Tíminn - 20.03.1959, Side 6

Q
T í M I N N, föstudaglon 20. marz 1959.
Útgefandl : FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Ritstjóri: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur í Edduliúsinu vi3 Lindargötn
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18 304.
(skrifstofur, ritstjórnin og blaðamenn)
Auglýsingasími 19 523. - Afgreiðslan 12323
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13948
Varnarmálin
AF HALFU íslenzkra
stjórnarvalda og stjórnmála
flokka hefur því verið lýst
yfir við fjölmörg tækifæri, að
íslendingar myndu ekki leyfa
hersetu á friðartímum, en
með því hefur verið átt við
•þær aðstæður, að styrjöld
væri ekki talin yfirvofandi.
Sérstaklega var þetta glöggt
áréttað við inngöngu í At-
Jantshafsbandalagið fyrir
tíu árum síðan. Þess vegna
var hafnað þá að að taka
her inn í landið, þótt það
væri gert tveimur árum síðar,
er Kóreustyrjöidin stóð sem
hæst og gat breiðzt út þá
og þegar. Við það tækifæri
var þó enn áréttað, að íslend
ingar vildu losna við her-
setuna strax og fært þætti
af öryggisástæðum, og því
sett ákvæðið í herverndar-
samningnum um aðeins 1 !/2
árs uppsagnarfrest.
ÞAÐ var eðlilegt fram-
hald af þessum yfirlýsingum,
að Alþingi tök þá ákvörðun
36. marz 1956, að endurskoð
un varnarsamningsins yrði
hafinn með brottför hersins
fyrir augum. Aðstæður og
horfur höfðu þá breytzt svo
mjög síðan 1951, að annað
íiefði verið í ósamræmi við
fyrri yfirlýsingar. Árið 1953
hafði verið samið um vopna
hlé í Kóreu. Árið 1954 hafði
verið samið um vopnaihlé í
Indó-Kína. Friðarsamning-
ar höfðu verið gerðir við
Austurríki 1955 og erlendur
her fluttur þatían. Rússar
höfðu lagt niður herstöð sína
í Finnlandi. Fundur æðstu
manna í Genf sumarið 1955
glæddi vonir manna um
batnandi sambúð. Forustu-
menn Breta og Bandaríkja-
manna, Eden og Eisenhower
Jýstu eindreginni trú á batn
andi friðarhorfum. Allt þetta
gerði það eðlilegt, að íslend
ingar hæfust handa um
brottför hersins vorið 1956,
ef standa átti við fyrri yfir-
lýsingar.
Með þvi cíö skerast þá úr
leik og rjúfa samstööuna
við hina . lýðræðisflokkana
sýndi Sjálfstæðisflokkurinn
svart á hvítu, að hann,
œtla&i ekki aö standa við
fyrti yfirlýsingar, heldur
kaus að liafa hér varanlega
hersetu.
HAUSTIÐ 1956 gerðust
svo þeir atburðir, sem enga
hafði órað fyrir um vorið,
þar sem var innrás Rússa í
UngverjaJ. og innrás Breta
og iFrakka í Egyptaland. —
Vonir manna um toatnandi
friðarhorfur hrundu þá til
grunna og ný lieimsstyrjöld
gat brotizt út þá og þegar.
Vígbúnaðarkapphlaup j ókst
að nýju. Jafnvel hlutlaus-
asta þjóð heims, Svisslend-
ingar, tók að auka vígbúnað
sinn eftir þessa atburði. —
Undir þessum kringumstæð
um var eðlilegt, að yfirlýs-
ing Alþingis frá 28. marz
1956 kæmi ekki til fram-
kvæmda að sinni.
Síðan þessir atburðir gerð
ust, hefur spennan í alþjóða
málum haldizt og ástandið.
oft verið mjög ófriðvænlegt.
Forsprakkar Sjálfstœöis-
flokksvis láta nú mjög
gleiðgosalega í þessu sam-
bandi og telja, að þeir hafi
haft rétt fyrir sér vorið
1956. Hvert mannsbarn veit
þó, að þeir hafa ekki frem-
ur en dfSrir séö fyrir atburð
ina haustið 1956. Afstaða
þeirra vorið 1956 markaðist
þvi ekki af þeim. Afstaða
þeirra markwðist af því, að
þeir vóru runnir aö fullu
frá fyrri yfirlýsingum um
að hér yrði ekki her á friö
artímum, og vildu í staðinn
varanlega hersetu.
EINS og nú standa sakir,
eru aðstæður mjög uggvæn-
legar vegna Berlinardeilunn
ar. Þar getur brugðið til
beggja vona. Hún getur leitt
til styrjaldar, en líka til sam
komulags og batnandi sam-
búðar stórveldanna. Ef hið
síðara verður niðurstaöan,
getur það haft mikil áhrif á
afstöðu íslands í framtíð-
inni, t.d. ef samkomulag yrði
um hlutlaust toelti og aukna
varðgæzlu Sameinuðu Þjóð
anna á hlutlausum svæðum.
Af þessum ástæðum er það
mikil nauðsyn fyrir íslend-
inga að fylgjast vel með
fra.mvindu alþjóðamála og
haga sér samkvæmt því, en
utanríkisstefna íslands verð
ur að fylgja því, sem bezt
samrýmist hagsmunum og
öryggi þjóðarinnar á hverj-
um tima.
AF HÁLFU andstæöinga
varnarsamningsins er því
haldið fram, að hersetan sé
landinu lítil vernd, ef til
styrjaldar kemur. Þessu skal
ekki mótmælt hér. En hlut-
leysið myndi ekki reynast
meiri vernd. Allt bendir til
þess, að ísland yrði undir
öllum kringumstæðum víg-
völlur, ef til stríðs kærni í dag.
Helzta áhugamál íslendinga
hlýtur því að vera það, að
styrjöld hefjist ekki. Meðan
herstöð á íslandi er hlekkur
í varnarkerfi, sem stuðlar að
því, að styrjöld brjóstist síð-
ur út, á hún rétt á sér, en
lengur ekki. Herstöð á ís-
landi hefur vafalítið slika
þýðingu í dag, en ný hern-
aðartækni getur dregið mjög
úr þeirri þýðingu í framtíð-
inni. Þessu ber vissulega að
gefa fullan gaum.
Annars er ekki þörf að
svara miklu áróðri Moskvu-
kommúnista í þessu sam-
bandi, því að meðan for-
sprakkar þeirra hafa ekki
annað takmark meira í huga
en að komast í stjórn með
Sjálfstæðisflokknum, er
brottvikning hersins þeim
ekki slíkt áhugamál og þeir
vilja vera láta.
Það er takmark, sem ís-
ERLENT YFIRLIT.
Deila Nassers og Kassems
Hún setur Rússa í vanda og veldur ágreiningi hjá vesturveldunum
NASSER, einræðisherra Egypta-
lands ;hefur löngum staðið í
j ströngu síðan hann kom til valcla.
■Sjaldan hefur hann þó teflt öllu
• djarfara en um þessar mundir,
! þar sem hann rís 'nú gegn Rúss-
um ekki síður en vesturveldunum,
en fram að þessu hefur hann
treyst á vinfengi við Rússa í á-
tökum þeim, er hann hefur átt
í við vesturveldin, eftir innrás
Breta og Frakka í Egyptaland
haustið 1956.
Ástæðan til þess, að Nasser teflir
nú vinfenginu við Rússa í hættu,
er sú, að hann telur þá vera hlið-
hollari Kassem, einræðisherra í
írak, en. sér, og hugsi sér jafn-
framt að nota hann til að ná fót-
festu í Arabalöndunum og hindra
þannig fyrirætlanir Nassers um
sameiningu allra Arabaríkjanna í
eina ríkjasamsteypu, er standi ó-
háð i átökum stórveldanna. —
Ef kommúnistar næðu völdum í
írak fyrir tii verknað Kassems,
væru þessar ráðagerðir Nassers
liðnar undir lok.
^ ÞEGAR byltingin varð í írak
á síðastl. sumri, var almennt
búizt við því, að þar væru fylgis-
j menn Nassers að verki og inn-
jlimun íraks i Sameinaða arabiska
! lýðveldið (Egyptaland og Sýr-
iand) myndi brátt fylgja í slóð
KASSEM
þess. Þetta var Jíka fyrirætlun
margra þeirra, sem að bylting-
unni stóðu, m.a. Arifs, annars
helzta leiðtoga hyltingarinnar. —
Aðalleiðtogi byltingarinnar, Kass-
em, hafði hins vegar aðrar fyrir-
ætlanir. Hann vildi ekki fórna
sjálfstæði íraks, heldur aðeins ná
betri samvinnu við hin Araba-
ríkin en verið hafði um skeið. Vel
má líka vera, að hann hafi í huga
að færa út Jandamæri íraks, og
telji eðlilegra að Sýrland og
Jórdanía sameinist írak en
Egyptalandi, sem er í annarri
•heimsálfu. Þetta hefur hann þó
ekki gert uppskátt enn.
Síðan það kom í ljós, að Kassem
var andvígur innlimun fraks í
Sameinaða arabiska lýðveldið, hef
ur verið gerð gegn honum hver
byltingatilraunin eftir aðra af
hálfu fylgismanna Nassers. Þær
hafa allar misheppnazt til þessa.
lendingar mega aldrei víkja
frá, að þeir eigi einir að búa
í landinu sínu. Því má her-
setan ekki vara hér lengur
en brýnasta öryggisþörf kref
ur. Jafnframt þarf að gæta
þess, að áhrif hersetunnar,
meðan ltún helzt, verði sem
minnst á menningu og efna-
hagskerfi þjóðarinnar. í
þeim efnum hefur vissulega
verið unnið merkilegt starf
seinustu árin með aukinni
einangrun hersins og sam-
drætti varnarvinnunnar.
ekki of hollir Kassem. Arahiska
einingarstefnan, sem Nasser er
' merkis'beri fyrir, á. eiimig -sterk í-
tök meðal hersins og xnennta-
manna. Meðai sömu aðila er það
ekki litið hýru auga, hve mikið
Kassem styðst við kommúnista.
Fyrirætlun kommúnista er ekki
heldur sú að styðja Kassem um
aldur og ævi, heldur að nota fyrsta
tækifæri til að losna við hann og
ná völdum sjálfir.
Margar ástæður valda því þann-
ig, að Kassem er nú valtur í sessi.
Frá sjónarmtði Nassers er rétt að
reyna að notíæra sér það. Ef
Kassem heppnast þrátt fyrir þetta
allt, getur hann orðið Nasser
hættulegur. Hann hefur á prjón
unum ýmsar fyrirætlanih um rót-
tæka stjórnarhætti, en Nasser hef
ur orðið fremur lítið ágengt á
því sviði. Ef stjórn Kassems heppn
aðist betur þannig en stjóra Nass
ers, gæti svo farið í framtiðinni,
að Kassem yrði Nasser skæður
keppinautur um hvlli Aratoa. Slíka
keppni vill Nasser vitaalega
losna við f tírna.
Enn hættulegra yrði það þó
fyrir Nasser. ef það yrði afleiðing
in af stjórn Kassems, að kommún
istar næðu völdum í írak.
EINS og áður, treystir Kassem
nú alltaf meira og meira á stuðn-
ing kjommúnista í þaráttunni við
Nasserista. Jafnframt leitar hann
einnig stuðnings Rússa. Nú í vik-
unni voru tmdirritaðir samningar
milli Iraks og Sovétríkjanna, þar
sem Stvétríkin veita írak efna-
hagslega aðstoð, er nemur 500
millj. rúblna. Áður hafa Rússar
lofað Egyptum mikilli efnahags-
legri aðstoð, m, æ .til að koma upp
Aswanstífiunni:
Við undirritun áðurnenfds sámn
ings milli íraks og Sovétríkjanna,
lét Krustjoff svo ummælt, að
Arabar ættu að leggja niður deilur
og þoka sér saman. Þetta munu
hafa átt að vera aðvörunarorð til
Nassers og Kassems. Nasser hefur
•hins vegar efcki látið sér segjast
við þetta, heidur hert árásirnar á
Kassem sem undiriægju kommún-
ista. Ef þessu heldur áfram, kom
ast Rússar varla hjá því að taka
afstöðu annaðhvort með Nasser
eða Kassern. Hjá því vilja þeir þó
vafalaust komast, því að þeir vilja
iátast vera vinir allra Araba.
MEÐAL vesturveldanna gætir
talsvert mismunandi skoðanaaim
afstöðuna til þeirra Nassers og
Kassems. Bretar og Frakkar virð
ast heldur standa með Kassem,
(Framhald á 8. sL u).
...... —*. .— ---------- . . - -
NASSER
Sú síðasta var gerð í Mosulhéraði,
helzta olíulindasvæðinu, fyrir tæp
um hálfum mánuði.
Deilur Kassems við Nasser-ista
1 hefur leitt til þess, að hann hef-
ur orðið að leita meira og meira
samstarfs við kommúnista, sem
mynda nú ein sterkustu stjórnmáia
samtök landsins. Stjórn Kassems
byggist nú fvrst og fremst á hern-
um og þeim stuðningi, er komm-
únistar veita honum.
ÞANGAÐ til uppreisnin varð í
Mosul á dögunum, hafði ekki kom
ið til opinbers fjandskapar milli
Nassers og Kassems. Hún varð
hins vegar til þess, að það sauð
upp úr. Kassem ásakaði Egypta
beinlinis fyrir það, að þeir hefðu
staðið að baki uppreisnarinnar, og
áréttaði þetta með því að reka
nokkra sendiráðsmenn þeirra úr
landi. Nasser iét ekki lengi á sór
■standa að svara þessu. Undanfarna
daga hefur hver útifundurinn
rekið annan í borgunv Egyptalands
og Sýrlands, þar sem Kassem hef
ur verið stimplaður sem leppur
kommúnista og fjandmaður hinnar
arabisku einingarstefnu.
Þetta er í fyrsta sinn, sem Nass-
er lætur ráðast opinberlega á
kommúnismann og varar við hætt-
unni, er frá honum geti stafað.
1 FLEST bendir til þess, að
Nasser telji nú heppilegt tækifæri
til að gera upp við Kassem og
steypa honum úr stóli. Aðstaða
Kassems er mjög veik nú, þar sem
vafasamt_ er, að herinn sé honum
öruggur, því að enn eru ýmsir
gamlir fylgismenn Nuri-es-Said á-
hrifamiklir innan hans og þeir eru
„Línan“ er: Aukin sundrung
.
Einn af foringjum Moskvu
kommúnista, skrifár grein
í Þjóðviljann í fyrradag, og
ræðst harðlega á till. flokks-
þings Framsóknarflokksins
um einmenningskjördæmin
sem aðalstefnu í kjördæma-
málinu.
Þessi afstaða Moskvupost-
ulans kemur emgum á óvart.
HJutverk Moskvumanna hér
er að halda vinstri öflunum
sem mest sundruðum. Þetta
hafa þeir rækt dyggilega
síðan þeir hófu starf sitt
hér um 1930. Því miður hef
ur starf þeirra heppnazt allt
of vel. Hvergi á Norðurlönd
um er verkalýðurinn eins
sundraður, jafnt í verkalýðs
samtökunum og stjórnmála-
samtökunum.
Það er „Iína“ Moskvu-
manna að halda þessari iðju
áfram. Þess vegna voru þeir
frá upphafi fjandsamiegir
fyrrv. ríkisstjórn og gerðu
allt til að fella hana, unz
þeim tókst það að lokuni.
Moskvumenn sjá nú þá
hættu frarmmdan, ef ein-
mennSngskjördæ-min yrðu
tekin upp sem aðalstefna
að vinstri öflin yrðu þá að
þoka sér saman í ein lýð-
ræðissinmtð samtök, þar sem
Moskvumenn yrðu áhrifa-
lausir. Þess vegna berjast
þcir gegn einmenniiiigskjör
dæmum með hnúum og hnef
um.
Moskvu-kommiúnistai' vilja
umfram alil hlutfallskofil
ingar nnt allt land.
Það er ekkí aðeins líklegt
til að viðhalda sundrungu
vinstri aflanna, heldur til
þess að auka hana.
Ef vinsíri menn ætla ekki
að láta íhaldiS fá völdin
vegna klofnings vinstri afl-
anna, þá er vissulega kom-
inn tími til að losna við
sundrungastarf Moskvu-
kommúnista.
■
i