Tíminn - 24.10.1959, Blaðsíða 7

T í MI N N , laugardaginn 24. október 1959.
Flutningakerfi sunnlenzkra samvinnu-
manna er til sérstakrar fyrirmyndar
Morgunblaðinu og Ingólfi verzl-
unarstjóra á Hellu er þungt fyrir
brjósti þessa dagana út af „stór-
veldinu" á Selfossi. Mbl. eyðir leið
ararúmi og sunnudagsbréfi sínu
til að útmála hvílík hætta bændum
og meyt-endum stafi af þessu „stór-
vcldi“ og Ingólfur eyðir mestöll-
um ræðutíma sínum á framboðs-
fundum til að vara sunnlenzka
bændur við þeirri fjárhagslegu
hættu, sem þeim stafi -af ógnar-
stjórn Egils Thorarensen og nokk
urra valinkunnra samvinnu-
manna, sem flestir eru bændur
og kunnir héraðshöfðingjar. Svo
mikils þótti honum við þurfa á
Hellu og svo heimaríkur var hann
þar, að sagt er, að hann hafi tekið
traustataki ræöutíma Sigurðar
kaupmanns, og hann setið með
ræðu sína, en aldrei fengið að
koma upp í „pontuna". Minnir
þetta helzt á meðferg Stalins og
Krustjoffs á fallandi stjörnum á
hinum sovéska, pólitíska himni.
Nú kynnu ókunnugir að spyrja,
hvaða ,,stórve]di“ þetta væri á Sel
fossi, sem slík hætta stafaði frá?
Þetta er reyndar eitt stærsta sam
vinnufélag bænda, Kaupfélag Ár-
nesing>a. Bændur í Árnesþingi
stofnuðu tvö samvinnufélög fyrir
tæpum þremur áratugum, Kaup-
félag Árnesinga og Mjólkurbú
Flóamanna. Flóaveitan var kom-
in í gang og gaf góða raun. Rækt
un með stórvirkum vélum að
byrja, kúnum fjölgaði og mjólkin
jókst, en mögu'leikar til að selja
hana iitiir og lítt framkvæman-
legir. Bændur og forvígismenn
þeirra sáu að við svo búið mátti
ekki standa. Flóabændur stofn-
uðu mjólkurbúig og þó ekki allir.
Því var nafn þess bundið við Fló-
ann og hefur engum þótt ástæða
til að breyta því, þó að félags-
svæði þess hafi um mörg ár náð
frá Hellisheiði að Mýrdalssandi og
sé nú að teygja félagsarma sína
alla leið að Lómagnúp, ef náttúru
hamfarir koma ekki í veg fyrir
það.
Þorsteinn Sigurðsson, bóndi á Vatnsleysu, svarar rógi Morg-
unblaðsins um samstarf samvinnufélaganna á Suðurlandi
Árnesingar hafa lengi verið
samvinnuhneigðir, þó að lítið orð
hafi farið af því. Þeir stofnuðu
Kaupfélag Árnesinga, hið eldra,
skömmu eftir harðindaárin miklu
á 9. tug nítjándu aldarinnar. —
Iiafnlausa ströndin hindraði eðli-
lega þróun samvinnumálanna á
Suðurlandi. Það og veiklynd for-
usta varð öllum samvinnufélags-
skap þeirra að aldurstila. En Ár-
nesingar voru ekki af baki dottn-
ir og gripu fyrsta tækifæri 1930
og stofnuðu Kaupfélag Árnesinga.
Bændurnir voru orðnir lang-
þreyttir á kaupmannaverzluninni
á Eyrarbakka og Reykjavík. K.Á.
leysti þá frá þeirri raun. Félagið
lifði sín bernskuár í lágum skúr,
,sem byggður var við fyrsta reglu
lega íbúðarhúsið, Sigtún á Sel-
fossi. K.Á. dafnaði þar vel og
sprengdi kofann utan af sér eftir
nokkur ár, eins og bráðþroska ung
lingur fermingarfötin. Ingólfi á
Hellu og hans nótum er það sár
þyrnir í augum, að nú býr K.Á.
í höfðinglegum húsakynnum .Allt
starf þess er stórbrotið, fjölþætt
og þrautskipulagt. Okkur sam-
vinnumönnum er mikil ánægja að
viðurkenna að K.Á. er okkur „sfór
veldi“, unnig upp af héraðsbúum
undir forustu eins hins vaskasta
forvígismanns samvinnumála í
landinu og sem um 30 ára skeið
hefur staðið þar í fylkingar-
brjósti
Sunnlendingar kunna vel að
meta _ slíka forustu. Þes-s vegna
fólu Árnesingar Agli Thorarensen
stjórnarforustu í M.B.F. á sínum
tíma og situr hann í því sæti enn
til hagsbóta fyrir fólkið í þessu
víðlenda og frjósama héraði. —
M.B.F. var ekki stórt vexti í byrj
un. Þó voru húsakynni byggð vel
við vöxt, miðað við þá tíma. En
síðan hafa gerzt „teikn og stór-
merki“. Eftir 25 ár hafði mjólkur
magnið 'íólfíaldast en húsakostur
inn og vélar ag mestu hinn sami
og í upphafi. Það var því ekki að
ófyrirsynju að hafizt var handa
um endurbygingu búsins. Það var
nauðsynjaverk, sem ekki varð um
flúið. Nú er þessari miklu fram-
kvæmd að verða lokið, til gagns
og sóma fyrir sunnlenzka bænd-
uppreisnar 'gegn þessu skipulflgi.
Slíkar raddir verða jafnan sem
falskir tónar í þeim félagslega
samhljóm, sem þar ríkir.
Hitt a'triðið, flutningsöryggið,
sem næst við það, að búið sjálft
annazt alla flutninga að og frá
því, kunna bændur vel að meta.
Þó er einnig þar einstaka menn,
sem blása í sérhagsmunaglæðurn
ar og vilja koma flutningunum í
einstakra manna hendur. Annarra

Vetrarfluíningar.
tiiliiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiH iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiii iiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimiiiiiiiiiiiiiifiiiiiiiiiiiiiiiiiiiimi
(Kveðja tii Morgunbl.!
| frá Sunnlendingi
S. 1. sunnudag er Morgun-
| 'blaðið í Reykjavík að burðast
I við að halda því fram, að aðrir
| en Egill Thorarensen séu ófáan-
| legir til þess að „verja“ Kaup-
| félag Árnesinga og Mjólkurbú
I Flóamanra fyrir marklausum
= og ósvífnum óhróðri þess,
I Morgunblaðið heldur kannske
| að það sé fagnaðarerindi Sunn-
| lendingum að taka upp flutn-
| ingaskipulag, sem kostaði 2,3
I milljónir á ári fyrir Sunnlend-
I inga, í viðbót við það, sem nú
Í er. Það þarf ekki að segja Sunn-
Í lendingum neitt um Kaupfélag
Í Árnesinga og Mjólkurbú Flóa-
Í manna, þeir vita með hverjum
Í stórhug þessi fyrirtæki hafa
Í verið rekin og eru rekin, og
Í hvaða þýðingu þau hafa í lífs-
| afkomu manna hér austanfjalls.
| Enda hömpuðu þeri ekki Morg-
| unblaðinu hér á framboðsfund-
| inum um daginn, Ingólfur á
| Hellu og Sigurður Óli Ólafsson.
| Þeir hafa örugglega ekki átt
| aðra ósk heitari en að Morgun-
| blaðið hefði aldrei hafið þessi
| óheillaskrif. Ingólfur á Ifellu
Í þorði ekki að minnast á Kaup-
| félag Árnesinga og Mjólkurbú
Í Flóamanna og brást við eins
Í og taugaveiklaður aumingi þeg-
Í ar hann var spurður um álit
Í sitt á þeim máíum, kallaði Ár-
Í nesinga vesalinga og fyllirafta,
Í og það er ekki alveg víst, að
i Árnesingar gleymi því fyrr en
eftir helgi. Hvort Sigurður Oli
hefur minnzt eitthvað á þessi
mál, vita fundarmenn ekki.
Hann þorði ekki að tala svo
hátt, að til hans heyrðist.
Svo er ritstjóri Morgunblaðs-
ins (þessi, sem fékk verðlaun-
in um árið fyrir að skrifa rök-
fastari stíl en hægt var að bú-
ast við eftir útliti) með raka-
lausar dylgjur um að Egill
Thorarensen beri ábyrgð á
pólitískum njósnum. Og svo
forhertur er ritstjórinn, að
hann leyfir sér að nefna Magn-
ús Sveinsson í sömu andránni
og njósnir fyrir Húsnæðismála-
stjórn. Heldur hann að Selfyss-
ingar viti ekki nokkurn skap-
aðan hlut, eða er liann að
storka þeim? Þetta minnir
óhugnanlega á sögu, sem lesin
var í útvarpið um daginn, um
glæpamann, sem múraði lík
inni í vegg, og þegar lögreglan
kom að leita, var hann svo for-
hertur og öruggur um að ekki
kæmist upp um hann, að hann
barði vegginn allan utan, þar
sem líkið var falið. Við hér
austan fjalls þekkjum Magnús
Sveinsson, en ritstjóranum hef-
ur samt þótt vissara að skrifa
nafn hans Magnús L. Sveinsson,
svo að ekki færi milli mála,
hvað það væri, sem hann var
að dangla í. Skyldi ritstjórinn
hafa drukkið ýsusoð eða hvað.
— Sunnlendingur.
■iiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiHiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiiuiiiiiiiiia
ur. Enn er byggt vel við vöxt og
af mikilli framsýni. Al'lt er af
fullkomnustu gerð, hús og vélar,
svo að á betra var ekki völ. Og
nú er M.'B.F. ekki einungis
stærsta og fullkomnasta mjólkur
bú landsins, það stenzt líka full-
komlega samanburð við það bezta
sem þekkist beggja megin
Atlantshaf'sins. Þetta eru ekki á-
róðursorð úr mínum penna, held
ur umsögn hinna færustu sérfræð
inga austan hafs og vestan, og
margir heyrðu sams konar orð af
munni helzlu forustumanna land
búnaðarins á Norðurlöndum, er
þeir skoðuðu mjólkurbúig í sum-
ar.
Ég leyfi mér að fullyrða, að
bændum kemur það ekki á óvart,
þó að þessi risaframkvæmd kosti
mikið fé. Það hefur aldrei verið
farið á bak við okkur í því efni.
Hitt er annað mál, að byggingin
hefur farið langt fram úr áætlun,
og stafar þáö ekki sízt af þeim
miklu breytingum á fjárhagskerfi
þjóðarinnar, sem orðið hefur,
meðan bygging hússins stóð yfir.
Það er því heldur vonlítið verk
fyrir Ingólf á Hellu og áðra liðs-
odda Sjálfstæðisflokksins að reyna
að vekja óánægju og andúð meðal
bænda, á þessari framkvæmd. —
Bændur byggja ný fjós, stærri en
þau, sem áður voru, af því að kún
um fjölgar, og vandaðri, vegna
þess, að nútíminn krefst þess. —
Stóraukin framleiðsla kallar á
stærri framleiðslustöðvar, sem
jafnframt verða að vera af full-
komnustu gerð samkvæmt tímans
kröfum. Þelta vitum viö bændur
og skiljum, og er því tilgangslaust
að reyna ag villa um fyrir okkur
á þessu sviði.
Flutningakerfi M.B.F. er hið
fullkomnastfl sem þekkist hér á
landi og til fyrirmyndar. Sýnir
það að sunnlenzkir bændur standa
framarlega að félagsþroska, aö
mestur hluti flutningsgjalds
mjólkurinnar ag búinu er greidd-
ur úr sameiginlegum sjóði. Þeir
sem nær búa, rétta hinum sem
fjær eru, drengilega hjálparhönd.
Yfirleitt eru félagsmenn full-
komlega ánægðir með þetta skipu
lag, að undanteknum örfáum
hreinræktuðum sérhyggjumönn-
um, sem af og til gera tilraun til
reynsla sýnir þó, að ef slík breyt
ing komist á væri ekkert við það
unnið, en miklu tapað. Mjólkur-
flutningarnir til búsins og frá því
til Reykjavíkur, hafa alta tíö ver
ið framkvæmdir meg slíku öryggi
og festu, að betra verður ekki á
kosið. Undir þetta ætla ég að
flestir bændur á Suðurlandi taki.
Þá kem ég að því atriði í
rebstri M.B.F., sem Ingólfur verzl
unarstjóri á Hellu og hans fáu
fylgdarmenn, leggja livað mesta
áherzlu á, að M.B.F. byggi sitt
eigið bílaverkstæði. Frá fyrstu
tíð hefur öll viðgerg á mjólkur-
bílunum fariö fram á verkstæði
K.Á. Árnesingar stofnuðu, áttu
og ráku bæði þessi félög fyrst um
sinn. Annað kom því vitanlega
ekki til mála, en ag sameiginlegt
verkslæði væri fyrir bæði félögin,
þar sem sömu aðilar stóöu að báð
um. Með árunum færðist félags-
svæði M.B.F. út, meðal annars
austur um Rangárþing og að lök
um austur að Mýrdalssandi. Þótt
félagsmönnum fjölgaöi, var eng-
in ástæða til ag breyta rekstri
búsins. Fleira fólk þurfti að vísu
til að taka á móti meiri mjólk
og vinna úr henni og fleiri og
stærri og traustari bila, eftir því
sem vegalengdir jukust. Og þar
sem bílaverbstæði K.Á. hefur
jafnan nóg mannval og húsrúm
fyrir bílaviðgerðir mjólkurbúsins,
mikinn og góöan vélakost og á-
halda, stórt renniverkstæði og
stóran og fullokminn bíla’lager,
þá skal það viðurkennt að for-
ráðamönnum M.B.F. hefur ekki
komið til hugar að byggja nýtt
bílaverk'Stæði fyrir mjólkurbúið,
við hliðina á kaupfélagsverkstæð-
inu, allra sízt á sama tíma og ver
ið er að byggja mjólkurbúið sjálft
upp frá grunni. Slíka fjársóun
geta Mbl.-mennirnir sj álfsagt
leyft sér, en ekki algengir bænd
ur, jafnvel þó þeir fylgi Sjálfstæð
isflokknum á kjördegi. Ósamræm-
iÖ í málflutningi Ingólfs er mik-
ið, eins og stundum fyrr. Hann
krefst þess og telur hið mesta
nauð'synjamál M.B.F., og Mbl.
spilar undir, að byggt verði nýtt
bílaverkstæði, vitanlega meg full
komnum bílalager, annáð væri út
í hött.
a
A víðavangi
Öllum til góðs
Allmargt þröngsýnt fólk reynir
sí og æ að ala á kala milli svc/
og kaupstaða. En sannleikurinn cL
sá, að báðir þessir aðilar hafa mik-
inn hag af velgengni livers annjar-.
Sé afkoma og efnahagur kaupstáða-
búa góður verður traustari og be:
markaður en ella fyrir áfúrðir
sveitanna. Og sé velmegun í sveit
unum er þar byggt og ræktað
meira en annars og landið allt
verður verðmeira og eigulegra
margan hátt fyrir íbúa þess al-
mennt. Auk þess er þá minni hætt:
á að vinnumarkaður í kauþstöðum
yfirfyllist. Og stórmál er,' hve hollt
er fyrir æskuna að alast úpp í sem
mestri snertingu við náttúruná og
hin fjölbreyttu sveitastörf. Það e.
verið að tala um offraml.eiðslu á
einstaka landbúnaðaryörunj-- -Þótt
slíkt geti komið fyrir I góðærum
þá er þó meiri hættan á. skorti á
rauðsynlegum landbúpaðárv.öfum
í harðærum.
Nei, allir þjóðræknir menn ættu
að styðja að sem beztri’áámvmnu
sveita- og kaupstaðabúa, ■ því slíkt
er öllum til góðs.
Kári.
T Á V;
Orsakir
Blöð allra þríflokkanna hamast
sí og æ við að skamma Framsékn-
armenn og flokk þeirra. Ef fólfc
legði trúnað á 10—20% af óhróðri'
þeirra „þrieinuðu", þá yrði í huga
þeirra ljóta fólkið þetta Framsókn-
arfólk. Kommar skamma,. vegna
hræðslu um að margir frjálslyndir
og óháðir menn, sem kósið hafa
með þeim, en eru ekki búridnir a£
neinum Moskvulínum, fafi nú frá
þeim og yfir til íslenzkasta. flokks-
ins í landinu. KraitafíjifringjarnÍL*
skamma sem góð og eftirlát hjú
íhaldsins og líka af hræðslu við
tregan afla á sínum bitlingaysið-
um, verði Framsóknarflokkurinn
sterkur. En íhaldið skammar mest
fyrir kvíða kaupmannaliðs síns,
að samvinnufélögin haldi áfram
að vaxa með stuðningi Framsókn-
armanna og þá muni verða örð-
ugra að fylla kaupmannapyngjuna
af einkagróða. • .
Kári.
1
„Blessuð dýrtíðin"
Áreiðanlega hafa margir brask-
arar í hjarta sínu blessað hina sí-
vaxandi óhemju dýrtíð síðari árin.
Hún hefur líka fært þeim mikinn
gróða, en að sama skapi gert örð-
ugt yfirleitt að reka nokkra íram-
leiðslu á traustum og heilbrigðum
grundvelli.
Það mun hafa verið aðeins einn
stjórnmálaforingi, sem hrópað hef-
ur út yfir landslýðinn í útvarpinu
sterk hvatningarorð um að auka
dýrtíðina sem mest til þess að
dreifa stríðsgróðanum út á meðal
almennings — og draga svo seinna
pennastrik yfir hana. Og áhrif
hans urðu þarna mikil. Þetta at-
riði er eitt af þeim mörgu, sem
hefur gert þennan foringja að
mesta óhappaleiðtoga á íslandi á
þessari öld.
Kári.
Tveir vinir
Það virðist að Bjarni aðalrit-
stjóri hafi eignast tvo nýja vini,
Eftirlætisdálk sinn í Mbl. kallar
hann „Staksteina". Undanfarna
daga hefur hann látið prenta, að-
allega í þennan dálk, ýmislegt úr
ÞjóðvJiljanum og úr grein, sem
Vigfús Guðmundsson skrifaði í
Tímann s. 1. sunnudag. Það er gott
að Bjarni skuli prenta kafla úr
grein V. G. og kynna hana þar
með í sínu stóra blaði. En með
uppprentuninni hefur hann helzt
við höfundinn að athuga, að prenta
upp 30 ára gamlan „brandara“ úr
skopleik, sem Mbl. er margbúið að
tyggja upp í fjölda ára. En Bjarni
fær hann nú til jórturs. Kýrnar
jórtra oftast skömmu eftir að þær
hafa étið fóðrið, en sagt er að
það taki stundum nokkuð lengri
tíma hjá törfunum.
(Framhaid á 8. síðul
Kári.