Tíminn - 24.01.1959, Page 7

TIMINN, laugardaginn 24. janúar 1959.
z
LEIKFELAG REYKJAVÍKUR:
Delerium bubonis, — það er
þessi 'gamla auðvaldssýki, græðg-
án í peninga og meiri peninga og
enn meiri péninga, ás'amt því sið-
gæði og andlegri reisn sem slík-
um sjúkleika fylgir að öllum jafn-
aði. .ÞenTian krankleik og fylgi-
(kvilia iians þekkjum við öll af
daglegri umgengni og meira eða
minna nánum kynnum í Reykja-
vík dagsins í dag, og hann er við-
fángseí'ni þelrra bræðra Jónasar
og Jóns IVIúIa Árnasonar í gaman-
leik þeirra, Delerium bubonis,
sem frumsýrrdur var í Iðnó á mið
vikudagskvöld. Tilefni er .vem
sagt, ærið til háðs og ádeilu, og
þeir bræður beina óhikað skeyt-
um í ýmsar áttir, leikurinn morar
af atvikum og persónum sem eru
meira eða minna kunn úr daglegu
3ífi höfuðborgarinnar. Hér er rætt
uni bissniss og svindilbrask, bit-
ilingav-ertingar og mútustarfsemi,
og ekki siður um önnur málefni
er minni úfar rísa af, tímaritið
Vitring og íulskeggjuð atómskáld,
eldhúsinnréttingasérfræðinga, list
rýninn Þórhall á Bólu, spaðaklúbb
inn, og svo mætti lengi telja á-
fram. Raunar hefir því einnig
heyrzt fieygt að sjálfur ei'nisþráð-
ur leiksins —- samsæri þeirra for-
istjóra og ráðherra um að fres'ta
jólunutn — sé engan veginn úr
lausu lofti gripinn, en ekki kann
undirrilsður neinar heimildir fyr-
ir þeirri sögu.
Því fer þó fjarri að tilgangur
þeirra Jónasar og Jóns Múla sé
áð hæía eða hneyksla góðborgar-
ann, — þeir miða að því fj'rst
og fremst að kitla í honum hlát-
urtaugarnar. Og það tekst með
afbrigðum vel, leikurinn er ósvik-
ið grín frá upphafi til enda og
rií'jar upp frásagnir roskinna
manna og ráðsettra af þeirri
revýuguilöld er hér á að hafa stað
ið á einni tið, •— en örugglega
fyrir niinni undirritaðs.
Leikurinn gerist á heimili Æg-
is forsljóra Ó. Ægis. Hann er
bissnissmaður af gömlum skóla,
harðsvíraður og óvæginn, og á
sér stoS og styt-tu í mági sinum,
jafnvægismálaráðherra En þrátt
fj'rir sín gömlu, fínu sambönd eru
þessir kumpánar dálítið farnir að
staðna «g ryðga, og Einar í Eini-
berjaruani, nútímamaður sem
aldrei skilur við sig skrúflykilinn,
skýtur þeim reyndar ref fyrir
rasv í sjálfum jólabissnissnum.
Þessir þrjr eru kostulegustu fíg-
úrur allir saman, hæfílega ýktir
DELERIUM BUBONIS
eítir Jónas og Jón Mú!a Arnasyni. Leikstjóri: Lárus Pálsson
þó ekki vanti kunnuglega drætti
í svipmót þeirra.
Mæðgurnár Pálína Ægis og
Guðrún Ægis lifa allar í listinni
cg fvrir listina, ballettinn er
þeirra sannur sálarunaður og
standa af honum mikil fínheit
þótt ekki sé víður nauðsynlegt að
hafa nógu lágt bílnúmer. Helzti
menningarfrömuður í þeirra húsi
ei atómskáldið Unndór Andmar,
ritstjóri Vitrings, sem yrkir infra-
rauð lióðmæli og vill fórna ÖLLU
fyrir Listina. Hann er heldur kát-
legur fugl. en höfundum er reynd
ar svo illa við þessa sína persónu
að ai'káraskapurinn gengur víða
úr Lófi. (Jafnvel frönskuslettur
vinar fiskar skáld þetta og menn
ingarmaður úr kennslubók handa
byrjendum), og hefði verið hægt
að henda hnyttilegar gaman að
þessari manngerð.
Og þá er loks að geta Leifs
Róberts, kompónista og elskara
Guðrúnar Ægis. Iíann er að flastu
heilbrigðasta persóna leiksins í
öllu eðlileg aridstæða hégömaskaþ-
ar mæðgnanna og apakattar-háttar
atómskáldsins, og mörg hnyttileg-
ustu tilsvörin eru lögð á hnns
varir.
| Hér skal efnisþráður leikritsins
| ekki rakinn, en af framansögðu
I má siá að víða er komið við, veitzt
að fjárplógsmönnum og gróða-
spekúlöntum og ekki siður gert
gys að tízkutildri, fír.heitafordild
og menningarsnobberii svo sem
Úr iokaatriði: Einar I Einiberjarunni
(Gísli Haildórsson), Pálína Ægis (Sig
ríður Hagalín) og Ægir Ó. Ægis
(Brynjólfur Jóhannesson).
Baliett í fyrsta þætti: Guðrún Ægis
(Krlstín Anna Þórarlnsdóttir), jafn-
vægismálaráðherra (Karl Sigurðsson)
og Ægir Ó. Ægis (Brynjólfur Jóh.).
það birtist í fari mæðgnanna Æg-
is. Og ailt þetta fólk sem hér
j segir frá á sér sínar hliðstæður
' í íslenzku þ.jóðfélagi, það er sú
j rnanntegund sem bezt verður lýst
i með orðum Pálínu Ægis í loka-
| söng: Veraldargengið vaxandi
I fer, því nær sem núllinu númer
- þitt er. En leikrit þetta er ætlað
i áhorfendum sínum til upplyfting-
: ar en ekki ögunar. og því er háð-
j inu búinn léfctur og gáskafullur
búningur, atriði Iciks'ins eru hvert
j öðru kátlegri og hvergi lá-fc á spé-
skapnum. Einu litlu atriði fannst
| mér þó ofaukið: það er söngur
! PáJínu Ægis í þriðja þætti. Ein-
: hvern veginn fellur- það ekki í
I kramið að slíkt skrípakvendi íe-k-
j ur allt í einu að syngja viðkvæmt
j ástarljóð, við flestu öðru hefði
' maður búizt.
Ekki má hjá llða að geta söngv-
anna í leiknum og þá einkum laga
; Jóns Múla við þá. Mörg þessi lög,
j eins og t.d. Áin var alltaf að vaxa
j eða Einu sinni á ágústkvöldi, virð
; ast dægurlög af fyrs-ta klassa, og
i má búast v.ið að þau verði á hvers
1 manns vörum áður en langt um
líður.
j Brynjólfur Jóhannesson leikur
1 Ægi forstjóra og sýnir enn einu
s'inni hversu snjall gamanleikari
Slagsmál i þriöja þæfti: Leifur Ró-
berts (Steindór H jorleif sson) og
Unndór Aadmar (Guðmundur Pálss.)
hann er, kímni hans er óbrigðul
svo að bví nær hvert tilsvar verður j
fyndni í hans munni, og ekki er ,
tónvísi hans síður óbrigðul í söng
atriðunum. Skaði er að hann skuli
ekki hljóta verðugri mótleik, en j
því miður veldur Karl Sigurðsson
hvergi hlutverki jafnvægismálaráð
herra. Hann hefir að vjsu allt:
: útLit s'líkrar persónu, en leikur j
hans fannst nnér missa marks í'
flestum greinum, ráðherrann verð ,
ur hvergi nærri nóg-u lifandi og '
eðlilegur í meðförum has. Sigríð- j
ur Ilagalin leikur Pálínu Ægis, j
og konan sú gefur bónda sinum.
hvergi eftir. Sigríði tókst mætavel i
að lýsa hégómaskap pg einfeldni
Pálínu, leikur hennar var hnytti- j
legur og óskeikull og vakti enda!
verðskuldaða kátínu leikhúsgesta. i
Guðrúnu Ægis, dótturina í hús-
inu, lck Kristín Anna Þórarins- j
dóttir af miklum yndisþokka og;
ærið spaugilega svo sem í þvi
kostulega ballettatriði og brö.-un-
um við unnustann og atómskáldið.
Hún var elcki síður sannfærandi
þegar að því kemur að hún kú-
vendir frá balletti og ölJu lista-
mjálmi og gefur sig ástinni á
vald í krafti hins væntanlega erf-
ingja. Skemmtilegur var samleik-
ur hennar og St.eindórs Hjörleifs-
sonar í hlutverki Leifs', bæði í
erjum og skærum og eins þegar j
ástin hefir tekið sig upp. Steindór i
gerir Leifi góð skil, er hæfilega (
strákslegur í meðlæti sem mótlæti,
er. jafnframt. karlmannlegur og!
einlægur. Söngur hans, og þeirra
Kristínar beggja, er mjög snotur-
legur. Atómskáldið leikur Guð-
mundur Pálsson og gerir hlutverkj
inu góð skil eftir því sem það er i
i hendur honum búið. afkáraleg- i
ur stii'ðbusi sem „ekki þarf að.
drekka frá sér vitið“. Gísli Hall-,
dórsson er Einar í Einiberjarunni, j
ósvífinn og skálkslegur en veit1
sínu viti og kemur því fram s’em ,
hann vill. Gísli lék þetta hlutverk
röggsamlega, en ekki fannst mér
leikur hans á neinn hátt nýstárleg ;
ur. Þá er að geta Gunnars Há-
n'smdarsonar leigubílstjóra (á
IUiðarenda) og handhafa hins' dýr
(mæta númers R-9, sem Árni
ÍTi-yggvason lék af þeim hctju-
s skap sem hæfði og við mikinn
j lögnuð. Siggu vinnukonu lék
(Framh á 8 síðu
Á víðavangi
Akureyri gerð
þingmannsiaus
í Degi 14. þ. ni. er rætt um
kjördæmamálið og segir þnr
ni. a.:
„Samkvæmt tiilögum Sjáll-
stæðismanna og Alþýðuílokks-
manna á t. d. að leggja Akur-
eyri höfuðstað Norðurlands og
mikinn atliafnri- og íramleiðslu-
bæ, niður sem sé'stakt kjör-
j dæmi, en fjölga áð mun þing-
fulltrúum Reykjavíkur, jafnvel
j i 15, þannig' að þá yrðu aðeins
4000 manns á bak við hvern þin
mann Reykjivíkur. En Akureyri
með 8000 íbúa er ekki tryggðu'
einn þingfulltrúi, hvað þá meiiv.
Sama ranglæti cr frahiið gegn
þeim sýslum, sem fram að þessu
liafa verið sérstök kjördæmi.
Áhrifaviald þeirra skal samkvænlfc
lögum fletjast út, þar til það aré
lokum verður að engu. Sú for-
ysta, sein áður hvíldi í höndum
þingmannsins, hverfur, tengslin
milli fólksins og þingfulltrúanna
rofna, togstreif,an og héraða-
rígurinn magnast í sambandi vifr
val frambjóð'enda til þings í hin-
um víðáttumiklu kjördæmum, og
flest bendir til, að áhrif kjósenda
á framboðsvalið verði næsta lít-
ið, en í þess sfað komi meðal-
ganga eða hreint sjálfdæmí
flokksbroddanna í Reykjavík uin
val frambjóðenda í þéssum
tröllauknu kjördæmum, sem
sniðin eru í samræmi við stund-
arhag vissra stjó.-nmálaflokka
eftir mati „reikningsglöggra“ for
ystumanna, án nokkurs tillits.til
sögulegra og' landfræðilegra að-
stæðna.“
Mótmæli kjósenda
Dagur segir enn fremur:
„Aliir þeir, sem metnað bflfa
fyrir byggðarlag sitt, hljóta því
að rísa öndverðir gegn þeirri stói
byltingu, sem boðuð er á eðli-
legii réttarstöðu þess. Akureyr-
ingar, Eyfirðingar, Þihgeyingar,
Skagfirðingar, Húnvetningar og
flllir aðrir, sem svipta á liefð-
bundnum og sjálfsögðuin rétti,
eiga því að niótmæla þessum að-
förum með áskorunuin á Alþingi
um að fclla hverja þá lilraun,
sem gerð er í því skyni a<!
minnka áhrifavald héraðflnna frá
því sem nú er. Sýslunefndir, bæj-
arstjórnir, hreppsnefndir, búnað-
arfélög, ungmennafélög og
margs konar annar félagsskflpur.
pólitískur og ópólitískur, ætti nú
þegar að stofna til MÓTMÆLA-
HERFERÐAR gegn byltingar-
áformum núverandi ríkisstjórn-
ar á kjördæmaskipuninni, sem
miðar að útþynningu á stjórn
málaáhrifum héraðanna, ei:-
hnappar valdaaðstöðunni enn
þéttar saman í einn stað“.
Samstarf um viðhald
kjördæmanna
„ísfirðingur" minnist hýlcga á
kjördænvnnálið og segir m. a.:
„Það er þeg'ar vitað að mikill
fjöldi Sjálfstæðismanna í öllum
kjördæmum Iandsins er algjör-
lega andvígur því, að liin gömlu
kjördæmi verði lögð niður og í
þess stað lögfestur óskapiíflður
sá, sem Sjálfstæðisflókkurinn
hefur nú fleygt fram og áður er
um getið. Þessir menu niunu
ekki í þessu efni láta þröngsýna
sérhagsnmnakliku íhaldsins segja
sér fyrir verkum, lieldur munu
þeir ásamt Framsóknarmönnum
og lýðræðissinnuðu fólki úr AI-
þýðu- og Sósíalistflflokknum
standa fast sarnan gegn áfnámi
kjördæina sinna. Og ckki verðui
því trúað að óreyndu úm vest-
firzka Sjálfstæðisinenn i sveil og
við sjó, sem yfirleitt eru góðir
Vestfirðingar, nð þeir látí
Reykjavíkurvald flokks síns
kúga sig í þéssurn efnum.
íslendingar liafa sýnl það afi
þeir geta staðið fast san’fln og
einhuga þegar þjóðarnauðsyn
krefur, og má í því sambandi
minna á liina algjöru einingu
allra íslendinga, hvar í flokk;
sem þeir standa, um farsæla
Framhald á 8. síðu.