Tíminn - 08.12.1960, Qupperneq 13

T í MIN N, fimmtudaginn 8. desember 1960.
13
MINNING:
Loftur Loftssou,
Hann lézt af hjartabil-un 24. nóv
ember. Jarðarför hans fer fram
frá dómkirkjunni í dag kl. 13.30.
Loftur Loftsson var fæddur í
Götu á Akranesi 15. febrúar 1884.
Foreldrar hans voru Valger'ður, f.
1857 Eyjólfsdóttir verkamanns í
Reykjavík Pálssonar og fyrri mað
ur hennar Loftur f. 1851 Jónsson
í Nýjabæ á Akranesi Jónssonar.
Þau Valgeiður og Loftur voru gef
in saman í hjónaband 1881 og
bjuggu í Götu. Hann drukknaði í
sjóróðri með Pétri Hoffmann í
mannskaðaveðrinu aðfaranótt 8.
janúar 1884, en þá nótt fórust
tveir bátar af Akranesi með allri
áhöfn.
Loftur Loftsson ólst upp á Akra
nesi hjá móður sinni og síðari
manni hennar, Jóni Benediktssyni,
er hún giftist 1888. Hugur hans
hneigðist snemma að verzlunar
störfum og hann réðst til verzlun
arstarfa hjá Thomsensverzlun á
Akranesi rétt eftir fermingu. Um
aldamótin varð hann inrianbúðar
maður hjá Vilhjálmi Þorvaldssyni
kaupmanni á Akranesi og var hjá
honum til 1907. Snemma mun Loft
hafa fýst að gerast efnalega sjálf
stæður og eigin húsbóndi. Um
•þessar mundir voru nýir tímar að
halda innreið sina hér á landi og
atvinnuvegirnir, sem stundaðir
höfðu verið á sama hátt öldum
saman, tóku nú örum breytingum.
Árið 1906 kom fyrsti vélbáturinn
til Aki'aness. Næsti vélbátur kom
þangað í ársbyrjun 1907. Var hann
í eigu fimm Akurnesinga og var
Loftur einn þeirra. Þessi bátur hét
Fram og var rúmar 12 smálestir.
Um þetta leyti voi'u þeir Loftur
og Þórður Ásmundsson á Háteigi
jafnaldri hans farnir að bollaleggja
stoínun eigin verzlunar á Akra
nesi. Fór Loftur til Reykjavíkur
þetta ár og lagði stund á verzlunar
og málanám ,um nokkurra mánaða
skeið til að vera færari um verzl
unarreksturinn. Verzlunina stofn
uðu þeir Þórður árið 1908. Eignir
áttu þeir nær engar eins og gefur
að skilja, en Gísli nokkur Daníels
son lánaði þeim peninga og síra
Jón Sveinsson og Ásmundur faðir
Þórðar, gengu í ábyrgð fyrir þá.
Verzlunin gekk vel. Þeir félagar
voru duglegir og útsjónasamir og
komu með ýmsar nýjungar. Þeir
settu m.a. fyrstir upp sérstaka
vefnaðarvörudeild í verzlun sinni.
Bændur í héraðinu verzluðu mikið
við þá og þeir félagar^tóku upp þá
nýbreytni að flytja vörur sínar á
bátum upp á Seleyri í Borgarfirði
og á ýmsa staði í Hvalfirði. Var
bændum að þessu mikið hagræði.
Jafnframt verzluninni hófust
þeir félagar brátt handa um útgerð
og fiskverkun. Þess er áður getið,
að Loftur var einn þeirra, er
keyptu vélbátinn Fram, en Þórður
Ásmundsson var einnig í þeim hópi
og mun þar hafa hafizt giftudrjúg
samvinna þeirra Lofts. Þessi vél
bátur var gerður út á þorskanet á
vetrarvertíð 1907 og hafði þá við
legu suður í Vogum. Mun það hafa
verið upphaf að því, að stær'ri vél
bátar frá Akranesi höfðu viðlegu
þar marga næstu vetur. Þeir Loft
ur og Þórður eignuðust fleiri vél
báta næstu árin ýmist einir eða í
félagi við aðra. Árið 1912 voru
smíðaðir fyrstu vélbátarnir á Akra
nesi, báðir um 9 smálestir, og átti
Loftur hlut x báð-um, annan með
Halldóri Jónssyni bróður sínum.
Haustið 1913 fór Loftur til Sand
gerðis í því skyni að kaupa bátsi
farm af fiski. Matthías Þórðarson
frá Móum rak þá allmikla útgerð
þaðan. Loftur komst að því, að
Matthías hafði hug á að selja út
gerð sína og varð þá úr, að hann
seldi Lofti og Þórði útgerðarstöð
sína í Sandgerði og 4 vélbáta. Hófu
þeir Loftur og Þórður útgerð það
an veturinn 1914.
Þegar hér1 var komið, skiptu þeir
félagar þannig störfum með sér,
að Loftur sá alveg um reksturinn
í Sandgerði, en Þórður stjórnaði
verzluninni og annari starfsemi á
Akranesi. Þetta ár, 1914, fluttist
Loftur til Reykjavíkur og átti þar
heimili ávallt síðan, enda höfðu
þeir Þórður skrifstofu í Reykjavik
og höfðu þar fiskverkun og fisk
geymslur upp af Loftsbryggju, sem
nú er kölluð.
Þó að nokkrar byggingar og
nokkur aðstaða til útgerðar væri
komin í Sandgerði 1914, var þar
þó við feikilega örðugleika að etja.
Enginn vegur var þá kominn þang
að og enginn simi nær en í Gerð
um. Flutningaskip gátu ekki lagzt
þar á leguna og bátabryggjan var
á þurru um fjöru. Ólafur B.
Björnsson hefur lýst þessu í sögu
Akraness og segir þar m.a.: „Loft
ur var ekki einhamur á þessum
árum, lagði mikið að sér og gekk
allur upp í hinu umfangsmikla
starfi.“
Útgerð þeirra félaga í Sandgerði
gekk vel næstu árin. Auk þeirra
eigin báta lagði fjöldi aðkomubáta
upp afla sinn hjá þeim á vertíðum.
Þeir r'á'ku og mikla verzlun þar
bæði með matvöru og útgerðar
vörúr.
í árslok 1919 skiptu þeir félagar
Loftur óg Þórður eignum sínum.
Fékk Loftur þá í sinn hlut Sand
ger'ðiseignirnar og rak þar síðan
,útgerð og verzlun til 1935.
Á árunum milli styrjaldanna
gekk á ýmsu hjá útgerðinni hér
á landi. Lofti tókst með varfærni
sinni að standa af sér verðfallið
Umtalað fólk
, Framnaic al o bðu)
rice Lumumba yngri, þn Nasser
mun hafa boðið Lumumba að
kosta nám hans.
BERNARD SOLUMU er nýtt
nafn, sem heyrist nú oft í frétt
um frá Kongó. Solurnu var
einkaritari Lumumba, þegar
hann var forsætisráðherra. Þeg
ar Lumumba var handtekinn á
dögunum, lýsti Solumu yfir því
að Austur-Kongó, þar sem
Stanleyville er aðalborgin, yrði
gert að sjálfstæðu ríki, ef Lum
umba yrði ekki látinn laus. Sol
umu og fylgismenn hans eru
taldir hafa sterka aðstöðu í
Stanleyville og fara ýmsar sög
ur af því, að þeir hafi leikið
Belgíumenn og andstæðinga
Lumumba giálega síðan Lum
umba var handtekinn. Solumu
er 31 árs gamall eða jafnaldri
Mobutos og þykir álíka harður
í horn að taka. Hann hefur
dvalið við nám í Moskvu, Prag
og Peking, að því er sagt er, og
er talinn miklu lengra til vinstri
en Lumumba.
útgerðarmaður
mikla 1919, en á kreppuárunum
eftir 1930 þyngdist róðurinn, og
fór svo árið 1936, að hann missti
allar eignir sínar í Sandgerði. Ekki
lagði hann þó árar i bát, og hóf þá
útgerð frá Keflavík og rak þar'
síðan vélbátaútgerð og fiskverkun
til dauðadags, fain siðari árin í fé
lagi við Ólaf son sinn.
Árið 1920 kvæntist Loftur eftir
lifandi konu sinni, Ingveldi Ólafs
dóttur, ágætri konu. Foreldr'ar
hennar voru Ólafur læknir í Þjórs
ártúni ísleifsson og kona hans
Guðríður Eiríksdóttir, en hún lézt
á tíræðisaldr'i 4. þ.m.
Þau Loftur og Ingveldur eign
uðust 6 börn. Einn dreng misstu
þau tæplega ársgamlan, en hin 5
eru þessi: Ólafur, útgerðarmaður,
kvæntur Sveinbjörgu Jónatansdótt
ur, Loftur', efnaverkfræðingur,
kvæntur Rannveigu Ágústsdóttur,
Inga Helga gift Gunther Sten, pró
fessor í Barkley í Californiu, Val
gerður Rósa, gift Birni Sveinbjörns j hefur dottið ofan í hann.
syni lögfræðingi, og Júlíus Huxley, Sprungur og rifin samskeyti
Til mjólkurframleiðenda
(Niðurlag greinar sem birtist
sl. laugardag.)
Júgurþvottu.-.
Mikilvægt atriði er það að þvo
spena og júgrið og í kringum það,
rett áður en mjólkað er. Þessi
ráðstöfun kemur ekki einungis að
hrldi gagnvart gerlum, heldur er
hún beinn tímasparnaður við
mjaltir. Vitað er, að ekkert örvar
kýr eins mikið til þess að selja
og ef júgrið er þvegið úr volgu
vatni. Ágætt er að láta í vatnið
lítið ei'tt af gerlaeyðandi efni.
I’m leið og óhreinindn komast
í mjólkina, er ógæfan vís.
Víðast hvar er mjólkin síuð á
framleiðslustað til þess að skilja
úr strá og önnur sýnileg óhrein-
indi, en gerlar eru svo smáir, að
þeir fara gegnum hvaða mjólkur-
siu sem er. Höfum því ávallt í
huga, að ógæfan er vís, um Ieið
og óhreinindi komast í mjólkina.
lótt unnt sé að sía frá hin gróf-
ari óhreinindi, þá verður það þó
ckki gert, fyrr en nokkuð af þeim
liefur leystst upp og blandazt
n'jólkinni. Það er oí seiut að
bvrgja brunninn, þegar barnið
Eyjólfur, sem er við nám í Ame
ríku.
Hér að framan hefur verið rak
inn í stórum dráttum æviferill
merks athafnamanns og brautryðj
anda. Saga hans sem útgerðar
manns hefst með upphafi vélbáta
útgerðar á íslandi, og er henni
samtvinnuð síðan. Saga hans er
jafnframt óaðskiljanleg sögu
tveggja útgerðarstaða, Akraness
og Sandgerðis, um áratuga skeið.
Áræðinn var hann og duglegur,
kappsfullur en þó varkár, og gafst
aldrei upp þó á móti blési. En
hann lét tækifærin ekki fara fram
hjá ónotuð, ef hægt var að höndla
þau, frestaði því aldrei til morg
uns, sem hægt var að gera í dag.
Loftur var að eðlisfari feiminn og
hlédrægur og fremur ómannblend
inn síðari árin. í vinahópi var
hann kátur og skemmtilegur og
mikill húmoristi. Hann var ham
ingjusamur í einkalífi sínu og e'in
staklega ástríkur og umhyggju
samur eiginmaður og faðir. Barn
góður var hann svo af bar.
Loftur Loftsson má nú að leiðar
lokum horfa til baka yfir farinn
veg og gleðjast yfir góðu dags
verki. Hann hefur aflað sér góðs
veganestis til þeirrar ferðar er
hann leggur nú í, ferðar’innar, sem
allir skulu einhverju sinni fara.
Vinir og vandamenn þakka hon
um samfylgdina og óska honum
fararheilla. B.
Æðardúnsæng
er bezta
JÓLAGJÖFIN
Matrósröt,
Matróskjólar,
Drengjajakkaföt frá 6-
14 ára
Drengjabuxur margai
mjólkurilátum.
Sprungur og rifin samskeyti í
mjólkurfötum, mjólkur'brúsum, sí
um og öðrum mjólkurílátum eru
ákjósanlegar vistarverur hvers
konar gerlum. Þar una þeir hag
sínum, aukast og mar'gfaldast, af
því að ekki er hægt að ná til
þeirra.
Mjólkurflát.
Sinkhúðuð ílát skal aldrei nota,
t.d. venjulegar vatnsfötur, því að
sink leysis upp í mjólk og myndar
í henni sölt, sem eru skaðleg
heilsu manna. Ennfremur er erfitt
mjög að þrífa slík ílát, því að yfir
borð þeiria er svo óslétt.
Sömuleiðis skal aldrei nota gler
uð (emailleruð) ilát, því að gler
húðin vill br’otna og fara í mjólk
ina. Bezt er að nota ílát úr ryðfríu
stáli.
Baðmullarflóki í síur.
Aldrei skal nota léreft né aðrar
tuskur í síur, en nota í þess stað
baðmullarflóka (vattplötur).
Varast skal að sía mikla mjólk í
gegnum sáma baðmullarflókann, j aukast í mjólkinni:
eins vel og þvæst ekki heldur
af. Hún skilur ávallt eftir þunna
Iiúð eða himnu, og milljónir
geria geta þrifizt í þeirri himnu.
ÖII flát skal þrífa með bursta,
en alls ekki tusku. Nauðsynlegt
er að sjóða. burstann eftir hverja
notkun.
3. Síðan skal skola flátin með sjóð
andi vatni. Það hefur tvenns
konar áhrif. f fyrsta lagi skolar
það burt síðustu leifum af mjólk
urskán og þvottalegi, og enn
fremur hitar það ílátin svo, að
þau þorna miklu fyrr.
4. Þvínæst skal hvolfa flátunum á
hreina grind eða hengja á vegg.
Varast skal að þurrka ílátin með
klút eða tusku. Þau eiga að
þorna af sjálfu sér.
5. Áður en mjaltir hefjast næst,
skal skola ílátin með gerlaeyð
andi efni.
FULLKOMIN KÆLING
Síðara meginatriðið.
Að stöðva vöxt og viðgang gerla,
sem komizt hafa í mjólkina, er í því
fólgið að kæla mjólkina fullkom
lega„ því að tímgun gerla er mjög
ör, eins og fyrr segir, í volgri
mjólk.
Þar eð spengolg mjólk drekkur í
sig hvers konar lykt eða daun, er
áríðahdi mjög að kæla mjólkina
ekki í fjósinu, heldur í sérstöku
mjólkurhúsi. Bezt er að kæla
mjólkina í sírennandi vatni þegar
að mjöltunum loknum, og nauð
synlegt er að hitastig kælivatnsins
sé undir 10°C. Þess ber og að gæta,
að yfirborð vatnsins sé hærra en
mjólkurinnar, og einnig að þétt
loka ekki ílátunum meðal kæling
fer fram.
Kæling mjólkur í snjó á vetrum
er ófullnægjandi, því að brúsinn
bræðir frá sér snjóinn og myndast
þá um hann lag af kyrru lofti, en
það leiðir mjög illa hita. Slík kæl
ing er alltof seinvirk.
Ennfremur er loftkæling mjólk
ur ófullnægjandi, jafnvel þótt hita
stig kæliloftsins sé við frostmark.
Eftirfarandi tafla sýnir glöggt,
hve áríðandi er að kæla mjólkina
vel strax eftir mjaltir, ef koma á
í veg fyrir að gerlafjöldi nái að
þvi að eftir því sem meiri óhrein 1
indi safnast fyrir í flókanum og
meiri mjólk streymir í gegnum
hann, leysist meira upp af óhrein 2
indunum, er berast í mjólkina. !
Bezt er að skipta um baðmullar
st.
og íitir
Drengjaskyrtur, hvítar,
frá 4 ára
Herrabindi
Nælonsokkar saumlausir
Krepsokkar
Sokkabuxur, einlitar og
röndóttar
Margt með görr.lu verði
flóka sem oftast, meðan á mjöltum
stendur. En liöfum ávallt í huga,
að hrein mjólk er betri en hreinsuð
mjólk (síuð mjólk).
Ein aðalorsök mjólkurskemmda.
Óhrein mjólkurílát eru ein aðal
orsök mjólkurskemmda. Þetta er
Sé mjólk kæld niður í 5°C helzt
gerlafjöldinn nokkurn veginn
hinn sami fyrstu 12 klst.
f 10 stigii heitri mjólk fimmfald
ast gerlafjöldinn á fyrrgreind
um tírna.
3. f 15 stiga heitri mjólk 15 fald
a.st gerlafjöldinn á sama tíma.
4. í 20 stiga lieitri mjólk 700 fald
ast gerlafjöldinn á sama tíma.
5. f 25 siga heir mjólk 5000 fald
ast gerlafjöldnn á sama tíma.
Skulu því albr mjólkurframleið
svo mikilvægt atriði, að fyllilega endur hvattir til þess að kæla
Vesturgötu
simi 13570
er- þess vert að eyða nokkru rúmi
að ræða það nánar.
Mjólkurhús.
Við hreinsun mjólkuríláta er á
ríðandi mjög að hafa gott mjólkur
hús. Varast ber að hafa það í beinu
sambandi við fjósið, því að tryggja
verður örugglega, að fjósaþefur
berist ekki inn í það. í mjólkur
húsi þarf að vera útbúnaður til
þvotta á mjólkurílátum, handlaug,
handþurrkur, burstar og þvotta
efni, ennfi'emur grind til að hvolfa
ílátunum á eftir hreinsun. Þó er
betra að hengja þau á vegg. Þar
þarf einnig að vera góð kæliþró.
Hreinsun mjólkurfláta.
1. Þegar eftir mjaltir skal skola
öll mjólkurílát með köldu vatni
til þess að skola burt mjólkur
leifar. Hver mínúta, sem mjólk
fær að þorna í ílátunum, bakar
óþa.rfa fyrirhöfn, sem eyðir tíma
og orku. Mjólk er vökvi, en hef
ur þó föst efni að geyma, og
þessi efni mynda þétta skán,
og þorni þau alveg, mynda þau
mjólkurstein
ílátin
heitu
sápulr
þvotf
mjólkina vel og gæta þess sérstak
lega, að sól nái ekki að skína á
mjólkurbrúsana, hvorki heima á
hlaði, úti við þjóðvegi né á flutn
ingatækjum. Er mjög ár’íðandi, að
mjólkurframleiðendur komi upp
hið fyrsta við þjóðvegina litlum,
snotrum skýlum yfir mjólkurbrús
ana og firri þá þannig sólskini og
ryki.
Á þessu mjólkurmóti var sýndur
fullkominn kælir, sem nota skal á
framleiðslustöðum mjólkur. Mun
ég síðar rita nánar um þennan
kæli.
Aðala.triðið er að
halda gerlunum í skef jum.
Ef framleiða á úrvals mjólk, er
aðalatr'iðið að halda gerlunum í
skefjum, fyrst með því að láta þá
ekki komast í mjólkina og síðan
með því að koma í veg fyrir við
komu þeirra, sem hafa komizt í
hana.
Framleiðum góða mjólk. Það
tryggir bezt sölu hennar, svo og
sölu mjólkurafurða í heild. Leggj
umst því öll á eitt:
Framleiðum eingöngu 1. flokks
zt er að nota mjólk, framleiðendum og neytend
■tni, svo sem um til sameiginlegra hagsbóta.
hreinsar ekki Karl Guðmundsson,
skub íðan þvegin úr