Tíminn - 03.05.1959, Side 5

tÍMIX’N, súnnuctaginn 3. mai 1959.
5
SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ —
Húsbóndinn hirtir montna vikapiltinn - Stórfelldur greiðsluhalli á fjárlögum - Uppgjöf í fram-
farabaráttunni - Tekjuafgangurinn í niðurgreiðsluhítina - Undanbrögðin í raforkumálunum -
Afangi að sundrun héraðaskipulagsins - Þjóðareining um landhelgismálið
Varla niunu menn telja það of
.sagt. að vikan -sem leið teljjist
tíð nokkurra -vi-ðburða. Dró þá til
þeirra tíðinda, sem boðuð voru
um jólaleytið, og rann loks af
stjórnarliðinu höfgi sá, sem yfir j
því hefur hvílt allan síðari hluta
vetrar og lag-t störf Alþingis í
dróma. í vikunni sem leið voru
fjárlög. loks afgreidd, og stjórnar
sk-rárbreytingin samþykkt frá
neðri deild. !
Miklir menn erum vií
Królfur minn
í Staksteinum Morgunblaðsins
s.l. föstudag birtist smáleg end-
urprentun úr Alþýðublaðinu, en
þar er get'ið orða menntamálaráð
herra um núverandi ríkisstjórn á
fundi Alþýðuflokksfélags Reykja-
víkur. en klaus-an hljóðar svo:
„Auk venjulegra aðalfundar-
starfa flutti Gylfi Þ. Gíslason
menntamálaráðherra fróðlegt og
ýtarlegt' yfirlit yfir stjórnmála-
viðhorfið. Drap hann á meginverk
efnin þrjú, sem núverandi ríkis-
stjórn tókst á hendur að leysa,
efnahagsmálin, kjördæmamáiið og
fjárlögin. Kvað ráðherrann þetta
engin smáverkefni á 4—5 mán-,
aða tímabili og alls ekki of mælt, j
að engin ríkisstjórn hefði leyst1
jafn mörg slórmál á jafnskömm-'
um tíma. Sagði hann, að í dag
væri ánægjulegt til þess að v'ita,
að séð væri fyrir endann á þéim
öllum“.
Við þessa endurprentun bætir
svo Morgunblaðið einu háðsmerki
og máltækinu alkunna: Miklir
menn eriun við, Hrólfur minn.
Þessi smáskrýtna kveðja Morgun
blaðsins er í senn skemmtileg
mynd af fjölskyldulífi st'jórnar-
flokkanna og táknrænt eftirmæli
um stjórnmálaatburði vikunnar
sem leið.. Alþþýðpflokkurinn læt-
ur mikið af verkum sínum og
básúnar afrek sín.i heyranda hljóði
heima í höllinni, eins og Vilhjálm
ur hinn hugdeigi í Göngu-Hrólfs-
sögu, og eignar sér öll afrekin. —
Þetta gengur svo langt, að jafnvel
Sjálfstæðisfl. þykir nóg um -sjálfs
hólið og minnir á, að það sé hann
sem sé Göngu-Hrólfur sögunnar
og hafi í raun og veru unnið öll
afrekin, sem Alþýðuflokkurinn
hælist af. Bjarna Benediktssyni
þy.kir rétt ,að minna Emil á þetta,
og gerir j>að með háðsglósunni.
Hann vili líka taka af öll tvímæli,
svo að þjóðin muni hvernig hlut-
verkaskiptingin í stjómarleiknum
er. Það er líka h.ægt að sýna hús-
bóndavaldið á þennan hátt, klappa
á kollinn á gortaranum og segja:
Miklir menn erum við Hrólfur
minn.
Og betri einkunnarorð um
afrek vikunnar en þett'a alkunna
máltæki úr Göngu-Hrólfssögu, gat
stjórnarliðið varla tekið sér í
munn. Þau eiga líka vel við að
því leyti, að sagan mun varla mbta
stjórnarafrek síðustu viku meira
en verk þeirrar sögupersónu, sem
orðin eru i munn lögð upphaflega.
Munchausen-snjallræíSií
Afrekaski-á Alþýðuflokksins, sem
Morgunblaðið setti háðsmerkið
aftan við, er í þrem liðum eins
og' þrautir þær, sem hugdeiga
steríimennið í Hrólfssögu skyldi
vinna sér til kvonfangs. og ríkis.
Og íhaldið er sá Hrólfur, sem
vinnur verkin fyrir hann, þótt eng
an samanburð standist við hina
stórbroínu soguhetju.
F.vrsta þrautin var lausn efna-
hagsmálanna. Sú lausn var í stuttu
máli í 'því fólgin að auka niður-
greiðsliu' á innlendum vörum um
116 miljónir króna. Hún var enn-
fremur í því fólgin að taka aftur
af Jaunþegum þá kauphækkun,
Dómurinn yfir Harrison skipsfjóra táknar tímamót í landhelgisdeilunni, þar sem hann er fyrsti dómur fyrir
brot á reglugerðinni um 12 mílna fiskveiðilandhelgi utan 4 mílna. Þjóðareiningin um landhelgismálið er heilli
og sterkari en nokkru sinni fyrr, eins og hin sameiginlega yfirlsing allra þingflokka ber gleggstan vott um.
Þessi mynd var tekin, er dómurinn var kveðinn upp yfir Harrison í Vestmannaeyjum sl. miðvikudag. (S.J.)
sem aðalstjórnarflokkurinn hafði
barizt fyrir með hnúum og hnef-
um að koma á fyrir hálfu ári. Síð-
an var útflutnihgsframleiðHunni
fleytt áfram með því að auka upp
bætur til hennar nokkuð á annað
hundrað millj. kr. Þetta var
allt gert án fjárveitingar Al-
þingis, en hvað gerði það til,
þegar stjórnarliðið hét því um leið
að álögur skyldu ekki hækka —
þessar 250 miljónir væri auðvelt
að framleiða úr loftinu. Og við
fjárlagaafgreiðsluna sýndi stjórnar
liðið, að það er ekki mikill gald-
ur að framleiða peninga úr lofi-
inu. Þetta var aðeins jafnað með
því að skrifa dálítið hærri tölur
hér og hvar í tekjuliði fjárlag-
anna og nokkru lægri tölur í
ýmsa gjaidadálka. Þetta gekk allt
eins og í sögu, enda ekki nýtt
ráð, þegar til kom, sama snjallræð
ið og Munchausen notaði, þegar
hann seig niður úr tunglinu á
stuttu reiptagli — skar aðeins
spotta af tauginni fyrir ofan sig
og hnýtti við fyrir neðan.
Framkvæmdaféíl
skorií niíur
Fjárlög voru afgreidd á Al-
þingi s. 1. miðvikudag, og vafa
samt er. að ábyrgðarlausri fjár-
lagaafgreiðsla hafi átí sér stað síð
an íslendingar urðu fjárráða þjóð,
Niðurstöðutölur eru látnar stand
ast á, en þó vita allir, sem til
mála þek'kja að fjárlögin eru með
stórfelídum greiðsluhalla, vafa-
laust á annað milljónahundrað
króna. Samt sem áður er fram-
kvæmdafé ríkisins skorið svo stór
kostlega niður, að nálgas.t upp-
gjöf í þeirri uppbyggingu, sem
studd hefir verið af opinberri
hálfu síðustu ár. Vegna þessa er
hætta á að lífsnauðsynlegar at-
vinnuframkvæmdir stöðvist víða
urn land í miðjum klíðum og fé,
sem lagt hefir verið í þær, liggi
arðlaust. en fólksflótti hefjist á
nýjan leik frá mörgum stöðum á
landinu. sá flótti, sem fyrrverandi
ríkisstjórn stöðvaði og sneri við
til heillavænlegri þróunar.
Tilfinnanlegastur af öllu þessu
er þó niðurskurðurinn á raforku-
fcnu. A fjárlögum er framlag til
raforkumála skorið niður um 10
milljónir króna og' önnur fram
lög til raforkumála miðað við raf
orkuáætlunina um 20—30 millj.
svm að alls verði raforkufram-
kvæmdir þessa árs. skornar niður
um 30—40 millj. kr. og er það
þó ekki nema brot af því eyði-'
leggingarstarfi. sem stjórnarliðið
hyggst vinna í raforkumálunum,'
og síðar verður að vikið.
Sem dæmi um niðurskurðinn
má nefna, að auk raforkufjárins |
er stórlækkað framlag til at-
vinnuaukningar, flngvallargerða,
kaupa á ræktunarvélum, spilala-
bygginga, íþróttasjóðs, sand-
græðslu. skógræktar o. fl. o. fl.
AbyrgS og sýndar-
mennska
Framsóknarflokkurinn stóð að
því af ful'lum heilindu.n að af-
greiða fjárlög eins skynsamlega og
nokkur kostur var eins og nú
er.komið. Hann- stóð að sameigin
legum tillögum fjárveitingarnefnd
ar og Framsóknarmenn báru að-
eins fram örfáar hækkunartillögur
til samræmingar og leiðréttingar,
en þær voru svo smávægilegar, að
þær höfðu nær engin áhrif á heild
artölur. Mun engin stjórnarand-
staða hafa- borið fram eins fáar
hækkunartillögur við fjárlög.
Sjálfstæðismenn voru hins vegar
svo grónir i sýndarmennsku sinni,
að þeh gátu ekki stillt sig um að
bera fram nokkrar auglýsingatil-
lögur, jafnvel þó að þeir yrðu svo
sjálfir að greiða atkvæði gegn
þeim svo að fjárlagaafgreiðslan
stæðist, vegna þess hve meirihluti
stjórnarliðsins var naumur. Hefir
aumlegri sjáifsflenging varla sézt
á Alþingi.
Tekjuafgangurinn
í eybsluhítina
En auk talna blekkingarinnar er
svo allt étið upp, sem hægt er hönd
um undir að koma. Fjármálavið-
skilnaður fyrrverandi ríkisstjómar
var sérstaklega góður. Frá árinu
1958 var um talsverðan tekjuaf-
ganga að ræða. Framsóknarflokk
urinn lagði til að 25 millj. kr. af
honum yrði varið þanriig: 15 millj.
kr. til íbúðabyggingalána í bæjum,
5 millj. kr. til veðdeildar Búnaðar
bankans og 5 millj. kr. til íbúða
lána í sveitum. Þessi ráðstöfun
var eðlileg og í samræmi við fyrri
ráðstöfun slíks fjár, og það því
fremur, sem ástandið í þessum efn
urn hefir sjaldan eða aldrei verið
verra en nú, þar sem þessi ríkis-
stjórn hefir gersamlega vanrækt
(að afla byggingarlánasjóðunum
, nokkurs fjár, og yfir tvö þúsund
‘ menn biða með hálfgerðar íbúðir
eftir lánsúrlausn. En þetta mátti
stjórnarliðið ekki heyra nefnt.
Það felldi tiilöguna með þegjandi
samþykki kommúnista, og þá
kveðju ættu husb'yggjendúr að
muna.Tekjuafgangurinn var öllum
varpað í 'niðurgreiðsluhítina. Og
ekki nóg með það. Ríkissjóður
átti um 30 millj. kr. hjá Sogsvirkj
uninni í ógreiddum tollum. Þessi
vonarpeningur er á fjárlögum tal-
inn vissar tekjur, og honum á
e:nnig að kasta í sömu hallahít,
ef hann innheimtist í ár. En talna
blekkingin, niðurskurðurinn og
og eyðsla tekjuafgangs dugar ekki
til. Þá gripur stjórnarliðið til þess
ráðs að auka mjög innflutning ó-
hófsvarnings vegna tollteknanna,
þótt af því leiði skort á brýnustu
nej’Zluvqrum. Þar að auki á að
hækka bílagjald úr 160% í 250%
og auka síðan bílainnflutning, og
fá þannig 30 milljónir í útflutn-
ingssjóð.
Þanni'g er öll fjárlagaalgreiðsl,
an ábyrgðarlaus og bot'nlaus og
fvrirsjáanlega með stórfelldum
greiðsluhalla. Þar koma hvorki
fram ný úrræði né sparnaður. Hún
er blekking, sem stjórnarliðið ætl
að fleyta sér á þangað til búið er
að leggja niður kjördæmin og
kjósa tvisvar, og þetta er gert í
trausti þess, að þær breytingar
hindri þjóðina í því að sækja
stjórnarflokkana til ábyrgðar fyrir
afglöpin.
Karl Kristjánsson lýsli þessum
aðförum stjórnarflokkanna rétti-
lega er hann sagði í ræðu við
þriðju umræðu fjárlaganna:
„Þessi fjárlagaafgreiðsla mót-
ast af stefnu stjórnar, sem hagar
sér líkt og maður, sem veit að
liann á ekki ?zema ??okkrar vzkur
ólifaðar og vonar að liann þurfi
ekki að svara fyrir gjörðir þess
ara vikna í öðru lífi“. Og enn-
fremur: „Hæstvirt ríkfsstjór??
hlýtur að vita l>að, að hún er
með þessum fjárlögum að gefa út
ávísun, sem ekki er til i????stæða
fyrir.“
Svikin í raforkumálunum
Við þriðju umræðu fjárlaganna
dundu þó yfir enn meiri vátíðindi.
Forystumenn stjórnarfloskkanna
fóru allt í einu að tala um
einhverja nýja raforkuáætlun,
sem mundi spara hvorki
meira né minna en riálega 90
millj. kr. Við nánri athugun kom
í ljós, að undanfarnar vikur hefir
með leynd og pukri verið unnið að
því að umturna gersamlega 10
ára áætluninni u:n rafvæðingu
landsins, svo að jafngildir þvf
raunverulega að afnema hana
með. öj lu, svíkjast blátt áfnam um
að framkvæma haria og fella niS
ur úr henni raforkutramkv. fyr'.r
hvorki meira né minna en 88 mil.'j.
kr. Sást það, að niðurskurður raf
orkufjárins í ár er aðeins liður í
miklu stærra undanbragðaplani.
Áætlunin um rafvæðingu lands
ins á 10 árurn gekk í gildi 1951.
Framsóknarflokkurinn hafði aðal
forgöngu í því máli með stuðn
ingi Sjálfstæðisflokksins, sem síð
an hefir óspart notað hana sem
skrautblóm í þann sparihatt, sem
tekinn er .ofan fyrir strjálbýlinu.
Þetía er mesta framkvæmd, sem
þjóðin hefir ráðizt í, og með henni
var hægt að bj’ggja traustasta
grundvöllinn undir betrí lífskjör
þjóðarinnar. Framkvæmd áætlun
arinnar nú er meira en hálfnuð,
og í tíð fyrrverandi rfkisstjórna var
unnið að þessum framkvæmdum af
meiri krafti en áætlunin gerði ráð
fyrir, t. d. unnið fyrir um 100
millj. kr. sl. ár. Á, :þe,ss.u ári
á hins vegar aðeins að vinna fyrir
um 40 milljónir Fó'lkið í landinu
er farið að treysta þessat’i átetlun.
Mörg byggðarlög hafa þegár feng
ið rafmagn samkvæmt henni, en
önnur byggt á því að röðin væri
að koma að þeim og því yrði ekki
haggað. Nú er grundvellinum allt
í einu kippt undan áætluninni,
henni er umbylt. Þetta eru full-
komin svik við þær bvggðir og
héruð, sem eftir eiga að fá raf-
magnið, og nú á að bjóða þeim
allt aðra og minni þjónustu en
þeim, sem voru *svo heppnir að
lenda í þeim hópi, sem fyrr fékk
rafmagnið á meðan áætlunin var
haldin. Menn hljóta ,að spyrja,
hvar það ríki sé statt,; gem leyfir
sér að bjóða þegnunum slíkt órétt-
læti, leyfir sér að rjúfa heit sín
og áætlanir mcð þessum' bætti.
Hætt vií tengilínur
Umturnun raforkuáætlunarinn-
ar er annars helzt í því- fólgin, að
hætta á við eða fresta að. leggja
nokkrar helzt'u tengilínur um
landið, en þessar línur éru hvorki
meira né minna en sjálfur'grund
völlur áætlunarmnar uuti' rafdreii
ingu um landið. Helztu línurnar,
sem hætta á við, eru 'þessar:
Tengilína milli Skagáfjarðar og
Eyjafjarðar.
Lína frá Laxárvirkjun um Norð-
austurland.
Tengilina milli Laxáxvirkjunar
og Grímsárvirkjun.ar.
Lína til Vopnafjajqðar, Bakka-
gerðis og fjarðanna. sunnan Fá-
skrúðsfjarðar frá Grímsárvirkj-
un.
Tenging Víkur og Mýrdals við
Sogsvirkjun.
Tenging' Stykkishólms við
Rjúkandavirkjun. 1: :
Tenging Dalasýslu ,við vatns-
aflsvirkjun.
í stað dreifingar rafmagns frá
! stórvirkjunum ríkisins með þess-
um línum, er nú ráðgert að hressa
upp á gamlar dísilrafstöðvar hér
og hvar og bæta við nýjum. Frá
þeim á svo að láta bæj pg byggðir
fá rafmagn. Nú er það, svo, að
dísilrafstöðvar reynast, yfirleitt
dýrar í rekstri og kosta mikinn
erlendan gjaldeyri. Þær vilja bila,
og þá er oft rafmagnslaust. Reynsl
an hefir líka sýnt, að bæir og
byggðjr, sem hafa dísilrafstöðvai,
sækja engu minna á að fá teng-
ingu við vatnsaflsslöðv.ar , eú þeir,
sem ekkert rafmagp hafa. í
skýrslu raforkumálaskrifstofunnar
um þetta mál er það og skýrt tekið
f-ram, að þetta geti ekki talizt
frambúðarlausn, tengilínurnar
verði að koma síðar. Sljórnariiðið
segir líka, að þetla sé aðeins frest-
un, þorir ekki að segja meira í
bili, en varla leikur á tveim tung-
(Framhald á 2. síðu).