Tíminn - 08.11.1958, Síða 6

T í M I N N, laugardaginn 8. nóvcmber 1958
Útgefandl : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduhúsinu við Lindargötn
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(ritstjórn og blaðamenn)
Auglýsingasíml 19 523. Afgreiðslan 12323
Prentsmiðjan Edda hf.
---------------------------------------------------------------------------1
Aðkallandi verkefni
SJALFSAGT hefir engum
komið til hugar, að þær ráð
stafanir sem gerðar voru til
stöðvunar haustið 1956,
mundi fela í sér frambúðar
lausn á dýrtíðarmálunum,
þótt góðar væru og gagnleg
ar út af fyrir sig. Sýndi það
sig lika s. 1 .haust, a,ð mikið
vantaði á, að tekjur væru fyr
ir hendi, til þess að standa
undir óhjákvæmilegum upp
bótum og nauðsynlegum
framkvæmdum ríkisins. Til
þess lágu einkum tvær á-
stæður: Treyst var um of á
tekjur af innfiutningi mið-
ur nauösynlegra vöruteg-
unda og sjávarafli brást
verulega. Samkvæmt áliti,
færustu hagfræðinga, varð
enn að bæta hag framleiðslu
atvinnuveganna stórkost-
lega ef þeir áttu ekki að
stöðvast. Sýnt var, að ýmiss
konar hættur fylgdu upp-
bótarkerfinu í þeirri mynd,
sem það hafði verið. Staf-
aði það af stórfelldu mis-
ræmi milli einstakra fram-
leiðslugreina, þar sem sumar
þeirra nutu lítilla eða engra
uppbóta. Hlaut þetta að leið'a
til þess, að ýmsar fram-
leiðslugreinar drægjust sam
an eða legðust niður meö
öllu. Má í þvi sambandi
nefna járniðnað, skipasmíð-
ar og siglingar auk margs
annars. Hér hlaut því breyt,
ing að verða á.
HÖFUÐATRIÐI hinna
nýju ráðstafana var, að lög
festa 55% yfirfærslugjald,
þó ekki undantekningar-
laust og greiða uppbætur á
allan útflutning og þvi nær
allar gjaldeyristekiur í jafn
ari mæli en áður haföi ver-
ið. Á þennan hátt var að
nokkru horfið frá hinu
gamla uppbótarkeríi. Jafn-
framt var komið í veg íyrir
yfirvofandi stöðvun ýmissa
atvinnugreina sem hefði
haft í för með sér minnk-
andi þjóðartekjur og rýrn-
andi lífskjör almennings.
Hitt duldist engum heil-
skyggnum manni, að öllum
ráðstöfunum, sem til mála
gat komið að gera hlutu að
fylgja verulegar verðhækk-
anir. Gagnrýni stjórnarand-
stöðunnar út af þessum
hækkunum er algjör mark-
leysa og vísvitandi fals.
Þótt skipt hefði verið um
mynt og allt færc niður þá
hlaut það að hafa í för með
sér,verðhækkanir í hlutfaili
við innanlandsverð, kaup-
gjald og gjaldeyrisverð. Og
hvað hefði gerzt, ef uppbóta
kerfiö hefði alveg verið fellt
niður og framkvæmd gengis
lækkun, sem er sú eina leið,
sem hægt er að segja að
stjórnarandstaöan hafi tæpt
á? Myndi það hafa haft í
för með sér minni hækkan-
ir? Nei, þvert á móti langt
um meiri. Má glöggt af því
marka heilindi þau og dreng
skap, sem íelst að baki á.deil-
um þeirra á ríkissijórnina.
Ráðstafanir þær, sem gerð
ar voru á s. 1. vori, áttu aö
duga framleiðslunni ef
grunnkaup hækkaði al-
mennt ekki meira éh um
þau 5%, sem lögfest var. Á
hitt var lögð áherzia, að færi
hækkanir fram úr þvi,
myndu nýjar aðgerðir vegna
framleiðslunnar verða óhjá
kvæmilegar. Hagfræ*ðingar
þeir, sem höfðu msð höndum
athugun efnahagsmálana á
s. 1. hausti, komust aö þeirri
niðurstöðu, að á meðan kaup
gjald og afurðaverö væri lát
ið hækka á víxl, eftir hreyf
ingu framfærlsuvísitölunn-
ar, án tillits til unnars, yrði
verðbólgan ekki stöðvuð.
Kæmi í einn stað niður
hverra úrræða væri leitað:
gengisfellingar, uppbóta eða
niðurfærzlu. Væri vísitöiu-
skrúfan látin halda áfram
snúningi sínum eyddi hún
jafnharðan árangri hverra
þeirra ráðstafana, sem gerð
ar væru.
NÚ HEFIR gerzt sú sorgar
saga, að almennar kaup-
hækkanir í landinu hafa orð
ið miklu meiri en sem nem-
ur þeim 5% sem reiknað var
með í efnahagsaðgerðunum
í vor. Hefir sú skriða verið
afsökuð með ýmsu móti, m.
a. því, að verið væri að leita
hins margumtalaða samræm
is. Á það skal ekk: lagður
dómur hér nú, aö hve miklu
leyti sú afsökun kann að
hafa við rök að styðjast hjá
einstökum félögum, en hitt-
ætti öllum að vera Ijóst, svo
einfalt mál sem það er, að
úr því að þróunin tók þessa
stefnu, þá er algjörlega von
laust, að útflutningsfram-
leiðslan geti bjargazt af án
frekari aðstoðar.
STJÓRNARANDSTAÐAN
stenzt ekki reiðari en þegar
vakin er athygli á þætti
hennar í því, hvernig komið
er. Segir það allt áiyga:- illa
innrættra andstæöinga og
má kenna kjökurs í rödd-
inni. Dóminum um hlutdeild
þeirra verður þó ekki hrund
ið. Menn hafa fylgzt með orð
um þeirra og gerðum fra því
þeir fóru úr ríkisstjórninni.
Og ef borin er saman afstaða
þeirra til kauphækkana nú
og á meðan þeir voru i rík-
isstjórn frá 1947—1956, þá
er ólíku saman að jafna.
Þegar þeir sátu í stjórn voru
kauphækkanir hreinn glæp-
ur, Flokkar, sem á þeim ólu,
áttu engan tilverurétt í ís-
lenzkum stjórnmálum. En
ekki eru þeir sjá’.fir fyrr
orðnir utangátta, en Mbl.
byrjar sönginn: Kjósið gegn
kaupbindingu. Og alla stund
síðan hefir stjórnarandstað-
an unnið að því leynt og Ijóst
að egna til áframhaldandi
og aukinnar kaupgjalds- og
verðlagsspennu.
Þegar efnahagslöggjöfin
var sett í vor var rætt um
nauðsyn þess, að vísitölu-
fyrirkomulagið væri ehdur-
skoöað sem fyrst. Hlýfcur það
að verða eitt megin verkefni
þess Alþýðusambandsþings,
Varhugavert að gera frávik með lög-
um um aldurshámark ei ns starfsmanus
Allsherjarnefnd neðri deild-
ar klofnaði um frumvarp |
Bjarna Benediktssonar og
Ólafs Thors um framleng-j
ingu á starfsaldri biskups'
íslands. í minnihlutanum er
Gísli Guðmundsson, þing-
maður Norður-Þingeyinga,
og skilaði hann rækilegu áliti
um málið. Fer það hér á
eftir:
í 13. gr. iaga nr. 38 14. aprjl
1954, um réttindi og skyldur starfs
m.anna ríkisins segir svo:
„Starfsmanni skal veita lausn,
þegar hann er fullra 70 ára að
aldri. — Heimilt er þó starfsmanni
r,ð láta af störfum með rétti til
eítirlauna og/eða lífeyris, hvenær
sem er, eftir að hann er orðinn
63 ára, eða fyrr, ef hann hefir
unnið sér þann rétt samkvæmt
öðrum lögum. — Ákvæði þessarar
greinar ná ekki til ráðherra og
opinberra fulltrúa í þjónustu rík-
isins, sem kosnir eru almennri
kosningu. — Ef embættismaður,
sem hlotið hefir embætti sitt með
almennri kosningu, fer frá sam-
kvæmt ákvæðum, þessarar greinar,
skal honum heimilt að sækja um
embættið að nýju. Hljóti hann
kosningu, skal hann fá veitingu
fyrir emhæltinu um 5 ár. — Halda
skulu gildi sínu sérákvæði þau um
dómara, er um ræðir í lögum nr.
32 1. april 1948“.
En í nefndum lögum frá 1948
segir svo:
„Forseti getur þó veitt þeim
dómara, sem orðirin er fullra 65
ára að aldri, lausn frá embætti,
enda njóti hann þá sömu eftir-
launa sem hann hefði fengið, ef
hann hefði gegnt starfinu til 70
ára aldurs",
Samkvæmt þessu ber að veita
hverjum föstum starfsmanni ríkis-
ir.s lausn frá starfi, þegar hann
er 70 ára, ef hann hefir ekki látið
af starfinu fyrir þann tíma. Frá
þessu eru þó tvær undantekning-
ar. Hin fyrri varðar ráðherra og
aðra opinbera fulltrúa í þjónustu
ríkisins, sem kosnir eru almennri
kosningu. Hin síðari varðar emb-
ættismenn, sem hlotið hafa emb-
ætti sitt með almennri kosningu.
Þessir embættismenn eru sóknar-
prestar þjóðkirkjunnar. Sóknar-
prestur, sem er orðinn 70 ára, má
sækja um embætti sitt að nýju,
og skal hann, ef hann hlýtur kosn
ingu, fá veitingu fyrir embættinu
í 5 ár, þ. e. til 75 ára aldurs.
Þetta undantekningarákvæði um
sóknarprestana munu ýmsir kirkju
málaráðherrar, sennilega að til-
I lögu biskups, hafa framkvæmt á
þá leið, að sóknarprestar hafa feng
ið að sitja í embætti eftir sjötugt,
ef fyrir hafa legið áskoranir úr
söfnuðum þeirra. Varla mun þessi
framkvæind geta talizt í fullu sam-
ræmi við lögin, en e. t. v. má þó
réttlæta hana með því, að skortur
hafi verið á prestum og mörg
brauð að jafnaði staðið auð, nauð-
syn hafi því brotið lög í þessu
efni. Skal þessi framkvæmd ekki
nánar rædd að þessu sinni.
Þegar að því kom á þessu ári,
að núverandi biskun íslands skyldi
hætta störfum vegna aldurs, höfðu
kirkjumálaráðuneytinu borizt und-
irskriftir mikils hluta þeirra sókn-
arpresta og annarra, er atkvæðis-
rétt hafa við biskupskjör, en með
Nefndarálit minnihiuta allsheriarnefndar me’Sri
deildar (Gísla Guímundssonar) um írum-
varpiS um starfsaldur biskups
límmm

GISLI GUDMUNÐSSON
þeim undirskriftum var þess farið
á leit, að núverandi biskup, yrði
látinn gegna embætti ,,enn um
s'inn“, án þess að timi væri til tek-
irn.
Vegna þessara undirskrifta leit-
aði kirkjumálaráðuneytið álits
tveggja prófessora við lagadeild
háskólans um það, hvort telja
bæri, að undantekningarákvæðið
um embættismenn, sem kjörnir
eru almennri kosningu (prestar),
tæki til biskupsins yfir íslarldi.
Álit prófessoranna var samhljóða,
og töldu þeir, að svo væri ekki,
biskup væri kosinn af takmörkuð-
um hópi manna (sem bundinn
væri við stétt), og væri það ekki
„almenn kosning“. Samkvæmt
þessu taldi ráðuneytið, að undan-
tekning samkv. 13. gr. laga nr. 38
1954 kæmi ekki til greina, en nú-
verandi biskupi var falið að gegna
embætti, þangað til biskupskosn-
ing hefði farið fram.
\ 1
Þá gerðist það í þessu máli, að
frumvarp það, er hér liggur fyrir,
var lagt fram á Alþingi. Er þar
lagt til, að ákveðið verði með laga-
breytingu, að biskup skuli hafa
rétt til að sitja í embætti til 75
ára aldurs, ef % atkvæðisbærra
manna við biskupskjör óska þess,
og er ekki gert ráð fyrir, að kosn-
ing þurfi til að koma. Á því ber
að vekja athvgli, að frumvarpið er
ekki um breytingu á 13. gr. lag-
anna um réttindi og skvldur starfs
manna ríkisins, heldur um breyt-
ir.gu (eða viðauka) á lögum nr.
21, 27. júní 1921, um biskupskosii-
ingu. Hér er því lagt til, að aldurs
hámarki eins embættisma ins sé
oreytt og það hækkað með sérstök
um lögum og ákvæðið um þetta
eina embætti þar með tekið út úr
mnni alménnu löggjöf um starfs-
menn ríkisins. Meó þessu frum-
varpi eða breytiqgum á því er þvf
varla gerlegt að breyta öðrum á-
Kvæðum í þeirri löggjöf, þútt ein-
nverjir kynnu að telia það sðiilegt
íil samræmis.
Á þessa aðferð getur ir.inni.hl.
ekki íallizt. Ef breyta skal úkvæð
jm laga urn aldurshámark opin-
oerra s'tarfsmanna, er eðlilegast
jö gera það með breytingu á þeim
rogum, sem um það efni fjalla al-
mennt, og að ekKi komi þá aðeins
emn starfsmaður til álita, heldur
ileiri eða jafnvel allir, sem í hlut
eiga.
Löggjafarvaldið hefir — með
réttu eða röngu — talið, að lieppi-
lcgt sé að setja þá reglu, að opin-
berir stai'fsmenn ■— nema þeir,
scm kosnir eru almennri kosningu
— láti af föstu embætti eða starfi
eigi síðar en um sjötugt. Það er þó
fulivíst, aö ýmsir mundu sjálíir
kjósa að gegna starfi lengui' og
telja sig haia til þess þrek og
he;isu. Stundum kann það sjálfs-
mat að vera rétt, stundum ekki.
Yfirleitt hafa opinberir starfs-
menn sætt sig við regluna,. sem
sett var. En ef nú væri að þyí ráði
horfið að gera undantekr.ingu um
eitt og eitt embætti, t. d. með sér-
stökum lögum, eins og gert er ráð
fyrir í þessu frv., er hætt við, að
ýmsir uni illa sínum hlut og verði
þá reglunni stefnt i hættu. Menn
vtrða því að gera það upp við sig,
hvort þeir vilji “setja regluria í
hættu með undantekningum af
þessu tagi. Þess ber að minnast,
að nú nýlega, m. a. á þessu ári,
hafa ýmsir þjóðkunnir starfsmenn
látið af störfum eða eru í þann
veginn að gera það vegna lagafyr-
irmælanna um aldurshámark. Ef-
laust hefðu emhverjir þessara
manna haldið áfram starfi, ef
ákvæði landslaga befðu ekki verið
því til fyrirstöðu. Vera má, að ein
hverjir séu þeirrar skoðunar, að
aldurshámarkið sé of lágt. Það
mál veröur ekki rætt hér. En há-
marksreglan, hver sem hún er
eða verður á komandi árum, mun
standa völtum fótum, ef Alþingi
fer inn á þá braut að lögfesta und-
antekningar, ef fram á það er far-
ið að lengja starfstíma einstakra
embættismanna, þegar að þvj kem
Framhald á 8 síðu
er senn kemur saman, að
taka þetta verkefni til ræki-
legrar meðferðar. Flestar
þjóðir hafa tekið upp annah
hátt í þessum málum en
þann, sem tíðkast hérlcnclis.
Þar eru samningar gerðir til
lengri tíma, og kauphækkan
ir látnar haldasc í hendur
við framleiðsluaukningu.
Raunverulegar kjarabætur
geta hvort eð er ekkl orðiö til
með öðru móti.
S. H. .skrifar baðstofunni og segir
Váiynd er veröld.
,Það mun margur mæla að ýmsir
hlutir gerist okkur ísléndingum
. nú ódrýgri en ráðstefnur og ræðu
. mennska. Ber þar . ,að. vonum
margt til máls, er rædd cru lands
gæði og nauðsynjar, en ekki hefi
ég sóð öðru mein öfugt sr;úið,
en þá.tillögu mæts manns að gera
biskupsstóla hina íornu, Skálholt
og Hóla að hjáleigum, með yfir-
biskup í Reykjavík. Um margar
dimmar aldir oft' í drepsóttum og
harSindum. ’aafa þessir höfuðstað
ir, verið andlegur viti hins hrjáða
manns, og síðasta brauðvon betl-1
arans. Slíka þjóðfélagsþjónustu
ber ekki að launa með þvilíkri
uungarðs pólitík. Þá væri betra .
að þessi söguríku höfuðbói h.vrfu
úr hugum fólksins, sem annaö og
meira, en bjargræðisblettir til;
bústangurs, þótt varla megi nú (
vænlega til slíLs hyggja, ef svo
fer sem horfir, um liðsemd manna
við þjóðarhag, eða hvort man nú
enginn Einar Þveræing, þá hann
einarðlega hafnaði dýrum gjöfum
og hylli Noregskonungs, er hann
taldi landsmönnum það litla lið-
semd að eiga langskip hans yfir
höfði sér.“
Þá eru hér nokkrar \fsur eftir M.
Ein., sem hanrt nefnir Sláttulok:
Sumarið nú siglt er hjá
með sinni-önn og striti.
Mýrasundin sinugrá
sýna haustsíns 1111.
Slæ ég úr i sáffsta sinn
og syng við nmnastemmu.
Læt ég slitn.a Ijáinn minn
und langband úti í skemmu.
Hætt er slætti, hlaðan full,
hverfur ryð að ljáum.
Blessa drottinn bóndans gull,
sem býr í þessum stráum.
Ljúkur við svo spjallinu í dag. —