Tíminn - 16.07.1961, Blaðsíða 11

T í M I N N, sunnudaginn 16. júlí 1961.
11
Þormóöur Jönsson, frétta-
ritari Tímans á Húsavik:
hrincidi til okkar á fimmtu-
dagskvöidið ng gaf snjalla
lýsingu á viðureign Húsvík-
inga við rottur. Fréttamaður
punktaði niður það sem Þor
móður las fyrir og vonar, að
sem fæst orð hafi farið for-
görðum.
Hér er skeyti Þormóðar:
„Rottum hefur enn ekki
tekizt að nema land í Húsa-
vík. Einstaka sinnum hafa
þær borizt í land úr skipum
en ætíð verið felldar áður en
þær gátu náð fótfestu í kaup
staðnum.
Fyrir nokkrum árum var
háður geysiharður bardagi
við rottuskara á bryggjunni
í Húsavík. Vár verið að af-
ferma erlent skip, þegar i
ljós kom, að rottur leynd-
ust í hálmi í kössum með
efni til miðstöðvarlagna.
Röðuðu menn sér þá þvert
yfir bryggjuna, svo þétt sem
þeir máttu og höfðu barefli
ýmiss konar að vopni. Kass-
arnir voru síðan settir fremst
á bryggjuna og opnaðir þar.
Spruttu þá rotturnar upp úr
kössunum hart og títt og
sóttu upp bryggjuna. Stóð
þar höggorrusta mikil lengi
dags, en svo lauk, að Húsvík
ingar fengu ágætan sigur.
Urðu sumar rottur vopn-
dauðar en aðrár hlupu af
bryggjunni í sjóinn og lét-
ust flestar af vosi bví veð-
ur var hart af frosti og krap
í sjónum. En aðrar voru felld
ar í fjörunni er þær reyndu
að skríða á land upp.
Bílstjóri nokkur, sem starf
aði við uppskipunina breiddi
striga yfir vélarhús oíls sins
um kvöldið. en morguninn
eftir þegar hann tók strig
ann af bílnum. sá hann að
Teikning eftir
BIRGI BRAGASON
Rottur gersigraðar
á Húsavík
skemmunni þóttust sjá
rottu bregða fyrir. Ekki var
mikill gaumur gefinn að
sögu hans, enda rafvirkinn
ekki Þingeyingur. í gær sáu
svo starfsmenn vöruskemm
unnar rottu og var þá ekki
l&ngÚF’úiri að villast. i
í gærkvöldi tóku tveir
menn sér stöðu í skemmunni
og vildu freista þess að
vinna vágestinn. Var annar
búinn riffli að vopni en hinn
haglabyssu. Voru þeir um
klukkustund á verði en urðu
einskis varir og hurfu þeir
frá um stund. Þegar þeir
komu aftur sáu þeir hvar
rottan stökk ofan af bita í
skemmunni og hvarf i stæðu
600—700 poka af hænsna-
fóðri. Höfðu þeir nú hægt
um sig og biðu. Rottan .Isom
þá aftur fram og hljóp upp
á bitann, en veiðin vaf/.í
slæmu skotfæri því járnbiti
hlífði rottunni að mestu.
Annar skaut þó á hana úr
haglabyssunni, en hún brá
við og hvarf enn ofan í stæö
una.
í dag var stæðan rofin, en
þegar um 100 pokar voru eft
ir að henni, fannst rottan
i dauð. Hafði hún látizt af
í skotsárum."
Þarmeð lauk frásögn Þor-
| móðar af rottubardaga
' þeirra Húsvíkinga.
Hertogaf rúin
rotta hljóp undan honum og
inn í vélarhúsið Bíls^iórinn
brá á það ráð, sem viturleg-
ast var að aka bílnum niður
á bryggju. Þar var sleginn
mannhringur um bílinn og
sóttu nú að rottunni margir
í senn. Rottan fékk lag á
höfuðið þar sem hún húkti
á pönnunni undir vél bíls-
ins og varð það hennar bani.
Síðan fara fáar eða engar
sögur af rottum í Húsavík
þar til i vor. Þá var það að
starfsmenn í vöruskemmu
KÞ sáu drit undarlegan í
skemmunni og kenndu ekki.
Töldu sumir vera fugladrit,
en aðrir rottu og urðu menn
ekki á eitt sáttir.
Það bar enn til tíðinda að
rafvirki sem var að vinna í
'i Framhaia aí 9 siðu )
þroska sinn og ritstörf lét hún sitja
á hakanum, en sársaukalaust var
það ekki. Daglega eyddi hún mikl-
I um tíma vegna sinna nánustu, en
' erfiðast átti hún með að sætta sig
I við þann sið kunningjakvenna sinna,
! að sitja um að heimsækja hana á
þeim tíma, sem hún helzt hefði get-
að sinnt hugðarmálum sínum. Hún
hét því, að yrði hún einhvern tíma
viðurkenndur rithöfundur, skyldi
hún nota þá aðstöðu til að stofna
til gestamóttöku á ákveðnum dög-
um, en vera þess á milli laus við
þess konar frátafir. Með beiskum
sársauka hugsaði hún til þess, að
rithöfundurinn á að öllum jafnaði
sitt takmarkaða frjóa tímabil, jafn-
vel ekki Iengur en tuttugu ára skeið,
og hver dagur, sem hún glataði af
þeim tíma fyrir áníðslu annarra og
tillitsleysi samgilti raunverulega því.
að ævistundum hennar væri fækk-
að.
Uppeldi og skapgerð Önnu Char-
lottu var þannig, að hún hlaut að
verða prýðismanneskja. skylduræk-
in og nærfærin og gat ekki hamlað
gegn þeim, sem voru viljasterkir
og sérgæðislega kröfuharðir. Þess
vegna var henni framan af árum
ofrauú að rísa gegn umhverfi og
lífsháttum, sem hún vissi þó, að
voru henni fjötur um fót. Fyrstu
hjúskaparárin snerti hún því naum-
ast á ritstörfum, en þó gerðist sú
undantekning, að hún knúin af
óviðráðanlegri löngun, samdi leik-
ritið Leikkonan, sem tekið var til
leiks, hlaut miklar vinsældir og
góða dóma. Nafns höfundar var
ekki getið, og naut Anna Charlotta
þess á frumsýningu leiksins, að
sitja meðal áhorfendanna og finna
hversu leiknum var fagnað, heyra,
að hrópað var á höfundinn að leiks-
lokum og vita það, að sjálf var hún
óhult fyrir forvitni og ágengni.
Hún hélt áfram að skrifa leikrit
og í öllum þeim fyrstu skein í bar-
áttu hennar sjálfrar, baráttu gáfu-
konunnar fyrir því að losna undan
fargi umhverfis og siðvenja, sem
heftir þann sérstæða þroska og
störf, er hún sóttist eftir. Hún fann
það sjálf, þó að hún fengi eigl rönd
við reist, að persónuleiki hennar
var fangi og lífskröfur hennar
stríddu gegn kröfum þeirra, sem
töldu sig eiga tilkall til hennar.
Hún, hin fína og fágaða frú Edgren-
Leffler, sat sem fangi i gylltu búri,
og þó vissi hún fullveí, að hún áttl
annars konar hlutverki að gegna
og henni bar að ávaxta sitt pund.
Eftir því sem árin liöu, óx henni
þó fiskur um hrygg, hún varpaði af
sér dulklæðunum og tók að birta
verk sín undir eigin nafni. Hún
gerðist ekki aðeins mikilvirkur rit-
höfundur, heldur tók hún sér stöðu
í þeim stríða straumi, þar sem
boðaföllin hlutu að skella á þeim,
sem gerðist merkisberi nýrra og
djarfra lifsskoðana. Hún, sem f nán-
asta umhverfi sínu var vön að sýna
tillitssemi og nærgætni, hlffði ekki
nafni sínu og áliti, þegar um það
var að tefla, að vinna þeirri lifs-
stefnu gagn, er hún fylgdi.
Einn stórvirkasti bókmenntafræð
ingur Svía sagði um svonefndar
áttundatugsbókmenntir þeirra (bók
menntaskeið, sem talið er hefjast
jum 1880), að búsorgir Mörtu hefðu
tekið við af draumum Maríu. Með
þessari táknrænu líkingu átti hann
. við mismuninn á rómantík hinna
fyrri skálda og raunsæið, er áttunda
tugshöfundarnir aðhylltust, en verk
t efni þeirra voru þjóðféiagsmál,
i hjónabandið, fjölskyldumálefni og
jraunar flest mannleg vandamál.
iÞegar tilraun var gerð til þess að
i gera upp reikningana við liðna tim-
■ ann, var sízt að undra, þó að mikil-
hæfar og lífsreyndar gáfukonur
eins og rithöfundarnir Anna Char-
lotta Leffler og Viktoría Benedikts-
son hefðu sitthvað eina til þeirra
mála að leggja.
í bók eftir Gustav af Geierstam,
sem út kom í Svíþjóð árið 1885 og
fjallaðl um þjóðfélagsmál og bók-
menntir, er þessum orðum beint til
lesandans: „Viljirðu kynnast alveg
sérstaklega eindregnum fulltrúa fyr
ir hina nýju Svíþjóð, þá er það frú
Edgren. Sú mikla lýðhylli, er frú
Edgren hefur hlotnazt'á skömmum
tíma, er ekki hvað sízt þvi að þakka,
að hún hefur greinilegar en nokkur
annar rithöfundur endurspeglað
hræringar nútímans".
Hún var þannig nútimahöfundur
á sfnum tima og mitt f straumi
öldurótsins, en það var ekki aðeins
lýðhylli, sem hún uppskar, heldur
varð hún einnig fyrir aðkasti og
I sleggjudómum.
Hér verða ekki rakin þau áhrif,
sem aðrir höfundar, til dæmis Ágúst
Strindberg og Georg Brandes, höfðu
á skáldskap hennar, né heldur
Dofrakarlarnir, eins og Strindberg
nefndi þá Ibsen og Björnson. Ekki
verða heldur gerð ýtarleg skil þeim
stefnum og straumum, sem hrifu
hana, en skylt er að minnast á kven-
réttindin, sem var stórt mál á þeim
tíma, enda kom fram sú uppástunga,
að líkindum frá Ellen Key, að kalla
nítjándu öldina öld konunnar.
I
Kvenréttindin hlutu alveg sérstak
j lega að verða hjartans mál þessa
j höfundar, sem fann enga fullnægju
| í barnlausu, tómlegu hjónabandi og
undi sér fremur illa við þau störf,
1 sem að jafnaði eru talin í verkahring
kvenna, en þó alveg sérstaklega
þeirri sóun tíma, sem staða hennar
hafði f för með sér.
Eftir því sem stundir liðu fram,
tókst henni betur að nálgast það
takmark sitt, að hafa vinnufrið
ákveðinn tfma dags og taka þátt í
þeim félagsskap, er henni hæfði, en
var ekki sérstaklega miðaður við
þjóðfélagsstöðu hennar sem frú Ed-
gren. Hún tók nú einnig að ferðast
allmikið utanlands, fór oft til ná-
grannalandanna, Noregs og Dan-
merkur, en einnig Þýzkalands, Sviss,
Frakklands og Englands. Hvar sem
hún fór um, hafði hún augun opin
fyrir kjörum fólksins, einkum verka
lýðsins og skrifaði greinar um þau
mál.
Vinur hennar einn hafði sagt
henni, að sá væri ei nema hálfur
maður, sem ekki hefði til ítalfu
komið, hún hafði þvi lengi hug á
að komast þangað og með það fyrir
augum stundaði hún nám i ítölsku.
Ósk hennar rættist og orð vinar
hennar urðu að spádómsorðum. Að-
ur var eins og hana hefði sífellt
vantað eitthvað í sjálfa sig. Á Ítalíu
fann hún það allt og meira en hana
hafði nokkru sinni órað fyrir, að
henni mundi hlotnast.
(Framhald).