Tíminn - 06.04.1962, Blaðsíða 14

Fyrrí hluti: UnJunhaU, eftir
Arthur Bryant Heimildir eru

áhyggjulaus, þrátt fyrir hina
þungu byrði, sem hann hefur að
bera. Hann er einn sá aðdáanleg-
asti maður, sem ég hef nokkru
sinni þekkt...“
Alltaf öðru hverju var Brooke
boðið tii að dvelja um helgar hjá
yfirmanni sínum. En þar sem hann
hafði-svo mikið að gera ogi vildi
helzt vera heima hjá konunni
sinni á sunnudögum, þá fagnaði
hann ekki alltaf þessum boðum.
„11. október 1940: Lagði af
stað til Hendon eftir órólega nótt
með miklum sprengjuárásum.
- Varð fyrir miklum töfum á veg-
inum vegna sprengja sem ekki
höfðu sprungið. Flaug til Sarum,
þar sem Auchenleck tók á móti
mér og fór með mér til bæki-
stöðva Montys. Fékk skilaboð,
meðan ég var þar, um að koma
til Chequers. Flaug aftur til Lon-
don, og hafði fataskipti. Var eina
klukkustund á skrifstofunni, en
lagði svo af stað til Chequers.
Þar hitti ég forsætisráðherrann,
frú Churchill, Randolph C., frú
Sandys, ungfrú Churchill, „Tug“
Ismay, Tim Pile og ritara. Var á
22
höndlun. Nægði honum viðkvæma
skrautblómið? Ást hans var óefað
annars eðlis og hrjúfari en ást
hennar. Hann þráði hana heitt og
ákaft. Kannski aldrei meira en
nú. En hvað átti hann ag gefa,
er vó gegn þeirri fórn, sem ást
hennar bar fram. „Heigull", sagði
hann við sjálfan sig, „Þú gerir
kröfur, en hugsar ekki út í afleið-
ingarnar." Var ekki réttast að sam
bandi hans og Guðrúnar væri lok
ið. En svo kom afturkastið. Hann
þráði ástmey sína. Hvaða vit var
í því að mikla fyrir sér erfiðieik-
ana? Var þag ekki vegur ástar-
innar að finna sér leiðir? Engin
rós er án þyrna. Engin ást verður
að engu þó að á móti blási. Ást
Guðrúnar myndi laga sig éftir
kringumstæðum. Hún var hans.
Og sannarlega átti hann sitt af
hverju, sem hin únga kona myndi
gleðjast við. Ástin er björt í eðli
sínu eins og sólríkur dagur. Var
það ekki svartsýni að láta sér til
hugár koma annað en ag allt fseri
vel? Þegar birti yfir hugsanaferli
hans lágu sporin heim á leið.
Hann var kominn ofan úr hvamm
inum og heim undir tún. En þá
breyttist viðhorfið. Hann stóð
kyrr litla stund. Svo hélt hann að
nýju upp í hvamminn. Hann
minntist þess ag hann hafði leitað
til fröken Ragnheiðar og beðið
hana ag koma til sán sem ráðs-
konu. Með því ætlaði hann að
knýja fram uppgjöf Guðrúnar.
Hann hafði vonað, að er Guðrún
frétti um nýju ráðskonuna, stæð-
ist hún ekki mátið og gengi hon-
um á hönd. Fröken Ragnheiður
var nú búin að vera rúma tvo mán-
uði í Hvammi. Þessi tilraun hans
hafði ekki borið jafnskjótan ár-
angur sem hann vænti. Nú fyrst
fótum til klukkan 2 um nóttina
og talaði við forsætisráðherrann
um væntanlegan gang stríðsins
og líkindin fyrir hernaðaraðgerð-
um Þjóðverja á Miðjarðarhafinu.
Lífsorka hans er aðdáunarverð
og hann ber hina þungu byrði
sína ótrúlega vel. Það væri ómögu
legt að finna nokkurn annan
mann, sem gæti gegnt hlutverki
hans...“ J
Seinna, þegar viðbúnaður vegna
innrásar virtist ekki jafnaðkall-
andi og áður, helgaði Brooke þess
um heimsóknum meira rúm í dag
bók sinni:
„9. marz. Sunnudagur: „Var
heilan dag heima. Fór klukkan
6.15 um kvöldið til Chequers og
kom þangað klukkan 7.54 e.m.
Hitti þar forsætisráðherrann, mr.
Menzies (forsætisráðherra Ástra-
líu), Sandys og konu hans, yngstu
dóttur forsætisráðherrans, Linde-
mann prófessor o. fl.
Forsætisráðherrann lék á als
oddi og að miðdegisverði loknum
lét hann sækja riffilinn sinn til
þess að sýna mér nokkrar byssu-
stings-æfingar með honum.
var bréfið komið. Þag var fljótt
á litið uppgjöf, en gerði þó kröf-
ur. „Þú verður að elska mig yfir
alla hluti fram,“ stóg í bréfinu.
Sjálfsagt myndi hún vitna í þessa
kröfu sína, ef hún yndi sér ekki.
Og óefað fyndi hún snögga bletti
á ást hans. Og nú biltu sér yfir
hann nýjar öldur, nýjir erfiðleik
ar, nýr ótti. Og inn’ í óttann óf-
ust aðrar kendir. I-Iann hafði ráð-
ið fröken Ragnheiði til þess að
reka smiðshöggið á þetta viðkvæma
ástarmál. Koma h'ennar í Hvamm
átti að gefa honum Guðrúnu. En
hvað hafði fröken Ragnheiður
gert? Hún hafði ekki leitt ást-
mey hans fram og brugðið á þann
hátt ljóma yfir heimili hans og
heimalíf. En þrátt fyrir það hafði
hún á sinn hátt brugðið ljóma yf-
ir Hvammsheimilið með listauðgi
í verkum og umgengni. Öllum
kom saman um að hún væri ein-
stök í sinni röð. Fegurðardrottn-
ing í verkum sínum og framkomu.
Þessi litla, hógværa kona, sem í
senn var laus vig prjál og tildur
hafði töfrum slungið seiðmagn í
fasi og framgöngu. Orð hennar,
hlý og hóglát í senn, höfðu eitt-
hvag þa8 við sig, að enginn mælti
gegn henni. Hún dró að sér. Það
fann stúdentinn aldrei betur en
nú. Hann hafði valið hana til þess
að vinna ástmey sína. Nú stóð
hún í vegi fyrir því að hann
veitti ástmey sinni viðtöku. Myndi
hún ekki alltaf standa í vegi, er
hann higgði á kvonfang, jafnvel
þótt Guðrún væri gengin frá?
Var hann maður til þess að sjá
lakari umgengni í Hvammi eftir
að fröken Ragnheiður hafði fært
allt í nýtt og betra horf? Ragn-
heiður var slík, að fram hjá henni
Þetta var í eitt fyrsta skipti,
sem ég sá Winston í verulega
góðu skapi. Það hafði mikil áhrif
á mig að sjá hann gera þessar
æfingar með rifflinum sínum, og
ég velti því fyrir mér, hvort Hitl-
er myndi hafa hugsað um slíka
leikni í vopnaburði
27. april 1941: Fór snemma á
fætur til að taka þátt í ráðstefnu
með 5. bryndrekasveitinni....
Varð ag fara snemma, þar eð ég
átti að^koma til Chequers um
kvöldið . . . og kom þangað klukk
an 7 e. m. Forsætisráðherrann
flutti útvarpsræðu klukkan 9 e.m.
svo ag við urðum að bíða eftir
miðdegisverðinum til kl. 9.50 e.m.
Hann var í ágætu skapi að ræð-
unni lokinni og hélt okkur á fót-
um til kl. 3.30 um nóttina. Auk
mín voru þar Margesson (hermála
ráðherra) Kennedy (framkv.stjóri
hernaðarframkvæmda) „Pug“ Is-
may, Lindemann prófessor, frú
Randolph. Churchill og ritári.
Kennedy reyndi að mæla með
hernaðaraðgerðum, þar sem gert
var ráð fyrir tiltölulega frjálsum
brottflutningi frá Egyptalandi.
\
Þetta gerði forsætisráðherrann
bálreiðan, og okkur veittist erfitt
ag sefa hann aftur. Eg fékk ‘'samt
sem áður góð tækifæri til að ræða
um mín vandamál, svo sem skort
á liðsafla, missi skriðdreka. sem
fluttir voru til Egyptalands o. s.
frv.
Þetta atvik með Kennedy var í
fyllsta máta einkennandi. Aum-
ingja gamli John hafði einungis
ætlað að leggjá áherzlu á það,
að til kynnu að vera hlutir. sem
verra væri að missa en Egypta-
land. En Winston leit hins vegar
strax á það sem sjónarmið hins
sigraða, og Kennedy var skipað
í flokk með þeim „mörgu hers-
höfðingjum, sem eru alltaf reiðu
búnir til að gefast upp“. Því
meira sem Kennedy reyndi til að
skýra sjónarmið sitt, þeim mun
æstari varð Winston, og ég varð
þeirri stundu fegnastur, þegar við
risuih upp frá borðum og fórum
inn í salinn til þess að ræða önn-
ur mál...“
SNEMMA SUMARS 1941, rétt eft-
ir hinn slysalega brottflutning
frá Grikklandi og Krít og þegar
Wavell hafði samtímis orðið að
stjórna^ hernaðaraðgerðum í Sýr-
landi, fraq og Abyssiniu, skrifaði
Brooke um tilraunir forsætisráð-
herrans til að eggja hinn lang-
þjáða herforingja til meiriháttar
sóknar í Libyu.
„17. júní. .. Klukkan 12 á há-
degi hélt forsætisráðherrann fund
með yfirhershöfðingjum sínum ...
Forsætisráðherrann byrjaði meg
yfirliti yfir ástandið í heiminum,
sem var bæði fróðlegt og skemmti
legt. Mér til skelfingar fræddi
hann okkur á því, að fyrirhuguð
væri stórsókn í Libyu. Hvérnig
getum við sótt fram á tveimur
vígstöðvum í Mið-Austurlöndum,
þegar okkur skortir bæði lið og
útbúnag til að halda uppi sókn á
einum vígstöðvum? Frá þeirri
stundu sem við ákváðum að fara
inn í Sýrland, hefðum við átt að
31
beina öllum okkar styrk í þá átt
og reyna að ljúka þeim aðgerðum
með eins litlum töfum og mögu-
legt var. Ve^ði þeim ekki lok'ð
mjög fljótleea gctur slíkt auð-
veldlega valdið ófyrrfsjáanlegum
erfiðleikum."
Brooke hafði fyllstu samúð meg
Dill í hinu erfiða starfi hans. sem
yfirforingi h-'rforingjaráðsins (C.-
I.G.S.). Og hann gerði sér fulla
grein fyrir hinni lítt-bærilegu
byrði, en á honum hvíldi og sem
varg honum onn bvngri við það
að konan hans hafði fengið slag
þá um veturinn og beið nú aðeins
hins óumflýjanlega dauða síns.
Brooke sá, ag þrátt fyrir sínar frá-
bæru gáfur, var þessi góði vinur
hans og hetja óhæfur til að, starfa
með jafnráðríkum og ofsaferign-
um manni og Churchill. Tii þess
var hann of hreinskilinn, viðkvæm
ur og tilfinninganæmur. Þeir áttu
í e.ndurteknum deilum, sem reittu
forsætisráðherrann tii reiði og
þreyttu Dill
Áður en Þjóðverjar réðust á
Rússa, voru tækifæri forsætisráð-
herrans að láta undan hinni áköfu
sóknarlöngun sinni takmörkuð
við Miðjarðarhafið austanvert og
minniháttar árásir á frönsku. hol-
lenzku og skandinavísku strend-
urnar og eyjar. En við hin endur-
teknu áföll. sem rússneski herinn
varð fyrir síðsumars og um haust-
ið 1941, urðu þær kröfur háværar.
að brezki herinn. sem fljótt á
litið virtist ekki gera neitt annað
en æfa sig og bíða innrásar, ætti
að skerast í leikinn á meginland-
inu til að forða Rússlandi frá þeim
örlögum er Frakkland hafði orðið
ag þola. Forsætisráðherrann, sem
alltaf var þess fýsandi að ráðast á
óvininn og var auk þess viðkvæm-
ur fyrir almenningsálitinu, eins
og allir stjórnmálamenn, studdl
þessar kröfur og reyndi eftir
megni að verða við þeim, enda
þótt honum væri manna bezt
kunnugt um, hversu hervæðingu
landsins væri ábótavant. Þann 2.
t vmammmmmmm
yrði ekki gengið. Og færi ekki
svo um allt, sem gert yrði á heim-
ilinu eftir. ag hún væri farin, yrði
um óútreiknanlegan tíana borið
saman við hennar háttu og henn-
ar verk. Þó að hann sætti sig við
aðra umgengni, var hætt við því
ag hjúin vikju að fyrri háttum,
er þeir þættu taka því fram, sem
ný húsmóðir vildi vera láta, eða
teldi gotf. Slikt særði húsfreyj-
una, hver sem hún væri og vekti
óvild, sem margt illt gæt.i af hlot-
izt. Þannig kom ein hugsanaflækj
an af annarri. Stúdentinn reyndi
að berja þær frá sér og stappa í
sig stálinu, jafnvel dæma sjálfan
sig: „Svona lagað hugarslangur
eru aðeins óheilindi þín sjálfs.
Enginn, sem elskar. veitir slíkum
hégiljum viðtöku." En það er
hægara sagt en gert. Stúdentinn
vildi gera hreint upp við sjálfan
sig. Og útkoman varð þessi:
„Hann var ekki lengur heill mað-
ur. Ást, hans hafði beðið skips-
brot. Guðrún, Guðrún"! hrópaði
hann. „Eg er ekki verður ástar
þinnar. Eg get ekki uppfyllt kröf-
ur þínar. Eg hef brugðizt okkur
báðum. Guð varðveiti þig. Eg|
sigli minn sjó.“
Stúdentinn gekk lengi eirðar-(
laus um hvamminn. Loks snerij
hann heim, en þá var Hðið fastj
að rismáli. Þegar hann kom inn
í herbergið sitt, beið kvöldverður-
inn þar. Og það sem meira var,
brennheit kaffikanna stóð á borð
inu. Hún hafði sjáanlega verið
látin þar fyrir fáum mínútum.
Það gat enginn annar hafa gert
en fröken Ragnheiður. Hvammur-
inn blasti við svefnherbergi henn
ar. Tjald hafði hún dregið fyrir
gluggann þetta kvöld eins og
venjulega. Og þó hafði hún fylgzt
með honum er hann háði sína
BJARNI UR FIRÐI:
túdentinn
Hvammi
þungu göngu um hvamminn. Hún
hafði haldið kaffinu heitu og kom
ið því til hans er hún sá hann
koma. Ilann drakk kaffið, hvem
bollann af öðrum. annað lét hann
ósnert. Svo gekk hann til hvílu
og féll í væran svefn. Ilann
rumskaði aðeins er ráðskonan kom
inn um morguninn og sótti leir-
inn, sem á borðinu var. Og fór
hún þó hljóðlega. Er hún var
gengin út, reis stúdentinn upp við
dogg og leit út um gluggann. Pilt
ar hans stóðu að slætti, sólin ljóm
aði björt og heið. En stúdentinn
hafði sig ekki i þag að klæðast.
Hann hallaði sér út af og sofn-
aði aftur.
Undir hádegi reis stúdentinn úr
rekkju. Hann hugði að hverju
einu og sagði fyrir verkum. Þessi
dagur var bjartur frá morgni til
kvölds. Allir voru önnum kafnir.
Síðari hluta dags lét' stúdentinn
reka heim hesta sína og járnaði
þá. Það átti að messa í sóknar-
kirkjunni nifesta dag. Margir vilduj
fara til kirkjunnar og stúdentinn
hvatti fólk sitt til kirkjugöngu.
Nú var vert að heyra hljóðið í
mönnum. Sláttur alls staðar að
byrja. Það var gaman að heyra
spáp manna um tíðarfarið. Stúd-
entinn skemmti sér oft við veður-
hljóðið í körlunum. Hann hafði
sérgtakar mætur á einum karli,
sem alltaf gaf upp ýmsar spár og
kryddaði þær kjarnyrðum, sem
geymdust lengi í minnum manna.
Spánum vildi bregða til ýmissa
átta. Rættust fæstar sögðu tilheyr
endurnir. En allt um það var gam
an ag hafa þær í bakhendinni.
Gamli maðurinn hafði yndi af því
að láta tii sín heyra. Hann lét sig
því aldrei vanta á mannamót.
Kirkjugestur var hann hvern
messudag. Er stúdentinn hafði at-
hugað frekar hesta sína, leit hann
eftir heyþurrkinum. Hann lét svo
að segja aldrei hey liggja í flekkj
um yfir nóttina. hvað þá lengur.
„Hey, sem rignir flatt. tapar-
gæðum,“ sagði hann. — Þetta
lcvöld dró hulu á loft. En milt var
veðrið engu að síður. Stúdentin-
um varð reikag upp í hvamminn.
Þar hófst aft.ur hin sama barátta
og kvöldið áður Eirðarlaus rasaði
hann fram og aftur um hvamm-
inn. Nóttin hélt innreið sína og
nóttin leið. Allt til aftureldingar
stóð látlaust stríð. Og úrræðin
urðu að sama skapi færri, sem
fleiri hliðar birtust. Þetta var
”i ", ap i
< A