Tíminn - 31.01.1960, Qupperneq 7

T í siinnudaginn 31. Janúar 1960.
SKRIFAÐ OG SKRAFAÐ

Stefna kjaraskerðingar og samdráttar í framkvæmdum - Stórfelfd gengislækkun og nýjar
álögur til viðbótar - Miktu meiri álögur en hægt er að réttlæta - Loforð um stöðvun verð-
bólgunnar efnt með óðaverðbólgu - Illa farið með Jónas Haralz - Nýjar blekkingar - Há-
launamenn fá kjaraskerðinguna bætta - I þágu auðkónga og braskara -
Þótt ríkisstjórnin hafi enn ekki
lagt tiliögur sínar um efnahags-
málin fyrir Alþingi í frumvarps
formi, sést það nokkurn veginn á
íhinu nýja fjárlagafrumvarpi, sem
lagt var fram á fimmtudaginn,
Ihverjar tillögur hennar verða, þar
sem frumvarpið markast mjög af
þeim.
Það fyr.sta, sem menn veita .at-
hygli í sambandi við nýja frurn
varpið, er það, að þar er gert ráð
fyrir urn 400 millj. kr. hærri álög-
um e.n í fjárlagafrumvarpi því,
sem lagt var fram í haust. Út-
gjöldin eru einnig áætluð 400
millj. kr. hærri. Af þessu má
strax nokkuð marka í hvaða átt
st.iórnarstefnan beinist.
Að öðru leyti má svo ráða það
af fj árl agafrumvarpinu og ýmsu,
er hefur komið fram í sambandi
við ,það,. að stjórnarstefnan muni
birtast í eftirtöldum ráðstöfunum:
1) Gengi ísienzkrar krónu er
fellt svo stórlega, að erlendur
gjaldeyrir hækkar um 132—135%.
Til samanburðar má geta þess, að
yfirfærslu- og mnflutningsgjöld,
sem renna nú í útfiutningssjóð,
hækka erlendan gjaldeyri um
69% til jafnaðar (samkv. upplýs-
ingum viðskiptamálaráðherra i
haust). Hér er því um mikla geng
isfellingu að ræða, er mun hækka
verð alira innfluttra vara stórlega
og þó verð nauðsynjavara mest,
þar sem á þeim hefur verið lægst
yíirfærslugjald.
2) Auk gengislækkunarinnar
ei'ii álögur þær, sem almenningur
greiðir ríkinu, hækkaðar um 350—
400 millj. kr. eftir að búið er að
draga frá hina ráðgerðu tekju-
skattslækkun. Hæstu nýju álögurn
ar eru: Söluskattur hækkar um
230 millj. kr., verðtollur hækkar
um 100 millj. 'kr., og auk þess
hækkar benzinskatturinn stórlega
og ýmsar álögur aðrar.
3) Útgjöld ríkisins eru áætluð
um 400 millj. kr. hærri á þessu
ári en í fjárlögum síðasta árs, en
flsst framlög til opinberra fram-
kvæmda standa í stað. Þetta þýðir
'raunyerulega, að opinberar fram-
.kvæmdir dragast stórlega saman á
sama tima og rikisútgjöldin vaxa
_um hundruð millj. króna.
4) Kaupgjaldi er ætlað að
standa í stað, en það þýðir, að
'dýrtíðaruppbætur verða felldar
miður, en þær hefðu orðið mjög
miklar vegna hinna gífurlegu verð
hækkana.
5) Ráðgerð ej- taka stórfellds
erlends láns, en því má ekki verja
tii fraimkvæmda, heldur á það allt
að fara til venjuJegra vörukaupa,
svo að hægt verði að gefa frjálsan
innflutnmg á jafnt óþörfum vörurn
og nauðsynjum.
6) Loks er svo ráðgert að hækka
stórlega alla útlánsvexti, -en það
bæði hækkar voruverðið og dreg
ur úr framkvæmdum.
Óðinn hinni nýi kom í vikunni sem leið og var vel fagnað, enda rnikil þörf á að auka og bæta strandgaezlu-
flotann. Það var ríkisstjórn Hermanns Jónassonar, vinstri stjórnin, sem aflaði fjár til smiðis skipsins og samdi
um smíði þess. Ríkisstjórn Ólafs Thórs næsta á undan gerði ekkert i málinu allt frá 1953 til 1956 nema að bera
fram á Alþingi sýndartillögu i þann mund sem hún var að fara frá. Vinstri sjórnin varð hins vegar að hrinda
málinu fram, og án framtaks hennar væri skipið ekki komið enn.
Eru þessar
ráðstafanir
nauðsyniegar?
Það liggur í augum uppi, að
ráðstafanir þessar munu hafa í
för með sér stórkostlegan sam-
drátt framkvæmda og stórfeilda
kjaraskerð'ngu. Hins vegar er aug
Ijóst. að margir •hraDkarar og slór
gróðamenn munu slórhagnast á
þessu.
Það fyrsta, ,sem menn hljóta að
jspyrja um, þegar -ráðizt er í ráð-
stafanir eins og þessar: Er þetta
nauðsynlegt og óhjákvæmilegt?
Er ekki um annað að velja en
þetta eða einhverjar hliðstæðar
neyðarráðstafanir. ef hér á ekki
að verða algert hrun?
Sem 'betur fer má svara þessum
spurningum hi-klaust neitandi.
Þegar vinstri stjórnin fór frá
völdum í desember 1958, lá fyrir
sú úttekt hagfræðinga, þar á meðal
hagfræðinga Sjálfstæðisflokksiiis,
að ekki þyrfti nema 6%1 launa-
skerðingu — eða sem svaraði
kauphækkuninni, sem varð sumar
ið 1958 að frumkvæði Sjálfstæðis-
flokksins cg fylgifiska hans, — til
að tryggja áfram hallalausan
rekstur ríkisins og atvinnuveg-
anna, án nýrra álaga. Þessi launa-
skerðing var framkvæmd á síðast
liðnum vetri. Sú ráðstöfun ætti að
nægja til þess að tryggja halla-
lausan rekstur, ef ríkisstjórn Em-
iis Jónssonar hefði ekki aukið upp-
hæturnar frá þvf, sem áætlað
hafði verið. Af því hlaut að leiða
halla, er síðar kæmi frarn, eins
og Framsóknarmenn bentu á fyrir
kosningarnar. Fyrir tvéimur inán-
uðum síðan birti hinn nýorðni for
sætisráðherra, Ólafur Thors, út-
reikn'.nga um, að þessi halli myndi
verða um 250 millj. kr. og var
þar bersýnilegá mjög rí'flega reikn
að. Gengislækkunin. sem nú er
ákveðin, og nýju álö-gurnar, sem
eru lagðar á t:l viðbótar, nema
margfaldri þeirri upphæð. Hér er
því gengið mörgum sinnum lengra
i álögunum en nokkur þörf er
fyrir.
Sem betur fer er þessara gífur-
Iegu álaga ekki þörf, ef rétt er á
hald'ð. En hvers vegna vill stjórn-
in þá knýja þær fram? Megin-
ásíæðan er sú, að þau öfl, sem
meshi ráða í Sjálfstæðisflokknum,
auðmennimir og braskararnir,
vilja fá hér fram samdráttar- og
kjaraskerðingarstefnu- því að það
skapar þeim á margan hátt betri
aðstöðu.
Nýít dýrtíðarflóð
Tillögur ríkisstjórnarinnar
segja vissulega skýrt til um það,
hvaða flokkar hafa sagt þjóðinni
réttast til fvrir þingkosningarnar I
á síðastliðnu hausti.
Stjórnarflokkarnir héldu þvíj
þá fram, að þeir væru raunveru-j
J©ga búnir að stöðva vei'ðöólguna
og það yrði aðaltakmark þeirra,
eí þeir færu áfram með völd, að
viðhalda stöðvun verðbólgunnar
og forðast allar hækkanir. Alveg
sérstaklega var Alþýðuflokkurinn
óspar á fyrirheit um þetta.
Framsóknarmenn vöruðu menn
við að trúa þessu. Þeir bentu á,
að takmark stjórnarflokkanna með
kjördæma'byltingunni væri aðj
taka upp nýja samdráttarstefnu í;
efnahagsmálum og draga úr upp-
byggingu og framkvæmdum.
Of fáir menn hlýddu þessum
varnaðarorðum Framsóknarflokks
ins, en lögðu hins vegar trúnað
á stöðvunartal stjórnarflokkanna.
Nú fá þeir, sem létu glepjast,
uppskeruna- Fyrsta verk stjórnar-
flokkanna eftir 'kosningarnah verð
ur að steypa yfir þjóðina meira
dýrtíðarflóði en nokkru sinni fyrr
eí undan er skilið dýrtíð-
arflóðið, sem átti sér stað undir
flokksstjórn Ólafs Thors sumarið
1942, Þö er ekki útséð, aiema Ólafi
tr.ikkt nú að hnekkja þessu gamla
meti sínu-
Afleiðing þeirra ráðstafana,
sem nú er verið að gera, verður
sú, að allar vörur stórhækka í
verði og sumar nauðsynjavörur al-
veg gífurlsga. Þá er boðað i fjár-
lagafrumvarpinu nýja, að öll opin
ber þjónusta eigi að hækka, eins
cg fargjcld á ríkisskipum, dag-
penin.gar á ríkisspítölunum, síma-
gjöld, póstgjöld o. s. frv.
Illa farið með ráðu-
neyfisstjórann
Það mun hafa verið 1. desember
síðastl., að ráðuneytisstjórinn í
nýja ráðuneytinu, sem ríkisstjórn-
in hleýpti af stokkunum, — efna-
hagsmálaráðuneytið mun það kall-
að — hélt ræðu í útvarpið. Þar
taldi hann tvennt nauðsynlegt í
efnahagsimálunum. Annað var að
forðast allar lántökur, hitt var að
stöðva alveg verðbólguna. Það,
sem hann varaði alveg sérstaklega
við, var þetta tvennt: Erlendar
lántökur og 'óðaverðbólgu.
Ríkisstjórnin he'fur bersýnilega
lagt meira en Iítið upp úr þessum
tillögum ráðuneytisstjórans í nýja
ráðuiieytinu. Hún hagar sér a. m.
k. alveg öfugt við aðvaranir hans.
í stað þess að íorðast lántökur,
ráðgerir hún að taka stórt lán,
ekki til framkvæmda, theldur til
almennra vörukaupa. í stað 'þess
að stöðva verðbólguna, efnir hún
'til 'hinna stórfelldustu óðaverð-
bólgu, þar sem eru hinar gífurlegu
verðhæk'kanir, er munu hljótast
af gengislækikunmni, nýja sölu-
skattinum og öðrum nýjum álög-
um.
Bíekkingunum
haldið áfram
Stjórnarblöðin sýna það vel
þsssa dagana, að forustumenn
stjórnarfl'Okkanna standa í þeirri
trú, að hægt sé að hlekkja almenn-
ing endalaust.
Fyrir einu og hálifu ári síðan
sagði Mbl., að það væri hið mesta
bjargráð fyrir launafólk að he:,mta
hærra kaup. Þetta bjargráð fékkst
svo fram fyrir atheina Sjálfstæðis-
flokik'siiis og fyl'giifiska hans.
Fyrir einu ári síðan sagði Mhl.,
að það væri nauðsynlegt fyrir .al-
menning að taka aftur kauphækk
unina, sem það hafði hálíu ári
áður talið helzta bjargráðið að fá
samþykkta!
Fyrir kosningarnar í haust var-
aði Mbl. mjöig við vaxandi verð
bólgu og taldi það helzta bjargráð-
ið að reyna að stöðva hana, eins og
stjórn Emils Jónssonar hefði líka
tekizt að verulegu leyti með jstuðn-
ingi Sjálfstæðisf 1 okksins.
Um áramótin seinustu varaði
Mbl. alveg sérstaklega við erlend-
v.m lánum og taldi þjóðinni nauð-
synlegt að forðast meiri skulda-
söfnun.
I f gær ka'Uar Mbl. það svo við-
reisnarstefnu að hleypa af stokkun.
um nýju dýrtíðarflóði og óðaverð-
bólgu og ta'ka stórt vörukaupalán
erlendis!
I Alveg sérstaklega nú mun al-
menningi sebl'að að trúa, þótt það
stangist við það, sem blaðið hefur
áður sagt og það boðaði kappsam-
iegast fyrir kosningarnar.
Meðan stór hluti þjóðarinnar
lætur glepjast af slí'kum blekldnig-
um silt á hvað, er vitanlega ekJtt
von á 'góðu.
Ráðherrarnir hafa
ekki gleymí
sjálíum sér
í stjórnarblöðunum er því mjög
hampað, að Mglaunastéttirnar fái
verðhækkanirnar, sem hlj'ótast af
hinum nýju ráðstöfunum, upp-
bættar að verulegu leyti eða öllu
'leyti. í því sarmbandi vitna þeir
t:l tekjuskattslækkunarinnar og
aukinna fjölsikyldubóta.
Sannleikurlnn er *á, að lág-
launa'fólk mun njóta mjög lítilla
'hlunninda af tekjuskattslækkun-
inni. Meiri hluti láglaunafólka
mun Jika einskis njóta af auknu'm'
fjölskyldubótum. Kjör þessa fólks
verða því stórlega skert.
Hins vegar munu hálaunamenni
njóta mikils hagnaðar af tekju-
skattslækkunlnni og þeir mumi fá
fjölskyldubætur til' jafns vlð aöra.
Það má t- d. hklau-t fuiiyrða,
að ráð'lierrarnir muni 'iiagm.t an
tugi þúsúnda af þessum ráðstöfun-
um og fá verðhækkanirnar þannig
uppbættar. Hjá þeim og mörguim
öðrum hálaunamönnum verður
því engin kjaraskerðine. þótt kjör
almennings verði yfirleitt stórlega
skert.
í þágu auðkónga
og braskara
Hér er þá komið að kjarna
þeirra ráðstafana, sem ríkisstjórn
in hyggst að gera. Takmark þeirra
er að tryggja hag hálauna-
manna og stór'gróða:manna þjóöfé'-
lagsins. Til þess að gera þetta, er
samdráttar- og kjaraskerðingar
stefnan talin nauðsynleg. Fram-
kvæmd'r þess opinbera og hinna
minniháttar einstaklinga munu þá
minnka cg aðstaða þeirra versna
á allan hátt. H'.nir fjársterku ein-
staklingar eða þeir, sem eru í sér-
stakri náð hjá bönikunum, munu
hins vegar geta bætt aðstöðu sina.
Liklegasta afleiðingin er sú, að
fjármagn og yfirráð dragist i vax-
andi mæli á færri hendur en áður.
Hætt er við, að þessar ráðstaf-
anir geti' leitt t:l þess, að margt
efnaiítið fóik, sem hefur ráðizt í
framkvæmdir, t. d. hús’byg>gimgair.
verði að gefast upp við þær, og'
braskarar og stórgróðamenn geti
notað sér neyð þess.
Vi'Ssar atvinnugreinar oiimu
hagnast óeðlitega á gengisfallinu
vegna þess, hve stórfellt það er,
cg getur þar skapazt mikill gróði.
sem ekki á rétt á sér.
Samdráttar- og kjaraskerðingar
stefna, sem gengur langt úr 'hófi
fram, er í þágu hinna ríku og fáu
á kostnað aJls fjöldans. Sjálfstæðis
f'lobkurinn hefur sýnt þa® með
því að taka nú þessa stefnu upp
á arma sina, að hann er •flofckur
auðmanna og braskara fyrst og
(Framhald á 11. síðu).