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.