Tíminn - 08.12.1959, Qupperneq 6

T í M I N N, þriðjudaginn 8. deseniber 1959.
Ufgefandi: FRAMSOKNARFLOKKURINN
Hitstjóri og ábm.: Þórarinn Þórarinsson.
Skrifstofur i Edduhúsinu við Lindargötu
Símar: 18 300, 18 301, 18 302, 18 303, 18305 og
18 306 (skrifst., ritstjórnin og blaðamenn).
Augi'ýsingasimi 19 523. - Afgreiðslan 12 323
Prentsm. Edda hf. Sími eftir kl. 18: 13 948
Hvaðan kennir þef þennan?
ÞÁ hefur nú ríkisstjórn
in blessuð fengið sitt fram.
Alþingi það, sem liún kall-
aði saman fyrir íaum dög-
tm, að því er helzt virðist,
til þess að tilkynna því nöfn
og tölu ráðherranna, er nú
horfið heim á leið. Mun
stjórninni þó sízt þykja, sem
hún hafi' komiö vilja sínum
fram vonum fyrr. Hugmynd
hennar var sú i upphafi, að
reka þingið af höndum sér
þegar hinn 30. nóv., eftir að
það hafði setið í heila viku.
Og til þess að framkvæma
hinar nýstárlegu hugmynd-
ir um iýðræðislega stjórn-
háttu, sem þessi „þingræðis
stjórn" virðist haldin af,
voru ýmsir óvenjulegir til-
burðir hafðir í frammi. Mál-
frelsi þingmanna var tak-
markað svo sem framast
mátti verða og mun þó ekki
hafa tekist eins vel og vonir
hinna vísu landsdrottna
stóðu til.
ÁSTÆÐAN ti'l þess, að
„lýðræðis“-draumar ríkis-
stjórnarinnar rættust ekki
fyililega að þessu leyti lá í
því, að þingmenn stjórnar-
andstöðunnar voru ekki
reiðubúnir til að láta svifta
si'g þeim réttindum, sem
hingað til hafa verið talin
sjálfsögð. Þsir deildu fast
á hinar ofbeldiskenndu aö-
farir hennar, iétu dynja á
henni spurningarnar, en
það reyndist vera að fara
í geitarhús að leita ullar,
að ætla að ræða við rikis-
stjórnina. Hún reyndi ekki
að bera af sér sakir og svar-
aði helzt engri spurningu. —
Stjórnarherrarnir sáust sjald
an í þingsölum nema við at
kvæðagreiðslur og voru þá
helzt undirleitir, utan þá
helzt Ingólfur, Sem tók það
þrisvar fram, að hann mynd
fara að lögum (þ.e. bráða-
birgðalögum), en þingmenn
stjórnarflokkanna sátu
gneypir og undrandi, því
þeir botnuðu ekki sem bezt
í þessum stjórnarháttum yf-
irboðara sinna.
ÞÓTT stjórni'n segði fátt,
komst hún að sjálfsögðu
ekki með öllu hjá, að bera
fram afsakanir fyrir hin-
um einstæðu áformum sín-
um. Voru þær afsakanir
tvennar. í fyrsta lagi vildi
hún senda þingið heim ti'l
þess að spara fé ríkissjóðs.
Sá sparnaður myndi slaga
hátt upp í miUjón. í öðru
lagi var ómögulegt fyrir
ríkisstjórnina að vinna nokk
urt nýtilegt handtak ef að
þi'ngið sat að störfum. —
Stjórnin hafði þá ekki
„starfsfrið", eins og dóms-
málaxáð'herra orðaði það.
Báðar eru þessar afsakanir
haldlausar með öllu og hin
síöari þar að auki þess eðlis,
að vafasamt er að þvíliks
hugsunarháttar, sem þar
kemur fram, hafi áður gætt
á Alþingi íslendinga. Sýnt
hefur verið fram á með rök
um, sem stjórnarliðið hef-
ur ekki reynt að hnekkja,
að efasamt er með öllu, að
nokkur sparnaður verði af
þingfrestuninni', gæti jafn-
vel orðið hið gagnstæða, og
ef von á aö vera um nokk-
urn sparnaö, hlýtur hann að
liggja í því, að starfsliði
þingsins sé sagt upp. Sú ráð
stöfun væri hins vegar hæp
in, svo ekki' sé meira sagt,
enda hefur til skamms tima
a.m.k., ekkert legið fyrir um
frámkvæmd hennar, að því
er forseti sameinaðs þings
upplýsti nýiega. Og hvað er
þá orðið um sparnaðinn?
ÞÁ ER það „starfsfrið-
uri'nn“, sem dómsmálaráð-
herrann vantar. Hvaðan
skyldi sú kenning vera upp-
fundin, að ríkisstjórn geti
ekki fengið „starfsfrið" ef
þing er að störfum? Hvers
konar friður er það, sem
stjórnin óskar eftir? Er það
ekki skylda hverrar þing-
ræðisstjórnar, að starfa að
lausn vandamálanna í sam
ráði við þingið en ekki á
bak við það? Til hvers heid-
ur ríki'sstjórnin að þjóðin sé
að hafa fyrir því að kjósa
alþingismenn? Segjum sem
svo, að stjórnin telji sig ekk
ért hafa við þingmenn and-
stöðuflokka sinna að tala.
En hvað um hennar eigin
fylgismenn á þingi? Varðar
hana heldur ekkert um
þeirra skoðanir? Telur hún
bara sjálfsagt að þeir sam-
þykki orða- og a thugunar-
laust allt, sem hún leggur
fyrir þá, þegar henni kann
að þóknast að kalla saman
þing á ný? Það er svo sem
sjónarmið út af fyrir sig, en
hi'ns vegar sjónarmið, sem
hefur verið íslendingum
framandi til þessa.
Enginn neitar því, að mikl
ir fjárhagslegir erfiðleikar
steðji að þjóðinni. Einmitt
þess vegna er meiri þörf á
samstöðu ríkisstjórnar, þings
og þjóðar en oft áður. Það
virðist stjórni'n því miður
ekki skilja. Því leggur hún á
það heimskulegt ofurkapp.
að reka þingið heim þó að
yfirdrifin störf liggi fyrir
því til úrlausnar, neitar að
gefa þvi nokkrar upplýs-
ingar um ástand hinna
mikilverðustu mála og beit
ir þi'ngmenn ofbeldi og yfir
troðslum, sem óþekkt er í
þingsögunni. Ekkert var auð
veldara en að ná samkomu-
lagi við stjórnarandstöðuna
um eðlilega þingfrestun. En
það var ekki reynt, heldur
beitt þeim aðförum, sem
kunnar eru. Og það verður
ekki henni að þakka, ef
hroki' hennar og ofbeldis-
hneigð leiðir ekki til þess,
sem hún hefur stofnað til.
Ekki skal því trúað að
óreyndu, að allir Alþýðufl,-
menn séu ánægðir með þessi
vinnubrögð. Þau eru hins
vegar í góðu samræmi við þá
lærdóma, sem ýmsir núver-
andi forystumenn íhaldsins
námu á pólitískum uppeidis
heimilum 3. ríkisins.
,Ljóð hans vitna um
Eins og flestum mun orðið
kunnugt hlaut ítalska skáldið
Salvatore Quasimodo bók-
menntaverðlaun Nóbels í ár.
Quasimodo mun lítt kunnur
þorra íslenzkra lesenda. Það
er raunar ekkert einsdæmi
um hann, því forráðamenn
menningarmála hér á landi
virðast telja okkur flesta hluti
nauðsynlegri en þá, að kynn-
ast erlendum bókmennta-
mönnum og þeim straumum
og stefnum. sem þeir valda.
Eftir Quasimodo hafa birzt í ís-
lenzkri þýðingu nokkur ljóð í tíma-
ritinu Birtingi og í bókinni Erlend
nútímaljóð, sem kom út hjá Heims
kringlu á síðast liðnu ári. Öll í
þýðingu Jóhannes Hjálmarssonar.
Af því tilefni hef ég snúið mér tii
Jóhanns og spjallað við hann eina
kvöldstund um Nóbelsskáldið og
fleira í sambandi við það.
— Hvernig lízt þér á Nóbels-
verðlaunaveitingu ársins?
— Hún er mikið gleðiefni öll-
um unnendum nútímaljóðlistar og
kcm dálítið á óvart. Menn höfðu
ekki búizt við slíkri viðsýni af
sæn-ku akademíunni, henni hefur
verið einkar lagið að ganga fram
i hjá mestu skáldum samtímans.
! Quasianodo var reyndar kunnur á
Norðurlöndum af þýðingum And-
ers Österling, ritai'a sænsku aka-
demíunnar, sem birtust 1952, og
i 1957 bir-tust þýðingar á ljóðum
e-ftir Quasimodo í bók, gerðar af
Arne Lundgren. Þær- þýðingar
þykja mjög góðar og vakti bókin
mikla athygli um Norðurlönd. Ég
var staddur í Stokkhólmi um vor-
ið þegar bókin kom út og hreifsl
með af skáldinu. Hóf ég þá þegar
þýðingar á ljóðum eftir hann.
! — Þig hefur ekki grunað þá að
liann rnyndi fá Nóbelsverðlaun?
j — Mér fannst hann sannarlega
‘ eiga þau skilið, en eins og fyrr
er sagt, bjóst ég ekki við bví. Þrátt
fyrir baráttu ýmissa góðra manna
fyrir því að Pablo Neruda, skáldið
. frá Ch'Ie, fái verðlaunin, hefur þó
verið gengið fram hjá honum til
þessa. Fáum blandast hugur um,
að hann er eilt fremsta skáld nú-
timans. Quásimodo er reyndar
mjög róttækur, en það kemur ekki
e'ns rnikið fram í Ijóðum hans og
hjá Neruda. Neruda er opinskár,
hann ræðir hiklaust pólitisk hila-
mál samtímans, tekur ákveðna aí-
stöðu, ljóð hans eru sambland af
áróðri og háfleygum skáldskap.
Quasimodo er reyndar alltaf að
gefa yfirlýsingar í blöðum. Hann
fer ekki dult með álit sitt á Rúss-
um, en Ijóð hans eru ekki pólitískt
. innlegg, nema að því leyti, sem
þau eru baráttuljóð fyrir grund-
vallaratriðum þess að líf þrífist á
jörðinni: mannúð og friði. Ljóð
hans eru harmljóð, þau vitna um
j hörmungar þjóðanna, sem leiddar
i voru út i stríð og uppskáru rúst'r
i hugar og veruleika. Hann talar
j um hið sundurkramda hjarta lands
* síns. Reiði hans er vandlætingar-
full, en verður aldrei yfirsterkari
sorginni vegna þess sem gerzt
hefur.
— Hvað um önnur skáld?
— Því ber efcki að neila, að
mörg önnur ljóðskáld hefðu komið
til greiiia (aðrar bókmenntagrein-
ar rnun ég ekki ræða)„ ég nefndi
Neruda áðan, Spænska skáldið
Rafael Alberti er líklegur, en landi
hans Juan Ramón Jiménez fékk
þau nýlega, þanníg að ekki má
búast við að spænsku ljóðskáldi
verði veitt þau á næstunni. í Frafck
landi eru tveir merkir höfundar,
sem sérstaklega ættu verðlaunin
sk-lið. Tristan Tzara, upphafsmað
ur dadaismans og André Breton,
íeiðtogi súrrealista. Saint John
Perse hefur verið nefndur í Sví-
þjóð. Hann er boðberi nýrrar og
sérstæðrar Ijóðlistar og má
kannske segja, að hann sé arftaki
R'mbauds í voldugum prósaljóð-
um sínum. Hann fer viða um,
mælskur, fullur af skáldlegum sýn-
um, sem freyða e'ns og vín af bik-
ar hans. Þetta er mjög merkt skáld
og sennil'agt að hann fái Nóbels-
verðlaun síðar meir. Sænska sfcáld
ið Erik Lindegren -hefur L-' ~
Salvatore Quasimodo:
II A R M L J Ó Ð
Þú boðberi næturinnar
með kulda í hjarta
þú sem stefnir til stindur-
skotinna húsa
•að lýsa grafir hinna óþekktu
það sem skilin var eftir
rjúkandi rúst.
Hér dó von okkar
Og síðan muntu halda ós:grandi
í norður
þar sem allt flýr á vit dauðans.
Jóhann Hjálmarsson ís!..
Nóbelskáldið í ból<£--r/ii sinu.
þessa höfundar af mikilli snillc'
Bandaríska skáldið Ezra Pound eri
menn sífellt að nefna, en fasistísk
ar skoðanir hans spilla fyrir hon
um sem skáldi. Menn eru of hrædc
ir við almenningsálitið til að hossa
honum. Tyrkinn Nazim Hikmet
fær þau sennilega ekki af sömu
ástæðu og N-eruda. í ríkjum Suður
Ameríku blómstrar nú óvenjulega
mikil ljóðmenning, en of langt
yrði upp að telja alla þá ágætu
menn, sem þar koma til greina.
Afrískir höfundar hafa mjög kom-
izt í tízku á síðari áruim. Við @et-
um nefnt Léopold Sédar Senghor
frá Senegal, hann skrifar á
frönsku. Halldóra B. Björnsson
hefur íslenzkað ljóð eftir þetta
skáld. Mér þælti ekkj ótrúlegt -að
sænska akademían sé að undirbúa
verðlaunaveitingu til einhvers nor
ræns skálds og kemur Gunnar
Ekelöf þar helzt til greina. Hróð-
ur hans fer stöðugt vaxandi. (Þess
má geta, að J. Hj. hefur þýtt eftir
hann nokkur ljóð. J.f.P.).
— En íslenzk skáld?
— Jóhannes úr Kötlum ætti þau
ennilega helzt skilið, Stainn er
iauður. En líklega vantar þessi
skáld þó bæði herzlumuninn. Af
ungum mönnum virðist mér marg
ir konia til greina sem Nóbelsverð
launakandidatar í framtíðinni.
Veitingin til Halldórs Laxness virð
ist aðallega haf verið gerð til þess
að heiðra fornbókmenntir olckar,
eins og kc'in fram í ræðu hans á
Nóbelshátíðinni. Sikiley er merki-
leg ey. Þar skrifaði Laxness at-'
hyglisverðustu bók sína Vefarann.
mi'kla frá Kasmír, kennslubók
handa ráðvilltum un.gUng'um á um
brotasömuni tímum. Þar hafa
glæpamenn löngum verið viðloð-
andi og þaðan koma líka tvö Nó-
belsskáld ítala; Quasimodo og
Pirandello. Af þessu má sjá, að
eylönd geta verið merkileg, þrátt
fyrir eyjamennsku, sem við íslend
ingar ættum að ki’'" st vel við.
Jc_. i’iá Pálmholti.
Nýkomið er á bókair.'arkaðinn
bréfasafn prófastsins í Görðum,
sem Finnur Sigmundsson lands-
bókavörður hefur búið til prent-
unar, en útgefandi er Bókfellsút-
gáfan.
Prófasturinn í Görðum var Árni
Helgason, sem var biskup að nafn-
bót og einn af kunnustu mönnum
sinnar samtiðar, stórbrotinn per-
sónuleiki, gáfaður. orðheppinn
með afbri’gðum og fastheldinn á
fornar venjur.
Bók þessi ber þess vitni, að ekki
hefur hann verið bréflatur, og
kennir í þessum fjöLmörgu bréfum
margra skemmtilegra grasa, en
þau eru skrifuð til æskuvinar hans
og skólabróður Bjarna amtmanns
Þorsteinssonar. Bréfin taka yfir
meira en 40 ára skeið og ber þar
margt á góma af því, sem efst
(Framhald s b. »i0u.
Árni Helgason stiftprófastur