Tíminn - 06.11.1959, Blaðsíða 7

TÍ MINN, föstadaginn 6. nóvcmber 1939.
7
Krfstján Benediktsson, Einholti:
Þáttur Kaupfél. A-Skaft,
Fyrir 1920 var hér á Hotn í
Hornafirði ein kaupmannsverzlun. r E re, r
í uppbyggingu atvinnulifs
athafnasamasti kaupmaður þeirrar
tíðar. 1920 byrjaði
A Skaft. vsrzlun sina
lóðarréttindi og íbúðar- og verzl-
unarhús af Þórhali; Daníelssyni á
kr. 100.000.00.
Kaupfélagið var sett á stofn af
nær öllum búendum í 4 hreppum
sýslunnar og í félagið gengu þá
strax margir búlaus'r menn þessara
sveita. Síðar er Hofn varð sérslak-
Kaupfélag
og keypti svejt-:r mikig óunnið að bygging-
um ibúðar. og penmgshúsa á flest-
um bæjum og einnig voru óbyggð-
ar hlöður o,g votheysgeymslur með
vaxandi fóðurmagni og bústofns-
aukningu. Þar hefur kaupfélagið
verið okkur stoð og stytta með
útvegun bygg ngarefnis og í flest-
stærsta daildin í kaup-
um tilfellum lánað byggingarefnið
ur hreppur, varð Hafnarhreppur byggingarárið, þar tii fastalán hef
"........... ur fenglzt Og er útborgað. Einnig
hefur kaupfélag ð lánað í mörgum
tilfellum út á væntanlegan styrk
vegia hæfra bygginga og ræktun.
brátt 5. o,
félaginu.
Starfsemi félagsins fór vel af
stað, þó að efnahagdsg aðstaða
félagsins og félagsmanna væri arfmkvæmda styrkhaefra. I
nokxuð erf ð til að byrja með, var þg.isu hefur æði oft bundizt nokk-
samheldni félagsmanna .góð.
En svo kom krappan og verð.
fallið' 1921 og áfram um hríð. Þá
voru þrengingartímar fyrir hið ný-
uð af starfsfé kaupfélagsins tím-
um saman, ^vo að erfiðara hefur
orðið um innkaup til verzlunar.
starfsem'nnar. Þá má þess og g'eta,
stofnaða kaupfélag, engir sjóðir ag er ræ'Ktun hófst hcr í héraðinu
myndaðir til hagnaðar fyr r rekst j s(ærr: stil) ,greiddi kaupfélagið
ur nn og skuidf' æði miklar vegna fvrÍT bændunl eftir getu að fá lán
stofnkostnaðar og vörukaupa. Það og ]ánagi {yrst ti] að byrja með
er sagt um byrjandi búskap bónd- o]iur 0g annað rekstrarefni, svo
ans, að það sé be:ra að fá hús. ag skurðigröftur og jnrðýtustarf-
bruna en hva.lreka á fyrcta ári. Má semi 3æti ;3m fyr3t .hafizt.
vel vera að þnð hafi sannaz.t á |
ksupfélag m. okkar Það var kom Fé|aqið ski|ur sitt Hlutverk
io þarna d.iupt 1 olduda-1 v^rofalls.
og kreppu. Þan ár urðu mörgum ’ Vegna landbúnaðar í héraðinu,
eldri og jtæltari fyrirlækjum að hefur á vegum félags.ns^ vei ð
aldurt la. E.n kaupfélagsskapurinn byggt fullkoiTuð sláíurhús og
er svo v-el og traust upp byggður, hraðfrystihús fyrir kjöt. Stór og
að bráðlegá tókst kaupfélaginu að fullkomin garðávaxtageymsla hef-
lyfta sér upp úr öldudalnum og ur verið byggð og mjólkurtöku-
gat farið að vinna að sínum hugð- og mjólkurvmnslustöð er kom.n á
Höfn í Hornafirði.
inn hefði ekki verið gerð, hefði stjórn og fulltrúaráð í samráði við
ekki æðiöflugt kaupfclag starfað framkvæmdastjóra og endurskoð-
hér, kaupféiag, sem sk'lur sitt anda. Og þó er kann.ks ekki rétt
hlutverk í þarfir fólksins og hag- að seaia að við e'gum þetta sam-
ar starfsemi sinni samkvæmt því. eiginlsga. sjóði og fasteigffir, he'd-
Engin stofnun hefði vtjr ð þess ur hérað'ð í nútíð og framtíð.
megnug á sama hátt og kaupfélag: Þetta verður ekki fiu:t í burtu.
ið hér hefur gert, að hjálpa fólki Hver sem v !1 getur orð:ð þátttak-
til sjó.s og lands, að byggja upp andi i kaupfélaginu, fátækur sem
heimilin ;og v'ð ræktun býlanna, xíkur, og ve.rður strax við inn-
og engin. stofnun hefði megnað göngu þsss þátttakand’ í hlunn-
sem kaupfélagið með aðstoð sinni indum. meðeigand' í e'.gn þsss og
að vinna að viðhaidi og vexti ákvörðunarrétti í starfi. Sam-
byggðar í þessu afskekkta héraði. vinnufélagss'kapurinn er byggður
upp sem nokkurs konar eilífðar-
vél. Handhaf: þoas félagsskanar
og xáðandi rekstri þsss, verður
Og þó skulum v ð hugsa okkur hver kvnslóðin af ananrri og allur
að hér hefði starfað áfram þenn- ágóði b:nzt í auknum og bættnm
an tima einstaklingsverzlun og rekstrartækjum og vaxandi sjóðv-
gerum ráð fyrir því bszta. Gerurn iryndunum 11 hagsbóta fyrir fólk-
ráð fyrir að kaupmaðurinn hefði ig ] héraðinu um framfíð.
notað verzlunarhagnað s'nn í'l Og að öllu þsssu athuguðu verð-
þess' að byggja tipp iðjuver bau ur manni á að spyrj?.: Hver er
og annað ssm hér er áður talið, það, sem ekki vill hsldur að vel
til hagsbóta fyrir fólkið. Þá vant- athusuðu máli vera meðeiganu: og
Við eigum þefta allt
Kaupfélag Austur-Skafffellinga.
arefnum, t'l hjálpar héraðsbúum
á sjálfibjargarviðleitni þeirra.
Keyptar verstöðvar
1933 keypti kaupfélagið ver-
stöðvar á Hornafirði af Þórhalli
Daníelssýni, er hann hafði rekið
i nokkur ár og síðan rak kaupfé.
iagið þær verstöðvar í líku fonni
um nckkur ár. Síðar var byggt á
vegurn kaupfélagv'ns fullkomið
hraðfrystihús fyrir fisk og einnig
var aukið að stórum mun söltun-
arpláss, og aðstaða öll bætt til :ið-
gerðar á fiski. Fullkomm lifrar.
bræð.vla og lýsisgeymar voru byggð
ir. Skreiðarhjallar og skreiðar-
skemma byggð, iðj'uver var byggt,
beinamjölsverkríniðja til þess að
vlnna úr öllum úrgangi sjávarafl-
ans og fleira mætti telja. Við hin
bættu skilyrði fyrir útgerð á Iíorna
firði, svo og með bættum liafnar.
skilyrðum, óx áhugi manna í kaup
túninu fyrir meiri og fulkomnari
úígerð. Atv'nna lór sívaxandi.
Smíða- og viðgerðarverkstæði risu
upp. Fólkinu fjölgaði ótt í kaup-
túninu og fólk hefur hin síðari ár
flutzt í þorpið og hérað’ð frá öðr.
um héruðum. Atvinnulífið cr blóm
legt og öllum virðist líða hér vel.
fót og er í áframhaldandi upp-
! t'gg.ingu. Þessi mikla uppbygg-
ing hér í héraðinu á siðustu árum
vlð iandbúnað og við sjávarútveg-
ar þó, að íólkið á þetta ekki, og
fær engu ráð ð um hversu rekstri
þess er hagað. Og þá vantar þó
verzlunarhagnað þann sern greidd-
ur er t:l félagsnranna og í sam-
eignarsjóði áricga og þó er það
það stærsta sem enn vantaði og
það er, að við sem erum félags-
nrenn, við eigum þeíta allt. Lóðar-
meðstarfandi í samvinnuverzlun
og samvinnurekstri,. heldur en
einstaklingsverzlun og einstak-
lngsrekstri í stórum stíl? Og
svarið cr ótvíræit: Allir nsma
þsir sem vilja hirða gróðann
einir, en h rða líít um hagsmuni
íjöldans í nútíð og framtíð. Og þó
verður kannske ætíð æskilegt að
réttind:, íbúðar- og verzlunarhús, þjóðin eigi eitthvað af kaunmönn-
iðjuver og aðrar húseignir. Sam- um og stórrekrtrar e nstaklinguin,
eig nlegar sjóðeignr og hvað eina svo að sefn gleggst sjáist yfirburð-
og ráðum starfseminni í gegnum ir samvinnustarfsins.
Bre ðfirðingafélagið í Reykja- gr.n.gi nær tuttugu þúsund krónur unum frá Skógum, Þóru Einars-
vík er nú í þann veginn að hefja -iðasta vetrardág i vor. En sá dag- dóttúr og Matthíasi Jo-chúmssyni.
vetrarstarf silt. Hlnn 9. okt. n.k.
verður fvrsta skemmtikvöldið að
þessu sinni í B.reiðfirðingabúð.
Hx’ggst félagð þá að bjóða ungum
Breiðfirðingum ókeypis upp á fé-
lagsvút og d.ms. einkum þeim,
sem nýkomnir eru í borgina.
N’onandi verða margir til að
þekkjast þetta boð ásamt félags-
ur er sérstaklega helgaður þessu Hefur nú þegar safnazt. í þ-nn
málefni. sjóð, svo og t:l skreytirgar nýju
Er nú v-akinn áhugi ýmissa fá- kirkjunni, sem m.ðar vel áfram,
lagshe.lda og byggðarlaga fyrir og hljóSfæri hefur ver'ð fceypt
vestan, og safnaðist þar mikið t l fyrir. fé, sem safnazt h-efur. Syipuð
„fkútunnar"* í vor. En betur má, hugmynd er studd viðvíkjandi
ef duga skal, og nú ætlar Breið- kirkjubyggingu í Grafarnesi við
firðingafélagið að gangast fyrir Grundarfjörð, og haf-a menn úr
same ginlegu starfi og samkomu Brei'ðf'rðingaféiaginu lofað þang-
mönnum sjálfum, þvi að tilgangur breiðfirzkra átthagafélaga' hér í að góðum gjöfum og eflt sjóðinn
félagsins er sérksklegn a'ð auka
kynni og samstarf burtfluttra
Breiðfirðmgá og niðja þeirra, og
halda þannig tengslum þeirra inn-
byrð:s og við átthagana, hvorum
Iveggja til gieði óg menningar.
F átt
Reykjaýík og fá helzt alla Breið- með dálitilli upphæð.
giðinga bæjarins og heimá, til Auk bess slarfar félagið að
?.ð leggia e.tthvað af mörkum, svo margþættri félagsstarfsemi hér í
verktð fcom st. í frarokvæmd bæíiuni. Það er nú þegar hafizt
sem allra fyrst. Er heitið á aHa handa v'ð undirbúning að byggða-
að laka nú höndum saman ir.eð safnt fyr:r Brsiðafjðrð, safnar t.d.
er ungu folk eins ohollt. og krafti og áhuga, þegar undirbún- ; ba'm td^anoi nlvodum af eldra
það. að slitna upp úr þeim jarð- ir.gur hefst og samkoman auglýst fó^'að veUan og heTr á þá sem
vfsi, j* wtoRHnmr « ,15,r I hauit. »ít« „ýni ,f mLkum BrfiS
tve.ri hugsandi manne=fcju. Félagið hefur og lagt frám firðingum. að lána þær til að gjöra
Félag'ð vinnur nú sem áður að krafta sína t'l að vekja áhuga fýr- af þeim eftTmynd'r.
ýmsum áhugamáium til aukinnar 'r h'.nni myndarlegu kirkjuby.gg- Breiðfirðingafélagið rekur starf
menningar við B.reiðafjörð. Eitt ingu að Reykhólum, stofnað. þar fundahöld cg skemmt-
Fram á þann tíma er kaupféiag aðaimál, sem nú er á dagskrá er. mmningarsjóð breiðfirzkra mæðra anir aðallega í Breiðfirð-ngnbúð
.A-Ska£t. fór að rétta v:ð eftir byrj að efla Björgunarskútusjóð Breiða í sambandi við þá hugmynd. að og á þar gouan samastað, þótt von-
unarörðúgleikana, var 'hér um fjarðar, og safnaðist í þeim tik kTkjan þar skuli helguð mæðgin- tFramhaia a ». siöu<
LánaS til bygginga-
framkvæmda
Á víðavangi
Kosningarnar í ísrael
Alþýðublaðið ræðir í gær um
þingkosningarnar í fsrael og
segir m. a.:
„Kosningarnar í ísrael eru
scrstaklega athyglisverðar fyrir
íslcndmga vegna þeirra um-
ræðna og breytinga, sem hér hafa
vcrið gerðar á kjördæinaskipan
í ár. ísraei er sent sé ailt eitt
kjördæmi og því lifandi sýnis.
horn eins þess skipulags, sem
rætt var um hér á landi, þótt eng
inn flokkur væri því fylgjandi.
Árangurinu af því, að ísrael
er eitt kjördæmi, allt landið, er
nákvæmlega sá, setn spá.ð var
hér á landi, að verða nutndi við
slíkar aðstæður. Smáflokkar eru
þar fjölmargir og buðu 18 fram
í síðustu kosningum, en 24 að
þessu sinni. Hefur þessi flokka-
mergð skapað mikinn vanda í
stjórnmálum Iandsins og eru
margir fylgjandi því, þar á með-
al jafnaðarmenn, að breyta
þeirri skipan“.
Vissulega cr það rétt hjá Al.
þýðublaðinu, að hinir 24 flokkar
í ísrael eru góð sönnun þess,
hvaða glundroði fylgir því, þeg-
ar landjð er eltt kjördæmi. Þessi
sami glundroði getur einnig skap
azt, þar sem eru fá, stór kjör-
dæmi ineð hlutfallskosningum,
sbr. Finnland og* llolland. Það
er alveg rétt, sem Ásgeir Ásgeirs
son, forseti íslands, sagði 1933,
að fá stór kjördæmi með hlut.
fallikosninguni hafa flesta eða
alla sömu annmarkana og að land
ið sé e tt kjördæmi.
Alþvðublaðið Iætur svo, að
engir flokkar séu því nú fylgjandi
liér á landi að gera landið að
einu kjördæmi. Hvað átti þá
Emil Jónsson við, þegar hann
lýsti yfir því á síðastl. vetri, að
kjördæmabreytingin, sem þá. var
fyrirliuguð og nú hefur verið
hrundið fram, væri aðeins
„áfangi".
Ótfi Þjóöviljans
Síðan viðræður liófust milli
Sj Ifúæðisflokksins og Alþýðu-
flokksins um stjórnarmyndun,
hefur legið mjög iila á Þjóðvilj-
anum. Aðstanaendur hans virð.
art bersýnilega óttast mjög, að
Ólafur a'tii ekki e'nu sinni að
bjóða þeim í flatsængina. Þannig
fiallar helzta farsíðugrein Þjóð-
viljans í gatr um það, að Sjálf-
stæðisflokkurinn og Alþýðufiokk
urinn ætli að bjóða Framsóknar.
flokknum í stjórn með sér. Þjóð-
v ijanutn farast þannig orð um
þessar nteintu hugleiðingar for-
ingja stjóinarflokkanna:
,Á tæðan tli þeirra hugleið.
inga er sú, að ýmsir aðilar í
Pj HfttæðisHokknum og AÍþýðu-
flokknuin teija að samstjórn
þessara 2ja flokka yrði injög veik
og máttlítil til að frainkvæma,
þær stórfelldu aðgerðir í efna-
hagsmáium, scm auðmenn Sjálf.
stæðisflnkksins stefna nú að.
Þess vegna hefur það mjög borið
á góma í viðræðum þeim, sem
Ólafur Thors og Bjarni Bene-
diktsson hafa þegar hafið við
Emil Jónsson og Guðmund í.
Guðmundsson, hvort ekki væri
rcít að endurreisa samsíjórn
hernáinsflokkaitna".
Reynt a3 berja ti! ásta
Forkólfar Sjílfstæðisflokksins
ætla nú bersýnilega að tcfla
þannig við vini sína í Alþýðu-
bandalaginu, að látast ekki vera
ne:tt sólgnir í samstarf við þá.
Þcir relkna með, að þetta hafi
þau áhrif, að Aiþýðubandalagið
verði ekki ejns kröfuhart og
cila. Þe'.s vegna farast Bjarna
þarnig orð í farystugrein Mbl.
i gær:
„Kommúnistar reyna nú livar
vctna að lrta hryðjuverk sín
gleymast i hávaðanum af titngi.
skotinu og tali um væntanlegar
geimferðir. Oft heyrist og nú, að
bjartara sé í lieimsmálunt vegna
hin.s nýja anda, sem lýst hafi sér
í heimsókn Krustjaffs til Banda-
ríkjcnna. Ví't eru tunglskol og
geimferðir mikil afrek og sann-
(‘ranthald „ bis. 8.