Tíminn - 24.01.1959, Qupperneq 5

T ÍMl\N, laiigardagimi 24. januar 1959.
5
Hákon Bjarnason:
Okkur skortir vitneskju um, hvort
landið er að ganga úr sér eða ekki
Spurningin um það, hvort
fækka eigi eða fjölga sauðfé og
hrossiun á íslandi er yfirgrips-
meiri en ætia má í fyrstu og
henni má svara á ýmsa lund, en
ég verð að gera ráð fyrir að sá,
er setti fram spurninguna, ætlist
til að henhi sé svarað út frá því
ástandi, er nú ríkir í búskap
landsmanna.
Ég vil taka það skýrt fram, að
sjónarmið mitt í öllum ræktunar-
og búskaparmálum er á þá lund,
að þjóðin eigi að nota ©róður
landsins á þann hátt, sem henni
er hentast og gefur mestan arð-
ínn án þess þó að gróðurinn ;
spillist eða gangi til þurrðai'. j
Það er ekki að efa, að bæði
sauðbeit og hrossabeit geta vcrið
gi-óðri stórhættuleg og valdið ó-
bætanlegum landsspjöllum, ef
gengið er of nærri gróðrinum,1
eins' og ótal dæmi sanna, en engu
að síður er beitin nauðsynlegur
liður í búskapnum. o?, þá er að
vega og rneta, hve núkils má afla
með beit án þess aó tjón verði
af.
Við íslendingar höfum margir
hverjir lengi verið haldnir þeirri
firru, að hér væru næi-ri ótæm-
andi möguleikar til búskapar,
löndin væru miklu meiri en þau
éru, og á þeirri rómantjk hefir
lengi verið klifað. Hins vegar
hafa menn reynt að loka augun-
um meira en góðu hófi gegnir
fyrir þeim landsskemmdum, sem
eiga sér daglega stað fyrir augum
ókkar, og menn hafa látið hugg-
ást af þvi að hér er fengizt ofur-
lítið við skógrækt og sandgræðslu.
En okkur vantar sannarlega enn
yfh-lit um, hvort landið sé að
ganga úr sér eða ekki. Dr. Björn
Jóhannesson er nú byrjaður á
slíkum rannsóknum, og vonandi
vérður þeim haldið áfram, því að
á þeim verður framtíðin að
byggja. þegar meta skal hve
miklu sauðfé eigi að beita á lönd-
in.
Þar sem rannsóknir hans ná
enn of skarnmt, verðum við enn
að treysta á brjóstvitið, þó að það
hafi oft leitt menn í gönur.
En svo að vikið sé að málinu,
verðum við fyrst og fremst að
gei-a okkur ljóst, að við búum
við jaðar hins byggilega heims,
eins og di’. Broddi Jóhannesson
gat réttilega um í þessum þætti
um daginn, þó að í öði*u stun-
feandi væri. Af því leiðir að liinn
íslcnzki gróður hlýtur að vera við-
kvæmur fyrir öllum áhrifum, og
hann er mjög fáskrúðugur, sakir
þeirrar einangrunar, sem hér hef-
ir verið eftir isaldirnar. Og þar
sem sumarhita skortir hér á landi
ef rniðað er við önnur og byggi-
legri lönd, þá leiðir af því, að
efnaskipti gróðuxsins og vöxtur
hans verður langtum hægari hér
en vjða annars staðar. Því gétum
við ekki búizt við að uppskcran,
beitin eða hvaða nýting lands sem
er, geti gefið sama arð og tíðk-
ast í öörum löndum.
Þá erum við líka illa settir á
annan hátt, og það er aó jarðvegi
okkar hættir rnjög vxö uppblæi'tri,
ef gróður hans skemmist, og hlitð
argróður jarðvegs hér á landi
hefir verið ærið fátæklegur, því
að það var ekki ncma bjöiKin,
víðitegundirnar og lyngið, sem
gat varið jarðveginn í bráð og
lengd, en það er einmitt þessum
gróðri, sem er hættast vegna beit-
ar, og því hefir farið svo sem farið
hefir víða, að skógaskemmdir hafa
leitt til óhemjulegs xippblásturs
og svo íeikilegra landeyðinga, að
ísland mun nú vera það landið
á norðurhveli jarðar, sem verst
er farið og mest eytt.
ísland fyrri alda var allt annað
land ön þetta, er við höfum fyrir
augum í dag. Fyrir tveim öldum
voru t.d. skógar og skógarleifar á
öllum jörðum í Fnjóskadal nema
6. Ura síðustu aldamót voru aðeins
6 jarðir þar sem nokkur skóg-
Fyrir nokkrixm dögum
birtisf hér í biaðinu sfuft
framsöguerindi, sem dr.
Haiidór Pálsson, sauðfjár-
ræktarráðunautur fíufti á
„fundi" rlkisúívarpsins um
efnið: „Á að fækka eða
fjöiga sauðfé og hrossum á
íslandi"? Rétt þykir að birta
einnig framsöguerindi Há-
konar Bjarnasortar, skóg-
raektarstjóra á sama fundi,
því að í þessum tveim erind-
um komu fram heízíu sjón-
armið fundarins. Fer erindi
Hákonar hér á eftir:
argróður var, en alls eru Um 4ö
jai’ðir í dalnum. Fyrir tveim öld-
um röskum var öll heiðin ofan
við Haukadal í Biskupstungum
samfellt gróið land upp undir
Sandvatnshlíðar og Jarlhettur, en
nú er það örfoka land. Og um
þetta leyti var aðeins vísir að
ippblæstri í Landssyeitinni, og
svona mætti lengi telja.
Nú er eklci rétt að kenna beit-
inni um allar þessar s'kemmdir,
en því verður ekki á móti mælt,
að hún á mjög drjúgan þátt í öll-
um þessum skemmdum, og víð-
ast er hún frumorsökin að þeim,
þótt önnur öfl" hafi. síðar lagzt á
sömu sveif.
Fyrrum var áhöfn á landi miklu
minni en hún hefir vei-ið hm
síðari ár, en þá var hins vegar
gengið miklu nær landinu mieð
beit sakir þeirra erfiðleika, er
ávallt hafa verið samfara heyöfl-
un á íslandi fram á allra síðustu
ár. Nú er áhöfn á beitilönd miklu
meiri en nokkurn tíma fyrr, og
því má ætla, að víða sé gengið
of nærri landinu og gróðrinum
spiUt með of mikilli beit.
Ég hef séð mörg dæmi þess
nú á allra síðustu árum, að brekh-
ur og kragar umhverfis hin nýju
og myndarlegu tún eru víða svo
þrautnagað, að raun er á að
horfa. Á tveim stöðum hefir inér
orðið starsýnt á hlíðar ofan við
bæi, þar sem gróður og jarðveg-
ur er að fletíast af, eingöngu
vegna þess, að á'jörðuxn, sem áð-
ur voru smábýli era nú 300—400
fjár fvrir utan nokkurt hrossa-
stóð og kýr. Svona má ekki vjð-
gangast fyrir nokkurn mun, því
að þetta leíðir til háskalegra land
spjalla.
I sarnbandi við þetta vil ég'
benda á sérstakt atriði.
Reykjavík og Hafnarfjörður
eiga lítið upprekstrai'land, og
sama gilclir flesta kaupstaði og
kauptún. í Reykjavík og Hafnar-
firði eru taldar rösklega 4000 full-
orðnar kindur á fi'amtali, en þær
eru auðvitað allmiklu fleiri. Þesd
fjárfjöldi er nú settur á land, sem
að víðáttu er miklu minna en
gcmlu upprekstrarlöndin voru,
þegar hér voxu ekki nema nokk-
ur hundruð fjár á jörðum þeim,
cx þessir kaupstaðir hafa vaxið
upp úr.
Og úr því ég minnist á sauð-
fjárhald í þéttbýli vii ég . geta
þess, að mikill hluti þess er ein-
göngu stundað sem sport, sem
dægradvöl þeirra, er yndi hafa af
kindum. En slíkt fjárhald er í ó-
þökk allra garðeigenda og veldur
þeim tjóni og eykur kostnað
þeirra og bæjarfélaganna við að
koma upp öflugum girðingum um
hvern gróðurblett, en vei'st af öllu
er þó samt, að með þessu fjár-
haldi eru löndin umhverfis þorp-
in að fax-a í auðn og örtröð, svO'
að ei'fitt verður og á stundum
ómögulegt að bæta. Ég þekki ckki
eitt einasta kauptún á landinu,
þar sem ekki má finna slíkar
skemxndii’, og sums staðar er það
með fádæmum, hve miklar þær
eru.
í sambandi við kaupstaðar- og
kauptúnafé vil ég geta þess, að
íjöldi þess er alls á landinu ná-
Iægt 70 þúsundum, en afurðir
þessa fjár, sem alið er upp í ó-
þökk margra en fáum til arðs,
nemur um 40% af því kjötmagni,
sem við verðum að iiytja út vegna
þess að við torgum ekki okkar
eigin framleiðslu sjálf Væri sann
arlega athugandi, hvort ekki væri j
rétt að skattleggja allt kaupstaða-j
fé, er næmi uppbótum þeim er
gi-eiddar eru með kjötinu. Mætti
þá vera, að sauðfjárhald í þótt-
býlinu legðist niður og þá yrði
rýmra á markaðnum fyrir kjötið
úr sveitinni.
Fyrir allmörgum árum reyndi
ég að mæla upp hve mikið land
væri til beitar á íslandi. Taldist^
mér það vera um 16 þúsund fer-.
km. lands. Nú var þessi mæling.
gerð samkvæmt ófullkomnum
kortum, og hún er því ekki nógu
áreiðanleg. Sarnt hefii hún ekki
verið véfengd með rökum, og ef
við nú göngum út frá þessu en
skiplum húsdýrum okkar jafnt á
þetta land, þá koma að meðaltali
2 hross, 3 kýr og nærri 100 kind-
ur á hvern Jerkm. lands. En þessi
áhöfn er mikið. umfram það, er
Norðmenn telja að selja m'egi 1
haga. i
Af þessunx sökuin er ég ekki
í neinum vafa um, að það cr
orðið langt of þröngt í högum
víða um land, ug að stefna ætti
að því að fækka bæði fé og
hrossum.
Hrossum á auðvitað að fækka
a'' þeirri einföldu ástæðu að hlut-’
verki þeirra í þjóð.Iífi og búskap
okkar er að mestu lokið nema lil
skemmtunar, og til þess væri nóg
að eiga 5—8 þúsund hross á öllu
landinu í stað 33 þúsunda, sem
nú eru fram taklar.
Sauðfc ætti ekki að vera meira
á landi hér. en við þurfum sjáifir
til matar, þvl að það er lítið varið
í að i'ramleiða vöru sem ekki er
unnt að fá framleiðsluverð fyrir;
Qg-umf-ram aílt þyrfti að koma á
skipan um ítök í öll beitilönd og
gæía þess -að beit valdi hvergi
landskemmdum. Landskemmdir
eru háskalegastar alls. sem af rán
yi’kjunni lei'ðir, því að það er svo
dýrt að bæta þær.
Annars er ég á þeirri skoðun, að
við ættum að laka upp ræktun
holdanauta -til kiötframleiðslu og
minnica fjárhaldið að sarna skapi,
því að með fjölbreytilegri áhöfn
má nýta löndia betur en gert
er.
| Læt ég þetta nægja sein inn-
gang af minni hálfu sakir þess
hve tírnínn er náumur, cn margt
hefir orðið útundan, sem vert
væi'i að drepa á.'
•:Ö ' ;V'
f '
> > >.
„Eiginkona ársins“ í ftalíu
í Ítalíu er árlega valin „eigin-
kona ársins’* og henni afhent
fjárhæð, sem nemur um 50 þús-
luxdiun íslenzkra ki’óna. A síðast-
Iiðnu ári hlaut kona að nafni
Tebe Cvn di þessa viðurkenningu.
Er hún 35 óra gömul og á heima
i Genúa. Er það allra manna mál,
að vedðugri konu liefði ekki ver-
ið luegt að veita þessa vðurkenn-
ingu.
Tehe var að'eins sextán ára göm-
ul, er hún kynntist árið 1939 tví-
tugum verkamanni, Mario Ciardi.
Tveimur mánuðum eftir að þau
trúlcrfuðust, var Mario kallaður í:
herinn og þegar hann kom næst
heim, tveimur árum seinna, var
það vcgna þess, að hann hafði kal-
ið á fotunum og var óvinnufær.
Hann þorði ekki að biðja unnustu
sxna að gifíast sér vegna styrjald-
arástandsins, en Tebe tók af skar-
ið og þau voru gefin saman árið
1942, fjórum mánuðum áður en
Mario fór aftur i stríðið. Tebe
beið heima í fæðingarbæ sínum
Riva Trigoso, og þar ól hún son
þeirra. Skömm-u eftir fæðingu
hans hættu bréf að berast frá
Mario. Tebe beið vilcum saman, en
tók þá ákvörðun um að fara sjálf
til vígstöfivanna að leita að eigin-
manni sinum. Engar fortölur
dugðu, og þó að það gengi krafta-
verki næst, þá fann hún að lokum
Mai'io sinn, veika-n og einmana í
litlu fiskimannaþorpi i Júgóslavíu.
Hún lagði á ráð um flótla og með
óti'úlegu þori og þreki tókst henn,
að komast með Mario heim tii.
Ítalíu. Hún bar hann á bakinu
marga kílómetra, og um xiætur
sváfu þau á víðavangi. Hann vai“
fársjúku', en hún hætti ekki fyrr
en hún kom honum undir læknis-
hendur í Camogli, skammt frá
Genúa. Þar varð að taka af honum
báða fætur.
Þó að Tebe væri á örvæntingar-
barmi og vissi ckki hvað til bi'agðs
skyldi taka til að sjá fjölskyldunni
fai-borða, lét hún Max'io aldrei sjá
sig öð uvísi en brosandi, hann sat
aðgsrðarlaus í hjólaslól og ör-
væni'i um framtíð þeirra. Tebe
fókk sér alvinnu við að sauma
barnaföt og keypti ritvél handa
Mario og hann reyndi að vinna
við þýðingar, þótt hann hsíði aldr-
ei fengizt áður við annað er, strit-
vinnu.
Læknarnir útveguðu Mario gerv-i
fætur og hann var farinn að staui-
ast unx á þeim, þegar hann veiktist
á ný og varð að fara á sjukrahús.
Enn er allt í óvissu um hvort lifi
hans vcrður bjargað, en Tcbe held
ur áfram að dylja ótta sinn og hug
hreysta hann eftir beztu getu.
Federico sonur þeirra er fimmt-
án ára pillur, hár og grannvax-
inn og gengur í vélstjóraskóla. ’í
bernsku sat hann heldur hjá föð-
ur sínum en að leika sér xueð öði -
um börnum.
Þegar Tebe félck verðlaunaféð
c'’»mh í> 8 sfðu.f
Sími 15330
Ægisgöfu 4
Ffölbreytt úrval:
Skápahöfdur
Skápaskrár
Skápasmeilur
Skápalamir
Úfidyraskrár og iamir
Innihurðaskrár og íamir
í spænslca tímaritinu „Sabado" birtist þann 15. nóvember s.l. forsíSumynd
og siðan heil cpna meS myndum og greinum af brúSkaupi Magnúsar Heiga
Kristjánssonar frá Reykjavík og Maríu Ðolores B3gué frá beenum Tossa
á Spáni. Er sagt frá því i greininni, aS Magnús hafi fyrst komiS í skemmtl
ferS til Tossa og kynnzt Maríu, en snúiö þangað aftur innan skamms tlma,
látiS skírast til kaþóiskrar trúar og kvænst stúlkunni. Myndin er af brú3»
hjónunum þegar þau skera brúóarkökuna.