Tíminn - 22.01.1961, Blaðsíða 9

TÍMINN, sunnudaginn 22. janúar 1961.

Björn Guðmundsson frá Núpi
í Dýrafirði, sem nú dveist á
Akureyri, hefur sent Tímanum
eftirfarandi frásögn af kynnum
sínum vi þrjá aldna menn í Dýra-
firði. Teiknimyndina, sem fylgir
greininni, gerði Björn af einum
þessara manna, Helga Bjarnasyni
frá Sellátrum í Tálknafirði, þeim
er síðast segir frá í þáttum þess-
um.
aði hásetum sínum að taka
brimróðurinn, en sat sjálf-
ur við stýri. Lendingin
tókst sæmilega, því þeir,
sem biðu, óðu móti bátnum
og hugðust draga hann upp,
en hann var þungur með
mönnum og afla, þar með
allstórri lúðu. Næsta ólag
lét ekki á sér standa og reið
fyrsta bára þess yfir bát og
menn og svo hvert af öðru,
„Guð hjálpi mér
þar fér Iöan“
Hákon Pálsson var rólynd
ur maður og æðrulaus, þótt
ekki gengi allt sem bezt.
Skal hér sögð lítil saga, því
til sönnunar. Hákon átti
sexæring, er hann reri stund
um frá hinni gamalkunnu
veiðistöð, Fjallaskaga. Það
var yzta býlið, norðan Dýra
fjarðar, því nær yzt á nes-
inu milli Grundarfjarðar og
Dýrafjarðar. Býli þetta er
nú í eyði, en þar hefur verið
reistur viti fyrir 6 árum og
skipbrotsmannaskýli nokkru
áður.
Nú var það vor eitt, að
Hákon gerði út bát sinn og
hafði 5 háseta. Sigurður
Sólberg, sonur Hákonar, var
einn þeirra. Svo var það
morgun einn, að allir for-
menn á Skagamölum reru
til fiskjar, enda var veður
ágætt. Þegar leið að hádegi,
dró upp bliku yfir Kópinn,
nesið sunnan Arnarfjarðar.
Þegar svo háttar, má búast
við brimi áður langt líður,
en brimasamt er þarna,
enda má heita, að lendingin
sé fyrir opnu hafi. Formenn
irnir sáu að blikan breytt-
ist fljótt í dökkan þoku-
bakka, er síðan hækkaði og
út fjörðinn lagði stinnings-
kalda, er óðum ágerðist.
Allir bátarnir voru staddir
um klst. róður frá verstöð-
inni. Fóru menn þá að tín-
ast til lands, nema Hákon,
hann sat rólegur á sínu
miði.
Fengu þeir að síðustu
þungan barning út af Skaga
töngunum, en þeir eru dá-
lítið utan við lendinguna.
Brim var komið og fór vax-
andi, en lendingin tókst vel,
og er bátar voru settir, tóku
bátverjar að hyggja að
Hákoni. Hann var þá lagður
af stað til lands, og hafði
þungan barning inn með
hlíðinni. Utan við Skagatang
ana er vík er heitir Krossa-
vík. Þar er allgott var, að
róa inn með landinu. Er
Hákon var kominn inn á
þessa vík, voru flestir bát-
verjarnir af Skagamölum
komnir þangað. Skyldi nú
sá formaður, er bezt var
treyst, velja lag handa Há-
koni. Var það vandi mikill,
því stutt er milli ólaga í
vaxandi brimi. Loks kom að
því að formanni virtist
koma sæmilegt lag handa
Hákoni og hrópuðu þá allir
einum rómi til hans. Hann
heyrði hljóðin og vissi þeg-
ar hvað gera skyldi og skip-
bátinn fyllti og hann fór
með flötu og færðist nær
landi, farviði og öðru skol-
aði út og þá heyrðist Hákon
segja með sinni góðu og
gömlu ró: „Þar fór nú trog-
ið og þar fór einn maður-
inn, og Guð hjálpi mér, þar
fór lóan".1) Margar hjálp-
arhendur voru á lofti og öllu
var náð er út tók, Sólbergi,
flyðrunni og austurtroginu
o. fl. Og bátnum var ráðið
á stöfnum upp á kamb, og
þar með öllu bjargað.
Eftir að Hákon hætti róðr
um, gerðist hann háseti á
þilskipum er gengu á hand-
færaveiðar. Frá Þingeyri
gekk stór franskur kútter
„Skrúður“, skipstjóri Guðm.
Kristjánsson frá Haukadal.
Hákon var þar háseti. í
norðan stórhríð, sorta kaf-
aldsbyl og náttmyrkri, var
„Skrúður“ einhvers staðar
fyrir Suðurlandi, og rakst
þar á sker. Gengur Hákon
þá fram að hásetaklefanum
og kallar niður: „Hann
stendur nú piltar“.
Hákon byggði sér íveru-
hús, milli Gerðhamra og Al-
viðru, er hann nefndi „Sjá-
Helgi Bjarnason frá Sellátrum.
land“. Þar bjó hann með
konu sinni, Júlíönu Þórðar-
dóttur og dóttur þeirra
Guðmundu, en ólánið hellt-
ist yfir, skömmu eftir alda-
mótin, er snjóskriða mikil
tók húsið af gíunni og velti
því um koll. Hákon var ekki
heima, Júlíana slapp ó-
meidd, en dóttirin fórst. í
þessari frásögn um Hákon,
er að mestu stuðzt við frá-
sögn Jens Jónssonar, er þá
var að alast upp á Fjalla-
skaga.
„Geíðu merínni tó
bakskorn í nefið“
Finnbogi Friðriksson í
Ytrihúsum hjá Núpi, var af-
ar hæglátur, gætinn og
grandvar maður. Eg kynnt-
ist honum ekki mikið og má
segja að einu kynnin séu
þau er nú skal greina.
Hann var að byggja sér
lítinn bæ og vantaði smið,
svo ég gaf mig til að hjálpa
blessuðum gamla mannin-
um. Þegar komið var að þvi
að smíða skyldi sperrurnar,
vantaði hann efifj í þær og
fór því á Þingeyri með Kr.
Guðlaugssyni til að útvega
sér efni. Þann dag spjaraði
ég saman stafnasperrum úr
borðastumpum, er ég lét
leggjast á víxl. Þær þurftu
ekki mikið að bera, því á
þær áttu þilfjalirnar að negl
ast. Næsta morgun, er ég
geng niður eftir, sé ég, að
Bogi er að athuga starf mitt
frá fyrra degi og meðal ann
ars sperrurnar. Eg býð hon-
um góðan daginn, en hann
J) Minni sprökur
nefndar „lóur“.
voru
er eitthvað svo upptekinn
af sínum hugsunum að hann
segir: „Alltaf hef ég nú vit-
að það að þú værir vænn
maður, en aldrei trúað því
að það væri svona“.
Þótt ég ekki kynntist Boga
meira, þá fann ég á sam-
tíð minni að hann átti al-
mannahrós fyrir mann-
dyggðir og háttprýði. Hann
ól upp munaðarlausan, efni
legan dreng, Jónas Valdi-
marsson, er nú starfar í
Rey^javík.
Eitt sinn, er ég hafði
skroppið til ísafjarðar, á
reiðhrossi, er ég átti þá,
brúnni hryssu er ég nefndi
„Fjólu“, tók -ég eftir því er
ég kom að Mýrum að eitt-
hvað var að henni. Á Fells-
leitinu spretti ég af og áði
stund, en hryssan dembdi sér
strax niður á melinn og
velti sér og sama gerði hún
er ég kom heim að Núpi.
Bjóst ég við, að þetta myndi
vera hrossasótt og vildi nú
leita ráða hjá eldri mönn-
um og fór til Boga gamla.
Var harin sofnaður því
komið var yfir lágnætti. Eg
vek hann og ber upp erindi
mitt. Hann hugsar málið, en
telur að lokum að þetta
muni vera snertur af hrossa
sótt og segir mér að sumum
'hafi reynzt vel að gefa hest
inum tóbak í nefið, en það
tóbak notaði Bogi ekki,
hann tók upp í sig. Þá er að
leita til Helga gamla, hugs-
aði ég, því ég vissi, að hann
tók í nefið.
Helgi Bjarnason er fædd-
ur að Sellátrum í Tálkna-
firði um 1860. Foreldrar
hans voru Bjarni Jónsson
og Sólveig, systir Elísabetar
móður Guðjóns Arnórsson-
ar. Helgi var hálfbróðir
Guðm. Bjarnasonar, sem nú
er háaldraður í „Hrafnistu“
enn eldsnar í hreyfingum
og afkastamikill við vinnu
sína.
Helgi kom að Núpi með
Kristjáni Oddssyni, bónda á
Núpi.
Eg lagði svo leið mína til
Helga, vakti hann upp og
hann kemur í nærbuxunum
til dyra og ekur sér.
Eg segi honum vandkvæði
mín og spyr hann ráða.
Eftir að hafa velt fyrir sér
þessum vandkvæðum mín-
um æðistund segir hann:
„Eg veit ráð, en ég veit
ekki hvort ég á að segja þér
það.“ Eg bað hann blessað-
an að gera það. „Jæja“,
segir Helgi: „Það er þá það,
að óspjöiluð ungfrú á að
setjast allsnakin klofvega
yfir bakið á henni.“
Eg brosti nú að þessu
læknisráði og kvað það, af
ýmsum ástæðum ekki væn-
legt. „Nú, það mætti nefna
það við ana.... hérna.“
Eg vil nú heldur reyna að
gefa henni tóbak í nefið, ef
Reynandi, að óspjðfl-
uð ungfrú færi á bak
þú vildir hjálpa mér um
svolítið. „Jæ .Jjað er guð-
velkomið11, segir Helgi og
hendist inn til að sækja
„tuðruna“. Eg held nú þang
að, sem Fjóla liggur og sæti
lagi að koma tóbakihu í nas
ir hennar, þegar hún andar
að sér. Henni verður mjög
hverft við, rís á fætur og
frussar hressilega, hristir
sig og ráfar niður í varpa
og fer að bíta í ró og næði.
Hún virtist bara albata.
Helgi var ókvæntur og
eina sögu hef ég heyrt af því,
er stúlka ein hafi verið mjög
nærgöngul við hann á yngri
árum, til fylgilags við sig.
Þá reiddist Helgi, slengdi
henni flatri og sagði: „Hana
liggíiu þama, þangað til
fjandinn gerir þig vanfæra
að rauðskjöldóttum bola-
kálfi.“
Helgi átti lítið timburhús
á Núpi skammt frá skólan-
um. Skóladrengir höfðu oft
gaman af að skreppa til
hans í rökkrinu og tefla við
hann. Heyrði ég sagt, að
sumir létu hann viljandi
bera sigur úr býtum, því þá
væri hann fúsari á að gefa
þeim kaffisopa.
Einu sinni fór hann til
Þingeyrar með Kr. Guðlaugs
syni. Þá gerði suðvestan
krapahríð um daginn svo
skefldi yfir alla hurðina á
Helgahúainu og svo frysti
að, svo klakalag lá yfir hurð
og skráargati svo Helgi
komst ekki inn. Fer hann
því heim að Núpi og dvelur
þar til vökuloka. Þá rís hann
upp og segir: „Nú fann ég
ráðið, ég míg í skráargatið.“
og þar með fór hann.
Á öðrum tug aldarinnar
vann Ungmennafélag Mýra-
hrepps kappsamlega að því
að leggja upphækkaða vega
spotta í hreppnum. Einna
síðast voru brúaðar Alviðru
mýrarnar, með þátttöku
hreppsins að mig minnir.
Þetta var um km vegar-
spotti, sem lagður var, en
það dróst vist 3—4 ár að
borið væri ofan í veginn, því
bæði var lítið. um kerrur og
langt að flytja ofaníburð. Á
fundi að Núpi er rætt var
um vegagerð í hreppnum,
tók- Helgi til máls og sagði
meðal annars: „Já, vega-
gerðin á Alviðrumýrunum
er nú þannig, að ef f j andinn
væri á öðrum endanum en
fortöpuð sál á hinum, já,
fari það í helvíti að hann
legði í að ná íana.“
Helgi var mikill bókaunn-
andi, átti mikið af bókum
og fékkst dálítiö við bók-
band.
Hann sagði snilldarvel
sögur og kunni óhemju
mikið af þeim. Hann var
að segja mér sögur, er ég
teiknaði meðfylgjandi mynd
af honum
Helgi fórst með þilskipinu
„Dýra“, er gerður var út
frá Þingeyri.
Friður sé með minningu
blessaðs gamla mannsins.