Tíminn - 06.10.1959, Blaðsíða 7

TÍMINN, þriðjnðaginn 6. októbcr 1959.
Grímur Gíslason, bóndi, Saurbæ í Vatnsdal:
Samvinna og framfarir
Ví'ða rekst maður á það að
fólk sem kemur hingað til
landsins með ára eða áratuga
millibili undrist mjög þær
miklu framfarir sem orðið
hafa á landi hér síðustu ára-
tugina.
Fyrir okkur, sem höfum verið
þátttakendur í þessum framförum,
að meira eða minna leyti, er þetta
hversdagslegra, enda þótt engum
geti dulizt, við nokkra- athugun,
iað |hér hefur g^rzt kraftaverk:
fsland hefur orðið að nýju iandi
á nokkrum áratugum og lífsvið-
horf þjóðarinnar breytzt að sama
skapi. Af þessu erum við stolt í
dag og bjartsýn því að það bezta
við þetta er það að framfara-
og umbótamöguleikar þjóðarinnar
virðast svo að segja ótakmarkaðir
a. m. k. samanborið við flestar Þess a® Vlnna alhliða að fram-
í gildi það sem frumherjar sam- sæl meðal fólksins, að vinna alltaf
vinnufélaganna sáu, að með því opinberlega á móti þeim. Nei, það
iað fella einstaklingsframtakið á er betra að bera rítinginn í erm-
kerfisbundið form samvinnunnar inni sinni og hafa hann auðvitað
verður það margfalt og kröftugra. alltaf tilbúinn. En hvað um þessa
Og því verður það ofur skiljanlegt staðhæfingu Morgunblaðsins að
hvað samvinnufélögin eru í dag S.Í.S sé auðhringur. Við skulum
snar þáttur í lífi fólksins í land- athuga hana ofurlítið nánar: For-
inu. ráðamönnum Morgunbiaðsins yfir-
Andstæðingar samvinnufélag- sést þarna hrapailega i málflutn-
anna þrástagast á því að samvinnu ingi sínum. Með þessu eru þeir
félögin eigi ekki að vera pólitísk nefnilega að viðurkenna á sinn
og vissulega er það rétt hjá þeim. hátt hinn stórvirka þátt
Þau eru líka öllum opin og allir samvinnufélaganna í uppbyggingu
hafa þar sama rétt í hvað flokki þjóðfélagsins á undanförnum ára-
sem þeir eru. Hins vegar er það tugum.
staðreynd sem ekki verður á móti Samb. ísl. samvinnufél. er svo
mælt, að í okkar þjóðfélagi berj- sterkt í dag sökum þess að rætur
ast sumir landsmálaflokkarnir á þess liggja út á meðal fólksins í
móti samvinnufélögunum í heild landinu og að S.f.S sýnir það ótví-
en aðrir standa vörð um þau. Svo rætt að íslendingar hafa kunnað
segja hinir fyrrnefndu að sam- að notfæra sér lífsmátt samvinnu-
vinnufélögin séu pólitísk. hreyfingarinnar.
En út frá þessu er ofur skiljan- Hin margvíslega þjónusta, sem
aðrar bióðir faramálunum. Því er það tvímæla- legt að samvinnumcnn sjái hvað kaupfél. og S.I.S. veita almenn-
í mLm ' hSfnKatvinmim-einnm laust að hefði þáttur samvinnunn- að þeim snýr frá hinum pólitísku ingi í landinu með hinum ýmsu
bióðarinnar blasa við nv v°erkefni ar al.drei orðið lil 1 Þjóðlífinu flokkum og hagi sér eftir því. Hitt viðfangsefnum og framkvæmdum
sem vafalaust verða tekin til með- væri ísianci fátækara í dag en það er miklu undarlegra að til skuli er það sem Morgunblaðsmenn
ferðar í auknum mæli eftir bví er °° fólkið snauðara, en einmitt undantekningar í þessu efni: Að kalla auðhring. Þessi „auðhringur“
i.msinni fininní' „« =amtaka yfir Þennan þátt sést mörgum. Það hluti af félagsmönnum samvinnu- er öllum opinn eins og kaupfélög-
máttur hennar vlx með auknu er kannske eðlilegt og afsakan- félaganna í landinu skuli fylla in voru og eru öllum opin- og allir
þéttbýli, bættum samgöngum, le&f með ynSra fólkið sem skoðar flokk þeirra sem ekkert tækifæri standa þar jafnt að vígi, sem í
meiri fiárhagsle«ri <mtu og þar Þessa félagsmálahreyfingu sem lata onotað að vilja samvmnufelog- þeim eru.
af leiðandi meira sjálfstrausti o" llvei'ía aðra staðreynd sem sé m feig- I þessu er hið mesta ósam- En það hvað samvinnuhreyf-
siálfsmeðvitund. ■ ° sjálfsögð og sjálfsagt að gera ræmi og vart verður hjá því kom- ingunni hefur tekizt vel á tiltölu-
Það sem við íslendin«ar höfum krofu fil> af Þvi að Það er fætt izt að alíta að Þefta fólk, sem iega stuttum tíma að leysa fjöl
í rauninni verið að reyna að sigr- undir Þes?“ skipufegi og hefur .Þannig er stemmt, láti sér í léttu mörg efnahags- o.“ ~*-s----
ast á þetta umrædda tímabil er mar§t vanizt Því í uppvextinum
fyrst og fremst það hvað við vor- að kauPfélög» leysi fjölmörg
um fáir, dreifðir og fátækir og vandamal fjolskyldunnar. En þess
það er ofur eðlilegt, en um leið veSna er Það bemlmis skylda okk-
mjög athyglisvert, að á sama tíma af’ sem eldrl erum> að §era unga
og þetta hefur skeð hefur vaxið in k'nn Þetta 10st' Ekki til þess
frá bernsku merkasta félagsmálæ 'a? 1 ein^a|dri trú á sam-
hreyfing þjóðarinnar þar sem vlnnuna> heldur til þess að það
samvinnufélögin eru. huSSI °§ §eri ser b'óst með hvaða
Með stofnun Kaupfélags Þing- hætti er líklegast og þroskavæn-
eyinga fyrir rúmlega þremur ald- fe§ast að starfa að framförum
arfjórðungum var fundin leið fyrir lands og Þjoðar.
fólkið í landinu jafnt fátæka sem ^ð sama skapi ber okkur, sem
hina er betur voru stæðir, til þess metum.l samvinnuhreyfinguna að
að vinna skipulega að bættum lífs- verðlellcum, að standa vörð um
kjörum þjóðarinnar. Og einmitt i hana gegn öllum árásum þeirra
þessu: að allir gátu verið .með og sem visvltandi villa hana feiga.
allir voru jafnir fóist þegar líf- t'egn arasm Þemra manna sem
táug og styrkur smvinnufélaganna te fa samvinnufel°gin standa í vegi
og felst enn. Því hvergi njóta sam- fyrir personulegum framgangi sín-
vinnufélögin meiri vinsælda og um> en Það eru einkum þeir sem
trausts en einmitt þar sem verk- telia að nota heri viðskipta- og fé-
efnin eru mest. og fólkið dreifð- iagsmal. fóiksins til persónulegs
ast og þar af léiðandi iheð’ verri
framdráttar einstakra manna og
atvinnumál
rúmi liggja um velferð félaganna þjóðarinnar og stuðla um leið að
í heild. menningarlegri velferð hennar er
Því er það að félögin eru á sá auður sem hreyfingin hefur yfir
verði gegn öllum slíkum öflum og
vilja ekki hleypa þeim of langt.
Og svo er sagt að samvinnufélögin
séu pólitísk.
Ég sá um daginn að í einu tölu-
blaði Morgunblaðsins var talað um
mesta auðhring landsins og þar
átt við S.Í.S. Þessi grein blaðsins
er einn hlekkur í þeirri keðju sem
Sjálfstæðisflokkurinn vill . fjötra
samvinnuhreyfinguna með. I þessu
aðalmálgagni flokksins er alið á
að gera samvinnufélögin tortryggi-
leg í augum þjóðarinnar og þó
að ráða og mun halda áfram að
ávaxta landi og þjóð til heilla í
framtíðinni.
Enn erum við íslendingar fáir
og dreifðir og enn um sinn mun
það reynast farsælast að taka sam-
an höndum um vandamálin eins
og frumherjar kaupfélaganna
gerðu á sínum-tíma. Enn um sinn
mun fara saman vöxtur samvinnu-
félaganna í landinu og aukin vel-
gengni þjóðarinnar, því verkefnin
eru alls staðar.
Og með þá staðreynd í huga,
jafnan mest feapp lagt ái þetta
fyrir hverjar kosningar til al- hvalþegar hefur aunnlzt mun
þingis. Þess á milli er svo talað fo k!ð 1 landinu halda afram að
fjálglega um samvinnufélögin og sækja fram 111 hetri lífskjara,
þau eiga hreint ekki að vera svo undlr mejki og skipulagi sam-
ómöguleg cða jafnvel góð og nauð- vinnuhreyfingarinnar og hrinda
synleg. Þetta kallast að leika tveim hverrl þeirri aras sem §erð verður
skjöldum og vissulega hefur sú að samvinnufelogunum hvaðan
framkoma aldrei þótt góð eða leik- sem hun kann að koina, enda mun
urinn drengilegur þjoðinni og landmu þa vel farn-
ast og marga undra, sem nú,
Á víðavangi
Tillögur Þórarins
BJARNI Benediktsson helduri
áfram skrifum sínum um „fínui
nefndina“ og Þórarin Þórainsjl
son. M. a. heldur hann því núj
orðið fram, að ekki sé vitað tit
þess, að Þórarinn hafi haft fram'
áð bera neinar „tillögur til bóta‘f,
og þess vegna hafi svo seini
enginn skaði verið skeður, þótt
fundur yrði ekki í nefndinni.
í tilefni af þessu, skal það enn
á ný upplýst, að Þórauinii Jagði
til við utanríkisráðherra, að m. a»
yrði rætt við fulltrúa Bandaríkj-
anna í nefndinni um þessi atriði:
1. Að varðstöð varriárliðsins I
Hvalfirði yrði strax lögð niður.
2. Að endurskoðaðar yrðu þær
reglur, sem gilda um sambúð
varnarliðsins og landsmanna,' m.
a. með það fyrir auguin, að koiria
í veg fyrir árekstra og ' óþörf
ferðalög varnarliðsmanna. >
3. Að liafnir yrðu samningar
um, að íslendingar taki við störf-
um á Keflavíkurflugvelli, seitt
hermenn gegna nú, — hérnáðar-
störf að sjálfsögðu undanskilhi
— eða búi sig undir að taka við
þeim, svo að þeir geti annazt alla
eðlilega starfsemi þar strax og
rétt þætti að láta herinn fara.
Þessar tillögur Þórarins var
Bjarna kunnugt um, þegár liann
reit þau unnnæli sín, að'Þórar-
inn hefði ekki gert nokkra tillögu
er væri til bóta.
Andstaða Bjarna
AF framangreindnm ummæl-
um Bjarna, ætti þeim, sem ekki
hafa þekkt fyrri afstöðu hans til
vamarmálanna, að vera hún nokk
uð Ijósari eftir en áður. Það ér
ljóst af þessum ummælum
Bjarna, að liann telur það ekkt
til bóta,
að varðstöð varnarliðsins í
Hvalfirði sé lögð niður,
áð endurskoðaðar séu sambúð-
arreglurnar með það fyrir
augum, að draga úr árekstr-
um og óþörfum ferðalöguna
varnarliðsins,
;1-
Grímur Gíslason.
að fslendingar búi sig undir aS
taka við öllum rekstri íá
Keflavíkurflugvelli,: ■. svp að
hægt sé að láta herinn fara
strax og fært þykir. J
Öllu þessu er Bjarni á nióti og
telur einskisvert. Þeim, sem
þekkja fyrri afstöðu lians, kemur
það ekki á óvart. Hann vilí láta
herinn geta farið sínu fram. Hahii
vill ekki leggja niður óþarfa og
gagnslausa varðstöð, ^séiá
fylgja verulegir sambúðarörðug-
leikar. Hann vill ekki auknar
hömlur á ferðalögum hormunna.
Og hann vill engan undirbumng
sem auðveldar það, að jhægi s§
að láta lierinn fara.
Bjarni vill nefnilega vafáiiíega
hersetu á íslandi og sem mranst-
ar hömlur á sambúð hersiys og
landsmanna. Honum er sama þótt
hermenn l'ylli skemmústaði
Reykjavíkur að nýju og migar
stúlkur séu fluttar í hópum súð-
ur á Keflavíkurflugvöll.' t-aó er
vel, að með ummælum smum
„Gjafir eru yður gefnar feðgar, I samkoma var að Hlíðarenda í okkar í stólum sínum fyrir annarra um tillögur Þórarins, liefur iiana
í daCT hafa samvinnufélögfn vax- og eruð her litlir drengir ef þér dyngju Hallgerðar, voru þar föru- tilstilli. Við stólana er stutt, annars' gert mönnum þessa afsföðii sína
ið til °broska í öllum héruðum Iaunið un2u“'- j konur staddar. Þær fóru til Berg- yltu þeir. En þeir, sem styðja stól-j enn Ijósari en áður.
landsins o« ós hv"" að ekki verði Flestir eða allir íslenzkir sveita þórshvols og færðu Bergþóru frétt- ana vilja oft hafa nokkur ráð um ■
hiá bví komizt aðviðurkenna að menn munu kannast við setningu ; irnar af því, sem gerðist í dyngju það, hvernig þeir hegða sér, sem: iy2 oq 12 ár
hau eru í flestum SfSÍSíaun Þá Úr Njálu' er hér er vitnað tiL HalIgerðar' 0g Bergþóra færði þær í stólunum sitja, líkt og HaUgerð-j 9
hæfasti aðilinn í uDDbvasinffú hér Hafl hun falllð ,einhverjum ur sonum sinum og manni með þeim ur um starf Sigmundar, og til eru!
aðanna ° uppbyggmgu hei- minni> þarf sá hinll sami að lesa ,uinmœlum, sem höfð eru að yfir- rnenn, sem trúa því, að þeim sé
S „ oVti c 41. -til 45. kafla Njálu, og allir hafalskrift þessara orða. stjórnað í stólunum af istuðnings-
^ 'nungls Það> að gott af að lesa í þeirri fornufrægu Misjafnlega varð þeim bræðrum mönnunum.
kaupfelogm annist megimð af ágætu bók. við, er þeir heyrðu ummælin, en
vmuutvegun foDcsms ut um land- Þar er frá því sagt, að Hallgerð- i þeir launuðu þau eins og móðir ( HALDIÐ ER ÞVÍ fram af sumum
ið og komi framleiðsluvorum þess ur húsfreyja að Hlíðarenda væri þeirra mun hafa ætlazt til. j að nú eigi að festa allt verðlag í
1 nagnytt ög seijaniegt nort, neid- vel til sigmundar Lambasonar, Atvikin geta oft legið líkt í sög-' landinu eins og það er í dag, og
ur hata þau gert storvirki a sviöi bæri fé á hanll) og þjónagi honum1 unni, þó að aldir líði á milli atburð-' þá um næstu ár. Bændur hafa um
inargs konar íðnaðar, samgangna ekki ver en bónda sínum. Sigmund- anna. Nú er það ríkisstjórnin ís- 3% lægri laun fyrir vinnu sína en
a sjo og landi o. tl. aúk viðtæks ur var lika vikalipur vig hana og lenzka, sem réttir gjafir að þeim aðdr verkamenn, sem hjá þeim eða
stuömngs við íjolmorg etnahags- gerði henni allt til eftirlætis. Hún landsmönnum, sem framleiða land-' öðrum vinna. Stuðningsmenn ríkis-
og menmngarmal heraðanna, enda fékk Sigmund til að gera grín að búnaðarafurðir, og þó isérstaklega stjórnarinnar vilja borga muninn
verið þar brautryðjandi oft og tið- Njáli og sonum hans, yrkja um þá að bændum landsins með setningu á því kaupgjaldi, sem bændum ber
llm- . . kesknisvísur og undir þeird bráðabirgðalaga, þar sem breytt er og hinu, sem ríkisstjórnin nú
I upphafi voru kaupMögin skemmtun voru þeim gefin viður- lagafyrirmælum til þess að geta skammtar þetta árið, en síðan láta
stofnuð, fyrst og fremst vegna nefnin „karl hinn skegglausi“ og níðzt á bændum, sýnt þeim lítils- þá sjálfa hera hallann og 'heldur
verzlunar félagsmannanna, éfi þeir „taðskegglingar“. jvirðingu og sett þá skör lægra í að með því megi glepja bændur til
fundu fljótt, með aukinhi réýnslu, launum en aðrar framleiðslustéttir fylgis við málið. Þeir muni í annað
að hér höfðu þeir öðlast leið til ÞEGAR ÞESSI gleði og glens- þessa lands. Nú sitja ráðherrar íFramhald á 11. síðu)
aðstöðu til að leysa þau, áð öðru flokka-
jöfnu. Og þess vegna éiga þau Þesslr menn Þrástagast sifellt á
minni'hljómgrunn-í Arttgíffii»fólks.-v'Þvl ,að Það megi ekki drepa ein- iu
ins í þéttbýlinu sem í flestum til- s a 1<lroma.°8 það _ JJn t,>12angurlnn er auðsær: Þeir hversu fámennri þJóð tekst að
fellum hefur auðveldari Íífskjör ,er. vlssulega rett hja þeim. En sem raða Morgunblaðinu vita að b |a j d ift j
og þarf því minna á samvihnu og Þeim hinum somu sest yfir, eða það er ekki skynsamlegt, vegna
samstarfi að halda. vilJa ekki viðurkenna, að enn er þess hve samvinnufélögin eru vin-
Úln þaK gli-Trlúi þÁ Alrlfi vUV’a^nUIr. ;_________________ __________
urt samband á milli ffamfarajjjoð-
arinnar í heild þessa þfjá aldar-
fjórðunga og vaxtar samviiinufé-
laganna þann sama líma? ' "
í fyrsta lagi er þvi til aö svara **
að saga þjóðarinnar sýfíif 'ökkur
að einmitt þann tímanh sem ís-
lendingar voru algérlega5' uþp á
aðra komnir í verzlffifSrmálum
var niðurlæging þjóðarihiiar ínést
bæði andlega og efnalega. f
ir eru yður gefnar, feðgar, og eruð
litlir drengir, ef þer launið engu“
BJARNI hamrar enn á því i
skrifum sínum um „fínu nefnd-
ina“ og Þórarin Þórarinsson, að
Þórarinn hefði átt að segja af
sér, þegar fundur var ekki hald-
inn í nefndinni. Afstaða Þórarins
var sú, að rétt væri að biða á-
tekta nokkra stund og sjá hvort
fundur yrði ekki lialdinu og fá
þannig tækifæri til að koma áður-
nefndum tilögum á framfæri við
rétta aðila. Meðan fundur væri
hins vegar ekki haldinn og' því
ekki hægt að koma á framfæri
innan nefndarinnar nauðsyniegri
gagnrýni, yrði að gera það á opiu
berum vettvangi, eins og líka hef-
ur verið gert hér í blaðiuu.
En finnist Bjarna það áibsvert,
Framhald á bls. 3.