Alþýðublaðið - 12.01.1940, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGUR 12. JAN. 1940.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Hörmtmgar flóttafólksins
á fannbreiðum Finnlands.
----4--
Þúsundir kvenna og barna hafa leitað hælis í
Torneádal skammt frá landamærum Svíþjóðar.
IT EFTIRAFARANDI grein segir bla'ðamaðurinn Ove
-®- Nielsen frá fólkinu frá finnsku Iandamærahéruð-
unum, sem flúið hefir undan innrás Rússa í Finnland.
z Ove Nielsen er blaðamaður við Social-Demokratein í
? Kaupmannahöfn og er fréttaritari blaðs síns í Finn-
| landi.
í........................
Hvernig í dauðanum getur það gengið, að allskonar íólk íáí kaup-
hækkun, en verðlagsnefnd og ríkisstjórn setja okkur stólinn fyrir drynar
með allskonar reglugerðum og takmörkunum? Það er ekki hægt að
verzla, ef ekki má leggja á!
*------------------------
ALÞYÐUBLAÐIÐ
RFTSTJÓRI:
j F. R. VALDEMARSSON.
t fjarveru hane:
j STEFÁN PÉTURSS0N.
j AFGREIÐSLA:
| ALÞÝÐUHÚSIND
(Inngangur frá Hverfisgötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýsingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Viihjálms (heima).
! «1905: AlþýSuprentsmiðjan.
(4906: Afgreiðsla.
*5021 Stefán Pétursson (heima).
I ALÞÝÐUPItENTSMIÐJAN
*------------------------«•
Fjðritagsáætlun
sparnaðarpost-
nlanna.
AÐ hefir gengið eitthvað
erfiðiega að ganga frá
fiárhagsáætlun Reykjavíkur
fyrir árið 1940. Að sjálfsögðu
átti að vera búið að leggja
hana fram, ræða og afgreiða fyr
ir áramót. En hún var ekki
einu sinni lögð fram fyrir þann
tíma. Bærinn hefir því raun-
verulega verið fjárlagalaus, ef
svo mætti að orði komast, síðan
um áramót, og allar greiðslur
fyrir hann þar af leiðandi verið
inntar af hendi í heimildarlevsi.
En nú hefir bæjarstjórnarmeiri-
hlutinn rankað við sér. Fjár-
hagsáætlunin var loksins lögð
fyrir bæjarstjórnarfund í gær.
Sannast að segja hafa ýmsir
beðið þess með nokkurri for-
vitni, að sjá, hvernig þessi fjár-
hagsáætlun myndi líta út. Blöð
bæjarstjórnarmeirihlutans hafa
undanfarna mánuði talað svo
mikið um sparnað — alþingi
átti, samkvæmt bollaleggingum
þeirra í haust, helzt að skera
útgjaldaliði fjárlaganna niður
um 4—5 milljónir króna — og
þau hafa farið svo mörgum
vándlætingarorðum um Alþýðu-
flokkinn og Framsóknarflokk-
inn á alþingi fyrir það, að þeir
stæðu þar í végi fyrir því, að
slíkur sparnaður næði fram að
ganga og að dregið væri úr
þeim skattaálögum, sem nú
væru að slíga þjóðina, að Al-
þýðuflokksmenn og Framsókn-
armenn að minnsta kosti hlutu
að draga þá ályktun af því, að
Sjálfstæðisflokkurinn myndi
sýna það á fjárhagsáætlun
Reykjavíkur, þar sem hann
hefir hreinan meirihluta í bæj-
afstjórn, að hægt væri að halda
utgjöldunum í skefjum og
lækka skattana.
En það hefir farið öðruvísi á
bcrði en í orði eins og oft vill
verða. Útgjöldin eru á yfir-
standandi ári áætluð um IV2
milljón króna eða hér um bil
570 þúsund krónum hærri en í
fyrra. Þannig lítur sparnaður-
inn út, þegar til kastanna kem-
ur. Og bæjarbúum er ætlað að
greiða tæpa 5V£ milljón króna í
útsvörum eða hér um bil V2
milljón króna meira en í fyrra.
Það er víst að minnsta kosti
þriðja eða fjórða árið í röðinni,
sem útsvörin eru hækkuð _um V2
milljón. Þannig er farið að því
að draga úr skattaálögunum!
Og hvað hefir svo fjárhagsá-
ætlunin nýtt að færa bæjarbú-
um fyrir þessa útsvarshækkun?
Því er fljótsvarað með eftirfar-
andi orðum, sem gat að lesa í
óvenjulega hóglátri ritstjórnar-
grein Morgunblaðsins um fjár-
AÐ var mh mi'ðja nótt,
sem ég stökk upp í
íherflutningalestína í Tammerfors.
Lestin átti að fara til Luleá og
Torneá og var fullskipuð ungum,
glöðum hermönnum og nokkrum
konum með börn á ýmsum aldri,
sem voru að flýja. Þetta var ó-
hamingjusamt fólk, sem hafði
fartið gangandi gegnum skógana
við Helsingfors, pangað til það
kiom til járnbrautarstöðvarlnnar
og því var troðið irin í vajgnana.
Þarna sá ég ungar mæður með
siiuábörn í fanginu, sem voiru að-
eins hálfsmánaðar gömul. Sum
börnin voru nýfarin að ganga
og gengu lum gólfið, milli þess
sem þau fengu sér dúr og fitl-
uðu forvitnislega við byssur her-
mannanna, sem lágu á ganginum.
Hermennirnir vissu allir, að það
átti að senda þá frá Austurbotn-
um, þvert yfir landið til rúss-
nesku landamæranna, og að þeir
áttu að ná afttrr Suomussalmi,
sem Rússar höf ðu náð á sitt vald,
en það var ekki hægt að sjá
neinn ótta á þessum ungu miönn-
um. Þeir voru undir það búnir
að fórna lífinu á hinum víðáttu-
miklu flæmum, ef þeir bara gætu
gert fósturjörðinni eitthvert gagn.
Núina, þessa löngu dimmiu nótt,
þegar lestin barst óðfluga í
norðurátt, sáust hermennirnir
skriða á fjórum fótum um lest-
hagsáætlunina í fyrradag: —
„Þessi fjárhagsáætlun flytur fá
nýmæli.“ Það er satt. Af hinum
auknu skattaálögum á bæjar-
búa eiga 192 þúsund krónur að
bætast við þá 1 milljón og 700
þúsundir, sem fóru til fátækra-
framfæris í fyrra, 120 þúsund
krónur að fara í auknar vaxta-
greiðslur og afborganir, 86
þúsund krónur í aukin útgjöld
til alþýðutrygginganna, 40
þúsund krónur í aukinn kostnað
við stjórn bæjarins. Nýjar
framkvæmdir til þess að skapa
atvinnu, og gera vinnufúsu fólki
á þann hátt mögulegt að komast
af án fátækrastyrks, eru í
stuttu máli sagt engar, þrátt
fyrir hækkun útsvaranna um V2
milljón!
í sjálfu sér myndi enginn
hugsandi maður hafa neitt við
það að athuga, þótt bæjar-
stjórnarmeirihlutinn gerði í ár
ráð fyrir bæði auknum útgjöld-
um og auknum útsvörum —
ef ætlunin væri að ráðast í ein-
hverjar framkvæmdir til þess
að auka atvinnuna í bænum og
búa á þann hátt í haginn fyrir
framtíð hans. Þvert á móti: Það
væri á þeim erfiðu tímum, sem
nú ganga yfir, ekki nema eðli-
legt og virðingarvert. En að
hækka útgjöldin um meira en
V2 milljón og útsvörin um hér
um bil annað eins, án þess að
nokkuð sé gert til þess að skapa
atvinnuleysingjunum og styrk-
þegunum atvinnu og koma
rekstri bæjarfélagsins með því
á heilbrigðari grundvöll en áður
— það getur ekki annað en vakið
undrun hvers einasta hugsandi
manns.
Yið slíkri fjárhagsáætlun
skyldi maður heldur ekki hafa
búizt frá þeim mönnum, sem
mest töluðu um sparnað og
skattalækkanir í sambandi við
afgreiðslu fjárlaganna á alþingi!
ariganigana, meðan miæ'ðumar
sváfu.
Oermennirair snnp
alla nðttina.
Smám saman tmdust konumar
og bömin út úr vögnunuim, og
hermennirnir voru nú einir eftir.
1 hvert skipti, sem lestin nam
staðar, flýttu þeir sér út og inn
1 veifingákrárnar, til þess að fá
sér kaffibolla, hlupu svo inn í
lestina aftur og héldu áfram um
þessar endalausu snjóbreiður.
Það var kolsvarta rayrkur í Iiest-
inni, en með aðstoð vasaljósa var
hægt að rannsaka kortið yfir
þetia svæði, sem við fórum um,
og við komumst að raun um, að
ennþá var langt til landamær-
anna.
Allt í einiu fóm hermiennirnir
að syngja. Fyrst sungu þeir
nýja hennannasönginn eftir
Nobelsverðlauniahöfundinn Sillan-
paa; svo sungu þeir Vasamars-
inn, og að lokum sungu þeir
ikvæðið um Kirjálanesið.
— Halidið þér að Svíarnir
hjálpi okkur? spurði ungur mað-
ur úr Austurbotnum mig á
sænsku. — Ef þeir hjálpa okkur,
þá skulum við áreiðanlega sfgra
Rússana. Og það er ekki útilok-
að meira að segja, að við vinn-
um þá einsamlir, ef Vetúr hers-
höfðingi verður okkur hliðhollur
og sendir okkur nógu mörg frost-
stig og tveggja álna háa snjó-
sikafla til þess að tefja fyrir Rúss-
uinum- Nú hefir snjóað vel í Aust-
ur-Finnlandi og bráðum kemur
frostið, svo að það era öll lík-
indi á þvi, að veÖriÖ ætli að
verða okkur hagstætt.
fið landaniærastððina.
Þegar hinn stutti vetrardagur
lega tæmd. Allir hermennirnir,
hinar fiýjandi konur og börn
þeirra voru farim. Eftir voru
aðeins við, örfáir borgarar, þeg-
ar við um klukkan ellefu kom-
um inn á Torneástöðina við
sænisku landamærin. Ósk her-
tnannanna hafði þegar ræsf, hinn
harði vetur pólsins var þegar
byrjaður. Snjórinn láíálnarháuim
sköflum og hitamæliriinn á toil-
stöðinni sýndi átján stiga frost
Eiinkennilipg tilfinning greip okk-
ur, þegar við hlupum út í kuld-
ann eftir að hafa setið innilokað-
íir í þrjátíu klukkutíma í (upphit-
aðri járnbrautarlest, þar sem and-
rúmsloftið hafði smám saman
deift öll skiiningarvit.
En hérna á Iandamærum, milli
lands siem á í sty.rjö;ld og annars
lands, sem. hraðar undirbúningi
undir að mæta öliu sem kann að
ske, átti það fyrir mér að liggja
að liorfast í augu við eina af
skelfingum stríðsins. Það var
hiinn þrotlausi straumur varnar-
lausra flóttamanna. Frá öllu Norð
ur-Finnlandi, og einkum þó frá
héröðunum umhverfis Petsamo,
höfðu þúsundir kvenna, barna og
gamalla manna flúið til Torneá-
jdalsms til þess að finna þar skjól
gegn Rússunum, sem höfðu orð á
sér fyrir það, að þyrma hvorki
konum né börnum ef þeir voru
í því skapi. Flestir F!óttamann-
anna vora Lappar, sem í mesta
flýti höfðu rek.ið hreindýrin sin
inn yfir sænsku Iandamærin til
kynbræðra sinna þar og eftir það
höfðu þeir farið til Torneá til
þess að sjá fyrir konum og börn-
urn. Lappakona, sem leit út fyrir
að vera sextug, en var þó naum-
ast meira en fjörutíu og fimm
ára, drógst inn á tollstöðina, með
böiggul undir hendinni. Það toom
í Ijós að böggullinn var lifandi
og þegar konan var búin að
sveipa utan af honum umbúð-
unum, kiom í ,ljós þriggja vikna
gamalt Lappabarn. Anginn skældi
hástöfum af hungri og kulda en
kionan var svo þxeytt að hún
hafði ekki sinnu á að gefa barn-
inu, eða hinum fjórum börnum,
sem með henni vora af nesti
sínu. Sem betur fór vora hér,
eins og á ölluim hinum stöðvunum
nokkrar Lottur, sem ,önnuðust
bömin, en hin óhamingjiuisama
foona, siettist niður á farangur
sem var á tollstöðinni úrvinda
af þreytu. Hún grét efoki, en
andlitsdrættir hennar voru stirn-
aðir af hinum hræÖilegu þján-
ingum siem hún hafði orðið að
þola á leiðinm til Torneá. Ekkert
orð kom yfir varir henmar, svo
að manni gat dottið í hug að
hún hefði mdsst vitið á hinu
hræðilega ferðalagi sínu um hjam
auðniirnar.
Hræðiiesir viðMir á
fannbreiðmn Lapplanðs.
Ungur maður kom mieð jafn-
aldra sinn á bakinu, sem hafði
dottið og fótbrotnað huindrað
kílómetra frá Torneá. Það hefðá
verið út um hann ef félagi hans
hefði ekki tekið hann á bakiÖ
og brotist með hann í gegn um
snjóskaflana dag eftir dag til
boigarinnar þar sem hinn slasaði
maður komst undir læknishend-
ur. Hvomgur þeirra hafði bragð-
úð miat í marga daga og voru
því báðir fluttír á spftala fyrstu
dagana, en seinna meir voru þeir
sendiir í flóttamannanýlenduna,
sem er ofar í Tomeádalnum.
I flóttamainnanýlendunni era
um sex þúsundir manna frá öll-
urn þeim hluta Finnlands, sem
liggur fyrir norðan Torneá. Sumir
þeirra hafa komið alla leið frá
Petsamo og flýðu eimnitt um
það leyti, sem Rússar héfu loft-
árás á boigina. Aðrir eru frá
hémðunum sem sennilega munu
'falLa í hendur Rúsisa eftir skamm-
an tíma.
Sænskumælandi kona úr ný-
lendunni var stödd á stöðinni
og sagði hún mér frá ihinum
hræðilegum atburðum sem gerð-
ust á Lappmörk, tíu fyrstu daga
stríðsins,
Nisstt fimm af bðranm
sinnm á leiðlnnl.
Móðir um þrjátíu og fimm ára
gömul hafði fyrir tveim dögum
komið til flóttamainnanýlendunn-
ar með tvö böm á sleða. Heimili
hennar, ofurlítill kofi, var í tvö
hundruð kilómetra fjarlægð frá
Torneá og alla þessa leið hafði
hún vaðið í gegn um snjóskafl-
ana í nístandi frosti.
Þegar hún foom til Torneá tyllti
hún sér á sleðann við hliöina á
börnunum og miælti efcki orð af
vörani, en starði sinnuleysislega
lút í loftið. Hún virðist ekki gefa
því neinn gaum sem fram fór
umhverfis hana. Skömmu seinna
hneig hún út af af þreytu iog
varð að bera hana inn í hlöðu
þar sem hún hneig út af úrvinda
af þreytu. Börnin, sem voru ekki
eins illa farin, eftír þetta hræði-
lega ferðalag, sögðu, að þau
hefðu verið sjö systkinin, þegar
þau lögðu af stað fyrir tíu dög-
um síðan, en í hræðilegri stór-
hríð hefðu fimm yngstu börnin
dáið og móðirin hefði skilið þau
eftir I snjónum. önnur móðir
hafði í þessari sömu stórhríð,
misst eina drenginn, sem húnátti.
Hann hafði villst frá henni í
myrkrinu og orðið úti. .
Þess 'konar harmleikir eru ekki
óvenjulegir sagði konan við mig,
og hún lagði áherzlu á það að
ef til vill hefði ýmisiegt ennþá
börmulegra skeð, þarna úti á
hjarnbreiðunum, en um þá at-
bnr'ði yrði aldrei gert neitt upp-
skátt.
lörmniegt ástand meðal
flMíamanna.
■ Meðal flóttamannanna rí'kir hiö
hörmulegasta ástand. Stjórnin
gerir allt, sem í hennar valdi
stendur til þess að útvega flótta-
mönnum mat og föt, en það er
ómögulegt að útvega öllum húsa-
skjól enda þótt notast sé við
hlöður, fjós og svínastíur. Nokkr-
(Frh. á 4. síðu.)
pólsins foom, var lestin gersam-
Börn, sem sökum loftárásarhættuhafav'erið flutt frá London út í sveitáEnglandi. Það er annað
líf, sem þau eiga en finnsku börnin, sem innrás rússneska hersins hefir hrakið að heimaní í
hörkufrosti og snjó um hávetur.