Tíminn - 10.01.1959, Síða 8

T í M IN N, laugardagtnn 10. janiiar 1059.
Fáni góðfemplarareglunnar
Góðtemplarareglan á Islandi 75 ára
( r ramfiaia at 7. siðu;
Hitt er ekki jafnaimennt vitað,
að fyrstu verkalýðsfélögin á ís-
landi voru eins konar hliffargrein-
ar, sem uxu í skjóli Góðtemplara
reglunnar. Sömu menn koma þar
o£t viff sögu. Sömu mannlifshug-
sjónir lágu þar mjög til grund-
vallax. Og í formi og félagsskip-
un voru þessi stéttarfélög sniffin
eftir félagsskap templara.
Það er líka augljóst mál að
xtngmennafélagshreyfingin er ekki
hvaff sízt sprottin upp og mótuð
af starfi Reglunnar. Enginn get-
ur borið lög og reglur fyrstu
ungmennafélaganna og sambands
þeirra samian við félagslög templ
ara án þess aff finna skyldleik-
ann, sem er mikill. Ungmenna-
félögin lögðu að vísu meiri á-
herzlu á að vera þjóðleg en al-
þjóðleg og þau mörkuðu sér að
vissu leyti rýmra starfssvið og
voru raunar sum frá upphafi hugs
uð sem hófsemdarfélög fremur en
bindindisfélög. Landssamband
þeirna og öll sambands’félög kröfð
ust þó lengi persónulegs bindind-
is af hverjum félagsmanni og
tóku upp í lög sín bindindisheit
og skuldbindingarskrá Regliuinar.
Það er eitt sem sýnir á hvaða
grundvelli var byggt, þó að bind-
indismálið týndist síðar að meira
eða minna leyti.
Þó að alveg sé sleppt því sem
gemrt: hefir á sviði áfengismái,-
anna, er það söguleg staðreynd,
að með landnámi Góðtemplara-
reglunnar hér verða þáttaskil í
messingarsögu íslenzkrar þjóffar.
ÍFirá þeim degi ná félagslegar hug
sjónir til almennings í Iandinu,
margs konar hugsjónafélög setja
svip sinn á allt þjóðlífið og al-
þýðaa hefir í þeim eignazt þann
skóla, sem gesrir áhugamennina
félagsvana og hlutgonga í þjóð-
mfflteharáttu hvar senr er.
Bannið
1Það er efckí tóm og riim til að
rekja hér alla sögu Góðtemplara
regftmnar til þessa dags. En ekki
er annað hægt en að minnast á
þaim sigur er hún vann, er bann-
lögin voru samþykkt. Hvað sem
menn vilja um þau segja, v.erð-
ur því ekki neitað, að reynslan
af banninu fyrslu árin eða meffan
það giíti undanbragðalaust sann-
ar ^tvírætt, hve mikils virði það
væri fyrir þjóðina að vera laus
við áfengið. Árin 1915 og 1917
eru einu árin, sem komið hafa £
sögu þessarar þjóðar, án þess að
mokkur íslenzkur maður yrði sek
ur um það, sem kallað er „glæpir
og grófari afbrot". Slíkan vita
tendra bannárin. Þannig benda
þau til þeirrar gæfu og farsæld-
ar, sem bíður þjóðarinnar, ef
hún vill losna við áfengið.
Þegar íslenzka þjóðin var að
setja sér bannlögin skrifaði einn
af áhrifamönnum templara, Otfcó
N. Þorláksson, þessi orð:
„Og svo verðum við að hafa
|*að hugfast, að eins og Alþingi
getur sett lög, eins getur það
numið þau úr gildi. Þar af leiðir
að Reglan verður að hafa vak-
andi auga á því, að svo miklu
Ieyti sem í hennar valdi stendur,
að þeir einir menn séu kosnir á
þlng, sem engin Iiætta stafar af
í því efni.“
Gott starf
Félagsskapur templara hefir
til þessa dags haft forustu
í baráttu við áfengisbölið. And-
stæðingarnir tala oft um áhrifa-
leysi templara og þá tíðum með
helgislepju hræsninnar á andliti
og þykjast jafnvel bera bindindi
og góða siði mjög fyrir brjósti,
þó að lítt sjái þess deili í dagfari
og háttum. Víst eru áhrif templ-
ara langt of lítil og mæltu þeir,
sem til þess finna, þess vegna
leggja sitt lið til að auka þau.
Hinu verður þó ekki neitað að
þrátt fyrir allt er öflug bindindis-
hreyfing hér á landi, fjöldi bind-
indismanna sem mjög eru mótað-
ir af Reglunni beint og óbeint.
Starfsemi templara í dag ber ríku
lcga ávexti til blessunar í þjóð-
lífinu, svo að þeir þurfa engan
að biðja afsökunar.
Bjargráð sem gleymdust
Þegar litið er um öxl yfir 75
ár og athuguð hugsjónamálin þá
og síðan og barátta áhugamann-
anna er margs að minnast. Marg-
ir sigrar hafa unnizt. Efnahagur
þjóðarinnar er nú allui- annar og
lifskjörin margfallt rýmlri. . Það
stafar af breyttum atvinnuháltum
og aukinni tækni. Pólitískur rétt-
ur er miklu meiri. Þjóðin cr sjálf
stæð, — frjálsir menn í frjálsu
landi. 'Fjárhagsleg afkoma fólks-
ins er studd með víðtæku trygg-
ingakerfi. Heilbrigðisástand eri
stárum bætt, og heita má að sigr-í
azt hafi verið að öllu leyti eða
miklu á ýmsum sjúkdómum, sem
fyrr voru mannskæðir.
Allt eru þetta glæsilegar fram-
farir.
En áfengisbölið heldux áfram
að grúfa yfir þjóðinni. Mönnum j
er fórnað eins og stúdentunum ú
öldinni s'em lelð. Þeir fall* út
úr starfi, verða brjálaðir, deyja,
á unga aldri, gerast afbrotamenn j
o.s.frv. Hörmung áfengisneyzlunn-
ar vofir yfir þúsundum íslenzltra
heimila og heldur þeim í helgreip
um kvíða og kvala.
Hugsjón bindindisseminnar hef-
ir orðið útundan. Það hefir ekki
orðið nein þjóðareining um að
útrýma drykkjuskap eins og t.d. j
lúsum eða taugaveiki. Það þykix
svo mörgum gaman að vera smit-
berar áfengissýkinnar.
Þar er því mikið verk óunnið.
í delglunni
Segja má að nú sé félagslíf
víða mjög í rústum. Ereyttir tim
ar valda því að hið garnla geng-
m- úr skorðum. Sá félagsskapur,
sem náði fullum tökum á fólki
fyrir fáum áratugum nýlur sín nú
ekki og fullnægir ekki þeim,
sem einkum þuirfa sliks með. j
Því verður enn að leita nýrra úr-
ræða. Þáttur félagslífs í menningu
og uppeldi þjóðarinnar er meiri
og merkari en svo að hún hafi
ráð á að glata honum.
Góðtemplarareglan hefir skilið
þessa hluti. Innan hennar er nú
unnið það æskulýðsstarf, sem vixð i
ist spá góðu. Það er að sönnu I
ekki nema í fremur smáumi stíl
ennþá, en það er þó tilraun, sem
spáir góðu og bendir til þess,
hvað hægt væri. Þjóðfélagslegur
stuðningur við það æskulýðsstarf
er raunar alltaf lítill. Fjárveit-
ir.garvaldið hefir ekki gert sér
ljóst hvað mikinn tekjustofn er
verið að vernda með bindindis-
starfi því, sem nær tökum á ungu
kynsiótðinni.
Ég á elcki betri afmælisósk til
handa Góðtemplarareglunni á ís-
tVllnnlngarord
(Framhald af 4. síðu).
dóttur frá Flatey, búsett á Höfn.
6. Guðleif, gift Jóhanni Þórólfs-
syni, bílstjóra, Reyðarfirði.
Eins og áður er sagt, voru þau
hjónin, bæði Einar og Ingunn,
fædd og uppalin hér í Mýrasveit.
Hér lifðu þau bernsku sína og
æsku og hér lifðu þau öll sín
manndóms- og búskaparár. Þau
unnu Mýrasveit og unnu henni
allt er þau gátu og þeim varð mik-
'.ð ágengt' í því efni, því starfsþrek
þeirra var mikið og er starfsþrek
þeirra fór að þverra, viidu elsku-
leg börn þeirra og tengdabörn
annast þau eftir beztu getu og
hjónin aldurhnigin vildu hallast
að þeim hverju sem var. En hlut-
skarpastur í því efni varð Stefán
sonur þeirra, sem þá var fluttur
að Höfn í Hornafirði. Þau fluttu
til hans árið 1945 og þar dvöldu
þau til dauðadags við mikla um-
önnun hjá þeim hjónum Stefáni
og hans ágætu konu Lóvísu Jóns-
dóttur og börnum þeii'ra. Þar var
þeim hjúkrað og sýnd sú ástúð,
sem framast' er unnt að veita. Al-
úðarþökk sé þeim hjónum fyrir
þeirn auðsýnt ástríki.
Ég heimsótti þau hjón nokkuð
oft eftir að þau fluttu á Höfn.
Þau höfðu mikinn áhuga fyrir að
frétta héðan, og þau glöddust af
hverju framkvæmda og velfarn-
aðaratriði, er þau heyrðu hér frá
okkur. Og Einar sagði: AUtax er
ég í draumum mínum eitthvað í
starfi með ykkur þarna vestur á
Mýrunum, ýmist með þér í skatta-
nefndarstarfi eða öðrum útreikn-
ingum eða við byggingar og smíð-
ar með öðrum mínum gömlum
starfsbræðrum. Og þegar rætt var
við Ingunni um flutning þeirra úr
sveitinni, sagði hún eins og Berg-
þóra forðum: Ég ætlaði ekki að
flytja úr sveitinni, en ég yfirgef
ekki hann Einar. Og nú eru þeirra
jarðnnesku leifar fluttar á Mýrar
í kirkjugarðinn á Brunnhól. Ing-
unn var jarðsett þar við hlið manns
síns sunnanundir kirkjuveggnum
25. nóv. 1958. Friður Guðs og hlý-
hugur okkar allra, umvefur minn-
inguna um þau ágætu hjón, alla
tíð.
Einar var mikill frískleika og
dugnaðarmaður að hverju starfi
sem hann gekk og hann var ágæt-
um gáfum gæddur. Hann hafði
ekki af neinni skólagöngu að segja
um ævina, ekki einu sinni barna-
skóla. Hann var skarpur lærdóms-
maður í skóla lífsins. Hann var
framúrskarandi reikningsmaður,
reikningsaðferðix hans sýndu að
hann hafði aldrei fengið tilsögn
í reikningi, hans reikningsaðferð
var heimafengin, fundin af honum
sjálfum.
Einar var hreppsnefndaroddviti
Mýrarhrepps 1905—’17. 1918 var
hann skipaður hreppstjóri og var
hrcppstjóri hér í 30 ái*; Hann var
í fasteignamatsnefnd A.-Skafta-
fellssýslu um langt skeið. Hann
var um mörg ár endurskoðandi
reikninga Kaupfélags A.-Skaftfell-
inga. Hann vai' og um skeið full-
trúi Mýrahrepps á sýslufundum
og margt fleira mætti telja, til
marks um það hve mikilhæfur
maður Einar var. Það er oft talað
um það, að konur svona mikil-
hæfra manna hverfi á bak við.
bóndann. En það var ekkert líkt
því að það yrði með Ingunni konu
Einars. Hún var svo sterkur per-
sónuleiki að hún virtist standa
manni sínum algjörlega jafnfætis.
Þau stóðu hlið við hlið í öllu starfi
og sambúð þeirra til sannrar fyrir-
myndar. Eiginkonan, móðirin O'g
húsfreyjan; að öllum þessum há-
leitu embættum vann Ingunn svo
stílhreint með ástríki, djörfung og
dugnaði, svo að ekki va-rð á betra
kosið, og okkur sveitungunum
Samvinnuhreyfingin
<Framhald af 5. siðuj.
slofnað með sér sambönd og er
algerlega stjórnað af innbornum
mönnum. Eitt sambandanna hefur
starfað í rúm 20 ár. Starfslið er
næstum allt innlent.
Þjálfun
Samvinnuskólar og háskólar til
þjálfunar og menntunar hafa verið
settir á stofn í Indlandi, Ceylori,
Malajalöndum, Austur- og Vestur-
Afríkulöndum. Þar að auki koma
árlega flokkar frá þessum löndum
’til þjálfunar og náms í brezkum
samvinnuskólum, og til aukinna
kynna, sem eru mikilvæg með til-
liti til samvinnutengslanna innan
vébanda alls samveldisins. Þannig
hefur skapazt áhugi fyrir fram-
gangi samvinnuhreyfingarinnar,
bæði heima fyrir og í öðrum lönd
um samveldisins.
Þebta samstarf er treyst
enn írekara með aðild sam-
vinnufélaganna, hvar sem er í sam-
veldinu, við Alþjóðasamvinnustofn
unina, sem hefur aðalbækistöð í
London, og með þátttöku í Sam-
veídisráðstefnu samvinnufélaga á
sviði landbúnaðar, sem haldin var
í Oxford 1951, en fleiri slíkar verða
haldnir á komandi tímum.
HundraS ár
(Framhald af 5. síðu)
Enski prófessorinn og sá rús's-
neski, sem vitnað er í hér að fram
an eru sammála um, að það sé
engin ástæða fyrir fólk að deyja
fyrr en það hefir náð 100 ára
aldri, ef það er í sj'álfu sér tak-
mark. Læknavísindi nútímans
hafa líka dregið mjög úr þeirri
„slysni“ sem áður olli dauða og
með sömu framförum á sviði
læknavísindanna, sem verið hafa
á undanförnum árum verður
fleirum og fleirum bjargað frá
þeirri „slysni“ að deyja ungir.
Það á ekki að einangra
aldrað fólk
Eitt af því sem sérfræðingarnir
á Köningswinter fundinum urðu
sammála um, var að það mætti
ckki einangra aldrað fólk. Elli-
heimili eru þannig að verða úr-
elt, að dómi þessara sdrfræðinga.
Það er líka nauðsynlegt, að aldr
að fólk fái aðskilinn og eigin
fjárhag, en sé ekki skammtað úr
hnefa eins og þuríalingum og
hreppsómögum. Því sjálfstæðara
sem aldrað fólk sé, því betra og
því meiri Ijkindi til þess að því
líði vel.
Um hina 1000 öldunga á Svarta-
hafsströndúm í Georgíu, sem
prófessor Pitskhelauri, rannsak-
aði, segii- hann, áð þeir hafi lifað
eins og fólk flest. Borðað sama
mat og aðrir, átt gott og rólegt
fjölskyldnlíf. Flestir hafi þeir
verið hófsmenn á áfengi og tób-
ak. Þeir hafi verið hreinlátir, en
yfirleitt kreddulaust fólk. Próf-
essorinn getur þess að hið milda
loftslag í Georgíu geti átt sinn
þátt í langlífi þessara manna.
fannst, að nokkurs konar Ijómi
lýsti af athöfnum hennar öllum
og persónuleika.
Við, fólk í Mýrasveit, þökkum
hamingjunni fyrir að hafa gefið
okkur þessi hjón og fyrir að hafa
gefið þeim svo langan og farsælan
starfsdag hér heima í sveitinni,
okkur til farsældar og góðrar fyrir-
myndar.
Kristján Benediktsson,
Einholti.
landi í dag en þá, að henni auðn-
ist að byggja upp það félagslíf,
sem unga kynslóðin unir við og
helgar tómstundir sínar og starfs
krafta. Og einskis betra get ég
heldur óskað landi mínu og þjóð.
Þjóðin er í álögum. Unga kyn-
slóðin bíður þess hugsjónalífs'
sem geti leyst það úr álögun-
um. Góðtemplarareglan vill verða
unga fólkinu vegur til þess hug-
sjónalífs. Við óskum þess að svo
megi verða.
4 TÍðayangi
(Framhald af 7. sítTuj.
festa í þjóðmálabaráttunni, cr
alger blekking. Með fyrirhugaðri
breytingu er upplausn og órétt-
læfcinu boðið heim, enda er þettr
úrelt kerfi, sem hafa hvarvetna
gefizt illa. Eða skyldi það vera
heppilegasta leiðin, að taka upp
það kosningafyrirkonmlag, scm
öllu öðru framur kollvarpaði Iýð
veldi Þýzkalands og færði Frakk
land á giötunarbarm?1
Sænsk sflórnmál
(Framhald af 6. síðu).
stefnu er sósíaldemókratar vilja
fylgja og studd er af kommúnist-
um. iÞjóðflökkurinn er að sjálf-
sögðu stöðugt þcirrar skoðunar að
nauðsynlegt sé að borgaralegur
meirihluti myndist á þingi til að
stjórnarskipti verði möguleg. iÞjóð
'flokkurinn verður ekki neinn
.stuðningsflokkur sósíaldemókratá
eins og miðflokkurinn hefur verið
í sex ár. Eftir cr að sjá hvaða á-
lyktanir hægri menn og miðflokk
urinn vilja draga af þess.um skil-
yrðum fyrir stjórnmálastarfi nán-
ustu framtiðar.
WAW.W.W.V.V.V.V.V.V
Gallabuxur
tto&v srssær «
- uMBOÐC' • HCitovenuun.
" •viintaeivn alMi iim

Framsóknarvistar-
spilakort
fást á skrifstofu Framsókn-
arflokksins í Edduhúsinu.
Sími 16086
Hverfisg. 50 — Reykjavík
Síroi 10615.
Sendum gegn póstkröfu.
HygKtnn bónd) trygglr
dráttarvél kina

TRÚLOFUNARHRIÍNÍJAK
4 OG 1» <ARATA