Tíminn - 07.02.1960, Qupperneq 6

6
T f M I N N, sunnudaginn 7. febrúar 1960.
Glæsilegur geslur
Á þessum ægilegu umbrota-
tímum, þegar maðurinn hefur
aldrei stundlegan frið fyrir
uppfinningunum úr sjálfum
sér, þá væri áreiðanlega tauga
róandi að renna huganum
endur og eins til hinna ynd-
islegu lifvera, sem við nefn-
um fiðrildi. Hér er ekki ein-
ungis um að ræða heillandi
litfegurð þeirra, heldur einn-
ig dásamlegan léttleika þeirra
og hin gagnkvæmu viðskipti
þeirra við blómin. Pæða
þeirra er ódáinsveigar úr
hinum ilmandi blómum, og
fyrir þeirra tilstilli öðlast hið
minnsta frjókorn nýtt líf.
Fyrir tugmilljónum ára
flugu verur þessar um með
sama létleikanum og þær
hafa enn þann dag í dag.
Fjölbreytni þeirra er líka
orðin mikil, þvi að meira en
80 þúsund tegundir af þeim
eru dreifðar um víða veröld.
Fiðrildin hafa snemma vakið
athygli manna. Á hinum
ævafornu, egypzku freskó-
málverkum getum við séð
myndir af fiðrildum, sem
leika sér með sama léttleik-
anum og áður yfir landi
Nassers.
Hér á landi eru um 60 teg-
undir fiðrilda, ef með eru tai
in þau fiðrildi, sem koma
hingað sem gestir, en þær
tegundir eru fáar, sumar
þeirra eru litfegurri og
stærri en þær, sem alinn-
lendar eru. Gestir þessir ber-
ast með suðlægum loft-
straumum frá hlýrri löndum,
og koma þá margir saman.
Eitt af þessum stóru og
skrautlegu fiðrildum, sem við
íslendingar höfum séð koma
svifandi á vængjum vind-
anna sunnan úr heimi er hið
svokallaða Aðmírálsfiðrildi
(Pyrameis atlanta). Aðallitur
fiðrildisins er dökkur og er
áferð þess eins og flauel á að
líta; en svo eru breiðar, Ijós-
rauðar rákir yfir framvæng-
ina þvera, og báðir jaörar
afturvængjanna eru líka
rauðir, en með fáeinum svört
um doppum. Þá eru báðir
framvængjanna settir nokkr
um hvítum skellum og dopp-
um. Mörgum finnst aðmíráls-
heitið á fiðrildi þessu ekki
hæfa sem bezt, því að litir
fiðrildisins koma illa heim
við liti þá, sem einkennis-
búningar flotaforingja eru
skreyttir með. Enda var fiðr-
ildið í fyrstu kallað á ensku:
„The admirable" þ. e. fiðr-
ildið aðdáunarverða. í með-
förunum hefur orðið admir-
able ranglega breytzit í að-
mírál, og þannig hefur orðið
komizt inn í íslenzkuna.
Heimkynni aðmírálsfiðrild-
isins er í Norður-Afríku. Á
hverju vori, þegar fiðrildið
kemur alskapað úr púpunni,
en það skeður í marzmán-
uði, þá grípur það einhver
ferðaþrá og það leggur af
stað norður á bóginn, yfir
Miðjarðarhaf og inn yfir
Frakkland og er þar í apríl-
mánuði. Síðast í maí og í
júní eru hópar af firðildinu
komnir alla leið til Skand-
inavíu. Jafnvel svona norð-
arlega fæða fiðrildin egg sín,
sem ungast út á þeim stöð-
um, sem aðeins sæmir tígu-
legum gestum. Lirfurnar geta
náð þroska og púpa sig. í
ágústmánuði koma svo fiðr-
ildin út, þá bætist mikið í
hópinn af nýjum gestum,
sem koma að sunnan. Allur

Aðmírálsfiðrildi
skarinn fer svo inn í blóma-
garðana og lifir þar i alsælu
þangað til fer að hausta að.
Nú verða fiðrildin að fara
að hugsa fyrir framtíðinni.
Það er ekki nema um tvennt
að velja fyrir þau: annað-
hvort að deyja drottni sín-
um norður við Dumbshaf
eða fara sem skjótast heim.
Mörg þeirra velja síðari kost
inn. Aðmírálsfiðrildið er
raunverulega dagfiðrildi; en
það furðulega er, að það fer
bæði dagfari og náttfari á
heimleiðinni á haustin. En
svo er annað: Hvernig fer
hin unga kynslóð að rata
alla leið frá Skandinavíu og
suður til Afríku, þegar for-
eldrar þeirra, er að sunnan
komu eru ekki lengur á lífi
til að vísa veginn? Og hví
fara sum fiðrildin til heim-
kynna sinna en önnur ekki?
Og í þriðja lagi: Hvað eru
síðsumargestimir að flækj-
ast lengst norður í lönd og
eiga þar afkvæmi, sem öll
eru dauðadæmd?
En hver veit nema fiðr-
ildin hafi skilningarvit, sem
við vitum ekki deili á, og aö
það skilningarvit vísi þeim
veginn á þessum löngu ferð-
um. Við mennirnir erum svo
vanir þvi að hafa stöðvar
skilningarvita okkar í koll-
inum, að við eigum bágt með
að trúa því að skilningarvit,
sem er að nokkru gagni, sé
öðruvísi staðsett. En það er
nú samt svo, að smekkur að-
mírálsfiðrildisins er í fram-
fótunum, hefur það verið ör-
ugglega sannað. Og bragð-
næmi fiðrildisins virðist vera
í góðu lagi, því að það eru
sætindi fyrir það, þó að 8
millígrömm af sykri séu
leyst upp í 1000 lítrum af
vatni! Við mannskepnurnar
státum af okkar bragðnæmi,
þó mundum við ekki finna
sætubragð að vatninu nema
að hafa upplausnina 2400
sinnum sterkari. Lyktnæmi
fiðrildisins er líka með ein-
dæmum gott. Karldýrið get-
ur t. d. fundið lykt af kven-
dýri í 8 km. fjarlægð. Og er
lyktarskynjun þeirra í fálm-
urunum. Lesendur góðir,
hvað segið þið um svona
skynnæmi? Sjálfsagt eftir-
sóknarvert fyrir afbrýði-
sama eiginmenn, munuð þið
segja.
Fiðrildið hefur og geysi-
næma tilfinningu; er hún
tengd sérstökum hárum, sem
eru á víð og dreif um allan
líkamann. Er skynjunar-
fruma staðsett við rótina á
hverju einstöku hári. Með
líku móti er heyrnarkerfið
byggt upp. Þá er gerð augn-
anna ekki síður furðuleg, því
að hvort auga er skapað úr
6000 6-strendum frumum.
En sjón aðmírálsfiðrildisins
og annarra fiðrilda virðist
ekki vera hliðstæð okkar
sjón nema að nokkru leyti.
Þau eru t. d. afar nærsýn og
litskynjun er nokkuð önnur
en við eigum að venjast.
Rauði liturinn virðist ganga
mest í augun á þeim, sér í
lagi sá dökkrauði.
Fiðrildin eru því alls ekki
litblind eins og sumir vis-
indamenn hafa álitið. Og
meira en það, þau geta jafn-
vel greint liti, sem liggja ut-
an við sjónarsvið venjulges
manns. Það hefur sannazt
með tilraunum, að þau sjá
greinilega útfjólubláu geisl.
ana.
Ég hef nú drepið á hin
venjulegu 5 skilnnigarvit, en
aðmírálsfiðrildið hefur að
minnsta kosti eitt skilning-
arvit enn, svo vitað sé. Skyn
færi þetta er kennt við
mann þann, sem uppgötvaði
það og er kallað Jordans-
skynfæri; það liggur sín
hvoru megin við fálmarana
og er í sambandi við heila
fiðrildisins. En til hvers fiðr-
ildið notar þetta skilningar-
vit, veit enginn enn þann
dag í dag.
Ingimar Óskarsson.
Byggingafélag alþýöu
HAFNARFIRÐI
Ein þriggja herbergja íbúð í 1. byggingaflokki
(Selvogsgata) er til sölu. — Félagsmenn sendi um-
sóknir sínar til gjaldkera, Sunnuvegi 7, fyrir
20. þ. m.
Stjórnin
58 dóu, barnið slapp
NTB—La Paz, 5. febr. —
Mikið flugslys varð í Bolivíu
í dag. Misstu 58 manns lífið
og var smábarn einasta
manveran' um borð í vél-
inni, sem slapp lifandi. Vélin
steyptist í stöðuvatn um 260
km frá höfuðborginni La Paz
Ekki er enn fullvíst um orsök
slyssins, en heyrzt hefur að
einn af fjórum hreyflum vél-
arinnar hafi sprungið í tætlur
á Hurrinu.
Þökkum innilega auðsýnda samúð og vináttu við andlát og jarð-
arför sonar míns og bróður okkar
Leifs Grétars Guðjónssonar
Jóna Guðmundsdóttir
Jóhanna Guðjónsdóttir Þórður Guðjónsson
Sigurður Guðjónsson Guðni Guðjónsson
Guðrún Guðjónsdóttir Sigríður Guðjónsdóttir
Kristján Guðjónsson Eggert Guðjónsson
Ingimundur Guðjónsson Guðmundur Guðjónsson
Eiginmaður minn, faðir, tengdafaðir og afl
Helgi S. Hannesson,
blikksmiður, Sörlaskjóll 68,
sem lézt miðvikudaginn 3. febr., verður jarðsunginn þrtðjuda. 9.
febr. frá Fríkirkjunni. Athöfnin i kirkjunni hefst kl. 2 sfðdegis.
Gíslína Jónsdóttir
Jón H. Helgason Auðbjörg Helgadóttir
Hörður Sævaldsson Hörður Helgason
Maria E. Gröndal og barnabörn.
\ Útför föður okkar, tengdaföður og afa,
Guðmundar Rósmundssonar,
Karfavog 11,
verður gerð frá Fossvogskapellu kl. 1.30, þriðjudaginn 9. þ. m. At-
höfðinni verður útvarpað. Blóm eru vinsamlegast afþökkuð, en þehn
sem vildu minnast hans er bent á Dvalarheimili aldraðs fólks é
Hvammstanga.
Rósmundur Guðmundsson, Hrafnhildur Eyjólfsdóttir,'
Sigrún Guðmundsdóttir, Ágúst Hróbjartsson,
og barnabörn.
rÞáttur kirkjunnar:
„IVIeðan fólkið svaf“
Þetta eru látlaus og hvers- og þessi dásvefn, sem illar
dagsleg orð, en sú hugsun, nornir valda, birtist í vinnu-
sem 1 þeim felst kemur oft svikum, sérdrægni, sjóð-
fram hjá spekingum og spá- þurrðum, bitlingum, rangind-
mönnum. Og þeir telja það um, ásæklni, aðgerðaleysi,
alltaf mikl ahættu. Það er taumleysi æskunnar og ó-
líkt og þeir séu alltaf með skammfeilni stjómmálanna.
ræningja og óvini fyrir aug- Lítið á skemmtistaðina,
um, óvini, sem eru viðbúnlr skrifstofurnar, sjóðina, sendi
að nota tækifærið, opna hlið nefndir, félög, fyrirtæki og jafn
in, stökkva yfir múrana, læð vel sjáíft Alþingi. Það verður
ast inn í garðinn. tæki verkstæði og jafnvel
En samt er svo gott að sjálft Alþingi. Það verður
so'fa. Og hvernig í ósköpun- naumast nokkurs staðar
um ættum við alltaf að komið, sem svefninn hefur
vaka? ekki meiri eða minni tök,
Auðvitað skiljum við öll, þessi svefn kæruleysisins,
að hér er líkingamál um sem um er rætt í líkingamáli
svefn, en ekki beinlínis okk- Krists.
ar lífsnauðsynlegi nætur- Og ekki er það betra úti
svefn. Og jafnvel hann getur á vegum og strætum. Spyrj-
samt orðið um of. ið slysavarnir og tryggingar,
Svefninn, sem hér um ræð sjúkrahús og lækna um alla
ir táknar hugsunarleysi, tóm- árekstrana og slysin, sem
læti og aðgerðaleysi, þetta ráð- þessi sami svefn veldur. Það
lausa, síruglaða mók þess, sem eru háar tölur, og enn þá
,,flýtur sofandi að feigðarósi“, þyngri sorgir, áhyggjur og
án þess að hugsa né starfa. örkuml.
Og sá svefn ríkir víða. „Meðan fólkið sefur“ lædd
Kannske er hann algengasta ist óvinurinn að og vann
synd einstaklinga og heilla hljóðlega sitt ódæðisverk. Og
þjóða jafnvel mnnkyns alls. óvinurinn er ekki nein sér-
Það er svo víða, sem farið er stök persóna, þótt svo gæti
að, eins og sagt er í orðun- verið, heldur afleiðing svefns
um: „Flýtur á meðan ekki ins, hönd örlaganna eða
sekkur.‘ fingur hins eilífa réttlætis-
Þessi svefn, þetta sinnu- Hvergi kemur þó svefninn
leysi er ógæfa mannsbarns skýrar fram og afleiðingar
I á jörð. hans á alla vegu en i áfengis
Eitt ógætnisandartak, og kaupum, eiturnautnum og
unglingurinn verður að taka lyfjaáti fólksins. Þar gildir
afleiðingum af svefni sínum aðeins eitt: Spyrnið við fót-
í klóm Bakkusar í faðmi log- um eða flest sem unnið er til
inna ásta. frelsis og dáða er unnið fyrir
Og sama gildir i fjármál- gýg.
um, viðskiptum og samskipt- Stephan G. segir einhvers
um manns. Dofi hins and- staðar:
lega svefns kæruleysisins „Hann hlustar með
tekur völdin, kannske að- lokuðum augunum á
eins augnablik, en samt að óvinir læðast að sér.“
múrar heiðarleika og vel- Sú mynd einliðans hjá
sæmis eru brotnir niður og tröllunum læðist í hugann,
svo berst leikurinn lengra og þegar hugsað er um svefn
lengra út í svaðið, unz fátt fólksins, já, þjóða og mann-
er eftir af sönnu manngildi. kyns, og ef það ekki vaknar,
Lítið á umhverfið þar sem þá kemur ræninginn loks
dofi og svefn andvaraleysis allri hendinni að í gervi !
og eigingirni, ágirndar og þriðju heimsstyrjaldar á
auðnuleysis hefur náð að þessari öld svefnsins. Tökum
ieyfa og slæva. þar öll áminningu meistar- i
Um hvað er takað mest nú ans, sem hann felur i orð-
i dögum: Það er svo auðvelt. unum: ,Meðan fólkið svaf“
að varpa steini að öðrum. En enda segir hann á öðrum
við erum öll á einhvern hátt stað: Það sem ég segi yður. j
flækt í málið. Þjóðfélagið segi ég öllum: Vakið.
okkar litla er sjúkt af svefni Árelíus Níelsson. I
f