Tíminn - 26.01.1961, Qupperneq 8

8
TIMINN, íimmtUflaffinn 26. jannar.13^1

INGOLFUR DAVIÐSSON
GRÓÐUR og GARÐAR
smáa kaíktusa saman í blóma-
keri eða grunnum kassa- Einnig
kaktusar og ýmsir þykkblöð-
ungar í sama blómakeri eða
jurtapotti t.d. „Zebrakaktus“
hnoði'ar (Sedum), Crassula,
Stapelia, sem ber „krossfiska-
blóm“, kranskollur (Echever-
ia) o. fl. — — Kaktusar eru
nú á ný að komast í tízku. Hér
er jólakaktus alkunnur; hefur
flata, blaðkennda stöngla og
Kaktusar eru einhverjar sér-
kennilegustu jurtir vei'aldar.
Blöð þeirra venjulega orðin að
iþyrnum, en stönglarnir gegna
hlutverki venjulegra blaða —
að vinna kolefni úr loftinu til
næringai'. Stönglarnir (kaktus-
arnis) eru næsta margbreyti-
legir að lögun, sumir súlulaga,
aðrir hnöttóttir, nokkrir flatir
os.frv. og oft hinir fáránleg-
ustu. Þeir geyma mikinn safa
í stönglunum og þola þurrk
flestum plöntum betur. Enda
eru aðal'heimkynni þeirra þurr-
ar hásléttur, gil og sendnar
hlíðar Mexíkó og Suðvestur-
Bandaríkjanna. Síðar hafa þeir
t.d. borizt til Miðjarðai'hafs-
landanna og vaxa þar bæði
raektaðir og villtir. — Margií'
kaktusar bera mjög litfögur
blóm, t.d. rauð eða gul, tiekt-
laga og stór. — Kaktusar eru
ágæir tofnjurtir í norðlægum
löndum, harðgerðir, sérkenni-
legii' og auðræktaðir. Þeir
þola þurran miðstöðvarhitann
prýðilega, hann minnir á eyði-
merkurloftið í heimkynnum
þeirra. Gerir ekki mikið þótt
þirtu um tíma. Þeir eiu t.a.m.
tilvaldar jurtir í skrifstofnrþar
sem sjaldan eru tök á miklu
nostri við blóm. Margar skr'if-
stofur eru æði tómlegar og
„berangurslegar" vistarverur,
sem ekki veitir af að lífga dá-
lítið með blómum. Hægt er að
fá ýmsar stærðir og gerðir
eru góð gluggablónt
Kaktusar
kaktusa í blómabúðum og garð
yrkjustöðvum. Þeir vaxa frem-
ur hægt og byrgja ekki útsýn.
Rækta má þá eina í pottum,
en piýðilega getur líka farið á
því að rækta marga fremur
ber fjölda faguirauðra blóma
um jólaleytið. Páskakaktus er
allÍHsvipaður, en blómgast
seinna eins og nafnið bendir
til. Til er einnig hvítasunnu-
kaktus (Ph. kyleridus). —
Kúlukaktusar, ýmsar tegundir,
eru nær’ hnöttóttir eða egglaga,
alsetrtir smáþyrnum og bera
rósrauð eða hvít blóm. — Fíkju
kaktusar (Opuntia) eru marg-
breytilegir, oft liðskiptir, þykk-
ir og mjög þyrnóttir. Blómin
gul eða rauðgul. — Nætur-
drottningin (Cereus grandi-
florus) er frægust slöngukakt-
usa. Ber stór og fögur ilmandi
blóm — gulbrún og hvít. Blóm-
in spiinga út að kvöldlagi,
standa um nóttina í allxi sinni
dýrð, en visna síðan — næsta
morgun. Er oft beðið árum
saman eftir „nótt drottningar-
innar“. Sumir græða jólakaktus
á næturdrottninguna.
Fjölbreytni kaktusanna er
mikil. Er ræktun þeirra og
mörgum tegundum lýst í bók-
inni „Stofublóm". — Hin stóra
og tilkomumikla Indíánafjöður
(Sansevieria) með röndóttu
blöðin, er prýðileg stofujurt
og hentar líka ágætlega í búðir
og skrifstofur. Hún er ekki
kaktus, heldur þykkblöðungur
liljuættar og ber imlandi klasa
hvítra blóma, ef henni líkar
lífið. Vill sól og þurik, en getur
þó lifað lengi í skugga. Getur
gleymist að vökva þá nokkra
daga. En afvökvun og fi'ost er
þeim flestum hættulegt. Kakt-
usar þola sterkt sólskin og eru
í rauninni miklar sólarjurtlr, en
þola þó einnig fremur litla
orðið allt að 1 m. á hæð — og
er í „ræktunarskilyrðaflokki"
með kaktusum. Kaktusar eru
mjög sérstæð deild gróðurrík-
isins — undarlegir, unaðslegir,
fáránlegir og dularfullir. Sumir
súlukaktusar í heitum löndum
verða 5—10 m. á hæð. Stund-
um springa út á einni nóttu
blóm kaktusa á stóru svæði og
lleggur ilminn langar leiðir.,
Streymir fólk að til að sjá hið
undursamlega fyrirbrigði. —
Allmargir' kaktusar eru ætir og
margur ferðamaður hefur sval-
að þorsta sínum á safa kaktus-
stöngla. Til eru fíkujkaktusar,
jarðarberjakakhisar og tómata
kaktusar, kallaðir svo af því að
aldin þeirra eru etin og líkjast
nokkuð fíkjum, jarðarberjum
og tómötum. Eins konar áfengi
eða „draun>alyf“ fæst úr sum-
um. — Á ísiandi geta þeir prýtt
heimilin cg skrifstofurnar. Þið
getið líka reynt að græða tvo
kaktusa saman og framleiða
skemmtilega samgræðhnga til
fjölbreytni og gamans.

iai?lf?sýHrsviiýsýiffa?iirsýií?8via8ýli
Þegar ritstjóri Alþýðublaðsins j
les um óstjórn skjólstæðinga sinna^
á málefnum Akranesskaupstaðar:,
Vanskil, óreiðu, atvinnuofsóknir
og fjárdrátt, kemur aðeins eitt orð
í huga hans: Jarðskjálfti. Enn tel i
ég of fljótt að líkja stjórn krat-|
anna á Akranesi við svo hræðilegt j
náttúrufyrirbæri, enda þótt Grön-,
dal geri það á vissan hátt. Um eitt j
er Gröndal þó sannfærður: „Ef(
jarðskjálfti gengi yfir og Akranes j
hryndi í rúst“, eins og hann orðar
það svo smekklega — að Daníel Á-
gústínusson kæmist lífs af úr þeim
hildarleik. Á þetta að vera einhver
spásögn?
Um þau 4 efnisatriði, sem fram
koma í Alþýðublaðinu 11. þ. m.
vil ég segja þetta:
Fjárdrátturinn
1. Það eru helber ósannindi að
ég hafi veitt innheimtumanni bæj-
arins launauppbót s. 1. sumar, enda
hæg heimatökin hjá ritstjóranum
að vita það rétta, ef hann óskar eft
ir að fara satt með. Misferli það,
sem þá átti sér stað var þegar lag-
fært með tilstyrk H. Sv., enda var
það í svo smáum stíl, að ómannúð-
logt hefði mátt teljast að gera það
að opinberu máli. Hefðí ritstjóri
Alþýðubl. nokkra sómatilfinningu
ætti hann að ræða sem minnst um
fjárdráttarmál þetta.
Vánskilastefnan
2. Um fjármál Akraness segir
Gröndal:
„Hins vegar hefur tekist að
standa í skilum og fjármál bæj-
arins eru í föstum skorðum“.
Það er grár leikur að skopast
að skjólstæðingum sínum á þenn-
an hátt. Látum staðreyndirnar
Aiþýðublaðið og jaröskjáiftinn
tala. Þann 1. sept. voru 11 hafnar-
lán gjaldfaliin og öll greidd skil-
víslega. Síðan 1. sept. hafa önnur
11 hafnarlán fallið í gjalddaga.
Samkvæmt yfirlýsingu H. Sv. lágu
þau öll í vanskilum í lok ársins
1960. Þetta heitir á máli Gröndals
„að standa í skilum“ og halda
„fjármálum bæjarins í föstum
skorðum." Svona röksemdir
eru páfagaukum einum sam
boðnar. Við þá er jafn-
an erfitt að ræða alvarleg
mál. Svörin verða býsna oft bros-
leg. En það vill svo til að í þessu
máli er auðvelt að leiða nokkur
gagnmerk vitni. Hvað segir Fram-
kvæmdabankinn um skilvísina?
Hvað segir Landsbanki íslands?
Hvað segir Habag í Diisseldorf?
Hvað segir Gísli Sigurbjörnsson?
Hvað segir Fjármálaráðuneytið?
Ef ritstj. Alþýðubl. vildi birta
sérstaka traustsyfirlýsingu frá
framannefndum lánveitendum og
umboðsmönnum þeirra væri það
öllum heiðarlegum borgurum á
Akranesi sérstakt ánægjuefni. Þeir
meta mikils skilvísi bæjarins og
að lánstraust hans sé varðveitf.
Komi ritstj. Alþýðubl. ekki með
slíkar umsagnir verða skrif hans
nú — sem áður — dæmd mark-
laust fleipur út í bláinn.
Fjárhagsáætlunin
3. Einn þátturinn í fjármála-
éreiðunni er að gera ekki fjár-
hagsáætlun samkvæmt lögum. Und
anfarin sex ár hefur það verið föst
venja á Akranesi að leggja fram
fjárhagsáætlunina í byrjun des-
ember og afgreiða hana eftir tvær
umræður fyrir jól. Aðeins í fyrra
var samkomulag um að draga
seinni umræðuna, þar til séð yrði
hverjar efnahagsráðstafanir ríkis-
stjórnarinnar yrðu. Enda er hér
um ótvíræð iagafyrirmæli að ræða.
Núverandi bæjarstjóri hefur hér
enga afsökun. Við bæjarstjóraskipt
ín 1. sept. s. 1. var gert ítarlegt upp
giör, sem samþykkt var af honum
sjálfum með eigin undirskrift.
Bókhaldið var því lengra komið en
ella og flýtti stórlega fyrir undir-
búningi fjárhagsáætlunarinnar en
seinkaði ekki, eins og ritstj. Alþbl.
vill vera láta. Hann fer því hér
n>eð íómar missagnir um bæjarmál
Akraness, eins og áður, enda hleyp
ur hann venjulegast með slúður
úr öðrum, en reynir ekki að kynna
, ser málin sjálfur.
Bæjarútgeríin —
botnlaus rekstur
4. Bæjarútgerð Akraness er
orðin hreint viðundur. Eg hef oft
og mörgum sinnum rætt um það
í bæjarstjórninn] á undanförnum
j árum að taka þyrfti upp nýja
stefnu í útgerðarmálum bæjarins
áður en togararnir riðu öllum bæj-
arrekstri á slig. Þegar ljóst var að
togararnir töpuðu meir en kr. 2
millj. 1958, er togaraútgerðin í
landinu var yfirleitt rekiln með
hagnaði, taldi ég að ekki þyrfti
lengur að biða og tafarlaust bæri
að leggja bæjarútgerðina niður og
selja togarana. Var það auðvelt þá.
Síðan hafa margar milljónir bætzt
við tapreksturinn. Eftir langar um-
ræður um rekstur togaranna var
loksins samþykkt í ágústmánuði
s 1. að leggja útgerðina niður og
selja skipin.
Framkvæmdastjórinn hélt rekstri
togaranna áfram á kostnað bæjar-
ins, eins og ekkert hefði skeð. en
úr sölu varð ekki neitt. Þá eina
breytingu gerði hann á rekstrinum
v?ð hætta að hafa samráð við togara
nefnd og hefur hún ekki verið köll
uð saman til fundar eða látin vita
neitt um reksturinn undanfarna 5
mánuði. Vitað er þó að Bjarni Öl-
afsson er í skuldafangelsi í Bret-
landi og Akui'ey bundin í Reykja-
vík. Sennilega er ætlunin að slá
lán í hinum nýja kreppulánasjóði
úigerðarinnar og halda svo sukk-
inu áfram á kostnað bæjarins.
Eyða 56 þús. í ferðakostnað, 50
þús. í endurskoðun, 44 þús. í máls-
kostnað, svo nokkrir frægir liðir
séu nefndir úr reikningum útgerð-
arinnar í fyrra. Eg hef varað við
,þessum rekstri og mun halda því
| áfram. Sá tími nálgast, að allir
þeir, sem hafa einhvern snefil af
j ábyrgðartilfinningu telja ráðs-
jnænnsku þessa gjörræði við fjár-
hag bæjarins. Rekstrartap útgerð-
1 arinnar frá upphafi er komið yfir
2ö millj. og þar af hefur bæjar-
sjóður þegar gi'eitt yfir 14 millj.
Togararnir eru líka ekki nú orðið
sá þáttur í atvinnulífi bæjarins,
sem þeir voru í upphafi. Það er
því mál að þessu glæfraspili linni
Allt sem hér er aðhafst er á á-
j byrgð bæjarsjóðs. Það er því ekki
furða, þótt stefnuvottarnir á Akra-
nesi séu orðnir sárfættir af ferð-
;um sínum til bæjarstjórans upp á
síðkastið og spari sér ferðir sínar
roeð því að birta stundum 8 stefn-
! ur í einu. Þetta er víst einn vottur
1 þess að bænum „hefur tekist að
! standa í skilum" og fjármál hans
„eru í föstum skorðum“, eins og
ritstjóri Alþbl. orðar það. Ekki ó-
nýtt að hafa páfagaukinn með í
ferðinni.
—o—
Akranes hefur á undanfrönum
áium verið bær mikilla athafna og
framfara. Umfangsmiklar fram-
kvæmdir hafa verið gerðar á stutt-
um tíma í höfninni, vatnsveitunni,
sjúkahúsinu og skólabyggingum, á-
samt mörgu öðru. Mörg verefni
bíða óleyst, svo sem alþekkt er
hjá vaxandi bæjarfélögum. Heiðar
legur fjárhagsgrundvöllur og al-
menn tiltrú á bæjarfélaginu eru
fiumskiljTði þess að vonir manna
um framfarir geti rætzt. Það er
því ekki að ástæðulausu að nokk-
ur uggur er í mönnum út aí .it.'im
blikum, sem dregið hefur á lou og
engum dyljas't, er sjá vilja.
D. Á.