Tíminn - 23.11.1960, Qupperneq 5

TÍMINN, miðvikudagúm 23. nóvember 1960.
5
L
Otgetandl: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastióri: Tómas Arnason Rit-
stjórar Þórarinn Þórarinsson <áb ), Andrés
Kristjánsson Fréttastióri Tómas Karlsson
Auglýsmgast.i Egill BJarnason Skrtfstofur *
f Edduhúsinu — Stmar 18300 18305
Auglýsmgaslml: 19523 Afgreiðsluslml:
12323 — Prentsmiðian Edda h.f
Er ekki aflabrestur
togaranna nægilegur?
Fyrir nokkru síðan hefur Fiskifélag íslands birt
skýrslu um fiskafla landsmanna fyrstu átta mánUði þessa
árs.
Samkvæmt þessari skýrslu nam afli togaranna í ág-
ústlok þessa árs 78 þús. smál. í stað 115 þús. smál. á
sama tíma í fyrra. Afli togaranna hefur því orðið 37
þús. smál. minni fyrstu átta mánuði pessa árs en á sama
tíma í fyrra.
Samkvæmt sömu skýrslu er afli bátanna hins vegar
mun meiri nú en á sama tíma í fyr^a, eSa sem nemur
27 þús. smál. Hann varð 221 þús. smál. fyrstu átta mán-
uði þessa árs, en nam 194 þús. smál. á sama tíma í fyrra.
Aukinn afli bátanna hefur þannig að mestu leyti
bætt upp aflabrestinn hjá togurunum.
Án efa má þakka þennan aukna afla bátanna fyrst
og fremst útfærslu fiskveiðilandheíginnar 1958. Afla-
brögð hafa batnað í flestum verstöðvum landsins síðan
og verður það ekki skýrt með öðru en stækkun fisk-
veiðilandhelginnar.
Aflabrestur togaranna, sem ómögulegt er að segja
hvenær rætist úr, ætti að verða íslendingum ný hvatn-
ing þess að standa enn betur en ella öruggan vörð um
bátamiðin.
Ef fiskveiðilandhelgin væri minnkuð og erlendum
togurum væri stefnt inn á sum beztu fiskimið bátanna,
þá er hætt við, að bátaaflinn hætti að geta bætt um
þann aflabrest, sem ætti sér stað hjá togurunum.
Er ekki aflabresturinn nægur hjá togurunum. þótt
ekki sé stefnt vitandi vits að því að skapa aflabrest hjá
bátunum, sem er líklegust afleiðing af minnkun 'fisk-
veiðilandhelginnar.
Ríkisstjórnin hefur hér í höndunum ný rök, sem hún
getur beitt í viðræðum sinum við Breta — rök, sem
Bretar hljóta að taka tillit til, ef þeim er haldið fram af
einurð og festu.
Það er alveg óskiljan’egt, ef ríkisstjórnin telur sér
fært að hleypa hundruðum erlendra togara á bezu báta-
miðin, þegar ljóst er, að þau eru nú mikilvægasta undir-
staða útvegsins?
Það eru ekki íslenzk sjónarmið, sem geta ráðið því,
ef nú verður látið uncian í landhelgismáhnu og -er-
iendum veiðiskipum verður leyft að eyðileggja mörg
beztu bátamiðin.
Eða finnst ríkisstjór.únni aflabresturinn hjá togur-
unum ekki nógu tilfinnanlegur? Finnst henni að afla-
brestur hjá bátunum megi vel bætast við?
Munurmn nú og 1958
Stjórnarblöðin reyna að telja það hina mestu synd
að Framsóknarmenn skyidu hafa samscarf við komm-
únista á nýloknu Alþýðusambandsþ’.ngi.
Hverjir voru það sem höfðu samvinnu við kommún-
ista á næstseinasta Alþvðusambandsbmgi’ Voru það ekki
Sjálfstæðismenn og Aiþvðuflokksmenn. sem þá fengu
kommúnista til liðs við sig? Þá var það síður en svo
talin synd í Mbl og Alþbi að vinna með kommúnistum.
Munurinn er hins vegar sá, að 1958 var samvinnan
víð kommúnista notuð ti! að skapa pólitísk sKilyrði fvrir
skerðingu á kjörum launatólks. eins og uka fiefur verið
dyggilega gert, en nú er hins vegar stefnt að bví með
svipuðu samstarfi að vinna upp það tjón, er launþegar
hafa orðið fyrir.
Fyrsta bindiS af ævisögu
skáldsins, „ísold hin svarta“,
sem út kom í fyrravetur vakti
að vonum mikla athygli og
varð metsölubók. Dægrin blá,
sem er framhald þessa rits,
er ekki síSur sigurstrangleg
á bókamarkaðinum í ár. —
Segir hér frá vern sfeáldsins
í Noregi, þar sem hann á
framandi máli skrifaði bæk-
nr, sem síðar voru gerðar um
kvikmyndir og þýddar á meir
en þrjátíu tungumál.
Eins og margir gerðu ráð
fyrir, og eðlilegt er í ævisögu
skálds, f j allar mikill hluti bók |
arinnar ram ástitna. Um
reynsu sína í þeim efnum j
skrifar höfundur af mikilli
hreinskilni og dregur ekkert
undan. Fá skáld hafa lýst
betur afstöðu karlmanns til
BÆKUR OG HOFUNDAR
ar mundir reyndu landsmenn
skáldsins að selja saltkjöt sitt
í Noregi, og til að auglýsa
það sem bezt, var skrifaður
á norsku pési um íslenzkt
saltkjöt og honum dreift í
Noregi. Og viti menn. — Eftir
langa lofgrein um íslenzku
sauðkindina var í þessum
pésa níðgrein um skáldið
Kristmann Guðmundsson!
Þetta var eina kveðjan frá
fósturjörðinni og það eina
sem íslendingar létu af
mörkum til að styðja Krist-
mann til bókmenntaafreka
Kristmann Guðmundsson
sinna erlendis! Um þetta
segir í ævisögnnni: „Eg hug-
leiddi þessi níðskrif, þar sem
DÆGRIN BLÁ
2. bindi af ævisögu Kristmanns Guðmundssonar
konu en Kristmann gerir1
sums staðar í þessari bók. Eg
nefni þessar línur sem dæmi:!
„Aldrei áður hafði ég fengið
mæli minn svo fullan af jarð
meskri hamingju. Á þeirri
stundu skynjaði ég bjarma
af hinni dularfullu dýrð, sem
felst í orðinu lcona! Hún er
móðir lífsins, og aldrei verð
i um við svo miklir, að við
| þörfnumst hemnar ekki sem;
drengir og menn, því að til
endaloka tímans mun okkur
þyrsta í faðm hennar, þyrsta
í ástúð hennar, hlýju og skap
andi gleði. En þá fyrst, er við
hljótum fylgd hennar til
Guðs, er hamingjubikar lífs-
ins fullur.“
Svona skrifa séníin, sagði
meistari Kjarval.
En þótt skáldið finni ham
ingjuna, má hann ekki vera
að því að staldra við hjá!
henni nema örskotsstund. ■
Hann er knúinn áfram af
dularfullri ástríðu, en hvorki
jarðnesk hamingja né frægö
eru hin varanlegu verðmæti,
sem andi hans leitar. Leit
hans má e.t.v. lýsa með orð
um föður Thomasar, þegar
hann segir eitt sinn við skáld
ið: „Við erum hér ekki til að
verða hamingjusamir eða til
að' vinna glæsisigra í augum
samtíðarmanna okkar, heldur
til þess að læra af hinu stríð
andi lífi okkar sjálfra og ann
arra. Við erum hér til að öðl-
ast fyllri vitund.“
Þótt Kristmann bölvi ís-
lendingum, sem vonlegt er,
þá er einstaklingshyggja fs-
lendingsins runinn honum í
merg og befn. Hann hafnar
hiklaust þeim tízkustefnum,
sem uppi eru í bókmenntun-
um og telur flestar þeirra
bera merki úrkynjunar og
andlegs sjúkleika. Og einn er
í Noregi sá flokkur manna.
sem hann hefur sérlega litlar
mætur á, en það eru komm
únistar: „Meðan ég dvaldist
í Austurvegi voru þeir áhrifa
litlir þar og gátu mér litla
sem enga bölvun gert. En ég
hafði gaman af að stríða
þeim oe aera bá vonda. eins
og t.d. Helga Krogh, sem var
yfirstéttarmaður, sem hafði
gengið rauðliðum á hönd, og
var eins og allir, er svikið
hafa stétt sína, mjög ákafur'
í þjónustunni. Kommúnistar
voru þá orðnir áberandi með
al menntamanna Noregs og
þar eins og annars staðar •
tilbúnir að svíkja ættjörð
sína og menningu. Margir
þeir, er síðar meir hafa gerzt I
ákafir hatursmenn þessarar ’
helstefnu, voru þá harðvítug
ir fylgismenn hennar, svo
sem góðkunningi minn Arn
ulf Överland". — En skáldið
er bjartsýnt á, að allt hafi
sínu ákveðna hlutverki að
gegna í sinfóníu framvind-
unnar, og þótt honum sé illa
við rauðliða, viðurkennir
hann, að þeir séu ekki með
öllu óþarfir! Kristmann held
ur áfram: — „Eg efast þó1
ekki u*n, að hreyfing þessi
hafi verið ill nauðsyn og lög
málsbundin afleiðing gam-
allar kúgunar .... Komm
úni'sminn er sá plógur Drott
ins, sem andskotanum er
beitt fyrir.“
Þannig hafnaði Kristmann
Guðmundssou leiðsögn komm
únista og knæpuspekinga, og
velur sér sjálfur sinar eigin
leiðir. — Á ævintýralega
skömmum tíma tekst Krist-
manni að ná valdi á hinu
framandi máli og sendir frá
sér smásögusafn til Asche
houghsforlags, er hann fær
að vísu endursent. En skáldið
lét það ekki á sig fá 0g endur
skrifar handritið og forlagið
gefur út bókina. Kristmann
var orðinn norskt skáld. —
„Og nú uppgötvaði ég mér
til mikillar undrunar að flest
það í fari mínu, sem á ís-
landi hafði staðið mér fyrir
þrifum, og orðið þess vald-
andi að fólk lagði fæð á mig,
varð mér til góðs í Noregi.
ÍFólk tók mér þar hlýlega og
I svndi mér ávallt vinsemd.“
Kristmann sendir frá sér
hverja bókina á fætur ann-
arri, Brúðarkyrtilinn, Ármann
og Vildísi. Morgun lífsins og
svo áfram. Hann vann stóra
bókmenntasigra í Noregi, og
tekið var að þýða bækur hans
á önnur mál. — Nú mætti
ætla. að íslendingar reyndu
að efla þennan dugmikla
landa sinn, sem bar hróðnr
þeirra víða um lönd. Því var
i þó ekki að heilsa. — Um þess
ég sat í sólskininu á Eika
bergi. Ekki þurfti mikinn spá
sagnaranda til að gizka á,
að kveðja sú mundi forboði
annars verra. í Kaupmanna-
höfn hafði ég talað við all
marga landa mína, eftir að vín
ið var búiö að losa um tungu
þeirra, og fundið, hvemig hat
ursfyllt öfundin gaus á móti
mér eins og þefur úr fúlu
díki. Eg fæ ekki skilið, hvaö
þeim ósköpum veldur, að ég
fer svo mjög í „fínu taug
arnar“ á ýmsum íslendlng
um. Það er engu líkara en að
sumir þeirra truflist á geði,
þegar ég er nálægt þeim, og
þarf stundum ekki meira til
en minnzt sé á mig. Meðal
annarra þjóða varð ég aldrei
var við neitt slíkt.“
Þessi eðlilega beizkja hjá
Kristmanni í garð landa
sinna, á sér þó ekki djúpar
rætoir. Hann er að vísu við-
kvæmur eins og skáldi ber að
vera, en bjartsýni, lífstrú og
innileiki eru höfuðeinkenni
hans — og þessarar bókar.
Töfrar stílsins ilma og anga
á hverri blaðsíðu bókarinnar
og gera hana hugljúfa og ó-
gleymanlega. Bókin er
skemmtileg aflestrar eins og
bezta skáldsaga og sumir kafl
ar hennar eru með því bezta,
sem skrifað hefur verið í prósa
á íslenzku. (Sjá t. d. kaflann
iim betlaraon í Vin)
Það er þegar sýnt að ævi
saga Kristmanns Guðmunds
sonar mun skipa sérstakan
sess meðal íslenzkra
ævisagna, og ég hygg að önn
ur jafn góð eða betri hafi hér
ekki veriö skrifuð.
Gunnar Dal.
Ný sílckrmjöls"
verksmiSja í
Evjum
S. I. föstudag tól< ný síldar-
mjölsverksmiðja tít starfa hér
i Vestmannaeyjum Getur hún
mest unn>ð úr 7500 málum
síldar á sólarhring. Vinnslan
hefur geng'ð vel, og hafa ver-
ið brædd 3400 má' þegar
Framliald á 13 síðu.