Tíminn - 23.11.1960, Side 9

T £ MI N N, miðv' H laginn 23. nóvember 1960.
JK-
'£y—r
Á vegum rannsóknarráðs
ríkisins er komin út ýtarieg
skýrsla er nefnist Þróun rann
sókna og tilrauna á íslandi
árin 1950—1960. Steingrímur
Hermannsson, f ramkvæmda-
stjóri ráðsins, hefur tekið
skýrsluna saman. í skýrslu
þessari er að finna markverð-
ar upplýsingar um þróun þess
ara mála síðasta áratuginn.
f skýrslunni er bent á hina
hröðu tækniþróun síðustu ára
og hversu mikinn þátt rannsókn-
ir og tilraunastarfsemi eiga í
henni. Sem dæmi er nefnt, að
norskur hagfræðingur hefur við
athugun á þjóðarframleiðslu
Norðmanna komizt að þeirri
nliðurstöðu, að auknar þjóðar-
tekjur megi fyrst og fremst
rekja til breytinga á fjármagni,
vinnuafli ag tækni. Hann leitast
við að meta áhrif hvers þessara
atriða úi af fyrir sig og kemst
að þeirri niðurstöðu, að aukn-
ing raunverulegs fjármagns um
1% mundi eitt sér aðeins auka
þjóðarframleiðsluna um 0,25%,
að aukning vinnuafls um 1%
leiði til 0,76% aukningar í þjóð-
arframleiðfdurjai, en ný tækni
og bætt skipulag hefði aukið
þjóðarframleiðsluna um 1,8% á
ári, þó að fjármagn og vinnuafl
hefði haldizt óbreytt. Aðrir hag-
fræðingar hafa komizt að mjög
svipuðum niðurstöðum um hinn
veigamikla þátt tækniþróunar í
auknum þjóðartekjum.
Kapphlaup um vísindin
Að þessu athuguðu, segir í
skýrslunni, er ekki að furða, þó
að stórþjóðirnar hafi þreytt kapp-
lilaup um nýja vísindalega þekk-
ingu og tækni til aukningar á þjóð
artekjum. Þjóðarbúskapurinn og
lífsskilyrðin einkennasf öðru frem
ur af þeim tökum, sem þjóðin
hefur á tækniþróun samtíðarinnar.
Rannsóknarráð ríkisins ákvað
árið 1958 að kanna, hve miklu
fiármagni væri varið til rannsókna
hér á landi. Þá athugun annaðist
Giúmur Björnsson, hagfræðingur,
og var árið 1957 valið. Fengust
upplýsingar um rannsókna- og til-j
rrunakostnað frá 28 aðilum, að
heita má öllum, sem fásf við slíkt
hér á landi. Við bessa athugun
kom í ljós, að töluvert yfir 90%
af fjártnagni, sem varið var til
rannsókna árið 1957, var ráðstaf-
ao af opinberum stofnunum og
mest af því veitt á Ijárlögum rík-
is.ns. Með athugun á fjárlögum,
rikisreikningum og ársreikning-
um opinberra stofnana er því til-
töiulega auðveilt að fá upplýsingar
un; þetta efni og var á þeim
grundvelli gerð samanburðarat-
hugun á fjármagni til rannsókna
liér á landi á árunum 1950—1960.
Rannsóknir og tilraunir
Við slíka athugun er mestum
erfiðleikum bundið að skilgreina
eiginlegar rannsóknir og tilraunir,
og er sú skilgreining nokkuð á
reiki meðal annarra þjóða. Hér
■ var lögð til grundvallar bandarísk
og brezk skilgreining, sem er mjög
rúm. Um þessa skilgreiningu er
. fjallað allýtarlega í skýrslunni, en
segja má í fáum orðum, að rann-
sókn sé skipulögð, ákveðin athug-
un, sem beinist að aukinni vís-
indalegri þekkingu á því, sem at-
hugað er, en tilrauin skipulögð
hagnýting ’dsindalegrar þekking-
ar á frumstigi. Því er ekki talin
með ýmis aðstoð við atvinnuveg-
ina, þar sem aðalatriðið er ekki
að afla aukinnar vísindalegrar
þekkingar eða gera tilraunir með
slíkt, eins og t.d. aðstoð við síld-
rraðiflotann með síldarleit á ver-
Að rannsóknarstörfum
landi undanfarin 10 ár. Hér.á landi
vinnur einnig hlutfallslega færra
fólk við rannsóknir og tilraunir en
í öðrum löndum, og sérfr’æðingur-
inn nýtist verr, þar sem aðstoðar-,
menn þeirra eru hér miklu færri ]
en tíðkast annars staðar. Aðr’ar
þjóðir hafa gert sér grein fyrir
grundvallarþýðingu rannsókna og ;
tæknimála fyrir öruggan þjóðai'bú ;
skap og bætt lífsskilyrði og hafa
stöðugt aukið fjármagn til rann-
sókna og tilrauna. Þó að ekki sé
við því að búast, að svo ung þjóð,
sem við íslendingar, séum eins
langt á veg komnir í þessum efnum
og hinar eldri iðnaðarþjóðir, er
tími til kominn, að við br'eytum
um stefnu og aukum fjármagn til
rannsókna og tilrauna og leitumst
þannig við að byggja framkvæmdir
og þjóðarbúskap okkar á sem ör-
uggustum grundvelli. Þetta er ekki
sízt nauðsynlegt með tilliti til stöð
ugt vaxandi tækniþróunar í heim-
inum.
Rannsóknahveríi
aS Keldum
Loks er rætt um leiðir til úr-
bóta. Skýrt er frá því, að starfað
hafi milliþinganefnd, sem gengið
I hefur frá frumvarpi til laga um
! rannsóknir í þágu atvinnuveganna,
þar sem gert er' ráð fyrir gjör-
I breytingu rannsóknarkerfisins. Er
Á Islandi er aðeins varið 0,3%
af þjóðartekjum til rannsókna
Athyglisverðar upplýsingar í skýrslu Rann-
sóknarráSs ríkisin um þróun ra'nnsókna og
tilrauna hér á landi síðasta áratuginn
t'.ðinni, nema kostnaður við rann-
sóknir, se.rn um leið eru gerðar,
eða borun eftir heitu vatni, ef
ckki er fyrst og fremst verið að
afla aukinnar vísindalegrar þekk-
i.'gar, o. s. frv.
f skýrslu Rannsóknarráðs eru
línurit og töflur, sem gefa yfirlit
yíir þróun rannsókna og tilrauna
undanfarin ár.
i?1
þe
Á einu línuriti má sjá, að fjár-
agn til rannsókna hér á landi
!efur um það bil sexfaldazt á
10 ára tímabilinu, frá 1950—
1960. En miðað við fast verðlag
hefur það þó ekki þrefaldazt, og
sem liundraðshluti af þjóðarfram
leiðslu, sem er algengur mæli-
kvarði á fjármagn til rannsókna,
hefur það staðið nokkurn veg-
inn í stað, í 0,3%. Á þessu Iínu-
riti sést einnig, að mestur hluti
af þessu fjármagm eru beinar
fjárveitingar ríkisins.
Á öðru linuriti er. tjármagni til
ívnnsókna skipt á helztu greinar
atvinnuvega og rannsóknarstarf-
seminnar. Þar sést, að sem hundr-
aðshluti af söluverðmæti, er varið
langmestu fjármagni til rannsókna,
vtgna rafoikuframkvæmda. en í
krónutölum er varið mestu fjár-
magni til rannsókna vegna sjávar-
útvegsins. í sjávarútvegi og land-
búnaði hefur aftur á móti hundr-
aðshluti af söluverðmæti, sem
varið er til rannsókna. staðið
njkkurn veginn í stað T;I rann-
sókna vegna iðnaðai er varið
nnnnstu fjármagni.
Athyglisverftur
samanbtirÖur
Á þriðja línuriti er gerður sam-
anburður á fjármagni til rann-
sókna á umræddu tíu ára tímabili,
sem hundraðshluti af þjóðarfram-
leiðslunni. Kemur þá í Ijós, að í
Bandaríkjunum er hundraðshluti
af þjóðarframleiðslu, sem varið er
til rannsókna, 2—3% og hefur um
á landi hefur aukningin orðið lítil,
og er framlag ríkisins talið nema
1.6% af rekstrarútgjöldum fjár-
laga, að útgjöldum vegna dýrtíðar-
ráðstafana frádregnum. Þátttaka
ríksvaldsins á íslandi í rannsóknar
kostnaði er þó tiltölulega meiri en
annars staðar.
Þá er einnig gefið yfirlit um
starfsfólk við mnnsóknir. Hér á
landi starfa rúmlega 40 sérfræð-
ingar við raunsóknir fyrir hverja
hundrað þúsund íbúa, en í Noregi
yfir 70, Bretlandi um 100 og
Bandaríkjunum um 170. Fjöldi
aðstoðarmanna er hér talinn
vera 1 fyrir hverja 2 sérfræðinga,
en í öðrum löndum allt að því 3
fyrir hvern sérfræðing.
Niðurstöður eru dregnar sam-
,;n í lok skýrslunnar, og segir þar
ni a., að miðað við þjóðarfram-
’eiðslu hefur engin raunveruleg
au,kning átt sér stað á fjármagni
til rannsókna og tilrauna hér' á
Stelngrímur Hermannsson
það bil fimmfaldast á þessu tíu
áia tímabili. í Bretlandi, Hollandi,
Svíþjóð og Noregi er svipaða sögu
] að segja, þar hefur aukningin orð-
ið veruleg. Á íslandi aftur á móti
] hefur fjármagn til rannsókna, sem
i hundraðshluti af þjóðarframleiðslu
; staðið nokkurn veginn í stað, í
!rúmlega 0,3%, e'ins og áður er
sagt. Bent er á, að slíkur saman-
burður milli þjóða er erfiður, m.
! a. vegna ósamræmis í skilgreiningu
rannsókna, en samanburðurinn hef
ur fyrst og iremst þýðingu til þess
að sýna þá þróun, sem orðíð hefur
í rannsóknarmálum, og er að því
leyti athyglisverður.
1,6% af fjárlögum
Á fjórða línuriti er gerður sam-
anburður á fjárveitingu ríkisins
til rannsókna í nokkrum löndum,
sem hundraðshluti af rekstrarút-
gjöldum fjárlaga. í Bandaríkjun-
um og Bretlandi hefur aukningin
I orðið mjög veruleg, og nálgast það
nú í Bandaríkjunum, að varið sé
l 10% af fjárlögum til vísinda. Hér
þess vænzt, að þetta frumvarp geti
orðið að lögum á Alþingi 1960—’61.
Hafinn er undirbúningur að
byggingu rannsóknarkerfis á
Keldnaholti. Þar hefur rannsókn
arstarfsemin fengið 48 ha lands
til umráða fyrir húsakynni fyrir
rannsóknii- Atvinnudeildar Há-
skólans, að Fiskideild fráskilinni,
rannsóknir Raforkumálaskrifstof-
unnar og rannsóknir Háskóla fs-
lands.
Þegar þessi tvö mál hafa náð
fram að ganga þarf að gera heildar
áætlun fyrir i’annsóknarstarfsemi
landsins og þróun hennar með það
fyrir augum að bæta stöðugt starfs
skilyrði og auka fjármagn til rann
sókna og tilrauna, ekki sízt frá at-
vinnuvegunum sjálfum.
Hér hafa verið dr'egin saman
nokkur meginatriði úr yfirlitsriti
Rannsóknarráðs ríkisins um þróun
rannsókna og tilrauna á íslandi
1950—1960.
EIMREIÐIN
Þriðja hefti tímaritsins Eimreið-
in er nýkomið út og er þar með
; lokið árgangi þessa árs. Efni heft-
I isins er töluvert fjölþætt. Það
i hefst á þremur kvæðum eftir séra
S.gurð Einarsson. Þá kemur smá-;
I sagan Hetja eða lieigull eftir Krist,
] iriamn Guðmur.dsson. Ritstjórinn j
ráeðir við Stefán Einarsson próf-
; ossor í Baltimore um bókmennta-
i sögu hans, sem nú er að koma ú't
á íslenzku. Jóhann Hannesson,
prófessor ritar grein um velferð
barnanna. Þorgeir Sveinbjamar- i
son á þarna Ijóð, er nefnist Eins ]
og þú sáir. Þá kemur smasaga ]
ettir Karl reitinn ísfeld og heitir ]
llöfuðverkur, eða undirbúnings-
námskeið stjörnufræði. Indriði
índriðason nefur þýtl smásöguna
Bræðralag ailra manna eftir David
l Gtayson. Þrjú smáljóð koma næst
eftir Jón Thor Haraldsson. Séra
Sigurður Einarsson . Holti sendir
Sigfúsi Salldórssyni afmælis-
k\ eðju, og birt er rag eftir Sig-

Ingólfur Kristjánsson
fúí við kvæði Þorsieins Erlings-
sonar Þegar vetrarþakan grá. Það
fæst ekkert svar heitir Indíána-
(Framhaid a 13 síðu).
I