Tíminn - 11.02.1962, Síða 6

Um menn
og málefni
í janúarhefti Samvinnunn
ar ritar Erlendur Einarsson,
forstjóri Sambands ísl. sam-
vinnufélaga mjög glögga yf-
irlitsgrein um þróun sam-
vinnumálefna og verkefni
samvinnumanna á nýliðnu
ári. Hann minnir á, að Sam-
bandið sé sextugt að aldri
hinn 20. febrúar næst kom-
andi og þann dag sé elzta
kaupfélag landsins einnig 80
ára og segir síðan:
„Árið sem leið mun að
ýmsu leyti verða talig merkis
ár i samvinnusögunnl. f þessu
sambandi má nefna tvennt
sérstaklega:
1. Kaupfélagsfólkið. kaup-
félögin og Sambandift hafa
aldrei fyrr lagt af mörkum
i þjófíarbúið jafnstóran skerf
og árið 1961.
2. Samvinnufélögin komu í
veg fyrir stórkostlegt fram-
leiðslutjón s. 1. sumar með
því að eiga frumkvæði að
lausn einhverra almennu.stu
og yfirgripsmestu verkfalla,
sem átt hafa sér stað hér á
landi“.
Upobygging fyrri ára
Forstjórinn rekur síðan
þessi mál nánar með tölum
og dæmum. Framleiðsluaukn
ing á hraðfrystum fiski hjá
Sambandsfrystihúsum iókst
um 13%, þrátt fyrir minni
heildarframleiðslu freðfisks
og hlutur þeirra i heildarfram
leiðslu á frystum fiskafurðum
jókst úr 20 í 28%. Útflutn-
ingur SÍS á frystum sjávar-
afurðum hefur þá meira en
tvöfaldazt á s. 1. 10 árum.
Vöxt.ur þessarar framleiðslu
er að þakka mikilli uppbygg-
ingu í nokkur síðustu ár, áð-
ur en stöðnun síðustu miss-
ira kom til i samræmi við
stefnu núverandi stjórnar,
og einnig vaxandi afla vegna
útfærslu landhelginnar, eink
um hjá bátaflotanum á Vest-
ur-, Norður- og Austurlandi.
þar sem flest frystihús sam-
vinnumanna eru.
Landbúnaðarframleiðslan
hefur vaxið um 8—11%, en
samvinnufélögin fara með
sölu landbúnaðarvara að
mestu. Sú aukning er einnig
að þakka ræktun, byggingum
og bústofnsaukningu á liðn-
um árum, en nú hefur dreg-
ið mjög úr þeirri uppbygg-
ingu sem kunnugt er.
Réttir Alþingi hlut
bænda?
Um lánamál landbúnaðar-
ins segir Erlendur Einarsson
í grein sinni:
„Langmestur hluti af sölu
landbúnaðarafurða er á veg-
um samvinnufélaganna. Það
hefur komið í hlut samvinnu
félaganna að byggja slátur-
og frystihús, til þess að taka
á móti. og vinna úr þeim af-
urðum. Framkvæmdir þessar
hafa kostað mikið fé og vegna
þess, hve erfitt hefur reynzt
ag útvega stofnlán út á þess-
ar framkvæmdir, hafa sam-
vinnufélögin þurft að binda
mikið fjármagri í þessum
nauðsynlegu framkvæmdum.
Verður því vart trúað, að
stjórnvöld landsins með land
búnaðarráðherra í broddi
fylkingar láti ekki sama
ganga yfir landbúnaðinn og
sjávarútveginn í þessum efn
um. Stofnlán hafa nú verið
veitt til vinnslustöðva sjávar
útvegsins í sambandi við
stofnlánakerfið, sem komið
var á fót á s. 1. ári með hjálp
Seðlabankans.
Það er augljóst sanngirnis-
mál, að bændur og félög
þeirra fái í öllum atriðum
sömu fyrirgreiðslu og útgerð
armenn og þeirra félög, þeg-
ar um er að ræða sérstaka
löggjöf. Bráðabirgðalögin frá
í sumar um aðstoð til bænda
bera hins vegar með sér, að
mjög er hallað á hlut bænda
stéttarinnar I þessum efnum.
Vonandí gerir Alþingi hér
breytingu á, en bráðabirgða-
lög þessi hafa ekki enn þá
verið staðfest".
Hér er vikið að máli, sem
ekki aðeins snertir bænda-
stéttina eina, heldur hitt,
hvort Alþingi gætir skyldu
sinnar um réttlæti i lagasetn
ingu i garð borgaranna og at
vinnuveganna í landinu. Þess
vegna er úrsknrðar Albingis
í máli þessu beðig með eftir-
væntingu og menn spyrja,
hvort nógu margir þlngmenn
gæti sóma þingsins eða stjórn
arliðið allt láti rangláta rik-
isstjóm teyma sig til óhæfu-
verka.
Afurðalánin stór-
^ækka
Erlendur segir enn fremur
um lánamál bænda: •
„Nefna má annað réttlætis
mál, sem bændastéttin verð-
ur að berjast fyrir. Hér er um
að ræða hinn mikla drátt,
sem verður á þvi, að bændur
fái iaun sin greidd. Afurða-
lán' til bænda út á birgðir
sauðfjárafurða hafa á tveim
ur árum verið lækkuð úr 67%
í 50—54%. Lán út á birgðir
sjávarafurða eru hlns vegar
a. m. k. 75%. Þótt samvinnu
félögin hafi í flestum tilfell-
um greitt bændum meira að
haustinu en afurðalánum
nemur, eru þau fæst það fjár
hagslega sterk, að þau geti
tekig á sig þá viðbótar-
greiðslu, sem er ekki aðeins
æskileg, heldur nauðsynleg
til þess að bændur sitji við
sama borð og aðrir þjóðfélags
þegnar með greiðslur launa
til sín og sinna.
í þriðja lagi má svo nefna
útflutningsuppbætur á kjöt,
sem ríkissjóði ber að greiða
samkvæmt lögum. Hinn 31.
des. s. 1. skuldaði ríkissjóður
vegna lögboðinna útflutnings
uppbóta á kjöt 17.6 millj. kr.
Upphæð þessi fékkst ekki
greidd fyrir áramót, þrátt fyr
ir það, að upplýst hefur verið,
að ríkissjóður ætti innstæðu
í Seðlábankanum i árslokin,
ag upphæð 39 millj. kr. Hvers
á bændastéttinf'V.fí'vjaldá?"
Þessar tölur og hlútlaus
frásögn segja ljóta sögu um
ranglæti þeirrar ríkisstjórnar
sem að völdum situr. Fjár-
málaráðherrann hældist um
yfir innstæðunni um áramót-
in, en þegar betur er að gáð
er hún m. a. fengin með þvi
að draga bændur landsins á
lögmætum greiðslum úr rikis
sjóði — auk þess sem mej5
voru taldir nokkrir milljónar
tugir af gengishagnaði frá
því í sumar. Er slík fölsun og
framkoma fádæmi af ráð-
herra.
Iðnaðar- og vörumið-
stöð
Iðnaður samvinnumanna
gekk vel á árinu sem leið og
var flutt út töluvert magn
af íslenzkum iðnaðarvörum
og veruleg aukning varð hjá
samvinnuverksmiðjunum. Þá
hófst og bygging á nýju verk
smiðjuhúsi fyrlr Heklu.
Stofnun vörumiðstöðvar á
vegum samvinnumanna er eitt
hið brýnasta verkefni, sem nú
kallar að og er undirbúningi
þess að mestu lokið á vegum
stjórnar og framkvæmda-
stjórnar S.Í.S.
Lausn verkfallanna
Loks ræðir forstjóri S.Í.S.
i grein sinni um hlut sam-
vinnufélaganna að lausn verk
fallanna á s. 1. sumri og bend
ir á., hve þar var komig á hóf
legum samningum og miklu
bjargað fyrir þjóðarheildina,
þegar vélarnar voru settar
af stað aftur og komið í veg
fyrir framleiðslustöðvun,
bændum forðað frá að þurfa
að hella mjólkinni niður og
neytendum tryggg hún á borð
ið, skip létu úr höfn aftur,
síldveiðibátar og síldarverk-
smiðjur gátu haldið áfram að
búa sig undir síldarvertíð,
sem síðan hófst með eðlileg-
um hætti.
En ofsalegar árásir stjórnar
valda á samvinnufélögin fyr
ir þetta eiga sér enga hliö-
stæðu, þótt oft hafi verig að
þeim ráðizt. Hellt var yfir
samvinnuhreyfinguna og for-
sjármenn hennar svikabrigzl-
um og níði. Á aðalfundi Sam-
bandsins samþykktu þó full-
trúar úr öllum stjórnmála-
flokkum einróma þakkir til
forystumanna Sambandsins
fyrir þetta. Loks segir Erlend
ur um þessi mál:
„Ég hef orðið nokkuð \ang-
orður um lau,sn verkfallanna.
Þetta er merkilegt mál. í ná-
grannalöndunum er það talið
sjálfsagt, að samvinnuhreyf-
ingin og verkahjðshreyfingin
vinni saman. Þessar hreyfing
ar stefna báðar að sama
marki. Slík samvinna og gagn
kvœmt traust þarf að rikja
hér á landi. Þessar hreyfing-
ar eru sterk öfl i þjóðlifinu.
Þessu afli á að beita á ábyrg
an og raunsœjan hátt til hags
bóta fyrir lif fólksins i 1 and-
inu. Það er vonandi að þess
um tveim hreyfingum megi i
samvinnu takast það á kom-
andi árum“.
Undir þessi tímabæru orð
munu margir landsmenn
taka, raunar allir aðrir en
þeir, sem haldnir eru blindu
ofstæki í garð þessara tveggja
meginhreyfinga vinnandi
fóiks á íslandi, en slík öfl eru
nú um of ráðandi í íslenzkum
ráðherrastólum. Fólkið í iand
inu á ekki að þurfa að búa
við slíkt ranglæti og harð-
ræði gegn þýðingarmestu fé-
lagssamtökum sínum.
Það væri ástæða tii að
rek.ja margt fleira úr þessari
gagnmerku grein Erlendar
Einarssonar. Þar kemur fram
ag hlutur íslenzkra samvinnu
manna er mikill og góður og
vel hefur miðað fram á veg
á liðnu ári, en dæmin sýna,
að stjórnarvöld landsins hafa
ekki létt undir með mönnum
á \ þeirri göngu. Þeir sigrar
hafa unnizt við torleiði. ís-
lenzkir samvinnumenn munu
taka heils hugar undir með
Erlendi Einarssyni, er hann
segir í lok greinar sinnar:
„Á árinu 1962 verður Sar-
bandið 60 ára og samvinnu-
hreyfingin 80 ára. Á þessu af
mæli þarf samvinnuhreyfing
in ag vera í áframhaldandi
sókn. Til þess hefur hún
öll skilyrði. Hreyfingin hefur
aldrei skilað eins miklu í þjóð
arbú íslendinga eins og á ár-
inu 1961. Framundan bíða
mörg verkefni. Samtakamátt
ur dugmikilla íslendinga get
ur hrint þessum verkefnum
í framkvæmd."
Skattar og útsvör
í sl. viku lagði ríkisstjórnin
fram á Alþingi frumvarp um
tekju- og eignaskatt. Hefur
það að geyma að mestu sömu
ákvæði og komin voru á varð-
andi einstaklinga og hjón, en
felur í sér nokkrar breytingar
á sköttum félaga, í flestum til
fellum til lækkunar á hlutafé-
lögum. Hins vegar er haldið á-
fram að höggva í sama kné-
runn og áður að þyngja hlut-
fallslega skatta á samvinnu-
félögum og mirinkaður vara-
sjóðsfrádráttur, þótt allir viti,
að varasjóðir samvinnufélaga
eru allt annars eðlis en hluta-
félaga, þar sem þeir eru fast
bundnir við félagið og félags-
svæðið en ekki færanlegir með
einstaklingum eins og vara-
sjóðir hlutafélaga. Einnig er
dregið úr varasjóðsfrádrætti
þeim, sem útgerðarfélög og út
gerðarmenn hafa haft vegna
áhættu.
Hins vegar eru skattar og
útsvör svo nátengd, einkum á
félögum, að vart er unnt að
ræða um þetta hvort í sínu
lagi, þvi að meginmáli skiptir,
hver gjöldin eru l heild. Ríkis-
stjórnin hefur líka boðað nýja
útsvarslöggjöf i vetur og verð
ur að krefjast þess. að frum-
varp að henni komi fram svo
fljótt, að unnt sé að ræða um
tekjuskattslög og útsvarslög
samtímis.
Árið 1958 beitti Framsóknar
flokkurinn sér fyrir nýrri lög-
gjöf um skattgreiðsiu félaga.
Skattgreiðslur félaga til ríkis
ins voru þá lækkaðar stórlega.
Stighækkandi skattur á félög
afnuminn, en innleitt 25%
(Framhald á 15 síðui
6
TÍMINN, sunnudaginn 11. febrúar 1962