Tíminn - 01.10.1960, Page 9

9
Orðið er frjálst
Enn um Hest-
eyrarkirkju
„Þú skalt ekki girnast hús
náunga þíns‘
Biskup landsins hefur talaS.
Álit hans á þeirri ráðstöfun
iað rífa Hesteyrarkirkju og
flytja til Súðavíkur við ísa-
fjarðardjúp er nú orðið opin-
bert. í grein biskups í Morgun-
blaðinu 20. sept. kemur í Ijós,
að ekkert samráð var haft við
nokkurn þeirra, er hlut áttu
að máli.
[ Engrar afsökunar er beðizt á
slíku fljótræði. Álit prófasfsins á
ísafirði, sr. Sigurðar Kristjánsson-
ar, var eitt látið nægja. Þess þótti
i ekki þörf að kynna sér málið betur.
* Þeir beita alræðisvaldi sínu —
[ prófastur og biskup — og við fyrr-
verandi og núverandi Sléttu-
hreppingar hljótum að fyllast
lotningu og þakklátssemi, þegar
við hugsum um björgunarstarfsemi
þessara mætu manna.
Tilfinningar þeirra, sem komnir
eru á gamals aldur og eiga þá ósk
heitasta að fá að hvíla í kirkju-
garði meðal ættingja og vina eru
fótum troðnar og ítrekaðar óskir
þeirra einskis virtar.
Og svo segir biskup orðrétt í
grein sinni: „Ég skil það vel, að
íæktarsömum mönnum, sem eiga
helgar minningar bundnar við
þessa kirkju á sínum fyrri stað,
sé þetta viðkvæmt mál.“ Hér er
talað um helgar minningar. Er það
þá skoðun biskups, að til þessara
helgu minnirga eigi ekki að taka
rokkurt minnsta tilli't? Er það í
samræmi við Guðs lög?
Biskup talar um þau ömurlegu
afdrif, sem kirkjunni hefðu verið
búin á Hesteyri. Hér er talað lítt
af kunnugleika, enda hefur biskup
aldrei þangað komið og heimildar-
iraður hans sennilega sami og
áður.
Á hverju sumri hefur verið litið
eftir kirkjunni og það lagfært,
sem þurfa þótti. Auk þess ber og
að geta þess, að kirkjan var mjög
vel járnvarin og efniviður í alla
staði hinn bezti og ófúinn, svo að
engin hætta var á hinum ömur-
legu afdrifum í náinni framtíð.
Það er mál flestra, að áfthaga-
tryggð hafi fremur aukizt heldur
en hitt. Fjölmennt „Átthagafélag
Sléttuhrepps" er starfandi hér í
Eeykjavík. Þar hafði komið til
tals m. a. að fara til Hesteyrar og
mála kirkjuna upp að nýju. En
við erum látin losna við þá fyrir-
höfn af einskærri góðvild, til þess
að annað byggðarlag geti á ódýran
hátt notfært sér handaverk ann-
aTra, komið sér upp kirkju á ann-
?rra kostnað og með því móti losn-
að að miklu leyti við þann kostn-
að, sem önnur byggðarlög verða
fvrir við smíði kirkjubygginga. —
Siiðvíkingar geta hrósað happi yfir
því, að eiga svo góða samverka-
menn —.
Á hverju ári er hárri upphæð
varið til kirkna á landi okkar.
Hversu há skyldi upphæðin vera
t d. til Skálholtskirkju? Það mætti
gjarnan hugleiða það, hvort nyt-
semin sé í samræmi við þá fjár-
upphæð, sem t.il hennar hefur ver-
ið varið. Biskup hefur staðið fram-
arlega í hópi þeirra manna, sem
barizt hafa fyrir endurreisn henn-
sr sem vegiegs minnismerkis á
«
hinum þjóðhelga stað, — og er
það vel.
En minnisvarði okkar Sléttu-
hreppinga, sem fengið hefur að
vera í friði í 61 ár, handaverk
fyrrirrennara og okkar sjálfra, er
rifinn til grunna, til þess að annað
byggðarlag megi góðs af njóta.
Eða er það ef til vill ætlun for-
stöðumanna verksins að láta rífa
kirkjuna á Hesteyri, líkt og í Skál-
holti, til þess að beita sér fyrir
smíði annarrar og glæsilegri stein-
kirkju, er fái staðið um aldur og
ævi.
— Það er betra að taka lamb fá-
tæka mannsins en þess ríka, og
það er betra að hafa ekki of hátt
um það.
Kirkjan á Hesteyri var byggð
árið 1899. Hún var mjög stór á
þeirra tíma mælikvarða og rúmaði
rumlega 100 manns. Norðmenn sáu
um útvegun á völdu efni til kirkju-
byggingarinnar. Árið 1928 fóru
fram gagngerar endurbætur yzt
sem innst, og kirkjan var sannar-
lega sómi sveitar sinnar. Hún var
að öllu leyti eign safnaðarins án
nokkuira opinberra styrkja.
Biskup vísar til laga til að rétt-
læta málstað sinn. En við þekkjum
þess svo mörg dæmi, að lög eru
ekki einhlít. Lagabreytingar eiga
sér stað á hverjum tíma og sum
lög eru jafnvel orðin úrelt, áður
en þau koma til framkvæmda. Það
gæti þess vegna verið, að lagabók-
stafurinn, sem biskup vísar til, sé
ekki hið eina rétta í þessu máli.
f upphafi greinar sinnar um
Hesteyrarkirkju getur biskup þess,
að nokkurs misskilnings gæti í
greinum tveggja Hesteyringa, sem
höfðu um málið skrifað. Þennan
misskilning segist hann vilja
reyna að leiðrétta. Það skyldi ekki
vera, að misskilningurinn væri
hjá öðrum aðilum? Hvaðan hefur
biskup upplýsingar sínar? Hann
tílar um sveitina, sem verið hefur
í eyði í háifan annan áratug. Er
hér rétt með farið? Lítum á stað-
reyndir. Síðasti ábúandinn á Hest-
eyri, Sölvi Betúelsson fluttist til
Bolungavíkur 1. nóvember 1952.
Samkvæmt okkar útreikningi
verða það átta ár hinn 1. nóvember
n k. Þetta skyldi biskup athuga,
áður en hann reynir að leiðrétta
misskilning annarra.
Aðeins átta árum eftir að byggð
hefur flutzt frá Hesteyrí er kirkjan
með velþóknun viðkomandi aðila
svipt af grunni til brottflutn-
mgs. Slíks munu fá eða engin
dæmi. Engin vissa er heldur fyrir
því, að byggð eigi ekki eftir að
færast aftur í Sléttuhrepp innan
t'-ðar. Ef svo yrði, myndi þá biskup
og prófastur verða forgöngumenn
um að rífa kirkjuna á nýjan leik.
Að þessu sinni í Súðavík, tU þess
að flytja hana aftur til Hesteyrar
til sinna réttu og einu eigenda?
fslendingar líta á handritin sem
sína eign, þctt þau eitt sinn hafi
verið flutt til Danmerkur. Á sama
bátt lítum v:ð sóknarbörn Hest-
eyrarkirkju á þennan helgidóm
sem okkar lögmætu eign, þrátt
ívrir flutning hennar til hins
hrörnandi Súðavíkurþorps, þar
sem íbúum hefur fækkað. eins og
viða annars staðar.
En Súðvíkingum er nokkur
vcrkunn. Þeir vita, að allt efni til
Tómatar
Sumarið 1960 hefur verið
eitt hið veðursælasta í manna
minnum víðast hvar um land
ið. Spretta með ágætum. Ó-
venju mikið af káli hefur kom
ið á markaðinn og fer neyzla
þess mjög vaxandi, enda er
það fyrirtaks matur bæði
hrátt og soðið. Er t.d. saxað
eða rifið hvítkál, blandað
rúsínum og sítrónusafa mesta
ljúfmeti. — Gulrætur eru mat
argóðar og auðugar af A fjör-
efni. Per ræktun þeirra vax
andi og er sérlega mikið rækt
að í Grafarbakkahverfinu í
Hrunamannahreppi, á Eyrar
bakka og í Gaulverjabæjar-
hverfi. — Vart hefur orðið
gulrótarmaðks a.m.k. í Reykja
vík. Verður þvi þörf varnar-
aðgerða að vori. En varnar-
ráðin eru að miklu leyti hin
sömu og gegn kálmaðki. Gul-
rótin tilheyrir sveipjurtaætt
inni og á þá ætt leggst gul-
rótarmaðkurinn, t.d. á stein-
selju og fleira. Gætið vel að
í haust hvort vart verður
maðka í gulrótum. — — —
Gulrófnauppskeran verður
sennilega allmijiil. Gulrófurn
ar mega kallast sítrónur okk
ar íslendinga, auðugar af C
fjörefni, sem geymist furðu
vel í þeim langt fram eftir
vetri. „Éttu tannburstann
þinn“ er orðtak Vesturheims
tannlækna. Það er, þeir ráð-
legga að borða hráa ávexti
gulrætur eða gulrófur tönn-
unum til hollustu og hreins
unar og segja það jafnvel
betra en nokkurn tannbursa.
— Gróðurhúsin hafa líka
notið góðs af hinu mikla sól-
fari. f ágúst mun hafa komið
á markaðinn tvöfallt magn
af gúrkum, samanborið við
undanfarin ár. Tómatupp-
skeran er einnig mikil. Var
t.d. óvenju mikil sala í júní.
Hefur neyzla tómata aukizt
verulega hin síðari ár. Nota
húsmæður þá mikið með kjöti
og fiski. Nokkuð af tómötum
fer í vihnslu og er aðallega
framleidd tómatsósa, sem mik
ið er notuð með fiski. Nú eru
grænir tómatar að koma á
markaðinn, en þá sjóða hús-
mæður niður til vetrarins.
Sölufélag garðyrkjumanna er
að bæta nýrri álmu — 350
þar sem mikið ber á vörtu-
kláða. Nota súran áburð. —
Óvenu mikið ber á ryð&vepp
um í sumar á birki og fjall-
dropa og einnig í grasi, t. d.
á sumum stofnum háliða-
grass og fleiri grasa.-----
Skógræktarstöðin í Foss-
vogi var opin almenningi um
helgina 24. og 25 september
og voru starfsmenn stöðvar
innar þar til leiðbeiningar.
Munu á sjötta hundrað gest
ir hafa notað tækifærið og
skoðað stöðina. Voru sýndir
uppeldisreitir trjáplantna,
skjólbelti, ýmsar trjátegundir
og runnar o. s. frv. Aðallega
eru aldar upp barrplöntur.
Mörgum þótti skjólbeltin ný
stárleg, enda ekki mikið um
þau hér á landi enn þá. Þarna
er hávaxið álm-belti og lægri
limgerði úr ýmsum viðarteg
undum og runnum, Virðist
t.d. lagleg víðitegund með all
breið blöð og dökkleitar grein
ar, álitleg í gerði eða skjól-
belti. Heitir hún viðja og er
frá Norður-Noregi. Byrjað er
að safna allmörgum tegund
um garðrunna og merkja þá,
svo fólk geti séð og valið í
garða sína síðar meir. —
Bærinn ætti að láta merkja
fermetrum
við húsnæðii skrautjurtirnar í bæjargörð-
GRÓÐUR og GARÐAR
INGÓLFUR DAVÍÐSSON
Uppskerufréttir og gróSurspjalI
sitt. Hefur m.a. flokkun tóm
atanna farið fram í hinum
nýju húsakynnum í sumar,
þótt ekki sé byggingin full-
gerð. — Blóm hafa vaxið vel
úti og inni. Barst t.d. óvenju
mikið magn af gróðurhúsa-
rósum á markaðinn í júlí.
f hinum fjölskrúðuga garði
Ólafs lyfjafræðings, Langa-
gerði 9 Reykjavík urðu rauð
Georginublóm (körfur) 29
cm. í Þvermál. Margar körf
urnar 24 cm. —
Kartöfluuppskera mun víð
ast hvar góð, nema kannski
í sumum sandgörðum sunn-
anlands, sem urðu of þurrir.
Ber mikið á kláðahrúðri á
kartöflum og sérlega mikið
á vörtukláða sunnanlands.
Eru vörtukláðakartöflur mjög
ljótar, þaktar dökkum blett-
um með dökk-brúnu dufti í
og með vörtukenndum bólum
eða smá æxlum. Á sumum eru
stór, svört sár. Mest ber á
þessu í kalkbornum (bras-
iskum) jarðvegi, en lítið í
súrri mold. Rétt er að skifta
um útsæði, og jafnvel garð,
um Reykjavíkur í sama til-
gangi. Það getur orðið vísir
að grasgarði, en á það mál
ætti að fara að komast ein-
hver skriður. Það hefur nógu
lengi dregist. Akureyringar
hafa þegar hafizt handa
nyrðra, fyrir forgöngu Jóns
Rögnvaldssonar garðy r k j u -
ráðunauts og komið á fót
grasgarðsdæld í Lystigarðin-
um. — Fuglalíf er talsvert í
Fossvogsstöðinni. Þegar dimm
ir á kvöldin safnast þangað
hópum saman þrestir úr
Reykjavík til næturdvalar í
trágróðrinum. Fljúga flestlr
í bæinn aftur á morgnana og
lifa góðu lifi á reyniberjum
o. fl. góðgæti. Slðustu tvö
haust hafa nokkur hundruð
þrestir verið merktir í Foss-
vogi, til þess að afla vitneskju
um ferðir þeirra. Hafa nokkr
ir náðst aftur langt suður í
löndum, jafnvel á Spáni og
í Portúgal. Hafa þeir ferðast
furðu langt til vetrardvalar.
En sumir halda hér kyrru
fyrir allan veturinn, einkum
í trjágróðrinum.

bygginga heíur stórlega hækkað
undanfarið — en er víst, að gleðin
yfir lambi fátæka mannsins verði
óskipt?
Þess ber að geta, að fyrir nokkr-
um árum var þess farið á leit við
viðkomandi kirkjuyfirvöld þ.e.a.s.
prófast og biskup, að kirkjan fengi
að standa. Þessu til sfaðfestingar
eru bréf dagsett 14. október 1952
og 27. september 1953 Svar núver-
andi biskups við þessari málaleit-
un hefur nú fengizt á mjög svo
skýran hátt í samráði við prófast-
inn á ísafirði, sr. Sigurð Krist-
jánsson.
Níunda boðorðið er á þessa leið:
,,Þú skalt eigi girnast hús náunga
þ>ns.“ Hvað er það? Svar: „Vér
eigum að ójttast og elska Guð, svo
að vér eigi sækjumst eftir arfi eða
húsi náunga vors með vélum, né
a’ögum oss það með yfirvarpi
réttinda, heldur styðjum hann og
slyrkjum að halda því.“
Á þennan hátt eru skýringar
Lúthers á níunda boðorðínu.
Hér eru það lög guðs sem tala
ekki manna lög. Viðkomandi aðilar
rnættu gjarnan' athuga bað, áður
en næsta björgunarafrek verður
unnið.
Að lokum tvær spurningar til
prófasts og biskups.
Er það rétt, að altaristaflan úr
Hesteyrarkirkju, sem flutt var til
ísafjarðar, hafi stórlega skemmzt
vegna vanhirðu og trassaskapar?
Er það ætiun kirkjuyfirvaldanna
að veita af enn meiri rausn með
því að gefa Súðvíkingum eignir
Hesteyrarkirkju, þ. e. kirkjugripi
og peninga í sjóði?
Við mótmælum allir í nafni
í óknarbarna Hesteyrarkirkj u.
Birgir G. Albertsson, Bjarni
Guðmundsson, Eiríkur Benjamíns-
son, Guðmundur Guðmundsson,
Guðmundur J. Guðmndsson, Guðni
Jónsson, Hans Hilaríusson, Hilari-
us Haraldsson. Hjálmar Gíslason,
Jón S. Guðjónsson, Jón Guðnason,
Kristinn Gíslason, Sigurjón Hilar-
íusson, Reid&r G. Albertsson.