Alþýðublaðið - 16.02.1940, Blaðsíða 3

FÖSTUDAGUR 16. FEBR. 1940
AUÞYÐUBLAÐIÐ
Brezka verkalýðshreyfing-
in snýr baki við Rússlandi.
. ■ » ——
Árásin á Finnland taefir sýnt mQnnnm
hið rétta andlit rússneska einræðisins.
IEFTIRFARANDI grein skýrir fréttaritari alþýðuflokks-
blaðanna á Norðurlöndmn í London, Bjarne Braatoy,
frá því, hvernig brezka v'erkalýðshreyfingin sé nú að snúa
baki við Rússlandi, eftir innrás Stalins í Finnland.
ALÞYBUBLAÐIÐ
RITSTJÓRI:
F. R. VAUMEMARSSON.
í fjarveru hana:
STEFÁN PÉTURSSON.
AFGREIÐSLA:
ALÞÝÐUHÖSINU
(Inngangur frá Hverfiigötu).
SÍMAR:
4900: Afgreiðsla, auglýeingar.
4901: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4903: V. S. Vilhjálm* (heima).
490S: Alþýðuprentsmiðjan.
4S06: Afgreiðsla.
5021 Stefán Péturseon (heima).
ALÞÝÐUPRENTSMIÐJAN
é--------------------—----»
Mngið, sem er
að M.
AÐ ÞING, sem kom saman í
gær, ætti ekki að þurfa að
taka langan tíma. Fyrir þvíliggja
ekki önnur stórmál, svo vitað
sé, ©n fjárlögin fyrir næsta ár,
dýrtíðaruppbótin á laun opin-
berra starfsmanna, frumvarp fé-
lagsmálaráðherra um hækkun á
slysa- og dánarbótum, ellilaunum
og örorkubótum einnig vegna dýr
tíðarinnar, og einstakar knýjandi
ráðstafanir fyrir atvinnuvegina,
einkum fiskveiðamar.
Fjárlögin, sem venjulega taka
nokkuð langan tíma, geta varla
orðið til pess, að lengja þingið
mikið í petta sinn. Eins og nú
er ástatt, þegar allra veðra er
von og enginn veit, hvemig af-
koma þjóðarbúskaparins verður
á árinu, en óhugsanlegt, að af-
greiða fjárlög öðmvísi en mjög
af handahófi. Að öllum líkind-
ufn verða þau lítið annað en
endurtekning þeirra síðustu. Þau
ætiu þvi ekíi að þurfa að valda
miklum töfum.
En það var einmitt með tilliti
tii óvissunnar ,um áfkomu atvinnu
veganna og ríkissjóðs, að mörg-
Urtt fannst óráðlegt í vetur, að
kalla þingið saman á þessu ári
fýrr en i haust. Forsætisráðherr-
anh færði hins vegar þá ástæðu
fy.Hr því í viðtali við flokksblað
sitt, að hann kysi heldur að þing-
ið væri haldið á venjulegum tíma,
ef ske kynni, að upp úr slitnaði
síjórnarsamyinnunni, svo aö hægt
yrði að láta fara fram kosningar
þegar í vor. Undir hinu vildi
hánn ekki eiga á svo alvarlegum
tínhUm, sem nú eru, að stjórnar-
samvinnan yrði rofin á haust-
þingi, þannig að hann yrði að
stjóma landinu með minnihluta-
stjórn til næsta vors, en það er
nú eins og kunnugt er orðin svo
að segja föst regia, að kosning-
ar fari ekki fram á öðmm árs-
ííma en vörin, vegna þeirra vand-
kvæða, sem eru á kjörsókn ýmist
atvinnuvega eða tíðarfars vegna
á öðrum tímum árs.
Ef það skyldi koma í ljós, að
einhver þeirra flokka, sem að
stjórninni stauda, vildu ekki halda
samstarfinu áfram á sarna gmnd-
velli og hingað til. þá er að
vísu líkiegt að þingið myndi
dragast eitthvað á langinn áður
en það yrði rofið og efnt til
nýrra kosninga. En að óreyndu
máli verður ekki sagt, að það sé
Uklegt, að nokkur stjórnarflokk-
anna hyggi á samvinnuslit eins
og nú standa sakir. Flestir gera
ráð fyrir þeim möguleika, að
þeir mánuðir, sem nú fara í hönd,
geti, vegna vaxandi átaka milli
ófriðarþjóðanna á sjónum, orðið ai
varlegri fyrir þjóð okkar, en nokkr
ir aðrir erfiðleikatimar, sem yf-
ir hana hafa dunið um langan
aldur. Við megum jafnvel vera
við því búnir, að ómögulegt verði
VIÐ bjóðum árásina á Finn-
land velkomna og þegar
röðin kemur að Noregi og Sví-
þjóð, þá bjóðum við árásina líka
velkomna. Þessum orðum var
varpað fram við mig fyrir
nokkrum vikum, þegar ég flutti
erindi um Finnland í verka-
mannahverfi einu í Lúndúnum.
Þetta var að öllu leyti hinn upp-
byggilegasti fundur. Ég hafði
ekki talað í meira en fimm mín-
útur, þegar einn fundarmanna
stóð á fætur og spurði hvaða
umboð ég hefði til þess að tala
þar. Hann sætti sig við það,
þegar honum var sagt, að ég
væri meðlimur flokksins, en í
umræðunum, sem urðu á eftir
erindi mínu, sagði hann, að það
ætti að henda mér út.
Ég hafði komizt að því áður,
að þessi ílokksdeild væri kom-
múnistahreiður, svo að ég var
undir það búinn, að fundurinn
yrði fjörugur. Ég vissi líka, að
það var öllu fremur um það að
ræða, að allri flokksdeildinni
yrði „fleygt út“. En það, sem ég
hafði ekki búizt við, var það,
hversu fundurinn var rólegur,
þrátt fyrir allt. Það kom í ljós,
að flestir fundarmenn vildu
fyrst og fremst fá að heyra stað-
reyndirnar um ástandið í Finn-
landi. í umræðunum á eftir kom
það í ljós, að andstaðan á fund-
inum voru fjórir karlmenn og
ein kona. Fundarstjórinn kals-
aði utan að því að lokum, með
mikilli varkárni þó, hvort hér
kynnu ekki að vera viðstaddir
flokksfélagar, sem af einhverj-
um misgáningi hefðu gengið í
annað stjórnmálafélag en þeir
ættu heima í..
Hér eins og í öðrum löndum,
þar sem um nokkra verkalýðs-
hreyfingu hefir verið að ræða,
hefir um fleiri ár verið litið á
Sovét-Rússland sem fyrirheitna
landið. Það mátti ekki segja
neitt ljótt orð um Rússland, ef
maður átti ekki að eiga það á
hættu að vera stimplaður sem
s-vikari við sósíalismann. Það
mátti ekki gagnrýna gerðir
Stalins öðruvísi en að eiga það á
hættu, að maður væri álitinn
reka erindi auðvaldsins. Það
skipti litlu máli, að kommún-
istaflokkurinn var forsöngvari í
þessum kór, því að langt fyrir
utan raðir kommúnistaflokks-
ins þótti sjálfsagt, að viður-
kenna hina dæmalausu pólitík
Sovét-Rússlands, enda þótt þess
væri stranglega gætt að taka
ekki upp sömu aðferðir heima í
Stóra-Bretlandi.
fyxir okkar litla skipafl-ota, að
halda uppi samgöngum við út-
lönd, flytja þangað afurðir okk-
ar og draga aö okkur þær nauð-
syirjar, sem við sízt getum án
verið. Á slíkum tínmrn er annað
að gera en það, að deila um á-
greiningsmál flokkanna á kosn-
ingafundum úti um land. Enda
er sannast að segja erfitt að sjá,
hvernig réttlæta ætti fyrir þjóð-
inni samvinnuslit á svo hættu-
legri stundu, ef það var nauð-
synlegt, að mynda samstjórn
allra aðalflokka þingsins fyrir
tæpu ári síÖan, meðal annars
vegna hættunnar á þeim ófriði,
sem nú er í þann veg’inn að
komast í algleyming.
Jaínvel leiðandi menn innan
verkalýðshreyfingarinnar hafa
átt þátt í því, að vefa þessar
blekkingar. Eftir að Sovét-Rúss-
land gekk í Þjóðabandalagið,
gerðu menn sér háar vonir um,
að sovétstjórnin gerði sér far
um að styrkja hið sameiginlega
öryggi. Og það eru ekki meira
en tveir mánuðir síðan að Pritt
lögfræðingur, einn af leiðtogum
brezka verkalýðsflokksins, gaf
út ofurlitla bók um utanríkis-
pólitík Sovét-Rússlands, sem er
frá upphafi til enda hneykslan-
legur lofsöngur.
Auk hinna kommúnistisku á-
róðursmiðstöðva Sovét-Rúss-
lands, kommúnistisku blaðanna,
kommúnistisku tímaritanna og
útgáfufyrirtækisins Lawrence
og Wishart, gerðist hið þekkta
Lundúnaútgáfufélag Gallanez
ein traustasta hjálparhellan
með hinum svokallaða „Left
Book Club“, sem hefir skotið
öngum í mörgum löndum.
Frjálslyndir rithöfundar og
menntamenn hjálpuðu til þess í
ræðu og riti, að útbreiða og
halda við þessum blekkngum og
létu algerlega undir höfuð
leggjast að gagnrýna Sovét-
Rússland. Það þótti ekki við-
eigandi að viðurkenna, að
nokkur önnur þjóð en Rússar
hefðu af nokkru að státa í sam-
bandi við þjóðfélagslegar fram-
farir, eða hyggindi í utanríkis-
málapólitík.
Aftur á móti þótti það eiga
vel við að hafa eitthvað til að
jafna við þegar verið var að
gagnrýna hina „þjóðlegu
stjóm“ fyrir pólitík hennar,
heima og erlendis. Norðurlönd-
in voru of lítil til þess að geta
verkað sannfærandi á andstöð-
una í þessu stórveldi. Þjóðfylk-
ingarstjórnin í Frakklandi var
óheppin með hlutleysispólitík
sína gagnvart spönsku borgara-
styrjöldinni, sem hófst fáum
mánuðum eftir að Leon Blum
varð forsætisráðherra. Við sér-
hvert tækifæri var vitnað til
Sovét-Rússlands án þess að
rannsaka nákvæmlega, hvernig
hin raunverulega afstaða Sov-
ét-Rússlands var t. d. gagnvart
spönsku borgarastyrjöldinni,
eða þegar um var að ræða verk-
anir rússnesku verzlunarstefn-
unnar á kjör verkalýðsins í öðr-
um löndum.
Samningur Stalins og von
Ribbentrops í lok ágústmánað-
ar í fyrra hafði engin sérstök
áhrif á ástandið innan brezku
verkalýðshreyfingarinnar. í
fyrsta lagi var heimspólitíkin í
of skjótri þróun. Áður en menn
gátu áttað sig var stríðið gegn
Hitlerismanum byrjað. í öðru
lagi voru flestir hinir trúuðu
sovétvinir og einkum þó kom-
múnistarnir í upphafi sammála
viðvíkjandi stríðinu. Leiðtogi
komúnistaflokksins, Pollitt, gaf
út harðort flugrit, sem hét
„Hvernig eigum við að vinna
stríðið?“ Einn af leiðtogum al-
þýðuflokksins brezka, Arthur
Greenwood lét að vísu Daily
Herald birta öfluga gagnrýni
á pólitík Stalins gagnvart Hitl-
er-Þýzkalandi, en þeir voru
margir í hans eigin flokki, sem
litu þannig á, að hann hefði
hlaupið á sig. Tækifærið var
ekki notað til þess að gera
hreint fyrir sínum dyrum, með
sömu röggsemi eins og t.d.
norski Alþýðuflokkurinn gerði.
Gamla Sovét-klíkan hélt áfram
að verja stefnu Stalins, jafnvel
eftir að Rússar höfðu vaðið inn
í Pólland og kúgað Eystrasalts-
ríkin undir Moskvavaldið.
Andrúmsloftið var því ó-
breytt, þegar hið vakandi auga
Stalins uppgötvaði Finnland.
Það var ekki nóg að kommún-
istarnir harðneituðu staðreynd-
um í þeixri von, að þeim væri
trúað. Þeir fengu líka frjáls-
lynda menntamenn og rithöf-
unda sér til aðstoðar. Á fyrstu
síðu í Ðaily Worker sjást nöfn
eins og Bernard Shaw og Sir
Stafford Cripps. Bilið milli trú-
ar og raunveruleika var of stórt.
Menn trúðu ekki því, sem þeir
lásu í blöðunum og eiga erfitt
með að trúa því enn í dag.
Og hvernig áttu menn að geta
áttað sig? Hugmyndirnar, sem
menn gerðu sér um innanríkis-
ríkismál Finna, voru gripnar úr
lausu lofti, og auk þess úreltar
og af sér gengnar. Og þetta átti
sér stað meðal allra stétta í Eng-
landi. Sögurnar frá borgara-
styrjöldinni 1918 og Lappótíma-
bilinu 1929—1932 komust aftur
í umferð. Hin siðferðilega undir
staða andúðarinnar gegn póli-
tík Stalins veiktist að mun.
En nú kom tvennt til
hjálpar. Annað var hin mikla
þátttaka Tanners utanríkismála-
ráðherra, í hinni alþjóðlegu
samvmnuhreyfingu. Sovétrökin
hurfu allt í einu úr aðalmál-
gagni brezka neytendafélaga
sambandsins — Reynolds News
— sem um mörg ár hafði verið
málpípa sovétblekkinganna. —
Frá sjömanni suður í
Sandgerði liefir Alþýðu-
blaðinu borizt eftirfar-
andi grein:
PR ÉG NÚ undanfama daga
hefi heyrt útvarpið flytja
skýrslu rítamálastjóra um bætur
á hafnargörðum víðs vegar á
Iandinu og svo að segja alls stað»
ar í kringum landið, get ég ekki
varizt því að hugsa, og hugsa
margt um þá sveit og hðfn, sem
ég á heima í.
Ekki svo að skilja, að ég álíti
að ekki bafi verið þörf á hafnar-
eða lendingarbótum þeim, er um-
rædd skýrsla getur um. Nei,
þvert á móti! En hins vegar finst
mér, að hér hafi þó verið meiri
þörf en viða annars staðar, og
skal ég með örfáum orðúm gera
Hitt var það, að einn af beztu
rithöfundum sovétvinanna,
Zilliacus, er finnskrar ættar, og
hefir auk þess gleggri skilning
á málefnum Finnlands en flestir
aðrir í flokknum. Á einni viku,
var því mikil breyting á blaði
vinstri arms brezka Alþýðu-
flokksins, „Tribune," sem
Crippsklíkan gefur út, en við
það blað hafði Zilliacus starfað.
En breyting þessi er að miklu
leyti háð utanríkispólitíkinni.
Þær grundvallarskoðanir . á
framkomu einnar þjóðar við
aðra, sem komu í ljós í fram-
komu Stalins gagnvart Finn-
landi, urðu þessum mönnum of
stór biti í háls. Aftur á móti
hafæ þeir ekki ennþá varpað
blekkingunum fyrir borð og
vinna ennþá gegn því að al-
menningsálitið snúist Finnum í
vil. Einn meðlimur Cripps-
klíkunnar, G. R. Strauss, spurði
í desember síðastliðnum Cham-
berlain að því, hvort ekkert
væri þarflegra hægt að gera.
með brezku hernaðarflugvél-
arnar, en að senda þær til Finn-
lands. Þeir vinna ennþá öflug-
lega gegn því, sem leitt gæti til
þess, að Stóra-Bretland færi í
stríð við Sovét-Rússland. Og
það er yfir höfuð mjög vafa-
samt, hvort þeir finna til nokk-
urs skyldleika við finnska
verkalýðinn, sem á nú í vök að
verjast.
En íyrir utan Sovétflokkinn
er mikil samúð með finnsku
þjóðinni. En þó verður þess alls
staðar vart, hve lítið menn vita
um Finnland. Það eru engir
finnskir borgarar í Englandi,
sem geta sagt sannleikann um
þjóð sina. Fréttaritari Social-
Demokraten reynir að vísu að
ljá málefninu lið, bæði í ræðu
og riti. Það er létt verk, því að
staðreyndirnar eru svo sann-
færandi, aðeins ef þær eru
lagðar fram. En einn blaðamað-
ur getur litlu áorkað, þegar
hann auk þess þarf að sinna
sínum eigin störfum.
Það var þess vegna mjög
hyggilegt bragð, þegar finnska
landssamband fagfélaganna og
finnski Alþýðuflokkurinn buðu
til sín nefnd frá brezku verka-
lýðshreyfingunni. Þegar aðal-
ritari brezka landssambandsins,
Citrine, sérfræðingur Alþýðu-
flokksins brezka í utanríkismál-
um, Noel Baker og fulltrúi
neytendasambandsins Downie
koma aítur og segja frá því, sem
þeir hafa heyrt og séð og reynt,
þá er sennilegt, að hinar
hættulegu blekkingar verði
kveðnar niður innan brezku
verkalýðshreyfingarinnar og
þar skapist eining í skoðunum
og áhugamálum. Þessi þróun
er þegar vel á veg komin.
grein fyrir áliti mínu og hinni
knýjandi nauðsyn þess, að hér
sé eitthvað gert til þess, að laga
höfnina og aðstöðu fiskimanna,
er þeir koma að landi.
Sandgerði er að mínu álíti
bezta fiskistöð á Suðurlandi, og
ég \il segja á öllu landinu. fyrir
mótprbátaútgerð.
Af náttúmnnar höndum er
höfnin að mötp leyti ágæt fyrir
mótorbáta, allt að 50-—60 tonna
stærð. Höfnin er gmnn og því
ekki heppileg fyrir stærri skip, og
kemur þá mikið að sök hinn
mikli munur flóðs og fjöm. Þó
kemur þetta ekki svo mjög að
sök fy.rir fiskibáta, enda ekki bót
á fengin nema með æmum til-
kostnaði, þar sem illt er að
dýpka höfnina sökum þess, að
Þörf hafnarbóta i Sandgerði
•---4----
þlöpp er í botni hennar, að eins
sandlag ofan á klöppinni.
Það, sem myndar höfnina, er
grjóteyri, sem liggur í boga frá
landinu sunnanverðu til norðúrs
og lokar fyrir, að hafsjór æði þar
yfii% Þó er eyri þessi ekki upp út
um flóð, nema að mestu leyti um
smástraum, væri því stór bót og
þörf að steypa hlífðargarð ofan
á eyri þessa. Enn fremur er eyrin
ekki föst við land, heldur tvö
sund á henni, og er þaÖ eínn
höfuðgalli, . þar sem ' straumar,
sem líggja í gegn um sundín.
flytja til lausan sand i botni
hafnarinnar og orsakast af því
mikil óþægindi. Þetta þarf að
laga með því að fylla upp í
sundin, sem alls ekki er kostnað-
arsamt.
Mönnum dettur nú eflaust t
hug, að lokun á sundum þessum
og garður ofan á eyrina mundí
kosta of fjár og að litlu gagni
koma vegna brims, er á garöinum
myndi skella. En svo er ekki að
garður þessi myndi ekki þola það
brim, því það er að miklu leytí
kraftlaust, er það kemur á eyrina,
sökum þess, að það er búið að
brjóta langa leið á skerjagarði, er
liggur dýpra af eyrinni.
Stærsti og versti ókosturinn er
þó sá, að þegar bátar koma af
sjö skuli ekki vera nægilega stór-
ar bryggjur, svo bátamir komist
að til losunar aflans. Aðeins tvær
hryggjur eru í Sandgerði, og eru
það einu hafnarmannvirkin, sem
þar eru og mega teljast það, þar
sem þær eru um leið hlífðargarö-
ur fyrir bátana fyrir öldu, sem
inn á höfnina leiðir, ef vont er i
sjó. Ef bryggjur þessar væru tvö-
falt lengri en þær eru nú, myndi
það bæta stórum um; mætti þá
komast að bryggjunum á öllum
timum sjávarfalla, í það mínnsta
í smástraum.
Lægri kröfur finnst mér Sand-
gerðingar ekki geta gert til pen-
inga þeirra, sem veittir eru af al-
mannafé til hafnarböta, en að
ein stærsta verstöð þessa lands
yrði þar einhvers aðnjótandi, þvi
ekki er mér kunnugt um, að neitt
hafi verið lagt af fé þyí í bryggju
gerðir þær, sem hér eru, sem þó
mega teljast hafnarbætur. og má
það ekki lengur tefjast, að ver-
stöð, sem aflar áriega milljóna
króna í þjóðarbúið, fái aðkall-
andi umbætur á þessu sviði,
Að endingu skal ég svo gete
þess, að viti sá, er sýnir inn-
'siglinguna í Sandgerði, er hinum
mestu ókostum búinn, og er það
aðallega fyrir það, að vitinn
stendur allt of lágt og innan um
önnur ljós, svo að illt er að
gieina bann frá þeim i björtu, og
ljósmagn hans mjög lítið, svo
hann sést stundum verr en önnur
vinnuljós í landi. Er þó full þörf
á góðum vita hér, þar sem sker
og boðar eru beggja megin við
mjótt sund, langt undan landi.
Að endíngu vil ég með línun
þessum benda Sandgerðingum á,
að gera kröfur til þings og
stjórnar um að verstöð Jæssi
verði ekki lengur látin sitja á
hakanum, sem hingað til, með
fjárveitingu til hafnarbóta, sem
hvergi er meiri þörf fy.rir og ó-
víða jafn réttmæt, þar sem bátar
frá Sandgerði árum saman bera
af öðrum með afla, en eiga þó
allra erfiðast með losurí hans, er
þeir koma að landi.
Sjómaftur.
Dansleik
heldur Glímufélagið Ánnann í
Inðó annað kvöld kl. 10 siðd.
Hinar tvær vinsælu hljómsveitir
Hljómsveit Hótel íslands og Weis
happel spila. Auk þess verða ýms
ágæt skemmtiatriði. Nánar aug-
lýst hér í blaöinu á morgun.
Útfereiðið Alþýftublaðift!