Tíminn - 18.01.1962, Síða 9

Ein þeirra bóka, sem varð
heldur síðbúin fyrir jólin, var
„Á létfum vængjum", Ijóð fyr
ir börn og unglinga, sem Mar-
grét Jónsdóttir, skáldkona, hef
ur samið og þýtt. í þessari bók
sem er hin skrautlegasta að út
liti og vönduð að frágangi, eru
bæði kvæði, sem ekki hafa áð-
ur verið prentuð og gamlir
kunningjar, sem eru svo sjálf
sögð hvar sem börn syngja
saman, að líklega hugleiða fá-
ir, hver höfundurinn sé — þau
eru bara til — eins og t. d.
„Ása brosir ung og blíð".
Myndirnar í þessa nýju bók
hefur Þórdís Tryggvadóttir
gert, og útgefandi er ísafold-;
arprentsmiðja h. f.
Eftir Margréti Jónsdóttur hafa
áður komið út þrjár ljóðabækur,
smásögur og frumsamdar og þýdd
ar unglingabækuT', eða alls um
tuttugu bækur. Eru það ekki lítil
afköst, þegar þess er gætt, að
Margrét hefur löngum orðið að
hafa ritstörfin í hjáverkum, svo
sem títt er um hérlenda rithöf-
unda.
Einn janúardaginn, þegar veðr-
ið vissi ekki, hvort það ætlaði að
veiða regn eða snjókoma, heim-
sótti ég Margréti og mann henn-
ar Magnús Pétursson á hinu bóka
ríka heimili þeirra. Þarf einbeit-
ingu til að stöðvast ekki alveg við
fagurbundna bókarkilina.
— Byrjaðir þú ekki snemma að
yrkja, Margrét?
Margrét strýkur hendinni um
hárið, sem nú verður naumast
greint, hvort fremur beri lit gulls
eða silfurs.^
— Ójú, bögur fór ég að setja
saman á barnsaldri og var innan
við fermingu, þegar ég útbjó mér
kompu úr samansaumuðum blöðum
til að skrifa í kveðskapinn, þótt
ekki væri hann merkilegur.
— Hver er elzta vísan, sem þú
manst að hafa gert?
— Æ, þetta er varla til að hafa
eftir — fyrsta vísan, sem ég man,
að ég lét nokkurn heyra, var um
strák á Ólafsvöllum, sem hafði fal
ið sig í fjósi af ótta við prófast-
inm þegar hann var á yfirreið.
Á Ólafsvöllum átti ég heima, þeg-
ar ég var átta ára, en kom þangað
í heimsókn, þegar ég var á tólfta
ári. Var ég þá að leika mér við
krakkana úr Ólafsvallahverfinu,
þegar þessi strákur fór eitthvað
að erta mig, og þá gerði ég þessa
vísu:
Vertu ekki að mana mig
meður huga linum-
í fjósinu þú faldir þig
fyrir prófastinum.
Hafði ég vísuna yfir fyrir hús-
freyjuna á Ólafsvöllum og þótti
henni skrýtið, að ég skyldi nota
orðmyndina „meður“, en hana hef
ég auðvitað haft úr einhverju, sem
ég hafði lesið.
— Var nokkuð amazt við því,
að þú fengist við ljóðagerð?
— Ekki get ég sagt það, enda
fleipraði ég því ekki við marga.
Móðir mín amaðist aldrei við því,
sýndi meira að segja Guðmundi
skólaskáldi eitthvað af vísum mín-
um, en honum vorum við sam-
tíða eitt sumar að Hofi á Rangár-
völlum hjá Einari skáldi Benedikts
syni. Var móðir mín ráðskona þar,
en ég gætti barna Einars. Ekki
hvarflaði þó að mér á unglings-
árunum, að þessar bögur ættu að
prentast, enda var svo sjaldgæft,
að konur gæfu út bækur á þeim
tímum, að slík hugsun hvarflaði
aldrei að mér.
Frú Margrét
— Hvað varð einkum til þess, störf. Því fór ég í Kennaraskól-1 ferð
mig í nýju sálmabókina.
Nokkuð má marka vinsældir
unglingabókanna eftir Margréti á
því, að sumar eru með öllu upp-
seldar, en raunar á það einnig við
um fleiri af bókum hennar.
Mörg kvæði Margrétar eru ljóð
ræn og viðkvæm, en ætti ég að
velja það kvæðið, sem mér þykir
bezt eftir hana, myndi ég benda
á þuluna „Við eldinn“, þar sem
viðlagið er þetta:
Sá, sem starfi engu ann,
aldrei kjarna lífsins fann.
í sama kvæði eru þessar' hend
ingar:
En í dagsins önn ég fann
eldinn þann, er sífellt brann,
vildi ég reyna að vernda hann,
við það hugglöð þreyja,
— eldinn helga, er aldrei mátti
deyja.
Lagði drottinn líkn með þraut,
leiddi mig inn á nýja braut.
Gleymdist fánýtt glys og skraut,
gleði fyrst ég sannrar naut,
þegar eftir unna þr'aut
endaði vinnudagur,
þá var heimur hugans blár og
fagur.
að þú réðst í að gefa út fyrstu
Ijóðabókina þína árið 1933?
Gleði þá ég ávallt á,
sem enginn frá mér taka má,
þótt finnist störfin fá og smá
ann og útskrifaðist þaðan 1926.! æskuárum mínum fór ég til Norð-
Sama ár fékk ég kennarastöðu við I urlandá og vann þar fyrir mér,
— Þá voru tímarmr farnir að; barnaskóla í Reykjavík og kenndi fyrst í Kaupmannahöfn. þar sem flestra verkadaga,
breytast. Ég var orðin ritstjóri lengst af við Austurbæjarskólann ég vann að sumum, síðar í Björg- eru þau lífsins æðsta gleðisaga
„Æskunnar” og því komin í meiri eða þar til að ég varð að hætta . ui, en þar var ég í vist hjá próf---------—
tengsli við útgáfustarfsemi. Rétt kennslustörfum vegna vanheilsu: essor einum, sem var mikill ís- Enn þá bíða ótal störf,
áður en ég réðst i bókar'útgáfuna, árið 1943. Var ég þá sjúklingur um landsvinur Jafnframt notaði ég | enn er smárra verka þörf.
kom upp eldur í húsinu, sem við 5 ára skeið.
mæðgurnar bjuggum í og munaði — Hve lengi annaðist þú rit-
minnstu, að öll kvæðasyrpa mín stjórn „Æskunnar“?
yrði eldinum að bráð. Þegar Guð- j — Frá því árið 1928—1942. Á
rún Erlings gaf ut tímaritið' þeim tíma starfaði ég líka allmik
„Blæðandi
tímann til að skoða mig um og; Eg ætla að vera vonadjörf,
menntast. Síðar hef ég oft farið j vaka og hugglöð þreyja.
til útlanda, bæði í skemmtiferðir Eldinn helga aldrei láta deyja.
og sem fulltrúi á fundi -og þing. !
— Er það missýning mín, að, I kvæðinu „Þótt skorti sól-
verulegur hluti kvæða þinna sé skin . . “ er þetta erindi:
til orð'inn fy 4 hughr'í' í sani-
bandi við íslenzka náttúru?
— Nei, ég hef alltaf verið nátt-
úrubarn, og þegar ég hef kveðið
Því blæðandi sár
vökva mannfélagsmeiðinn,
þannig er mörkuð
þróunarleiðin.
„Dropa“, leitaði hún að einhverj-
um ástæðum til mín um efni og
birti þrjú kvæði eftir mig í rit-
inu. sem fengu góða dóma Eftir
það hvatti hún mig manna mest
til ritstarfa og allt þetta varð til
þess að ýta undir útgáfu bókar-
innar. Guðrún Erlings var óþreyt
!andi að hvetja mig og bar sífellt
j fyrir brjósti, að ljóð mín væru
einhvers metin. Hún beitti sér
jafnvel fyrir því, að ég fengi
' skáldastyrk, en sú náð hefur mér
nú ekki hlotnazt nema öðru hvoru.
i Heima hjá Guðrúnu var oft sann-
i kallað skáldaþing og það voru
fleiri en ég, sem nutu hvatningar
hennar til skáldskapar og annarra
listiðkana.
— Ekki hefur þú alltaf seti'ð
í næði við skáldskapinn, vænti ég?
— Ónei, æviferill minn hefur
verið æði fjölbreyttur, allt að því
ævintýralegur, svo margt sem ég
hef séð af ólíkum manngerðum og
kynnzt misjöfnum aðstæðum. Ég
ólst upp í sáiri fátækt og á hálf-
gerðum hrakningi. Innan við ferm
ingu fór ég að vinna fyrir mér
og kostaði nám mitt að mestu
leyti sjálf.
í Kvennaskólann komst ég, sett-
ist í 3. bekk árið 1910 og lauk
prófi 1912 Við mæðgurnar flutt-
umst til Reykjavíkur um það leyti,
en fimm vetur eftir það var ég
heimiliskennari í sveit, m.a. í Arn
arholti, þar sem þeir Torfi, Ásgeir
og Snorri Hjartarsynir voru nem-
endur mínir. Það var gott heim-
ili og góðir nemendur. Á sumrin
fór ég í kaupavinnu eða síldar-
vinnu. Síðan var ég nokkur ár
við skrifstofustörf í Reykjavík og
vann yfirleijt hvað sem til féll,
en kunni aldrei vel við skrifstofu
SIGRÍÐUR THORLACIUS RÆ9IR VI9 FRU
MARGP.ÉTI JÓNSÐÓTTUR SKÁL9K0NU
ið að félagsmálum, svo að skáld- fyrir börn, hef ég ekki sízt viljað
skapnum var heldur naumtjreyna að lýsa dásemdum náttúr-
skammtaður tími og segi ég ekki, j unnar fyrir þeim.
að þess sjáist ekki merki. Hefði, — Eru ekki sum kvæðin í nýju
ég tekið um það ákvörðun snemma bókinni samin til söngs?
á ævinni að verða rithöfundur og, — Jú, og þau kvæði eru orðin
einbeitt mér að því, hefði kannske
orðið annað úr þeirri gáfu, sem
mér kann að hafa verið léð í þá
átt. Þó má vera, að mig hafi allt-
af skort þá harðneskju við sjálfa
mig og aðra, sem þarf til að ganga
þá braut. Það verður enginn mik-
ill rithöfundur án þess að leggja
hart að sér.
— f sögunum af Geiru glókolli
segir þú frá ýmsum sannsöguleg-
um viðburðum. Styðst þú þar ekki j
við þínar eigin bernskuminningar?
— Að nokkru leyti geri ég það,!
enda ólst ég upp á þeim tímum,
sem margs er frá að minnast. All:
væn bók gæti orðið úr minning-j
um mínum, kynnum við menn og
málefni. Mér eru minnisstæðir
menn eins og séra Valdimar Briem
sem yfirheyrði mig eftir fermingu,
eða Brynjólfur frá MinnaNúpi og
frásagnir hans Þorsteinn Erlings-
son heyrði ég flytja erindi á
útisamkomu, þegar ég var fjórtán
ára gömul. Ég man líka Reykja-
vík, meðan lækurinn var opinn og
vatnskarlar og kerlingar báru vatn
í húsin og konur báru þvott á bak
inu inn í þvottalaugar.
— Þú hefur ferðazt allmikið
erlendis?
æði möi'g, sem ég hef samið við
ákveðin lög eftir beiðni söngkenn
ara við barnaskólana og barna-
músikskólann Allmörg tónskáld
hafa gert lög við kvæði eftir mig
og einn sálmur var tekinn eftir
Fyrir röskum tveimur árum gift
ist Margrét Magnúsi Péturssyni
fyrrverandi kennara frá Akureyri,
miklum ágætismanni að sögn allra,
sem til hans þekkja. Þau hjón segj
ast eiga mörg samciginleg áhuga-
mál, ekki sízt á sviði uppeldismál*
og bókmennta, en Magnús er mik-
ill bókamaður og á mjög gott
bókasafn.
Áður en ég kvaddi, spurði ég
Margréti. hvort hún ætti ekki enn
eitthvað óprentað af ljóðum. Játaði
hún því, en sagði, að með öllu
væri óráðið, hvort þau nokkurn
tíma færu í bók.
— Ætlarðu ekki að skrifa fleiri
unglingasögur?
— Það þykir mér heldur ótrú-
legt, ég er hrædd um, að ég færi
þá að endurtaka mig og það vil
ég forðast. En líklega á ég erfitt
með að leggja ritstörfin alveg á
hilluna
Ég þakka Margréti viðtalið og
þeim hjónum báðum vinsamlegar
viðtökur.
Sigríðúr Thorlacius.
Bók um dönsku and
spyrnuhreyfinguna
.Um mánaðamótin nóvember og
desember kom út hjá Schönbergs-
forlagi í Kaupmannahöfn allstór
bók, sem nefndist Gaa til mod-
stand og hafði að geyma frásagnir
af ýmsum atburðum á hernáms-
árum Danmerkur. Ritstjóri bókar-
innar er Hans Jörgen Lembourn,
en Stephan Hurwitz ritar formála.
Höfundar eru milli 20 og 30 menn,
margir kunnir rithöfundar. Bókin
hefst til dæmis á frásögn af 9.
apríl 1940 — innrásardegi Þjóð-
verja — eftir Frode Jacobsen.
Terkel M. Terkelsen, ritstjóri, sem
— Það má segja það. Mín fyrsta íslendingar þekkja allvel, á þarna
grein um afskipti Churchills og
Attlees af Danmörku.
í frásögnum þessum eru raktir
nákvæmlega ýmsir sögulegir at-
burðir úr starfi andspymuhreyf-
ingarinnar.
Þarna eru greinar eftir Leif B.
Hendil, fyrrum ritstjóra Extra-
bladet og Börge Outze hinn rit-
snjalla ritstjóra Information, og
blinda rithöfundinn Karl Bjarn-
hof. Þessar frásagnir hljóta að
vera mjög trúverðugar, því að yfir
leitt segja höfundar aðeins frá
eigin reynslu og atvikum, er fyrir
þá sjálfa hefur borlð.
TlMINN, fimmtudaginn 18. janúar 1962.
9