Alþýðublaðið - 24.10.1927, Blaðsíða 2

ALÞÝÐUBIíAÐI Ð
ALÞÝBUBE.A-Altf'1
kemur út á hverjum virkum degi.
Aígreiðsla í Alpýðuhúsinu ,við
Hverfisgötu 8 opin frá kL 9 árd.
til kl. 7 siðd.
S.ferifstoia á sama staö opin k).
9' „ —1Ö! 2 árd. og ld. 8—9 síðd.
Simar: 988 (afgreiðslan) og 1294
(skrifstofan).
Verðlag: Áskriftarverð kr. 1,50 á
mánuði. Auglýsingarverðkr.0,15
hver mm.-eindálka.
Prentsmiðja: Alpýðuprentsmiðjan
(í sama ’niísi, sömu simar).
i?rr r

Síðasta stjórnarráðstöíun
Magmisar Guðmundsssnar.
Nítna fyrir helgina kom út hefti
af Stjórnartíðindunum, þar sem
segir frá síöustu stjórnarráðstöf-
un Magnúsar Guðmundssonar.
Var hún gerð daginn, sem hann
hröklaðist úr valdastólnum ásamt
j’óni, félaga sínum, vegna van-
þóknunar íslenzkra kjósenda á í-
haldsstefnunni. Og Magnús lét
ráðstöfunina þegar kom til fram-
kvæmda, — um U:ið og hann fór.
Stjórnarráðstöfun þessi var til-
skipun í konunglegri umgerð um,
að framvegis skuli tn&iri hlutintl
i stjórn Thorkilliisjóðsins, gjafa-
sjóðs Jóns Þorkelssonar, skóla-
stjóra í Skálholti, til menningar
fátækum börnum, véra Odclfellow-
ar. Segir svo í tilskipuninni: „Skal
einn þeirra [stjórnenda sjóösins]
vera æðsti yfirmaður Oddfellow-
reglunnar á Isíandi og annar Odd-
fellow, sem hann nefnir til og
[dóms- og kensl u mála- [ ráðherra
samþykkir, en hinn þriðja velur
ráÖhierra.“
Stjörn sjóðsins var þegar val-
rn ssmkvæmt þessu.
Tvent er athugavert við tilskip-
un þessa. AnnaÖ er það að binda
valið við, að tveir stjórnendanna
af [rremur séu í ákveðnu leyni-
féíagi og annar formaður þess,
- félagi, sem sjaldgæft mun að
minsta kosti vera, að nánústu að-
standendur fátækra bama, sem
njóta eiga góös af sjóðnum, séu
félagar i. Og þar með er í raun-
inni ekki á valdi ríkisstjórnarinn-
ar að ráða meiri hlútanum í
nefridinni. Einn nefndarmanna er
jafnan formaður í félagi, sem er
rikisstjórninni óviðkomandi, — þó
að það hafi e. t. v. komið Mágn-
úsi Guðmundssyni við á einhvern
'nátt —, og sá maður ræður mestu
um annan stjórnandann í vlðbót.
Hann tilnefnir hann, og þó að
ráönerra líki ekki valið, en svo
eigi að heita, að haim samþykki
manninn, þá getur hann engan
þann sett í hans stað, sem for-
maður Oddfeltowa nefnir ekki til.
Eftir orðanna hljóðan getur jafn-
vel virzt svo, sem ráðherra skuli
samþykkja þann, er Ieynifélags-
formaðurinn vill hafa sér við h!íð.
Hitt, sem athugavert er við
þessa stjórnarráðstöfun Magnús-
Úsar, er, að búið var að mynda
nýja stjórn og leysa hann frá
stjórnarstarfi, þegar tilskipunin var
gefin Út. Hvaðan kom honum þá
heimildin til að undirrita hana og
framkvæma? Hann hefir þar seilst
iftn á svið eftirmanns síns í emb-
ættinu. Af þeim sökum, að Magn-
ús var þá ekki lengur raunveru-
legur ráðherra, heldur var þetta
að eins fardagur hans, svo að
’nann gæti „tekið saman plögg
sín“ í næði, þá verður að álíta,
að ráöstöfun þessi sé ólögmæt,
gerð eftir^að veldi Magnúsar var
loldð og þjóðin hafði vísað í-
haldsstjórninni að fullu og öllu
burtu úr stjórnarráði ríkisins.
Eiraar l»opl£eIssom:
í „Minningum“ eru þrjár sögur.
Þær heita „Fösturbörnin“. „Svörtu
göngin“ og „Bjargað úr einstigi".
„Fósturbömin“ er ærið gölluð
saga. Lesandinn verður að láta
sér nægja stuttorðan útdrátt úr
lífssögu Imbu gömlu, sem er að-
alpersónan í sögunni, og tekst
höfundi hvorki að blása fjöri í
frásögnina né ná þeim stíganda
í söguþráðinn, sem vakið geti
verúlega eftirvæntingu og nautn.
Imba gamla er hið mesta góð-
kvendi. Hún hefir á búi með sér
fugl* og mýs, og munu ýmis
(Gæmi slíkrar hjartagæzku. En
gamla konan lætur ekki þar við
sitja. Hún tínir upp ánunxaöka,
geymir þá í þíðri mold og kall-
ar þá blessuð börnin sín! Ég veit
ekki, hvað mönnum yfirleitt kann
að finnast um þetta, en mér finst
það viðbjóðslega væmið og hinar
verstu öfgar.
„Svörtu göngin“‘er betri saga en
„FósturbÖmin". Er þar fjörlega
skýrt frá stölku, sem hefir alist
upp við hjátrú og hindurvitni og
er afar-vel að sér í öllum djöfla-
og drauga-fræðum. Þekkingu sinni
á þess háttar á hún það að þakka,
að hún verður eins konar vernd-
ari heimilisins,, — og eins og skilj-
anlegt er, finnur húiy allmikið til
sin. En i „svörtu göngunum"
kemur fyrir hana óhapp, sem alt
í einu gerir að engu veldi hennar,
virðingu og sjálfstraust. Síðustu
tíu línurnar í sögunni eru henni
til lýta. Hið táknræna í henni
öýtur sín bezt án þeirra.
„Bjargað úr einstigi“ er veiga-
mesta sagan. Er þar lýst sálar-
lífi ágætrar konu, sem á við margt
mótdrægt að stríða, en vex við
erfiðleikana. Tekst höfundinum
svo, að iesandinn fylgír konunni
með athygli og ánægju til sögu-
loka, finst hið óvenjulega, sem
hún gerir, eðlilegt og dáir þrótt
hennar og göfgi,
Málið á bókinni er kjarnmikið,
rammislenzkt og sérkenniíegt. En
vart eru samtölin ávalt eðlileg.
Til dæmis um málkyngi höfundar,
tek ég dálítinft kafla á bls. 10
til 11:
„Fótskör Mú a?veitar eru Ijó'sgui-
Sunnudaginn 2. október síðast
liöinn varð hinn Beimskunni hers-
höfðingi, Hindenburg, núverandi
'forseti þýzka Iýðveldísins, 80 ára
gamall.
Öllu lífi sínu hefir þessi maður
varið til hernaðar. Hann hefir ver-
ið einn af duglegustu slátrurum
ner\*aidsins þýzka, tig-naður og
dáður fyrir blóðstrauma og dauða
mannalíkami, er hann hefir átilið
eftir sig, hvar sem hann hefir
verið að verki. Honum má líkja
við gxábugt Ijón.
Myndin hér að ofan sýnir Hin-
denbuxg, þegar hann var 19 ára
unglingur, nýkominn í herforingja-
Bkólann, og á afmælisdegi hans,
þegar hann var 80 ára. Brúnir
ir skeljasandar. Að þeim fellur
hafbylgjan þung og brjósthvelfd,
víðfeðmin og faldhvít, stundum
háreist og hrikaleg, rómsterk, súg-
mikil og svarrandi. Hón er knúin
æðiveðrum yzt úr höfum og færir
fæstum möftnum hlátur í hug eða
hlýju. Alt veður á súðum með
söndunum. Skvaldrið og sogið
heyrist langa vegu, og löðrið
sveiflast á grös. En sv'o kyrrast
vindarnir, og yígjan hjaðnar. Þá
berst báran, sólvermd og blágræn
að söndunum og ymur dynmjúkt
eftirspil fjarlægra organhljóma út-
hafsins. Og þá minnist hún með
brosandi vinarvör við sandana, er
anda frá sér rakanum, eimdum í
faðmi sólarinnar, svo að alt hyllir
uþp, sem fjær er.“
Gudmundur Gísláson Hagalin.
Meimingarbragur.
Menning, mentuh, er eitt hið dá-
samlegastá hnoss hér á jörð. All-
ir, sern hugsa sér að komast eitt-
nvað áléiðis, leita hennar. Menn
vita, að hún er leiðarsteinninn í
áttina til fyrirhaitna landsins, —
Ieiðarsteinn, sem engán svíkur.
hans eru þar farnar að síga fyrir
augun, og litur út fyrir, að blóði
sé farið að setja að augum hans.
Hindenburg er einn af mikil-
virkustu blóðböðlum veraidarinn-
ar, og má áreiðanlega segja, að
ekkjur og föðurleysingjar eftir þá,
er stríðið lagði að velli, öreigar
og kúgaðir þrælar, hafi bölvað
honum grátandi, þegar hann sat
afmælisvæizlu sína, eins og raunar
öllum „starfsbræðrum“ hans frá
blóðbaðinu míkla, því að þeir eru
tákn og ímynd úrelts og dauða-
dæmds mannfélagsskipulags, sem
að eins er samboðið rándýrum.
Það er líka eina afsökun þessara:
slátrimarþursa.
Sá, sem öðlast hefir sanna ment-
un, á það vist, að framtíðin fær-
ir honum farsæld. Hann væntir
öruggur mikils af framtíðinni.
Hann fer ætfð batnandi. fíann
hefir sannan rétt til lifsins.
Menningar hafa menn leitað á
ýmsum stöðum og notað alls kon-
ar tæki til að afla sér hennar
eftir því, sem þeim hefir fund-
ist heppilegast og aldarandi hvers
tíma hefir bent á.
Nútíðarmaðurinn leitar hennar
fyrst og fremst í skólunum. Þar
vonar hann að glæðist í brjósti
sér frjóangi farsældarinnar, sá
frjóangi, sem dafnar og vex í
skauti lífsþrár, andTíkis og un-
aðar.
Ætlunarverk skóla er því ekk-
ert smáræði. Engin stofnun virð-
ist hafa slíka aðstöðu og þeir
til betrunar mannanna, enda fara
kröfur almennings og stjórnar-
valda menningarríkjamia vaxandi
tí) þeirra. Mun sú raunin vera
héf. Má það ráða af því, að sköl-
axn er nú sýndur nokkru meiri
sómi en áður var; en hvort skól-
ar hér verðskuldi þetta eða hvern-
ig þeim tekst nú að leysa af Hendi
ættunarverk sitt, læt ég ósagt hér.