Tíminn - 26.04.1961, Blaðsíða 5

T f MIN N, migvikudaginn 26. apríl 1961.
5
Útgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN.
Framkvæmdastjóri: Tómas Amason. Rit-
stjórar: Þórarinn Þórarinsson (áb.), Andrés
Kristjánsson, Jón Helgason. Fulltrúi rit-
stjómax: Tómas Karlsson. Auglýsinga-
stjóo-i: Egill Bjarnason. — Skrifstofur
í Edduhúsinu. — Símar: 18300—18305
Auglýsingasími: 19523. Afgreiðslusími:
12323. — Prentsmiðjan Edda h.f.
*__________________________________—----—-----------/
Samkomulag í hand-
ritamálinu
Fullar horfur virðast nú á því, að samkomulag náist
innan tíðar milli íslands og Danmerkur um lausn hand-
ritamálsins. Danska stjórnin hefur sent íslendingum til-
boð, sem íslenzka ríkisstjórnin hefur samþykkt fyrir sitt
leyti og stjórnarandstæðingar hér munu einnig sætta sig
við. í framhaldi af því, mun danska stjórnin leggja fyrir
þingið frumvarp um afhendingu handrita til íslands í
samræmi við tilboð hennar. Fullvíst er talið, að þingið
mun samþykkja þetta frumvarp. Eftir það verður svo
gerður formlegur samningur milli landanna um lausn
handritamálsins.
Aðalatriði þessa samnings munu verða þau, að ís-
land fær nær öll íslenzk handrit frá Danmörku, sem
snerta íslenzka sögu, auk Flateyjarbókar og Sæmundar-
eddu. Er þetta mikill meirihluti handritanna. Danir halda
þeim handritum, sem varða sögu Norðurlanda, m. a. kon-
ungasögunum, og svo Snorra-eddu og Njálu. íslendingar
munu lýsa yfir því, að þeir muni ekki síðar gera tilkall
til þeirra handrita, sem eftir eru í Danmörku.
Eins og sést á þessu, hafa báðir aðilar unnið það til
samkomulags að slaka verulega á fyrri kröfum sínum.
Danir hafa hingað til ekki verið fáanlegir til að afhenda
nema nokkurn hluta þeirra handrita, sem þeir afhenda
nú. íslendingar hafa krafizt allra íslenzku handritanna.
Nú fallast íslendingar á að afsala sér almörgum dýr-
mætustu handritunum. íslendingar færa hér vissulega
fórn til þess að leysa deilu, sem valdið hefur sársauka
í sambúð þeirra og Dana. Það ber Dönum vissulega að
virða og meta að verðleikum.
íslendingum ber jafnframt að virða það, að Danir
ganga hér miklu lengra til samkomulags en áður. Með
því er fengin staðfesting á því, að það var rétt að hafna
því tilboði, sem Danir gerðu fyrir nokkrum árum og
gekk miklu skemmra. Á sama hátt myndi það hafa verið
rétt að hafna því tilboði, sem Bretar gerðu í landhelgis-
málinu í vetur, því að vissulega hefðum við getað náð
viðunanlegri lausn með því að bíða, eins og gert hefur
verið í handritamálinu.
í tilefni af því, að Danir hafa nú gengið lengra til
móts við okkur en áður, ber sérstaklega að færa þakkir
til tveggja manna.
Annar þessara manna er Bjarni Gíslason, sem hefur
verið óþreytandi í því að afla málstað okkar fylgis í
Danmörku og átt hefur mikinn þátt í því að vinna hon-
um fylgi dönsku lýðháskólamannanna.
Hinn maðurinn er Jörgen Jörgensen menntamálaráð-
herra Dana. Hann er í nánum tengslum við dönsku lýð-
háskólana og hafa áhrifin þaðan ekki sízt gert hann
velviljaðan okkur í handritamálinu. Jörgen Jörgensen
hefur lengi viljað leysa þetta mál, svo að íslendingar
mættu vel við una, en gat ekki komið því fram í sein-
ustu ríkisstjórn vegna andstöðu eins stjórnarflokksins,
Réttarsambandsins. í þingkoningunum í Danmörku í
fyrrahaust, missti Réttarsambandið alla þingfulltrúa sína,
og stjórnin var aðeins skipuð fulltrúum Alþýðuflokksins
og Radikala flokksins. Jörgensen tók þá til óspilltra mála
og lagði aukið kapp á að knýja fram lausn vegna þess,
að hann ætlar að hætta ráðherrastörfum í haust.
Framgöngu þessa merka danska stjórnmálamanns má
öllum öðrum fremur þakka, að málið leystist nú.
Það er áreiðanlega von íslendinga, að það verði við-
horf manna eins og Jörgerr Jörgensen, sem móti sam-
búð íslendinga og Dana á komandi tímum.
Lippmann ræðir við Krútsjoff: Önnur grein
Krútsjoff trúir á sigur i kalda
stríöinu án vopnaðra átaka
Eftir að þeir Krútsjoff og
Lippmann höfðu rætt afvopn-
un, bann við kjarnorkuvopn-
um og sambúð austurs og vest
urs í því sambandi, sneru þeir
tali sínu að öðrum efnum í al-
þjóðaviðskiptum. Fer hér á
eftir önnur grein Lippmanns
um heimsókn hans hjá Krút-
sjoff. Lippmann hefur orðið
í ÞESSARI grein mun ég fjalla
um þá kafla í viðræSum okkar,
þar sem teknar voru til yfirveg-
unar byltingahreyfingar meðal
smærri þjóða. Krútsjoff ræddi sér
staklega um þrjár þessara þjóða,
þ.e.a.s Laos, Kúbu og fran. í aug-
um Krútsjoffs eru þó þessar þrjár
þjóðir aðeins táknræn dæmi um
það, er hann skoðar sem allsherj-
ar, sögulega byltingahreyfingu —
skylda breytingunni frá lénsskipu-
lagi til kapítalisma — sem örugg-
lega muni bafa í för með sér, að
hinar gömlu nýlendur komist í
hóp kommúnistaríkjanna. Ég gat
ekki greint, að í huga forsætisráð-
herrans væri efa eða skilyrði, er
hann fullyrti, að þessi yrði gangur
mála og annars yrði ekki kostur.
Það breytti engu að hans áliti,
hvort hann berðist fyrir eða streitt
ist gegn þessu augljósa hlutskipti.
Við munum finna þessa þróun,
þessi örlög þjóðanna í raun, sagði
Krútsjoff, hvað svo sem við reyn-
um að gera með eða á móti.
KRÚTSJOFF hóf að ræða um
íran að fyrra bragði og sagði, að
kommúnistaflokkurinn þar í landi
væri mjög veikt afl, en engu að
síður myndi eymd fjöldans og
spilling stjórnvaldanna í ísran
leiða til stjórnbyltingar í landinu.
Þið munið segja, mælti Krútsjoff,
að kommúnistar hafi steypt keis-
aranum og við munum fagna því,
ef heimurinn lítur svo^ á, að allt
umbótasinnað fólk í íran viður-
kenni, að við séum leiðtogar fram-
fara alls mannkyns.
Með tilliti til þeirra ummæla,
sem forsætisráðherrann viðhafði
almennt um íran, finnst mér sann
gjamt að álykta, að hu-gur hans
stefni ekki til þess að hefja hern-
aðarlega íhlutun um málefni lands
ins eða hernema það jafnvel alger-
lega. íran er fátækt land, sem er
Sovétríkjnuum til einskis nýtt,
sagði Krústjoff. Hins þykist ég
fullviss, að Krútsjoff muni gera
allt hvað hann getur með áróðri
og óbeinum afskiptum til þess að
reyna að steypa franskeisara úr
stóli.
Að áliti Krútsjoffs er íran nær-
tækasta dæmið um óhjákvæmilega
breytingu, sögulega þróun, er
hann tr'úir staðfastlega á. Hann
vildi aUs ekki viðurkenna, að við
(Bandaríkin) gætum snúið við
þessari sögulegu þróun með því
að berjast fyrir frjálslegum, lýð-
ræðislegum endurbótum. Krút-
sjoff trúir svo eldheitt á hina „ó-
hjákvæmilegu þróun“, að engin
orð af okkar hálfu geta fengið
hann til þess að breyta um skoð-
un. Við gætum helzt reynt að hafa
áhrif á. hann með því að sanna
svart á hvítu í nokkrum löndum,
að við gætum aukið verulega allar
umbætur eftir lýðræðislegum að-
ferðum.
SAMA KENNING liggur að
baki afstöðu Krútsjoffs til Kúbu.
Stjórnbylting Kastrós var óhjá-
kvæmileg og löngu fyrirfram á-
kveðin. Það voru ekki Sovétríkin,
sem ákváðu þessa byltingu. Or-
sakir hennar er' að finna í sögu
Kúbu. Sovétríkin eru nú viðriðin
Kúbu vegna þess eins, að Kastró
leitaði til Sovétríkjanna eftir efna-
hagsaðstoð, er Bandaríkin reyndu
að kæfa byltinguna með viðskipta-
banni.
Krútsjoff sagði skýrum orðum
en án alls ofsa að mér fannst, að
við (Bandaríkin) værum nú að
undirbúa landgöngu á Kúbu. Hér
væri um að ræða undirbúning inn-
rásar, sem bandarískar herdeildir
ættu þó ekki að taka beinan þátt
í, heldur yrði innrásin gerð af
Kúbumönnum, sem fengið hefðu
KEISARI ÍRANS
— Krútsjoff telur hann val-tan
í sessi.
vopn og annan stuðning frá Banda
ríkjunum. Verði gerð alvara úr
þessu-m innrásarfyrirtætlunu-m,
munu Sovétríkin „berjast gegn“
Bandaríkjunum, sagði Krútsjoff.
Ég vona svo sannarlega, að ég
fari ekki villur vegar, er ég álykta,
að með þessum orðum hafi forsæt-
isráðherrann meint, að Sovétríkin
myndu berjast gegn okkur með á-
róðri og stjórnmálalegum aðgerð-
um, en hefðu hins vegar ekki í
hyggju að miða andstöðuna við
hernaðarlega íhlutun. Ég gæti
jafnvel sagt þetta með nokkuð
m-eiri vissu — ekki með tilliti til
orða forsætisráðherrans heldur
þess anda, sem mér fannst ríkja í
athugasemdum hans. Að álti
hans sjálfs er það ekki nema eðli-
legt, að voldugar þjóðir reyni að
grafa undan óvinveittu-m stjórn-
um, sem náð hafa fótfestu á á'hrifa
svæði viðkomandi. Þetta hefur
Krútsjoff sjálfur verið að gera í
Laos og fran. Hugsanir Krút-
sjoffs eru gjörólíkar, hvað snertir
annars vegar t.d. stuðning Banda-
ríkjanna við byltingu á Kúbu, og
hins vegar, hvað viðkemur eflingu
varna í Evrópu með tilkomu eld-
flaugavopna hjá æ fleiri þjóðum
þar. Krútsjoff hefur þyngri á-
hy-ggjur af hinu síðarnefnda.
Þankagangur hans er meira í ætt
við Riehelieus heitinn og Metter-
nichs heldur en Woodrow Wilsons.
ÉG ÞÓTTIST sanfærður um, að
aðaláhugi Krútsjoffs í hinu kalda
stríði beindist ekki að hinum
smáu og vanþróuðu ríkjum. Stuðn-
ingur við byltingahreyfingar í
þessum ríkjum er í augum Krút-
sjoffs þægilegur og hagstæður
greiði, sem gefur a.m.k. vonir í
aðra hönd, en þessar byltingar tel-
ur Krútsjoff hins vegar á engan
hátt svo mikilvægar, að nauðsyn-
legt sé að hætta á styrjöld þeirra
vegna. Krútsjoff er viss um, að
hann verður sigurvegari í kalda.
stríðinu, án þess að þurfa að gr'ípa
til vopna, því að han telur sig
hafa þróunina með sér og nægileg
an herstyrk til þess að hræða önn-
ur rí'ki frá því að ráðast gegn Sov-
étríkjunum.
Krútsjoff lætur sig fyrst og
fremst varða hin öflugu riki, sér-
lega Bandarikin, Þýzkalancí og
Kína. Ég gat ekki spurt hann á-
kveðinna spurninga um Kína, en
ég er ekki í nokkrum vafa um
það, að þegar Krútsjoff metur stór
veldi heimsins, er Kína ofarlega
sett. Mér fannst eins og Krútsjoff
liti á Kína sem vandamál fram-
tíðarinnar1. Þetta kann að nokkru
leyti að skýra það, að forsætisráð-
herrann telur nærtækustu og þýð-
ingarmestu málin um þessar mund
ir vera afvopnun og Þýzkaland. í
næstu grein minni mun ég fjalla
um það, sem Krútsjoff sagði um
Þýzkaland, en það var æði langt
mál.
EG VIL í lok þessarar greinar
koma að nokkuð öðru efni. Er við
höfðum snætt hádegisverð, feng-
um við okkur göngu, og var Mi-
kojan varaforsætisráðherra í fylgd
með okkur Krútsjoff. Ég vildi
reyna að komast eftir áliti þeirra
félaga á þeirri ákvörðun Kennedys
forseta að koma bandarísku efna-
hagslífi upp úr þeirri deyfð, er
þar ríkti, og reyna að uppræta
rótgróna sljóvgun, sem þar hefði
myndazt. Það er alveg augljóst, að
Krútsjoff trúir m.a. fullkomlega
á hlutskipti Sovétríkjanna í Ijósi
þess, sem ekki verður dregið í efa,
að þar hafa orðið stórstígar fram-
farir í iðnaði meðan iðnaðarfram-
leiðslan í Bandaríkjunum hefur
staðið í stað að heita má.
Eg beindi spurningu minni til
Mikojans, þar sem ég áleit hann
sérfræðing á sviði efnahagsmála.
En Mikojan vék spurningu minni
frá.sér til Krútsjoffs, sem var al-
veg sannfærður um, að Kennedy
myndi ekki heppnazt að hleypa
vexti í amerískt efnahagslíf. Þetta
sagðist Krútsjoff hafa skýrt fyrir
frú Roosevelt, þegar hann var í
New York á s.I. hausti. Og hvers
vegna getur Kennedy þetta ekki?
— Krútsjoff hefur svar á reiðum
höndum. Það eru Rockefeller og
„du Pont“, sem leyfa honum þetta
ekki. Það virtist sem hér vær'u
birt sannindi, er enginn heilvita
maður gæti nokkuð dregið í efa.
Þessi orð ber alls ekki að skilja
sem persónlega óvináttu við Kenn
edy. Þau voru alls ekki þannig
meint. Það var fjallað um banda-
ríkskt efnahagslíf eins og náttúru-
lögmál, er enginn mannlegur mátt
ur gæti breytt eða haft hemil á.
Enda þótt Krútsjoff bæri greini-
lega lítið traust til hinnar nýju
stjórnar, bar hann augljóslega
fulla virðingu fyrir forsetanum
persónulega. Hann játaði hins veg-
ar, að hann ætti erfitt með að
skilja, að maður, sem ekki hefði
verið aðili að stjórn árum saman,
yrði svo skyndilega forseti hennar.
f síðustu grein minni mun ég
skýra frá umræðum okkar um
Þýzkaland, en ég get sagt hér, að
mér mannst augljóst, að Krútsjoff
vildi öðru sinni reyna að ná al-
þjóðasamkomulagi, áöur en hann
léti til skarar slcríða í Berlínar-
málinu.
/
\