Tíminn - 17.12.1959, Síða 3

I’ÍMINN, ílmmtudagtoii 17. desember 1959.
" • ~V.' "
Morðingi Trotskys kvíðir þeim
B^^gimBBiiagiBiiaaiaBiiag]!aíaiamiaii!a!SPw^rowigwr>tfHiKiigiaii>?M«igii5Kiiawaaisi!S!Ri«^!gíB!aiig;MiBi:gigBi»-a,w<g»mgiigi
degi, er refsivist hans lýkur
TBlHBlBlBlggigllglglEgiaPBBigg^igiiaisiisigísiai^'giaaaaigMsiaag’waiaaisi.gaaigiaa’g’g'ígiaaga.H.
Lifir eins og blóm í eggi í fangelsinu
í Juarez fangelsinu í
Mexico situr morSingi, sem
kvíðir þeim degi mest er
hann verður látinn laus.
Það verður gert eftir eitt ár
og Jackson, öðru nafni Jaq-
ues Mornard Vandendresch,
öðru nafni Jaime Ramon
Mercader del Rio Hernand-
ez veit að líf hans hangir á
bláþræði, þann dag sem
hann losnar úr fangelsi.
Hann er maðurinn sem
hinn 24. ágúst 1940 hjó exi
í höfuð hins landflótta rúss-
neska byltingarleiðtoga, Le-
on Trotsky og drap hann.
„Jackson“’ lifri í vellyistinguim
praktuglega í fangelsinu. Hann
hei'ur sérsíma og nýtur ýmis'sa
forréttinda. Hann hefur útbúið
blómabeð í fangelsisgarðinum
sem hann annast af mestu
kostgæfni og endrum og eins
fær hann Ieyfi til að bregða sér
út fyrir veggi fangelsisins.
En það er eitt, sem hann vill
forðast í lengstu lög. Hann vill
ekki fara úr fangelsinu.
Dómur
„Eev Davidovich Trotsky og
sonur hans, Lev Ilvocich Sedov,
sem nú dveljast erlendis eru
samkvæmt framburði vitna og
framlögðum sönnunargögnum
dæmdir íyrir að hafa skipu
lagt og staðið fyrir hryðju
verkum, sem beint var gegn
þess.u ríki og leiðtogum
þess ...“
Þessi setning stendur í dóm-
inum, sem upp var kveðinn yfir
Trotsky-feðgum in absentia í
Moskva. Fanginn í Juarez-fang-
elsinu er maðurinn, sem ferð-
aðist yfir hálfan hnöttinn til að
fullnægja dóminum.
Æftiskast
Hver gav fyrirskipunina? Það
er leyndarmál enn þann dag i
dag, af því að „Jackson“ hefur
aldrei skýrt frá því.
„Ég drap hann í æðiskasti,“
er það eina, sem hann hefur
látið eftir sér hafa um ástæð-
una fyrir ódæðisverki sínu.
En eitt er víst og það er það,
að morðið var þaulhugsað fyrir
fram. Sylvia Ageloff. meðlimur
í félagsskap Trotskysinna í New
York kyr.nti „Jackson“ fyrir
Leon Trotsky.
Hún kynntist „Jackson í
París árið 1938 og þar kynnti
hann sig sem tryggan Trotsky-
sinna og Sylvia Ageloff var not-
uð sem verkfæri án sinnar vit-
undar til að koma morðingjan-
um á fund hins landflótta bylt-
ingarleiðtcga.
Árás
Þegar Jackson kom inn til
Trotskys þeirra erinda að
myrða har.n var hann vel vopn-
aður. Hann var með skamm-
byssu í rassvas'anum, rýting í
frakkaermi og exi í hendi.
í maí árið 1940 hafði verið
reynt að myrða Trotsky. Vopn-

del Rio Hernandez
aðir menn gerðu árás á húsið,
■sem Trotsky bjó í, en það líkt-
ist einna mest víggirtum kast-
ala. Einum árásarmanna heppn-
aðizt að senda vélbyssukúluregn
inn í svefnherbergi Trotsky-
hjónanna, en þau sluppu ó-
sködduð. Hinn 24. ágúst rikti
friður og ró á heimili þeirra
hjóna.
Handrit
Trotsky hafði nýlokið við að
snæða morgunverð með „Jack-
son“ og Norðmanninum Josef
Hansen. Hann var setztur við
skrifborð sitt og farinn að vinna
að handnti sínu að ævisögu
Stal'.ns, scm hann var- að reka
smiðshöggið á. Og þar sat hann
er ,,Jackson“ keyrði exi sína í
höfuð har.s. Lífverðir Trotskýs
heyrðu hann kalla á hjálp cg
komu þjótandi, en þeir komu
of seint.
Trotskv neytti síðustu krafta
sinna til að segja við hina æfa-
reiðu lífverði sína sem höfðu
gripið „Jackson": „Drepið hann
ekki. Þið verðið að fá hann til
að tala ...“
„Jackson“ tautaði: „Þeir
neyddu nug til þess. Þeir halda
móður minni í fangelsi."
Skjalalaus
„Jackson“ hafði engin heim-
ildarskjöl á sér. Hann viður-
kenndi við yfirheyrslu að hafa
eyðilagt þau af ásettu ráði.
Landamæraverðir gátu upp-
lýst, að hann hafði verið í
Mexico áður og að hann hafði
verið með vegabréf nr. 31.377,
sem var gefið út á kanadíska
ríkisborgarann Tony Babisch,
sem var fæddur í Júgóslavíu.
Babich hafði síðast sýnt vega-
bréf sitt er hann fór til Spánar
til að berjast í alþjóðaherdeild
sjálfboðaliða, en hann féll á
Spáni.
Það var algengt að vegabréf
fallinna sjálfboðaliða væru
send beint til leynilögreglunn-
ar í Moskvu.
Belgiskur
Trotsky á líkbörunum
Morðinginn skýrði lögregl-
unni svo frá, að hann héti réttu
nafni Jaques Mernard Vanden-
dresch og væri sonur belgisks
sendiráðsstarfsmanns í Teher-
an, en þao kom fljótt í Ijós, að
hann kunni lítið í .tungum
Belga og að enginn maður með
þessu naíni hafði nokkru sinni
unnið í utanríkisþjónustu Belga.
En þetta var líka allt og sumt
sem hægt var að grafa upp. í
átján ár reýndu mexikanskir
embættismenn árangyrslaust að
afhjúpa morðingjann. Sálfræð-
ingar, lögfræðingar og vísinda-
menn re^ndu að grafast fyrir
um leyndarmál hins þögla fanga
í klefa nr. 27, en beir höfðu
ekki erinai sem erfiði.
Fölsk nÖín
Hið rétta nafn hans var ekki
einu sinni vitað er hann var
dæmdur, en áuðvitað vissu
■menn að bæði Jaekson og Vand-
endresch voru fölsk nöfn, en
dómurinn var stílaður á hið síð-
arnefnda. Reynt var að fá hann
til að tala með ýmsum ráðum.
Við yfirheyrsluna varð hann
hvað eftir annað að horfa á lík
fórnardýrs síns, því að menn
vonuðu að hann myndi falla
saman.
Dr. Paul Quiriz, löglærður
sál- og sakamálafræðingur tal-
aði á fundi sakfræðinga sem
haldinn var í París fyrir nokkr-
um árum. Hann fór að tala um
morð Trotskys við starfsbróður
sinn Antonio Valcarcel, sem er
yfirmaður rannsóknarstofu lög-
reglunnar í Madrid.
Er* tdreki
Qu:riz kom við í Madrid á
heimleið. Eftir að hafa blaðað í
skjölum lögreglunnar nokkra
hríð fundu þeir félagar það,
sem þeir voru að leita að.
Myndir og fingraför Spán-
verja, sen. hét Jaime Ramon
Mercadier del Rio Hernandez
sýndu að þar var kominn hinn
frægi morðingi sem kallaði sig
Vandendresch.
Þar með var ein af gátunum
í sambandi við morð Trotskys
leyst. En hver var móðirin, sem
Hernandez hafði talað um?
Nú er það vitað, að hún
hét :;Cardid Mercader del Rio
Hernandez og var einn ötulasti
erindreki. Russa á dögum
spönsku borgarstyrjaldarlnnar.
Hún var fyrsti úflendingurinn
;S;em, Stalin sæmdi Leninorð-
unni en það gerðitsl árið 1941.
fjln„sjðan hefi^ vquð, thljot,t jim (
nafn hienhar, en éf’ hiin ej;, enn._.
lifandi er hún orðin háoídruð
kona.
Kvæntur
En hvers vegna er Hernandez
hræddur við að sleppa úr fang-
elsi? Tíminn og þróun mála
ætti að hafa slökkt hefndar-
þorsta Trotskysinna. En þrátt
fyrir það hafa menn það á til-
finningunni að dauðinn verði á
hælum hans um leið og hann
yfirgefur fangelsið.
Hann nýtur óvenjulegs frjáls-
ræðis í fagelsinu. Hann getur
stundað þau störf sem hann
hefur áhuga á og hann hefur
góð laun þar að auki. Hann
framleiðir og gerir við útvarps-
tæki og mnvinnur um 3—4000
dollara á mánuði. Hann hefur
einnig kvænzt í fangelsinu. Það
gerðist fyrir tíu árum síðan og
brúðurin var fögur senorita af
indíánaættum. Að vísu búa þau
ekki saman, en hann fær leyfi
til að heimsækja konu sína við
og við.
Vitað er að hún mun bíða
hans, er fangelsisdyrnar opn-
ast, en það er eins víst að fleiri
bíði. ,Jackson‘ getur farið hvert
sem honum sýnist þegar hann
losnar, en hætt er vði að ýmsir
verði tregir til að veita .honum
dvalarleyfi. í Mexico getur
hann tæplega sezt að. Frakkar
munu ekki taka á móti honum
og honum mun ekki verða vært
í föðurlandi sínu, Spáni.
Og Sovétríkin eru það land
sem morðingi Trotskys vildi
sízt af öllu dvelja í.
ttrtwjftwwfetwsrtwwiiiiiiii
SkíSi
Skíðaskór
Skautar
Svefnpokar
Bakpokar
■ Ferðaprímusar
Matartöskur
Vindsængur
Sjónaukar
Handknettir
Knattspyrnuskór
Aflraunagormar
Atlaskerfið
Sundbolir
Sundskýlur
Borðtennis
Mekkanó
Körfuboltaspil
Ludo
Manntöfl
Matador
Bingo
Kjördæmaspilið
Landhelgisspilið
Hringjaköst
HELLAS
Skólavörðustíg 17
!• Sírrít 15196
Ein vin-
sælasta
skáldsaga
Karenar
Blixen
í bókinni eru alls ellefu
sögur.
Ein sagan gerist á víð-
frægum baðstað og
önnur, sagan af perl-
unni er lýsing á hveiti-
brauðsdögum, „en fin
studie í vordende Kvin-
delighed", eins og fræg-
ur danskur gagnrýnandi
kemst að orði.
Fraégasta sagan er
„Sorgarakur". „Sorg-
arakur er eftirminni-
legasta listaverk í
óbundnu rr.áli, sem
samið hefur verið í
Danmörku", segir einn
helzti bókmenntafræð-
ingur Dana.
Bókin er tæpar 320
bls. Verð í fallegu
bandi kr. 168.00.
Fyrir jólin í fyrra kom
bókin
Síðustu sögur
eftir Karen Blixen. —•
Verð kr. 160,30.
ÍSAFOLD
waiwfciwnurtwiuiiiiiiinnw