Tíminn - 13.07.1962, Blaðsíða 14

1
Fyrríhlutí: Undanhald, l'.
Miðjarðarhafi. Á meðan hægt var
að beita aðeins þremur þeirra, eða
í mesta lági fjórum gegn ítölum,
sökum skorts á skipum til árása
og flutninga.
VEGNA ÞESS AÐ árið 1943
var Bretland enn sterkasta her-
veldið og sökum hins, að yfirher-
stjórn á Miðjarðarhafinu hafði
verið falin Bandaríkjamanni, þá
bjuggust margir og þar á meðal
forsætisráðherrann, við því að
stjórn þeirra herja sem frelsa áttu
Vestur-Evrópu, yrði falin brezk-
um hermanni. Um það höfðu þeir
Roosevelt og Churchill komizt að
samkomulagi, þegar sá síðar-
nefndi hafði samþykkt útnefningu
Eisenhowers sem yfirhershöfð-
ingja í Afríku, þrátt fyrir þá stað-
reynd að Bretar höfðu þar a.m.k.
tólf herdeildir á móti sjö amerísk-
um.
Á annan í hvítasunnu, tíu dög-
Ujm oftir heimkomu þeirra frá
Afríku, sendi forsætisráðherrann
eftir Brooke, áður en kvöldfund-
urinn hófst í hermálaráðuneyt-
inu.
„Forsætisráðherrann kallaði
mig á sinn fund.“ skrifaði hann,
„til þess að segja mér að hann
vildi að ég tæki að mér yfirstjórn
hernaðaraðgerða héðan yfir sund-
ið, þegar til þess kæmi. Hann var
hinn alúðlegasti, lýsti því yfir að
hann bæri hið fyllsta traust til
mín o.s.frv." En þetta var samt
aðeins persónuleg ósk forsætis-
ráðh. — bending um möguleika
fremur en boð. En auðvitað hafði
þetta mikil áhrif á Broóke. Þar
sem hann hafði verið látinn vinna
þagnarheit, þá minntist hann ekki
einu sinni á það við konuna sína,
en færði hins vegar aðalatriðin
inn í dagbók sípa, þegar hann
kom heim í íbúf^na sína, af fundi
forsætisráðherrans.
Fjórum dögum síðar fékk
Brooke enn frekari bendingu urn
það tækifæri, sem kynni að bjóð-
ast honum, þegar vinur hans, að-
/105
stoðarhershöfðinginn, snæddi með
honum hádegisverð við heim-
komu hans frá Norður-Afríku.
„Hann vakti undrun mina mcð
því að segja mér, að Eisenhower
hefði lýst því yfir, að hann teldi
aðeins um tvo menn að ræða. til
að gegna yfirherstjórn hér, og
annar væri Marshall, en hinn ég.
Eg furðaði mig á þessu, þar eð
ég hélt að hann hefði ekki mikið
álit á'mér . . . “
Brooke vék ekk[ frekar að
þessu atriði í dagbók sinni fyrr
en þann 7. júlí. En þá um kvöldið,
eftir miðdegisverðarboð í Down-
ing Street 10, sem haldið var King
til heiðurs, færði forsætisráðherr-
ann þetta aftur í tal.
„Þegar King var farinn, hélt
forsætisráðherrann okkur á fót-
um til klukkan 1,30 e.h. Loks
þegar við vorum að kveðja, fór
hann með mig út í garðinn hjá
Downing Street 10 og sagði mér
aftur, að hann vildi að ég tæki að
mér yfirstjórn þeirra hernaðarað-
gerða, sem gerðar yrðu héðan að
heiman. Hann hefði ekki getað
verið viðfelldnari og sagði að ég
væri eini maðurinn, sem hann
treysti fullkomlega til að gegna
því erfiða og ábyrgðaímikla hlut-
verki ... -
Eg var of æstur til þess að
fara að sofa, þegar ég kom heim.
Ætluðu örlögin að leyfa mér að
stjórna þeim her, sem átti að
framkvæma síðasta þáttinn í
þeim hernaðaraðgerðum, sem ég
hafði verið að berjast fyrir? Það
virtist of mikil bjartsýni að vænta
þess, að hernaðaráformin yrðu
framkvæmd nákvæmlega eins og
ég hafði viljag og. að ég fengi
auk þess að stjórn'a þeim her, sem
ætlað var að leiða þær til lykta.
Til allrar hamingju gerði ég mér
grein fyrir öllum þeim atburðum,
sem haft gátu áhrif á hina endan-
legu ákvörðun og lét því bjartsýn-
ina ekki kippa fótunrm undan
mér.“
Broke vissi fullkomíega, að
hin endanlega ákvörðun yar ekki
undir forsætisráðherranum ein-
um komin, heldur forseta Banda-
ríkjanna og hinu Sameinaða her-
foringjaráði.
Jafnvel nú, þegar uppástunga
yfirboðara hans var orðin að til-
boði, nefndi Brooke það ekki við
eiginkonu sína. Það féll í hluta
Churchills að gera það, viku síðar
í sherry-boði í Downing Street 10.
„Forsætisráðherrann spurði þá
konuna mína hvernig henni litist
á það, ef ég yrði skipaður. yfir
hershöfðingi í innrásinni í Frakk-
land, og ég hafði ekki énn sagt
henni neitt frá því, þar eð það
var enn allt svo fjarlægt og óá-
kveðið.“
Þessi duli og þagmælski maður,
sem vanur var að koma hverri
hugsun sinni bak vig grímu, hélt
boðinu og þeim vonum sfnum, er
við það voru tengdar, leyndum,
og nefndi það ekki einu sinnj við
hína brezku, eða síðar, amerísku
starfsbræður sína. Ekki lét hann
heldur vonir sínar og eftirvænt-
ingu raska innri ró sinni. í frí-
stundurh sínum reyndj hann að
95
okkar allra. Eg trúi ekki öðru en
þegar þeirri hljóðu bænastund
lýkur, opnist möguleiki til frið-
samlegrar lausnar, er allir mega
vig una. Þá hefst bænin, verið öll
með og biðjið af heilum huga.
Prestur spennti greipar, drúpti
höfði, lokaði augunum, varirnar
bærðust lítið eitt. Og öll líkfylgd-
in fór að dæmi hans.
Loks lauk presturinn bæn sinni
með þessum orðum, sem hann
mælti upphátt með hrærðum
rómi: — í Jesú nafni. Amen.
Allt í einu sneri prestur sér að
Margréti húsfreyju, sem sat hjá
prestskonunnni, hallaði sér að
barmi hennar, skalf eins og hrísla
og grét mikig og mælti: — Mar-
grét, átti ekki faðir yðar ein-
hverja hirzlu, sem hann er lík-
legur til að hafa geymt í sín leynd
ustu skjöl og skilríki?
Margrét hugsaði sig um: —
Litli kistillinn, sagði hún með
grátstaf í kverkunum.
— Sækið litla kistilinn, bauð
prestur.
Vinnukona bauð sig fram. Hún
kom ag vörmu spori með lítinn,
haglega skorinn kistil *með upp-
hagsstöfum Sigþrúðar. En þótt
kistillinn væri kominn, var ekki
allt fengið, því að lykilinn vant-
aði. Hann fannst ekki á lyklakipp-
unni. Þá minntist Margrét þess,
að faðir hennar hafði verið ™eð
nisti á brjósti sér, er hann var
búinn í kistuna. Hún hafði helzt
viljað láta það vera ,en maður
hennar aftekið það, losað það og
rétt henni. Nistið hafði hún látið
hjá kvensilfri sínu. Sama roskna
vinnukonan fór öðru sinni að
sækja það, og er því var lokið
upp, kom örsmár silfurlykill í
ljós. ' Er hann var borinn að
skránni, laukst kistillinn upp. Það
gerði Margrét. Fyrst blasti við
hvít pappírsörk. Er Margrét fjar-
lægði hana með skjálfandi hendi,
sást bréf. Húsfreyja tók bréfið og
rétti prestinum, en sjálf hné hún
ag barmi prestskonunnar. Og grét
nú með miklum ekka.
— Bréfið er til yðar, Margrét
, mín, sagði prestur.
Húsfreyja hvíslaði einhverju að
prestskonunni.
— Hún biður þig að opna það
og lesa, sagði prestskonan.
Prestur gerði það.
— Bréfið er til yðar, Margrét,
sagði prestur. — En þag grípur
inn í deiluefnið hér. Má ég lesa
upphátt þann kafla bréfsins?
Margrét játti því. En bóndi
hennar varð við það . eins og
flóttamaður.
Prestur las: — Ég sagði Birni
mínum, er við kvöddumst síðast,
að mér væri sama, hvar beinin
mín eyddust. En eftir þvi, sem
ég hugsa um það nánar, finnst
mér ég hvergi finna ró nema við
hlið Sigþrúðar minnar. Eg trúi
því, að sálir okkar mætist í öðru
lífi. En ég þrái líka, að líkamar
okkar hvíli í sömu mold. Nú bið
ég góðan guð að sjá um, að þessi
hinzta bæn mín liggi frammi, ef
fyrirhugað er að jarða mig ann-
ars staðar en hjá eiginkonunni.
Hún var bezti, mér liggur við að
segja einasti, Ijósgjafinn á lífsvegi
mínum. Láttu það ekki hryggja
þig, barnið mitt, þó að þú fáir
þetta bréf í hendur eftir jarðar-
för mína. Ef guð vill ekki bfen-
heyra mig, þá fer það svo. En ef
ég verð bænheyrður, þá vitið þið,
ástvinir mínir, vilja minn. Guð
hefur þá bænheyrt mig. Þig gerið
það líka, bömin mín.
Fleira las prestur ekki úr bréf-
inu. Enda var ekkert í því, sem
snerti jarðarförina annað en
þetta.
Nú varð löng þögn.
— Hvað segið þið nú, mágar?
spurði prestur eftir drykklanga
þögn.
— Er víst, að tengdafaðir minn
hafi skrifað þetta? Eða var hann
kannski með óráði þá? Það bar
nokkuð á því seinustu dægrin,
sem hann lifði. Eitt er víst, að
þeim Birni og honum, beT ekki
saman. Björn segir, að faðir sinn
hafi beðið sig að jarða sig hjá
Sigþrúði. Guðmundur ségir og
vitnar til kveðjustundar þeirra, að
hann hafi sagt Birni þá, að sér
væri sama, hvar beinin hans
eyddust. Mér virðist það liggja
Ijóst fyrir, að Björn hafi sótt
þetta fast á kveðjustund þeirra,
þá hafi Guðmundi fundizt það
fjarstæða, en í óráði banalegunn-
ar hafi hann gengið í sig. Hér
finnst mér koma til álita, hvort
réttara eigi að teljast ósk hins
heilbrigða manns eða ósk þess
manns, sem er með óráði.
Prestur leit enn á bréfið,
— Bréfið er skrifað fyrir tæp-
um 11 mánuðum, eða nánara sagt,
síðasta vetrardag í fyrra. Höndin,
sem skrifar bréfið, er skýr og
styrk. Það er hönd Guðmundar
Björnssonar. Eg þekki hana vel.
Og ég þori að fullyrða, að ekkert
í þessu bréfi vitnar um óráð. Eg
kom hér einmitt þennan dag, og
þá var hann að moka hesthús, og
fannst mér til um til.þrif hins
aldna manns.
Enn var löng þögn.
Björn hugleiddi hvort hann ætti
að gera nánari grein fyrir samtali
þeirra feðga á kveðjustundinni.
Hann mundi vel, ag faðir hans
kom með þessi eða.lik orð sem loka
orð, eftir ag Björn hafði bent hon-
um á, að það gæti verið miklum
vandkvæðum bundið að uppfylla
ósk hans, ef hann dæi að vetrar-j
lagi á heimili Margrétar. Vega-j
lengdin væri svo mikil og yfir fjall j
að fara. Þá kom gamli maðurinn
Aieð orðin, sem tilfærð voru í
loréfi hans. En þar sem Björn virt-
ist sjá, að prestur væri orðinn
liðsmaður hans í málinu, sýnd-
ist honum réttast ag láta hann
vinna imálið. Margrét, systir
Björns, sagði heldur ekkert, en
'gíét mikið og látlaust.
Prestur tók enn til máls:
— Finnst ykkur ekki undarlegt;
ég vil segja dásamlegt, að mér
skyldi eftir bænina detta í hug að
láta leita í fórum gamla manns-
ins? Það var eins og því væri
hvíslað að mér. Og að dóttirin
góða, húsfreyjan hér, skyldi undir
eins koma með kistilinn, sem
geymdi bænarorð hans? Nokkru
hærra og ákveðnar:
— Gug hefur sjálfur gengið hér
fram. Við skulíTm ekki láta það
henda okkur að lítilsvirða bæn-
heyrslu skaparans. Og eins og það
var guðleg forsjón, sem hvíslaði
því að mér ag gera leit í munum
öldungsins, sem vig erum hér að
kveðja hinztu kveðju, leitin sú
bar fljótan og góðan árangur, ég
BJARNI ÚR FIRÐI:
Stúden
í Hvammi
vil segja, yfirnáttúrlegan árangur,
eins vona ég , að það, sem ég nú
legg til málanna hér, sé ekki mitt
ráð, heldur guðs ráð. Við flytjum
nú líkið til kirkju okkar hér og
látum þar fara fram þá kirkjulegu
athöfn, sem þar átti fram að fara.
Svo afhendum við Birni Guð-
mundssyni líkkistuna til heim-
flutnings, og felum honum áð sjá
um, að bæn föðurins verði upp-
fyllt. Samþykkið þetta, góða fólk.
Guð veri með oklyir öllum saman.
Við höfum heyrt rödd guðs á
helgri stundu. Og beygjum okkur
í auðmýkt fyrir orði hans. Beygj-
um okkur allta'f undir náðarvilja
hans. Það er vegurinn til lífsins.
Enginn hreyfði andmælum. Bær-
inn tæmdist á skammri stundu og
haldið var til kirkjunnar. Þegar
þangað kom, lét prestur vinnu-
menn sína taka hesta langferða-
mannanna, hýsa þá sér og gefa
þeim vel. En Björn bað fylgdarlið
•sitt að moka ofan í opnu gröfina
og ganga vel frá öllu, meðan
kirkjuathöfnin færi' fram.
Er komið var úr kirkju, var
búið vel um líkkistuna á sleðan-
um, sem þeir Björn voru með.
Eftir þag voru veitingar þegnar
Þá kállaði Björn fyrir sig líkmenn
þá, sem ráðnir voru af Andrési,
og greiddi þeim vel fyrir það
verk, sem þeir höfðu tekið að sér
að gera, þó að minna væri þar
gert en ætlað var. Eins greiddi
hann presti og þakkaðj honum
fyrir þann ómetanlega stuðning,
sem hann hefði veitt sér. Kvaddi
svo prestshjónin bæði með virkt-
um. Systkinin kvöddust og mjög
innilega og mágarnir * ón allrar
blíðu, en sæmilega þó.
Á heimleiðinni gisti Björn hjá
Guðnýju, systur sinni. En félagar
hans á næsta stórbýli.
Morguninn eftir kom Guðný
mcð bróður sínum og börn hennar
tvö þau elztu til þess að kveðja
föður og afa hinztu kveðju.
Svo var ferðinni haldið áfram
hcim, komig við hjá Birni og hvílt
'S'ig um stund og þeginn beini. Þá
var hafin ferð að nýju á kirkju-
staðinn og kistan borin inn að
altari.
Nokkrum dögum síðar var þessi
harðduglegi bóndi, sem stóð af
sér margs konar hret og erfið-
leika, borinn til grafar á áttræðis-
aldri, undir sálmasöng, að lokinni
stuttri bæn í kirkjunni, syrgður
af hjúum sinum flestum og nán-
ustu ástvinum, en misskilinn af
öllum fjöldanum. öllum kom þó
saman um eitt. Hann hafðj tekið
út sín laun og goldið hverjum
sitt, gengið til hvíldar saddur líf■
daga.
Nú er liðig hátt í öld frá þess-
ari jarðarför. Og gröf hjónanna á
Teigi er gleymd. Og það er að
vonum, þar sem enginn veit leng-
ur um gröf sýslumannshjónanna í
Asi eða Guðrúnar, fósturdóttur
þeirra. Meira að segja ríkir nokk
ur óvissa um gröf sjálfs héraðs
höfðjngjans, sýslumannsins í
Hvammi og frú Ragnheiðar Torfa
dóttur.
Vér gleymum þér, leiði
og gröfunum týnum.
En geymum þig minjaauð,
söfnum og sýnum.
ENDIR
T f M I N N, föstudagurinn 13. júlí 1963
14
/