Tíminn - 17.01.1962, Blaðsíða 9

ins fyrs't og fremst með lár.tökum
til langs tíma, en leigutekjurnar
e;m notaðar til þsss að greiða af-
borganir, vexti og önnur slík út-
gjöld. Sums staðar Iileypur ríkis-
valdið undir bagga, þar sem skil-
yrðum þess er fullnægt. Lán þe:si
eru aðallega fengin frá bygginga-
félögum, tryggingafélögum og
stundum með skuldabréfaútboði á
fijálsum markaði. í Derby hefur
sá háttur verið á hafður, að þess-
um stóru lánum er velt áfram
hvern áratuginn af öðrum og þeg-
ar að einum gjalddaganum líður,
er nýtt lán tekið og fyrra lánið
boi'gað.
Ekki verður annað séð en það sé
tiltölulega auðvelt fyrir ungt fólk
í Bretlandi að eignast þak yfir höf-
uðið. Byggingafélög lána undir
flestum kringumstæðum 90—95%
af köstnaðarverði hvers íbúðar-
húss, oftast til 25—30 ára með
6% % vöxtum. Ung hjón, sem t. d.
vilja kaupa 2000 punda íbúð, þurfa
því ekki að leggja fram nema 100
pund, en greiða afganginn og vexti
af honum með jöfnum, vikulegum
afborgunum á 25—30 árum. Stund-
um hlaupa bæjarfélögin undir
bagga að auki og ábyrgjast hluta
af láni byggingafélagsins, sem aft-
ur verður til þess, að lánveitandinn
lætur sér nægja minni útborgun.
—0—
Hér hefur verið rakið að nokkru
fyrirkomulag og ástand húsnæðis-
mála hjá nágrönnum okkar Bret-
um. Ekki er þó með öllu einhlítt
að bera þetta saman við þá sögu,
er við þekkjum hér heima — til
þess eru aðstæður of ólíkar.
Þó má sumt af þessu vera okkur
umhugsunarefni, þar sem hér mun
algengt, að menn borgi a. m. k.
þriðjung launa sinna í leigu og
fjöldinn allur af ungu fólki eygir,
a. m. k. ekki í bráð, þau lifsins
þægindi að eignast þak yfir höf-
uðið. h. h.

Það mun nú komið upp í 300
milijónir, og fer sífellt vaxandi,
sem ríkisstjórnin er búin að
láta Seðlabankann innheimta
til sín af sparifé, sem lagt er
inn í banka, sparirjóði og inn-
lánsdei'dir kaupfélaga.
Hvaðanæva af landinu senda
menn þetta „skattfé".
Allt þeita fjármagn er dreg-
ið úr umferð. Sett í Seðlabank-
ann til að koma í veg fyrir, að
það verði lánað út (bankar og
sparisjóðir) eöa notað sem
rekstrarfé (innlánsdeildir kaup
félaga).
Seðlabankinn borgar kostnað-
inn við að láta féð liggja dautt.
Hann er ekkert sináræði, því
að borgaðir eru 9% vextir. Það’
kostar því 27 milljónir á ári, að
loka inni 300 milljónir.
Framleiðendur og almenning
ur í Iandinu borga þó kostnað-
inn í raun og veru, því hann
er innheimtur m. a. með hinum
háu vöxtum, sem Seðlabankinn
er Iátinn taka af lánum sínum
út á framleiðsluvörur lands-
manna. Er hér að finna nokkra
skýringu á vöxtum þeim, sem
innheimtir eru af afurð'alánun-
um. Það er skattur, sem inn-
heimtur er m. a. til að gera
Seðlabankanum kleift að halda
sparifénu frá því að vera í um-
ferð í atvinnulífi landsmanna.
Á þennan hátt eru tmörg
hundruð milljónir af fjármagni
þjóðarinnar teknar úr umferð og
stórfelldri skattheimtu haldið
uppi til að halda þessu fé ó-
virku.
Samtímis er mönnum í stór-
hópum neitað um lán, m. a.
til að auka framleiðni með
aukinni tækni og hagnýtingu
og til að efla framleið lu og iðn
að. Mörg iðnaðar- og fram-
leiðslufyrirtæki eru þannig
sett, að þau njóta sín ekki til
fuils vegna rekstursfjárskorts.
Ríkisstjórnin, sem stendur
fyrir þessari innilokun fjár-
magns, sem safnazt fyrir í land
inu, segist yfirleitt ekki hafa
aðgang að peningum þegar eft-
ir er leitað vegna fjárútvegun-
ar til nýrra framkvæmda eða
framleiðslu.
Viðskiptabankar og spari-
sjóðir neyðast til að synja um
lán, sem þjóðhagslega séð væri
stór ávinningur að veita, vegna
þess, að ríkisstjórnin lætur taka
féð af þeim í frystinguna.
Rekstrarfé samvinnufélaga er
minnkað, því að þau „njóta"
EYSTEINN JÓNSSON
er ein helzta leiðin út úr sjálf-
heldu kjaramálanna í landinu.:
Veltufé þjóðarinnar á að
nota til að efla atvinnurekstur
og framleiðslu í landinu, til að
útflutningur og innflutningur
geti aukizt og viðskipti yfirieitt
og lífskjör batnað.
Það’ er skýlaus krafa sívax-
andi fjölda manna, að svo verði
gert og tafarlaust hætt að draga
úr umferð hundruð milljóna af
því fé sem lagt er fyrir í Iandinu.
Það er skilyrðislaus krafa þús-
unda og aftur þúsunda, að spari
féð sé haft í umferð' og notað
til þess að efla heilbrigt ein-
staklingsframtak og félags-
framtak með þjóðinni.
Það er svo annar þáttur þess-
ara mála, sem þó ekki verður
ræddur af mér í dag, að oían á
300 milljónir
þeirrar sérstöku „náðar“ að
vera meðal þeirra stofnana, sem
fé er rakað af í frystinguna.
Það er sagt allt í einu nú, að
sparifé landsmanna megi ekki
vera allt í umferð, því að það
auki of niiki'ð innflutninginn
til landsins.
Það er nýstárlegt bjargráð
þeirri þjóð, sem alls staðar á
óunnin verkefni, sem bíða fjár-
magns og auka mundu fram-
leiðni, framleiðslu og þjóðar
tekjur, — að taka úr umferð
og gera óvirkt sparifé sitt með
þessu móti.
Ríkisstjórninni virðist fyrir-
munað að skilja, að stórauka
má framleiðslu og þjóðartekjur
með því að lána athafnasömu
fólki þetta fé í skynsamlegan
rekstur. Um þetta er ólygnust
reynsla íslendinga undanfarna
áratugi. Mætti þá Iíka losa sig
við þau ósköp, að skattleggja
þá framleiðslu, sem fyrir er »
landinu eins og nú er gert, til
að bera kostnað af því að loka
inni utan umferðar, verulegan
hluta af eðlilegu veltufé þjóð-
arinnar.
Stórfé vantar víða til að auka
framlciðni (tækni og hagnýt-
ingu) hjá fyrirtækjum, sem fyr
ir eru í landinu, að ekki sé tal-
að um nýtt, sem við þarf að
bætast. En einmitt aukin fram-
Jeiðni í sem flestum greinum
þessa innilokun sparifjárins,
hefur verið bætt við ráð’stöfun-
um til þess að Iækka Ián Seðla
bankans út á sjávar- og land-
búnaðarafurðir og drag'a með
því enn fé úr umferð. Loks er
það nýjast, að ríkisstjórnin hef-
ur skattlagt sjávarútveginn um
120—140 milljónir til að ná enn
fé úr umferð og leggja í sam-
dráttarhólfið í Scðlabankanum.
Svo er viðkvæðið, að fé sé
ekki til í framfaramálin. Furð-
ar nokkurn þótt mörgnm
blöskri svo óviturlegar aðfar-
ir og til langframa verður þetta
ekki þolað.
Eysteinn Jónsson.
J
setja í að nýju. Andi loftsins
lék því lítt hindrað um hið
virðulega guðshús, svo að ut
an sem innan. Ofn mátti sín
lítils í viðskiptum við hann.
Söfnuður hlýddi messu.
Einn miðaldra karlmaður,
hann var líka meðhjálpari,
og 13 tilvonandi fermingar-
börn. Falleg börn og mynd-
arleg í grábláu „gæjabuxun-
um“ sínum, í popplínmuss-
um og gúmmíhosum, áreiðan
lega líkleg til þess í fylling
tímans að draga vænan
þorsk úr sjó og leggja síld
í tunnur af miklum hraða.
Þar að auki tveir gestir úr
fjarlægu héraði, að öðrum
þræði komnir fyrir forvitni,
að hinum, til að leita sér
hvildar og hughreistingar.
Falleg væntanleg fermingar
stúlka lánaði þeim sálmabók
ina sína, því að kirkjan átti
ekki sálmabók.
II.
Jólahringing kirkjuklukkn
anna í höfuðborginni hljóm
aði út í svalviðri síðdegisins
á jóladag. Þær kölluðu menn
til heilagrar messu. Friður
á jörðu, svo sem boðað hafði
verið, ríkti á götum og stræt
um. Lítil umferð. Hljóðlát
borg. Gott var að koma í
hlýja kirkjuna. Uppljómuð
var hún. Nýmáluð; allir hlut
ir nýir, enda kirkjan enn i
æskubúningi og ekki hálf-
vaxin. Allt vitnaði um alls-
nægtir á veraldarvísu og ör
læti mannanna gagnvart
guðshúsi. Orgelig stórbrotið
veraldarundur. Um kirkjuna
fór titringur ljúfrar sælu við
volduga hljóma þess. Söng-
flokkurinn velæfður og söng
eins og sá, sem vald hefur.
Söngfólk fastráðið til starf-'
ans, að vísu á lágum laun-
um, eins og vel á við í þjón-
ustu kirkju Krists. Organist
inn starfinu vaxinn.
Presturinn með mikinn og
óvenjulegan persónuleika.
Lífsreynsla, gáfur og trúar-
hiti lýstu af björtu enni
hans. Hann predikaði svo
fallega um blóm, að kirkjan
angaði af ilmi hvítra rósa
Maður fylltist í fullri alvöru
löngun hjartans til þess að
verða vitund betri maður
undir ræðu hans.
Söfnuður hlýddi messu.
Fáeinar konur og nokkrir
karlmenn, sátu vítt og dreift
um auða bekki. Falleg og
prúðbúin börn fylltu í fáein
skörð. Orgelið, söngurinn,
predikun prestsins og Krists
likan, innblásig af heilögum
anda stórbrotins listamanns,
var það, sem fyllti kirkjuna
þetta kvöld. Jú, — og lítil
stúlka, líklega 12 ára, eins
og frelsarinn í musterinu;
hún sat á innstav bekk til
hliðar við altarið. Hún söng
hvern sálm, hún flutti bæn
sína með luktum hvörmum
og laut höfði, Vangasvipur--
inn minnti á gríska mar-
maramynd frá Períklesar-
tímanum. Hún lifði og hrærð
ist í heilagri þjónustu. Hún
var sem ein hinna hvítu
rósa, sem prestinum tókst
að láta ilminn berast frá. Ó-
sjláfrátt komu í hugann orð,
sem svo oft er vitnað til:
hver sem ekki tekur á móti
guðsríki ei.ns og barn .... “
III.
Um aldaraðir hefnr kirkj-
an lagt driúgan skerf til
menningar íslendinga, sem
og annarra kristinna þjóða.
Hvað sem líður mismunandi
skoðunum á kenningum
hennar. hvað sem líður deil
um og jafnvel trúleysi viti-
borinna manna. er það við-
urkennt, að kristinn siðalær
dómur hafi átt slíkt erindi
til einstaklinga og bjóða. að
menning þeirra hafði ekki
mátt og megi ekki án hans
vera. En það eru líka fleiri
hliðar á þvi máli, hversdags
legri, en ef til vill ekki þýð-
ingarlitlar.
Dæmi þau, sem sögð eru
hér að framan. eru ekki dreg
in fram til þess að upnhefja
neinn og baðan af siður til
áfellinear beim. er bar koma
vig sögu Þa.u eru söað vegna
þess, að þau varpa liósi í all
ar áttir og á margar hliðar
kirkjulegra málefna i land-
inu. Þau vitna um mót.ca.er
ir og andstæður j kirk.iu-
legri menningu þjóðarinnar
og um leið í menningu henn
ar almennt skoðað. Hér verð
ur að mestu aðeins fjallað
um eina hlið þess máls, frá
sjónarmiði leikmanns.
Kirkjur eru mjög misjafn
ar að reisn og virðingu i
landinu. Viðhald margra
þeirra er vanrækt. Smáhlut
ir verða þar að stórum. En
hver kirkja hefur þó eitt-
hvað til síns ágætis, ef á
henni þarf ag halda. Marg-
ar eru í ágætis ástandi, vitna
um 'hirðusemi og reglu og
gott veraldargengi þess safn
aðar, sem annast hana.
Margt er um ágæta presta,
vel menntaða mannkosta-
menn, sem rækja störf sín
af trúmennsku. Góð hljóð-
færi eru í mörgum kirk.ium
og sæmileg í öðrum. Organ-
istar vinna sín verk af
fremsta megni. Yfir 200
kirkjukórar eru starfandi
samkvæmt opinberum skýrsl
um. Félagsskapur kristinna
manna á íslandi hefur í sín
um höndum mikil og góð
tæki. ef svo mætti segja, til
starfsemi sinnar, þótt víða
þurfi að bæta um. enda allt
af verið að vinna að úrbót-
um.
En þetta hrekkur ekki til.
Kirkjurnar. hvort sem bær
eru ríkar eða fátækar, vel
hirtar eða vanhirtar, standa
auðar og hálfauðar á helgi-
dögum. Þar er engu betra á-
stand í þéttbýli en í dreif-
býli. Vegalengdir og torleíði
virðast þar ekki skinta máli.
Hitt, virðist aðalatriðið. að
hinn fjölmenni félagsskapur
íslendinga. hin íslenzka þ.ióð
kirkja, sem í er meira en
90% allrar bjóðarinnar, virð
ist hafa harla lítið með kirkj
ur að gera Þrátt fyrir það
er viðurkennd býðing krist-
innar menninerar. eins og ég
sagði áðan.
Margt hefur verið rætt og
ritað um auða kirkjubekki.
Kennir þar hver öðrum um.
prestar leikmönnum, leik-
menn prestum. Leitað er or-
saka f breyttum viðhorfum
með breyttum tímum.
Orsakanna skal ekki leit-
að hér. Á hitt skal bent, að
hverju og hverjum. sem
þetta er að kenna, er aug-
Ijóst, að söfnuðirnir hafa
bað j hendi sinni, að bæta
þar úr. Það eru þeir, sem
sækja kirkjú, ef hún er sótt
og sitja heima. þegar kirkan
stendur auð. Veraldsgengi
þeirra mundi ekki bíða neinn
sjáanlegan hnekki við það
að eyða einni stund f kirkju
einstaka sinnum. Fram-
leiðsla þjóðarinnar mundi
ekki minnka svo um munaði
Spurningin er sú ,hvar hinn
kristni félagsmaður situr þá
þá stund, sem messan
stendur yfir, Þótt hvert sæti
væri skipað í íslenskum
kirkjum, þegar guðsþjónust
ur fara fram, mundi þess
ekki gæta utan kirkju, svo
að nokkur hætta stafaði af.
En hvað er þá að vinna?
Og til hvers er að vinna?
(Frarah, á 13. síðu '
T Í M I N N, miðvikudagiun 17. janúar 19fi2
9