Tíminn - 28.04.1960, Blaðsíða 8

8
T í M I N N, finuntudaginn 28. apríl £860.
★
Jóhannes Helgi
hefur ritað
eftirfarandi
i
grein fyrir Tímann
um
Jón Engilberts
listmálara
★
Ég biðst undan þvi verk-
efni að reyna að lýsa list
og verkum málarans, þau
eru nefnilega fyrir augun
en ekki eyrun, og verður
ekki lýst með orðum frekar
en ljóði, stílblæ þess og
hljómi, með teikningu. Lýs
ingar á breidd og dýpt
pensilfara og annar álíka
uppbyggiliegur fróðleikur
virðist mér heyra undir
„listfræðingana" — og
Blindravinafélagið.
En ég mun reyna að gera
í stórum dráttum grein fyr
ir manninum, uppruna
hans og ævi.
I.
Hann er stór og sterkur
eins og björn, hárið hvítt
eins og bjarnarins, en aug-
un kolsvört og bráðlifandi.
Þegar ásýnd hans, hvítan
hökutoppinn og rjóða
vanga, ber við grænt tún
eða trjálaufin og blómskrúð
iö í Múiakoti, minnir hann
mjög á postula, en sú postul
lega mynd fölnar að sama
við sig þrátt fyrir frægð og
langvinna viðkynningu viö
stórmenni. í viðmóti gerir
málarinn engan greinar-
mun á forstjóra og sendi-
sveini; drukknum sjómanni
heilsar hann og kveður
með sömu virktum. Sagan
segir að hann hafi drukkið
það magn af koníaki sem
dygði til að fleyta togara
— af minni gerðinni, býst
ég við, en ekki kann ég tölu
á þeim konum sem hann
hefur glatt með anda sín-
um og þrótti um dagana.
II.
Svo sem að líkum lætur
er persónuleiki, sem sam-
einar með svo skemmtileg-
um hætti, það sem hæst
ber í evrópskri menningu
og merg þeirrar íslenzku,
kominn af íslenzkum aðli.
í aðra ættina, ég veit ekki
hvora, er hann kominn af
Bergsætt eins og Ragnar í
Smára. Sú staðreynd stend
ur óhögguð, þótt málarinn
hafi sagt sig úr ættinni
Jón Engilberts ásamt konu sinni og dætrum.
„En málarinn, hvar er hann. Hann er alls staðar, hann fyllir
út í húsið með raust sinni og anda og gengur á koparslegnum
klossum, svo að undir fekur í steinveggjunum alla leið uppá
hanabjálka."
skapi sem nær er komið;
svo lifandi eru augun. Þá
sézt áð maðurinn er stál-
sleginn til sálarinnar, enda
guðlaus eins og ljónið.
Máðurinn hefur verið
sakaður um óþjóðlega glæsi
mennsku, og er það hittin
líking. Raustin er breið og
hljómmikil, svo hljómmik-
il, að Ragnar í Smára, sem
á það til að taka stórt upp
í sig á friðlausum jeppa-
akstri sínum um byggðina,
segir að raddstyrkurinn
gæti knúið tíu túrbínur. Eg
þekki ekki það verkfæri,
túrbínuna, en hitt veit ég,
að höfðingsbraigur málar-
ans, samfara viðræðuhæfni
sem einkennist af stráks-
legum gáska og viðsjálum
hryssingi heimsmannsins,
hefur opnað honum leið að
veizlusölum fyrirmanna og
þjóðhöfðingja víðs vegar í
Evrópu, og í þeim mæli hef
ur hann hrifið þá með verk
um sínum, svo grimmilega
skemmt þeim undir borð-
um — og síðast en ekki sízt
— svo sterklega stutt suma
háættaða væskla, að af-
stöðnum næturiöneum
svallveizlum, að hann á
merkilegar orður til minja
um þessi kynni.
Ég hef ekki séð hann
bera þetta glingur, en ég
gæti trúað honum til að
stinga þvj í rassvasann og
geyma það síðan í verk-
færakistlinum. Fimmtugur
er máiarinn jafn opinskár,
hrekklaus og glaðbeittur og
fyrir rúmum 30 árum þeg
ar hann hélt af stað út í
þann stóra heim. Mann-
hyggja hans er einnig söm
jafnoft og einhver afspreng
ur hennar hefur gert hon
um gramt j geði, svo sem
skúrkurinn Ragnar, sem á
það til — svo sem títt er
um fjörmikia fola sem of-
þyngt er með himinháum
byrðum — að rása í vestur
þótt vegprestar venjulegra
raka bendi ótvírætt í aust-
ur. Þegar svo ber undir, seg
ist málarinn verða svo
vondur út í ættina, að
hann snúi sér til veggjar og
kjökri. Úrsögnin fylgir
venjulega strax á eftir.
Faðir málarans var Sigur-
jón Grímsson, harðskeytt-
ur karl og svo gagnorður,
að til var tekið. Það var
hann sem sagði þessa setn-
ingu við mektarmanninn
forðum, nýkominn frá fínu
námi erlendis og gekk með
lonjettur: Það fór nú góð-
ur smiður forgöröum í þér,
Steini minn, því að þú varst
alltaf svo lélegur til munns-
ins.
Sigurjón var kjarnakarl
enda alinn upp á því blóma
skeiði íslenzkra kjmbóta,
þegar unglingar voru svo
aðþrengdir, að þeir gerðu
hvorttveggja þegar þeir
rákust á hreiður; átu bæði
eggin og ungana. Þá tórði
það sterka, hinu glumdi
moldin. Móðir málarans,
Birgitta Jónsdóttir, var um
margt lík manni sínum,
nema hennar heimur var
allra góðra mæðra, heimil-
ið og börnin og önnur ver-
öld ekki til, en svarkur ef
hún reiddist og sást þá ekki
fyrir frekar en föðuramma
málarans, Þuríður sú, sem