Tíminn - 18.01.1962, Blaðsíða 7

Utgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
Framkvæmdastjóri: Tómas Árnason. Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson- (áb), Andrés Kristjánsson, Jón Helgason. Frétta-
ritstjóri: Indriði G. Þorsteinsson. Fulltrúi ritstjórnar: Tómas
Karlsson Auglýsingastjóri: Egill Bjarnason. Ritstjórnarskrifstoí-
ur í Edduhúsinu; afgreiðsla, auglýsingar og aðrar skrifstofur
Bankastræti 7. Símar: 18300 — 18305. Auglýsingasími 19523. —
Afgreiðslusími 12323. — Prentsmiðjan Edda h.f. — •
Áskriftargjald kr. 55 á mán. innan lands. í lausasölu kr. 3 eint.
Samningsréttur opin-
berra starfsmanna
VIÐTAL VIÐ KRISTJÁN THORLACIUS, FORMANN
BANDALAGS STARFSMAN NA RÍKIS 0G BÆJ A
300 milljónir ,
Það má óhætt fullyrða, að fátt hefur vakið öllu meiri
athygli um lengra skeið en þær upplýsingar Eysteins Jóns-
sonar, að ríkisstjórnin sé búin að láta Seðlabankann
„frysta“ 300 millj. kr. af sparifé landsmanna og dragi
raunverulega sem þeirri upphæð svarar út úr athafna-
og' framkvæmdastarfinu í landinu.
í grein þeirri, þar sem Eysteinn Jónsson birti þessar
upplýsingar, sagði m. a. á þessa leið:
„Það mun nú komið upp í 300 mílljónir, og fer sífellt
vaxandi, sem ríkisstjórnin er búin að láta Seðlabankann
innheimta til sín af sparifé, sem lagt er inn í banka, spari-
sjóði og innlánsdeildir kaupfélaga.
Hvaðanæva af landinu senda menn þetta „skattfé“.
Allt þetta fjármagn er dregið úr umferð. Sett í Seðla-
bankann til að koma í veg fyrir, að það verði lánað út
(bankar og sparisjóðir) eða notað sem rekstrarfé (innláns-
deildir kaupfélaga).
Seðlabankinn borgar kostnaðinn við að láta féð liggja
dautt. Hann er ekkert smáræði, því að borgaðir eru 9%
vextir. Það kostar því 27 milljónir á ári, að loka inni 300
milljónir.
Framleiðendur og almenningur í landinu borga þó
kosfnaðinn í raun og veru, því hann er innheimtur m. a.
með hinum háu vöxtum, sem Seðlabankinn er látinn taka
af lánum sínum út á framleiðsluvörur landsmanna. Er ,hér
að finna nokkra skýringu á vöxtum þeim, sem innheimtir
eru af afurðalánunum. Það er skattur, sem innheimtur er
m. a. til að gera Seðlabankanum kleift að halda sparifénu
frá því að vera í umferð í atvinnulífi landsmanna.
Á þennan hátt eru mörg hundruð milljónir af fjár-
magni þjóðarinnar teknar úr umferð og stórfelldri skatt-
heimtu haldið uppi til að halda þessu fé óvirku.
Samtímis er mönnum í stórhópum neitað um lán, m. a.
tii að auka framleiðni með aukinni tækni og hagnýtingu
og' til að efla framleiðslu og iðnað. Mörg iðnaðar- og fram-
leiðslufyrirtæki eru þannig sett, að þau njóta sín ekki
til fulls vegna rekstursfjár$korts.
Það ef nýstárlegt bjargráð þeirri þjóð, sem alls staðar
á óunnin verkefni, sem bíða fjármagns og auka mundu
framleiðni, framleiðslu og þjóðartekjur, — að taka úr um-
ferð og gera óvirkt sparifé sitt með þessu móti.“
Það tjón, sem þegar hefur hlotizt af því að láta þetta
sparifé liggja dautt í stað þess að lána það til framleiðslu
og framkvæmda, er tvímælalaust orðið gífurlegt. Af þeim
ástæðum er framleiðsla og tekjur þjóðarinnar nú mun
minni en þær væru ella. Þó bólar ekki á öðru en þessari
vitleysu verði haldið áfram, ef ríkisstjórnin fær að ráða.
Nýtt fordæmi
Þau tíðindi gerðust nú um helgina, að samkomulag
náðist milli Bandaríkjanna og Efnahagsbandalags Evrópu
um gagnkvæmar tollalækkanir. Þetta er nýtt dæmi þess,
hvernig einstök lönd taka nú upp samvinnu eða tengsli
við bandalagið með ýmsum hætti.
Fyrir íslendinga er full ástæða til að kynna sér vel
þessi tengsli milli Bandaríkjanna og Efnahagsbandalags-
ins. því að ef til vill geta þau orðið fordæmi þess, hvernig
tengslum okkar við það yrði háttað.
Hjá því verður ekki komizt fyrr eða síðar, að við tök-
um upp einhverja samvinnu við Efnahagsbandalagið, en
hún þarf að verða þannig, að ekki sé glatað neinum mik-
iJsverðum rétti. Fyrst og fremst þurfum við þó að semja
við það um tollamálin, eins og Banaaríkin hafa gert.
Að undanförnu hefur a11
mikið verið rætt um samn-
ingsrétt til handa opinber-
um starfsmönum. Stjórn-
skipuð nefnd, sem um mál
þetta hefur fjallað, skil-
aði áliti í nóvembermánuði
s.l., og aukaþing Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja,
sem haldið var um svipað
leyti, ræddi þetta mál og
gerði um það ályktun.
Blaðið hefur snúið sér til
formanns Bandalags starfs-
Imanna ríkis og bæja, Kristj-
áns Thorlacius, og beðið
hann að segja lesendum frá
málinu.
— Hver er aðdragandi þess,
að nú hefur verið sarnið frum-
varp uin samningsrétt opin-
berra starfsmanna?
— Allt frá stofnun Bandalags
starfsmanna ríkis og bæja, hef
ur það verið eitt aðaláhuga-
mál samtakanna, að opinberir
starfsmenn fengju samnings-
rétt um launa- og kjaramál sín,
og hafa verið gei'ðar ályktanir
um málið á ílestum þingum B.
S. R. B. Á 19. þingi bandalags-
ins, sem haldið var í nóvember
1958 var samþykkt svofelld á-
iyktun:
„19. þing B. S. R. B. telur
óviðunandi, að opinberir starfs-
menn hafi ekki samningsrétt
um launa- og kjaramál sín, til
jafns við aðra launþega. Felur
þingið bandalagsstjórn að
vinna að því eftir mætti að ná
þeim réttindum“.
í desember 1959 skipaði þá-
verandi fjármálaráðhem, Guð-
mundur í. Guðmundsson, nefnd
til þess að athuga um og undir-
búa löggjöf um samningsrétt
opinberra starfsmanna. í nefnd
þessari áttu sæti Sigtryggur
Klemenzson, ráðuneytisstjóri,
formaður, Baldur Möller, ráðu-
neytisstjói'i, Jón Þorsteinsson,
alþingismaður, Eyjólfur Jóns-
son, lögfræðingur og Guðjón
B. Baldvinsson. deildarstjóri.
Tveir hinir síðast nefndu voru
tilnefndir af stjórn B. S. R. B.
Þessi nefnd lauk störfum í
nóvember s. 1„ en hún þríklofn
aði og skilaði þremur frumvörp
um til ríkisstjóniarinnar
— Voru þessi frumvörp öll til
athugunar á aukaþingi B. S. R.
B. í vetur?
— Bandalagsstjórnin fékk leyfi
fjármálaráðherra til að skýra
þinginu frá efni allra frumvarp
anna, en þar var þó einkum
fjallað um efni þess frumvarps,
5 sem fulltrúar B. S. R. B. í
nefndinni höfðu skilað til
ríkisstjórnarinnai;.
— Hver varð svo niðurstaðan
á aukaþinginu?
Aukaþing B. S. R. B. sam
þykkti einróma að lýsa stuðn-
ingi við aðalefni frumvarpsins
og fól bandalagsstjórninni jafn
framt að kynna liinum einstöku
bandalagsfélögum efni þess og
skyldu athugasemdir þeirra
hafa borizt stjói’ninni fyrir 10.
janúar, ef einhverjar væru.
Var bandalagsstjórninni falið
að vinna að framgangi málsins
á þessum grundvelli.
— Hvert er höfuðefni sanm-
ingsréttai'frumvarpsins?
— Samkv. fmmvarpinu fá
opinberir starfsmenn fullan
samningsrétt, þar á meðal verk
KRISTJÁN THORLACIUS
formaður Bandalags starfsmanna
ríkis og bæja.
fallsrétt, sem þó er miklum tak
mörkunum háður.
í frumvarpinu eru ákvæði
um samningaviðræður, sáttaum
leitanir, vinnustöðvanir, svo og
um sérstaka dómstóla til að
skera úr ágreiningi og um vald
almennra dómstóla á þessu
sviði, o. fl.
Aðilum, er samningsrétt hafa
samkvæmt frumvarpinu, ber
gagnkvæm skylda til að hefja
samningaumleitanir, ef annar
hvor aðilinn krefst þess.
Hvernig er verkfallsréttur-
inn?
— Samkvæmt frumvarpinu er
aðilum heimilt að stofna til
vinnustöðvunar,. ef samningar
takast ekki, og skal það gert
með þeim hætti áð störfum er
sagt upp með þriggja mánaða
uppsagnarfresti-
Þegar löglegri vinnustöðvun
lýkur, á starfsmaður rétt á að
taka aftur upp sitt fyrra stai'f.
Þetta ákvæði er sett til þess að
tryggja það, sem starfsmenn-
irnir leggja mjög mikla áherzlu
á, að óbreytt haldist núverandi
skipan um fastar stöður hjá
ríki og bæjarfélögum.
Gert er ráð fyrir, að ákveðið
sé með reglugerð, hvernig ör
yggisþjónustu skal sinnt meðan
vihnustöðvun varir.
Samkvætnt frumvarpinu má
eigi stofna til vinnustöðvunar
vegna ágreinings um( eftirfar-
andi atriði:
Um til hvaða launaflokks i
samningi eða reglugerð skuli
telja stöðu ákveðins starfs-
manns.
Um endurmat á stöðu starfs-
manns.
Um breytingar ákvæða um
greiðslu fyrir yfirvinnu eða sér
le.gar launabætur, sem almenn
ákvæði í heildarsamningi taka
ekki til.
— Hvað er þá unnt að gera,
ef samkomulag næst ekki um
þessi atriði?
— Hvor aðili fyrir sig getur
skotið slíkum ági'einingsatrið-
um til Kjaranefndar ríkisins,
sem kveður upp bindandi úr-
skurð um ágreiningsatriðin.
Kjaranefnd ríkisins er skv.
frumvarpinu skipuð sjö mönn-
um, tveimur tilnefndum af B.
S. R. B„ tveimur tilnefndum af
ríkisstjórninni og þremur hlut
lausum mönnum tilnefndum af
líkissáttasemjara.
Þá gerir frumvarpið ráð fyr-
ir svo nefndum Kjaradómi, skip
uðum 3 mönnum, einum frá
hvorum aðila og oddamanni til-
nefndum af félagsdómi. Til
þessa dómstóls geta aðilar skot
ið ágreiningsmálum, ef þeir
koma sér saman um það, þ. e.
eí báðir telja slíkt heppilegra
en að hefja vinnustöðvun.
— Á félagsdómur þá ekkert
að fjalla um málefni opinberra
starfsmanna?
—Jú.frumvarpið gerir ráð fyr
ir, að félagsdómur felli úr-
skurði um túlkun samninga, ef
ágreiningur verður, á sama hátt
ag hann fjallar um slíkt málvarð
andi samninga annarra stéttar-
félaga.
— Hafa opinberir starfs-
menn í nágrannalöndum okkar
samningsrétt?
í Danmörku eru launakjör
ríkisstarfsmanna ákveðin með
launalögum, en í framkvæmd
hefur þar í landi verið viður-
kenndur réttur ríkisstarfs-
manna til viðræðna um breyt-
ingar á kaupi og kjörum
t Svíþjóð og Finnlandi hafa
' tarfsmenn takmarkaðan
samningsrétt, en launakjör eru
endanlega ákveðin af ríkisvald-
inu.
f Noregi fengu ríkisstarfs-
menn samningsrétt með lögum
á árinu 1958. Samkvæmt þeirn
Iögum hafa þeir svipaðan rétt
til samninga um kaup og kjör
og aðrar stéttir á hinum frjálsa
vinnumarkaði. Launalög hafa
þar verið afnumin og ríkisstarfs
menn fengið verkfallsrétt.
— Er samningsréttarfrum-
varpið sniðið eftir erlendum
fyrirmyndum?
— Já frumvarpið er að meg
inefni sniðið eftir löggjöfinni.
sem um þetta gildir í Noregi
— Hver hefur þróunin verið
hér á landi varðandi réttindi
samtaka opinberra starfs-
manna?
— Árið 1915 voiu sett mjög
harðneskjuleg og ranglát lög.
sem bönnuðu opinberum starfs-
mönnum að gera verkfall Þessi
lög eru enn i gildi.
Það er athyglisvert, að þegar
þessi lög voru sett voru fimm
þingmenn því algerlega mót-
fallnir að setja svo ströng lög
um verkfall opinberra starfs
manna og fylgdu breytingartil
lögu til að milda ákvæði lag
(Framhald ð 13 *1ðu >
TÍMINN, fimmtudaginn 18. janúar 1962.
z