Tíminn - 19.05.1962, Blaðsíða 14

Fyrrí hluti: UndanhaM, eftír
Arthur Bryant. Heimlldlr eru
allir hershöfðingjarnir ættu aö
koma til Chequers þá um kvöldið.
Kom þangað rétt þegar snæða
skyldi miðdegisverð. Auk mín
þeir Pound, Portal, Mountbatten,
Ismay og Oherwell. Löng seta að
borðhaldi loknu, þar sem allur
gangur styrjaldarinnar var endur-
skoðaður af mikilli nákvæmni og
kostir og yfirburðir hinna mörgu
vígstöðva. Umræðum þessum lauk
ekki fyrr en klukkan 2 e. m., þeg-
ar við fórum að horfa á kvikmynd.
Loks í rúmið klukkan 2,45“. Það
var ákveði'ð, að bandarísku sendi-
mönnunum skyldi gert það fylli-
lega Ijóst, að „Gymnast" væri
einu framkvæmanlegu aðgerðirn-
ar á árinu 1942, en með því að
gera það að brezku fyrirtæki, ekki
síður en bandarísku, myndi verða
mögulegt að taka land alveg aust-
ur í Algier og mynda þannig fylk
ingarhliðina á öðrum vígstöðvum
í Evrópu.
Dagbók Brookes segir frá því,
sem síðar gerðist:
„20. júlí . . . Fórum klukkan
12,30 til Downing Street 10 til
fundar við forsætisráðherrann og
RmnBanHmnnm
53
þér ekki kennt. En þú átt kost
á móðurinni sem eiginkonu.
Fröken Sigþrúður hefur ekkert
misst af ættgöfgi sinni né mann-
kostum, þó að hún hafi verið tál-
dregin af manni, sem hún gat
ekki staðizt. Hún er barn enn,
þó að hún sé að verða nítján ára.
Ég hef leitað til þín fyrst allra,
af því að ég þekki mannkosti
þína. Eg hef líka skynjað hugar-
þel þitt til hinnar ungu konu.
Fröken Sigþrúður hlýtur að gift-
ast úr því að svona er komið fyr
ir henni. Og hún getur valið um
góða menn, og ekki verður hún
gift án góðrar heimanfylgju.
— Áttu þar við barnið? spurði
Guðmundur með þunga og beiskju
í röddinni.
Frú Ragnheiður andvarpaði og
þagði um stund. — Svona tals-
máti er þér ósamboðliinn. Viltu
vera svo góður ag særa mig ekki
um efni fram.
— Talaðu, frú. Eg skal gera
mitt bezta, sagði Guðmundur, og
harkan var horfin úr rödd hans.
— Þakka þér fyrir, sagði frú-
in. Enn sat hún þögul um stund.
sýnilega áhyggjufull. Svo sagði
hún: — Þú spyrð ekki um barns-
föðurinn?
— Ætli maður fari ekki nærri
um hann, sagði Guðmundur
Frúin andvarpaði. — Það er
maðurinn minn, sagði hún með
hægð.
— Eg átti von á þvi, sagði
Guðmundur.
— Má ég tala við þig í trún-
aði? sagði frúin.
— Hefurðu ekki gert það í
þessu samtali okkar?
— Jú, að vísu, sagði frúin. —
En ég hef ekki sagt þér varnar-
or?j eiginmannsins. Varnarorð til
hina bandarísku hershöfðingja.
Höfðum upphaflega ætlað að hitta
þá klukkan 10 f.m„ en úr því gat
ekki orðið. Eftir hádegisverð kl.
3 e. m. hittum við þá Marshall
og King og áttum við þá langar
viðræður. Báðir voru þeir enn
fylgjandi árás yfir sundið á þessu
ári, til að létta þunganum af Rúss-
um. Hvorugum þeirra skildist það,
að slíkar aðgerðir gátu aðeins
valdið tapi sex herdeilda, án þess
afj bera nokkurn árangur. Rædd-
um því næst um gagnkvæmar
hernaðaraðgerðir í Norður-Afríku
sem hvorugur þeirra var sérlega
hafið sem vettvang slíkra fram
meðmæltur, en kusu heldur Kyrra
kvæmda.
Flýtti mér aftur til hermálaráðu
neytisins til fundar við aðra ráð-
herra. Vann sleitrjlaust í tvær
klukkustundir eftir miðdegisverð,
en fékk þá boð um að koma til
Downing Street 10. Hitti þar
Hopkins, Harriman og Beaver-
brook hjá forsætisráðherranum.
Hann hélt mér einum hjá sér eft-
ir að hinir voru farnir og lét mig
skýra frá árangrinum af viðræð-
þess að réttlæta brot sitt ber
hann fram og loforð einnig. Þú
átt heimtingu á að vita það. hvorl
sem samningar takast með okkur
eða ekki. Þú ert maður, sem
óhætt er að treysta. Því segi ég
þér allt í trúnaði. Hann vill eign-
ast son, er ber nafn hans, eins
og verið hefur um undangengna
ættliði. Eg hef aðeins fætt hon-
um dætur og fleiri börn eigum
við ekki. Þess vegna leitar hann
út fyrir hjónabandið. Fæðist nú
sveinbarn, fær enginn að taka
það frá honum. En fröken Sig-
þrúði giftir hann og fær henni
sómasamlegan heimamund. Eg
geng sveininum i móðurstað. Því
hef ég lofað með því skilyrði, að
fröken Sigþrúður gefi mér barn-
ið. Taktu nú vel eftir. Sveinninn
á ag eignast þessa jörð, ættar-
óðalið, með öllum þess gögnum
og gæðum. Börnin mín að hverfa
héðan. En hann hefur lofað mér
því, eiginmaðurinn, ag taka ekki
framar fram hjá mér, hvort sem
óskabarnið, sveinninn, fæðist eða
ekki. Eg treysti loforði hans. Þau
hafa aldrei brugðizt mér, loforðin
hann. Við þrjú höfum öll orðið
sa:mmála um þig. En ég ein ræðst
í að tala við þig. Eg get búizt
við, að þú þurfir umhugsuinar-
frest. Hann skal þér veittur. En
svarið þarf ég þó helzt að fá, áður
en þessi mánuður. sem nú er að
byrja, er allur
Bæði þögðu um stund. Svo reis
frúin úr sæti og sýndi á sér far-
arsnið.
— Eg þarf umhugsunarfrest,
sagði Guðmundur — Sigþrúður
er mér mikils virði Fn guð má
vita, hvað ég get.
— Þakka þér fyrir betta mó'
mælti frúin. — Eg bið þig að
um mínum við Marshall og King.
21. júlí: Stuttur herforingja-
fundur, sem byrjaði klukkan 10
f. m. og stóð yfir til klukkan 11,
en þá hófst fundur með amerísku
erindrekunum. Misheppnuð byrj-
un, sem olli vonbrigðum. Vorum
alveg þar á vegi staddir, sem við
höfðum byrjað í gær, nema
hvað Marshall viðurkenndi, að
hann sæi enga möguleika á aö
hefja sókn í Evrópu, til þess að
hjálpa Rússum, fyrr en að septem
ermánuði liðnum. Honum sást yf-
ir það atriði, að eftir þann tíma
kynni öll aðstoð við Rússa að
verða um seinan og að á þeim
árstíma væri veðurfar venjulega
þannig, ag allar hernaðaraðgerð-
ir yfir sundið yrðu óframkvæm-
anlegar. Við héldum rökræðunum
áfram í tvær klukkustundir og
allan þann tíma var ásýnd Kings
eins og á Sphinx og hann lét ekki
þoka sér hársbreidd frá þeirri
skoðun sinni að flytja bæri allar
hernaðaraðgerðir yfir á Kyrra-
hafssvæðið. Við skildum loks
klukkan 1 e. m. og ég fann að við
höfðum lítifj þokazt áfram í sam-
fyrirgefa það, hafi ég sært þig
nú. Mér er það mikig alvörumál,
að Sigþrúður bíði sem minnst
tjón. Hún er þrátt fyrir allt barn.
Sekt hennar verður að miðast
vig það. Eg veit engan jafningja
þinn. Þú ert fær um að verndg
hana og gæta hennar. Það vogar
sér enginn að brjótast inn í ríki
þitt það er ég sannfærð um. Og
þú færð að njóta fagurrar, elsku-
ríkrar og göfugrar konu, þar sem
Sigþrúður er. Og eitt enn. Hún
hefur valið þig, treystir þér bet-
ur en nokkrum öðrum. Hugleiddu
það, Guðmundur minn. Að svo
mæltu gekk frúin af þessu móti.
IV.
Seinna þennan sama dag, þeg-
ar Guðmundur Björnsson reið til
Dældar með klyfjahest í taumi,
fór hann óvanalega hægt yfir
landið, áði tvívegis og braut heil-
ann um viðhorfið.
Honum duldist það ekki, að
frú Ragnheiður vildi fá hann til
þess ag kvitta fyrir skuld fyrir-
fólksins. Það var í eðli sínu hvers
dagslegur hlutur á landi hér, allt
frá landnámsöld, að ríka og rík
lundaða fólkið skirrtist ekki við
að láta ólögin skella á almúgan-
um. Þag lék sér að eldinum og
varpaði svo glóðinni yfir á náung
ann og forðaði þann veg sínu
eigin skinni. Nú var hann eitt
slíkt fórnarlamb. Sönn var hún
sagan um ríka manninn, sem slátr
aði lambi fátæka nábúans Hér
var hún að gerast Sigþrúður.
fröken Sisþrúður hafði verið
augnayndi hans og vonardraum
ur. Þetta átti enginn að vita —
og þó. Frú Ragnheiður hafði ekki
farið dult með það. að hún vissi
þag eða renndi gru.n í það. Hvað
var hún eiginlega að bjóða sú góða
komulagsátt. Við eigum að hittast
aftur klukkan 11 f. m. á morg-
un . . .
Klukkan 11 e. m. varð ég að
fara aftur til Dowriing Street 10
Bæði Eden og Hopkins voru þar
og mér var ekki leyft að hitta þá
af ótt.a við þag að King og Mars-
hall kynnu að fá vitneskju um
það og ímynda sér að Hopkins
hefði snúið mér gegn þeim sam-
kvæmt óskum forsetans. Forsæt-
isráðherrann kom því upp í fund
arherbergið til ag hitta mig og
frétta af árangrinum af morgun-
fundi okkar. Kom heim um klukk
an 12,30 e.m.
22. júlí: Fór aftur á fund með
bandarísku sendimönnunum kl.
11 f. m. Þeir lögðu fram skrifaða
skýrslu, þar sem haldið var fram
árás á Cherbourg sem upphafi að
allsherjarárás á árinu 1943.
Skýrslan beindi athygli að kost-
unum, en henni láðist ag viður-
kenna meginókostinn, sem sé
þann, að telja mátti alveg von-
laust að við yrðum enn í Cher-
bourg næsta vor. Ég benti þeim
á þennan galla en þeir kváðust
nú þurfa að leggja málið fyrir
forsetann og óskuðu þess að ræða
fyrst við forsætisráðherrann. Eg
ákvað því fund með forsætisráð-
herranum klukkan 3 e. m. og fór
svo til að skýra fyrir honum
hvernig málin stæðu . . .
Klukkan 3 e. m. fórum við all-
ir til Downing Street og vorum
þar til klukkan 4 e. m. Forsætis-
ráðherrann tjáði Bandaríkjamönn
unum, að hann væri að öllu leyti
sammála herforingjaráði sínu og
að hann myndi nú leggja allt
málið fyrir hermálaráðuneytið
klukkan 5,30 e. m.
Á ráðherrafundinum varð ég
að hefja umræðurnar með því að
skýra frá árangrinum af öllum
fundum okkar og því næst rök-
styðja þau atriði, sem ég taldi
mæla gegn Cherbourg-árásinni á
árinu 1943. Eg átti ekki í neinum
erfiðleikum með að sannfæra ráð
63
herrana, sem voru einróma á
móti henni. Bandaríkjamennirnir
eru því að senda símskeyti heim
til Bandaríkjanna og við bíðum
eftir næsta þætti í umræðum
okkar. Eg vona bara að hann
verði ekki eins þreytandi og síð-
ustu sjö klukkust.undirnar.
23 júlí. Afmælisdagurinn minn
— 59 ára! Mér finnst ég vera
miklu yngri. Erfiður fundur, þar
sem við ræddum um nauðsynleg-
ar ráðstafanir til varnar árásum
Þjóðverja yfir Persíu á Abadan-
olíusvæðin, ef mótstaða Rússa bil
aði. Snæddum því næst hádegis-
verð á Ritz með tyrkneska sendi-
herranum. Mestum tímanum með
an við sátum undir borðum varði
hann til þess að útskýra fyrir
mér hinar margvíslegu ástæður
til þess að Tyrkir gætu ekki und
ir neinum kringumstæðum veitt.
Þjóðverjum lið. Ekki get ég sagt,
að honum hafi fyllilega tekzt að
sannfæra mig.
Meðan við vorum að borða há-
degisverð fékk ég þau skilaboð,
að forsætisráðherrann vildi fá mig
til fundar við sig ag Downng
Street 10 klukkan 3 e. m. Er ég
kom þangað var mér skýrt frá
síðustu þróuninni í samningsum-
leitunum okkar og Bandaríkia-
manna. Roosevelt hafði sent svar
skeyti sitt, þar sem hann lýsti
yfir stuðningi sínum við árásar-
aðgerðir f Norður-Afríku.“
9. KAFLI.
Alveg frá því er Brooke kom
aftur þeim úr Ameríkuför sinni,
hafði hann haft mikla löngun til
að fara til Mið-Austurlanda og
kynna sér persónulega ástand
þar og horfur. Hann var yfirmað-
ur hersins og var ábyrgur gagn-
vart stjórninni fyrir styrk hans
og framgöngu á vígstöðvunum.
Og nú hafði hann beðið mikinn
ósigur, í þriðja skipti frá því er
Brooke hafði tekið að sér stjóm
hans og umsjá. Á þeim einu ófrið
arstöðvum þar sem hann hafði
BJARNI UR FIRÐI

túdentinn
Hvammi
frú? Leifarnar af borði ríka
mannsins. Þær átti hann að hirða
og gera sér að góðu. Ganga und-
ir jarðarmenig og afplána skuld
hins ríka manns, hvítþvo sektar-
blóðið af skyrtu hans. Þetta var
honum ætlað. Og ekki nóg með
það. Fyrirfólkið taldi, ag hann
mætti þakka fyrir boð þess. Hvers
vegna var frú Ragnheiður hvað
eftir annað að minna hann á ætt-
göfgi fröken Sigþrúðar? Hann
skildi, hvað klukkan sló. Hvers
vegna reif hann sig ekki út úr
þessari pressu? Sigþrúður, fröken
Sigþrúður. Sannarlega var hún
óskadraumur hans Og nú rifjuð-
ust upp fyrir honum hin ýmsu at-
vik, þegar fröken Sigþrúður nálg
aðist hann eins og jafningja.
Hversu oft hafði hún ekki glætt
vonir hans og óskadrauma. Falleg.
glög og blátt áfram. Þannig var
framkoma hennar Hversu oft
hafði ekki hugur hans bálazt í
návist hennar. Aldrei hafði hann
þó vogað sér að tjá henni ást sína
Hann vildi ekki fá hrygg Irot Hann
hafði hugleitt það á ýmsa vegu,
hvernig hann gæti leitað til
lands hjá henni Látig hugann
dvelja við ýmis hugsanleg atvik.
Sum höfðu hrifið hann. Þá kom
hún til hans sjálfviljug og lét
hann finna, að hann væri henni
allt. Eða hann var söguhetjan,
sem sigraði með glæsimennsku og
afburða þrótti. Stundum hafði
hann komið fram sem bjargvætt-
ur. Ógeðslegur svoli, í tignarklæð-
um og hárri stöðu, ætlaði að
hremma hana með ofurvaldi hins
sterka, ættgöfga og ríka manns.
Athvarf Sigþrúðar, frændinn,
sýslumaðurinn stór og ríkur, gat
ekki neitt. En þá birtist hann,
ungur, kjarkmikill almúgamaður
og bauð henni að velja milli sín
og hans. Og hún hné í arma hans
glöð, hrifin af dirfsku hans og
elskurík. En hvað slíkir draumar
gátu gefið mikið. Hann hafði
einnig dreymt þá drauma til
enda, er fröken Sigþrúður sveif
burtu með elskhuga sínum. Mann
inum, sem átti allt, sem henni
var samboðið: Elsku, fegurð,
menntun og ættgöfgi. Ef svo færi
og sannarlega var ekkert líklegra,
átti hann þá nokkurn tíma að
hyggja á kvonfang? Frændur
hans sumir höfðu aldrei gifzt.
Og voru það þó engir aukvisar,
eins og Jónas í Hrauni. Ólíkt var,
að slíkur atgervismaður hefði
aldrei þráð einhverja blómarós.
14
T f MI N N , Iaugardaginn 19. maí 1962