Alþýðublaðið - 20.02.1940, Blaðsíða 3

.% .. I,
MHMWBAW* M. WB*. 1*M.
tertwmuw
, . ... l. ..
V,

ikLmmmmmm
*. K. VAXJMDiABSSOKr,
t
gsmáas vámmmom .
ATGRiaÐSLA:
At»ÝDUBOSZNt}
(Bmganfor ttá BvhDIíM).
tttö: álfMh noðí«Í»0K.
pWI: HiörtJ&m M
yilAfÉÉL tttt ||| afiii t
æjPUJK HnBiSwL
infit: V. S. vmttilra* öafitefc),
'#Q8: Alte^to|gga«MariaB|aD .
SMfs P&twaaon mtamáh
&ym}"
V""
IvflJöl H
Ftanlud.
■4
'T'*
éh. * —
'AaBSS var gpetfö i frtttaskoyt*'
ms fré útlÖBdttm skdramw
' . - • V 4 .•*
%r«r helgins, aö saendtá stjórnin
hjáföi neitað að verðn vfö beíöni
fSoörftra stjórnarvaldtt mn hern-
ttöarlttga hjálp 6 tnóti Kúsðum.
PlÉsd frétt vaktí mlkla athygli
fiftjr og heSr ssnnilega valdið
Cökkittm tnSssðtiinlngi. Þesa vegna
# rétt að gera hana oíurlítffi
pátár a& omtttlsefni.
ttorgft) oiMnu tmfte místÉiHÖ
ÍÉStó frétt þannig, a& Pinmrn
óférirt héðajn i fré nsátaS tsm aila
f|Jí> frft SvSþjóÖ. En um það et
'mtí að rsefta. Það er stöehia
ílfevska ríkiö sem slikt, ssm
ÍllStley.sis ains vegrm neáitar aö
ÖÍáftda &ér ina S ófriöfnn mfllí
og Pinna. En sú drengilegSi
i», s«m frft fyrsta d^i hinnar
Úrftsar é Pínnland hef*
t‘f v«rið sácipolögö af samtökum
Íf Sánstablíngom í Sviþjóö tfl
hrjálpaT Pinnnm, heldnr aö sjálf-
á&gðu éfrarn eftir sam á&ur e5n»
ðf lýst hefir verið yftr bæöi af
Sh/iftkonnngl og þingflokki sasnska
Álþýðnflokksins. Og f>að er óhœtt
segja, að engin hjálp, s»m
httfír borízt fram á fwnn-
án dssg, hefir reynzt cáns fwmg
ft ftoetaskáiönora og þessS hjáíp
áðttftskn þjóftarinnar. Þaö er 6-
gtfnni fjár, sem safnaðhefir ver-
ði meðttl hennar til Finnlands-
ftjftlparfnnar, ttg þttð eni þúsundif
dftlfboðáliða, sem farið hafa fré
Shcfþjóð tii 118» við bræðraþjóðine
á Finnlandi, fy.rir ut«ú 611 þðtt
?n, s«m hto hefir fengið
Ýmsfr ew engti að sí'ðor pnöif-
af skoðttnar, að þessi hjálp sé ó-
fftjlnœgjandi, og að Sviþjóð artti
?rate riki a& koma til líðs vi8
Flnifiland með öllum þeím fœr,
stttö hún & yfir að ráða, ef vera
na#tí, að hægt yrði með þvi
fttétl að verja Finnland fyrir
hin» rússneska ofurefli. í Sviþjóð
ýmsir málsmetándi menn,
6 meðal Rickard Sandler,
%#verandl otanríkismálaráðherM
gStrjt talsmenn þess. Og það er
nú viðwrkennt, að hann Iét trf
Slðríam sem titanriklsmálarftð-
h)prfet þegar þjóðstjómín var
(rayftduð i Svffxjóð skömmn fyrir
af því, að sú skoðun
ekki byr innan stjómarinnar.
f*áfe tíitir út fyrir að allir flokk-
Þát'r i Sviþjóð séu sammála om
að halda Sviþjóð sem riki
fÍS?i'r utan óiriðinn:? í»að þýðir
ilegá ekki, að þáð taki ekki
einasta Svía ‘$órt, að gstæ
Stf'; veitt Finnum crmþé meiri
Iþ en þeir hingað til hafa gert.
Per Albin Hanssón og aðrir
þéjr menn, sem nú bera ábyrgð
ójfmmtíð Sviþjóðar, em naegilcga
rftunsæir tíl þcss að sjá, að það
gajtí' verið mjög yafasamur greiði
vlð': Fínnland, að ávíþjóð hyrfi
frá hlutleysi sinu til þcss að
kpma því tíl hjáípar. Svíþjóð
sfcWi, ttftfr sUka ákvórðun, i>kki
INOIMAR JÓNSSOW;
Afnrtaverd bsnda innanlands
og afstaða Alpýðuflokksins.
jj-jirr rijnrfr rrrrnrnHnni ir r r nrnf rrrr rrrr * i
INGIMAR JÓNS8QN SKÓIASTJÓRI, fulUrúI i;
Alþýftuflokksins i kjötverSlagsnefud, rltar eftirfarundi grein ;j
um verðlagið á lanðbúnaftarafurðum innanlands. Tekur hann til ;j
meðferffar grein Táls Zophoniassonar, sem birtist hér i blaSinu jj
fyrir nokferu um þetta aama efni.
r ritiffiirmrrfrifrr-r-rrrt^rr^r^T-f * - r ‘i“’»*** i*.**^,.^*^*
OREIN formanns kjötverð-
lagsnefndar, Páls Zoph-
oniassonar, alþm., f Alþýðu-
blaöinu 16 febr. s.l. um verðlag
á landbúnaöarafurðum irman-
lands er að því leyti ólík skrif-
um Tímans um sama mól a@
hún er rólega og tcsingalauírt
skrifuð x>g gerð tilraun til þess
aö rökreeða mállð.
Sjónarmið hr. P. Z. verður þó
eðlilega mjög einhUða. Hann ®ér
móUð aðaUega frá sjónarhœð
framleiðandans, bóndans. En
þar sem mólið skiptir tvo a@*
ila, framleíBanda og neytanda,
«r rétt, að háfiir leggi sín rök
fram.
*
Það er rétt, aö mnanlands-
verð á landbúnaðarafurðum
þarf alls ekki að fylgja hneð
verkakaups. Ef allt er frjólst,
sem kallaö er, þ. e. engin af-
skipti bins opinbera, er meira
að segja Uklegast aö breytingar
verði all« ekki samtimis, heldur
komi breyting á öðru ávait
nokkru siðar í kjölfar hiss.
Þannig mun P. Z. kannast
við hyernig verð kjötslns féll á
árunúm 1932—'1933 miklu
aaeira en kaupgjald verkafólks.
Af því mlkla verðfaUi kom
bændakreppan mikla. Pyrst
var reynt að bœta úr henni með
kreppulónasj óöi og öUu því
svindilbraski, sem þeirrí stofnun
fylgdi. Það kóm aö litlum not-
um fyrir baendastéttiná í heild.
en nokkrir braskarar I bændá-
stétt fengu tækifæri til oð velta
af sér skuldum, og margir
mersn utan bændastéttar fengu
teekifasti til þess aó græða
nærri þriðjung af skuldum án-
um með þvi að greiða þær upp
með kreppubréfum, sem kost-
uðu ea. 70 kr. hvesrt 100 kr.
bréf.
Þegar sýnt var, að þetta dugði
ekki, voru afurðasölulögin sett.
Alþýðuflokkurinn sýndi þá
eins og endranær fullan skiln-
ing á málefnum bænda. Studdi
hann einhuga að því, að bænd-
ur fengju hœrra verð fyrír
vöru sína og skeytti ekki um
hróp kommúaista og ihalds-
aðttins víst að verða eíns ng
Ptnnland fyrfr dagtognaj loftárfts-
ttm Rússa. Hún yrði líka að vera
Við þvi búin, sem ennþft alvar-
legra vœri, að Þýzkaland gérði
Arás á hana til þess að afstýra ó-
f%ri bttndamanns sins, Rússlands,
en þar með værf Sviþjóð komin
inn í stórveldastriðið sjálft og
sennilega orðinn einrt aðalvig-
völlur þess. Og hverrar hjálpar
jgæti Finnland vænzt frá henni
ttftir það? Myndi Sviþjóð þá ekki
verða það eerið viðfangsefni, aö
verjtt sfnar eigin hendor?
Málið er að minnsta kosti ekki
©ins cinfalt og mörgum virðist.
Og deilan um afstöðu Svíþjóðar
stendur alls ekki «m það, hvort
Finnlandi skuli hjálpað, heldur
tam hitt, ft hvem hátt Svíþjóð geti
bezt orðið þvi að liði. Sænsko
stjómin er þeirrar skoöunar, að
bæði Sviþjóð og Finnlandi sé.
það fyrir beztu, að Svíþjóð haldi
sem rfki fast við hlutleysi sitt.
Með þvi er að minnsta kosti
tryggt, að Finnland fái þá hjálp
áfram frá Svíþjóð, sem það hefir
fengið hingað til.
Hítt getur að visu enginn sagt,
hvort Svfþjóð tekst þar fyrir að
varðveha hlutleysi sitt, þegar til
lengdar Iætur. Það er ekki undír
Svhun einuíu kómið.
manna í Reykjavik um að
neytendum væri Iþyngt. Kjöt
og mjólkuryerkföll þessara
flokka urðu að engu af því aö
Aiþýðuflokkúrinii stóð ákveS-
inn mefi afurðasölulögunum. —
Endo sýndi ‘sig brátt, að þessi
lög komu að haldi. Jafnvægi
náðist áftúr milli tekna og út-
gjalda bóndans. Hrunið var
stöðvað.
•:-i . *
Þetta veit br. P. Z. vel og allir
bændur, sem fylgst hafa með,
vita þetta líka. Og nú, þegar
'snöggvast hefír breytt á hina
hUðina má ekki ganga fram hjá
þessu eins og P. Z. gerir.
Hið lága verð á kjötinu inn-
anlands 1932 og 1933 stafaði af
verðfalli erlendis. Þá var gripið
til þess ráðs 1934 að selja kjötið
iananlandb 25—36 a. hærra
hvert kg. en erlenda verðið gaf
tilefni til,
Þannig var smásöluverðið f
Reykjavfk haustið
1932 kr. 0,90 pr. kg. og
1933 kr. í,0S pr. kg., en haust-
ið 1933 kr. 1,32 pr. kg. eftir á-
kvörðutt k jötVterðlagsnefndar,
þrátt fýrir það, þótt saltkjöt
frá því hausti, sem flutt var til
Noregs gæfi bændum aðeins
54 a. þr. kg.
Þeita varði Alþýðublaðið þá,
og viö Alþýðuflokksmenn hvar
sem var með þeirri réttmætu
röksemd, að nauðsynlegt væri
að hjálpn bæftdum svo að þeir
flosnuðú ekki app. Nærri má
geta, hvort það vár ekki nokkr-
um erfiðleikum bundtð fyrir Al-
þýðuflokkinn. sem á mest sitt
fylgi við sjávarsiðuna, að taka
þessa' afdtöðu, þótt sjálfsögð
væri, og inæta lýðakrumi
kommúnista - og sjálfstæðis-
manna, sem báðir notuðu þessi
mál til þess að reyns að rýra
fylgi Alþýðuflokksins.
Hækktrn kjötverðsins nú er
rökstudd með verðhækkun er-
léndis. Haustið 1934 var kreppa
bœði til sjós og sveita, þó að
bændur hafi þó verið jafnvel
enn^ýer farnir en þeir, sem við
sjóinn bjuggu. Nú er aðstaðan
öfug. Baendur hafa, sem betur
fer, fengið allmíkla verðhækk*
«n á ull, gærum o. fi., svo að
það mun vega upp á móti verð-
hækkun á þeim vörum erlend-
um, er þeir nota. Verkamönn-
um Cr aftur á móti meinað að
verðleggja sjálfir vöru sína,
vii|ftuna, en fá nokkra kaupupp-
bót eftir því, sem dýrtíð vex,
og^ þó vitaftlega alllöngu eftir á.
Séni stendur eru því verkamenn
ver settir eft bændur.
N;ú skulum við bera saman
aðstöðu okkar í kjötverðlags-
nefnd. Þar erum við tveir full*
trúar neytenda. Aðrir tveir eru
fulltrúar f framleiðenda. En P.
Z. er stjórnskipaður formaður,
og bér hómim að jafna metin.
Seinast í janúar, þegar meiri-
hluti nefndarinnar ákvað að
hækka k|ötið svo að það er nú
^30 a. pr. kg. hærra en i fyrra,
munu hafa yerið óseld rúm 500
tonn af freðkjöti, sem verkað
var til sölu innanlands. Til
dúnkomþlafís Vildi" é$ bækka
kjötið um ea. 9% ftrá því sem
var í fyrra eða eins og almennt
verkakaup hefir hækkað. Þetta
hefði ég treyst mér til að verja
við œína umbjóðendur, neyt-
endur, en meíra ékki. Hefði mín
tlllaga verið tekin hefði það
munað 75—80 þús. kr. fyrir
eígendur kjötsins. Hækkunift,
sem gerð var á kjötverðinu inn-
anlands haustið 1934, nam aft-
ur á móti, samkv. reikningi P.
Z. um neyzluna innanlands, ca.
650 þús. kr.
Ég hefi ekki nema gott eitt
að segja um samstarfíð við for*
raann nefndarinnar, þó að hann,
af skiljanlegum ástæðum, hafi
frexnur skoðað sig sem fulltrúa
framleiðenda. En ég kemst ekki
hjá því að spyrja hahn: Hvor
okkar átti betri aðstöðu? Ég
varð að segja neytendum 1934:
,.Þið verðið að taka á ykkur 650
þús. kr. bagga til^þess að bjarga
framleiðslu bændanna,“ en
hann hafði orðið að segja við
bændur: ,,Þið verðið að missa
af 80 þús. kr. gróða til þess að
sýna að þið takið þátt í kjörum
verkamannanna.“ Ég þykist
hafa sýnt fullt eins mikla sann-
girni, þegar á allar aðstæður er
litið.
En ég hafði fleiri ástæður til
að vilja ékki fallast á þessa
miklu hækkun. Síðan kjötverð-
lagsnefndin fór að starfa, hefir
komizt ró á markaðinn, engar
stórar verffeveiflur hafa verið,
og það élít ég heppilegt bæði
fyrir framleiðendúr og neytend-
JARNI BENEDIKTSSON
var framsögumaður á
landsfundi Sjálfstæðisflokksins
um verkalýðsmál. Flokksforyst-
an telur hann veta helzta sér-
fræðing flokksins í verkalýðs-
málum.
Prófessörinn talar rnikið um
þann stuðning, sém Sjálfstæðis-
flokkurinn hafi fengið í stofnun
hinna svokölluðú málfundafé-
laga s|á|fstæðisverkamanna og
telur hann að ftaeð þeim hafi
flokkurinn unhið nýjan sigur.
Er auðfuíndði að nú viil flokks*
forystan halda því fram, að þó
að einhverjir verkamenn fylgi
nú flokknum að itnálum, þá hafl
þeir ekki gert það áður, nema
að litlu Ieyti. Við látum flokks-
forystu Sjálfstæðisflokksins al-
veg i friði með þessa skoðun
sína. : Hún má gleðja sig við
sína sigra ei|i 0g i næði, án
nokkurrar óreithi frá minfti
hlið.
Ðg um það skal ekkert sagt
að þassw sisrai, þó að stofnuð
ur. Neyzlan hefir aukizt jafnt
og þétt og er það mikils virði
eins og utanríkisverzlúftin hefir
verið. Ég vil halda þessari
stefnu áfram og ekki hlaupa
þegar í stað eftir erlendum
verðsveiflum hvorki upp né
niður.
Vegna bændanna vona ég, að
hið háa verðlag erlendis á ís-
lenzkum landbúnaðárafurðum
haldist meðan erlend vara er í
háu verði. En ef svo kynni að
fara, sem vonandi verður ekki.
að næsta haust yrði erfitt að
koma vörum til annarra landa,
hvað á þá að gera við allt kjöt-
ið? Vitanlega reyna að selja
sem allra mest innanlands. Er
þá heppilegt að vera nýbúinn
að flrta kaupendur með óeðli-
legri verðsveiílu upp á við? Og
þótt gripið yrði þá til þess ráðs
að lækka verðíð til muna, þarf
samt nokkurn tíma til þess að
fá aftur markaðinn 1 jafnvægi.
Það þekkja allir, sem við við-
skipti fást. Þess vegna álít ég
heppilegast að líta jafnt á báð-
ar hliðar.
*
Orð P. Z. um, að litlu skípti
um neyzluna í Iandinu, þegar
hægt sé að selja til annarra
landa, geta máske átt við kjötið,
sem nú er til, en ekki veit ég
hvernig þau geta átt við mjólk
og mjólkurvörur, sem hann þó
er að boða nýja verðhækkun á.
Ég veit ekki til að um neinn
markað sé að ræða erlendis fyr-
ir þær vörur. Meðan hægt var
að selja til Þýzkalands, mátti
þangað selja eitthvað af osti við
verði, sem samsvaraðí 12—15
au. verði á nýmjólkurlíter. Var
það meiri hagsýni fyrir bændur
en að reyna að selja meira af
neyzlumjólk fyrir 40 au. líter-
inn? Og hvað á nú að gera við
það, sem afgangs verður? Og
afgangurinn verður alveg vafa-
laust meiri eftir þvx, sem verð-
ið á neyzlumjóllcrnni hækkar.
Þótt mér komi það ekki bein-
línis við, vildi ég því roælast til
þess, að „ratinsókn“ sú á mjólk-
urverðinu, sem P. Z. talar um,
Frh. á 4. síðu.
hafi verið slík „verkamannafé-
lög“ á eínstaka stað utan
Reykjavíkur með 8—18 félags-
mönnum.
Bjarni Benediktsson talaði
nokkuð um skipulagsmál í sam-
bandi við þessi verkalýðsmál
sín, það voru þó ekki skipulags-
mál verkalýðssamtákanna. eða
þau mál, sem beinlínis snerta
bætta afkomu verkalýðsíns.
heldur ræddi hann um það,
hvernig bezt yrði hægt að
tcngja þessi málfundafélög við
pólitíska starfsemi flokksins. —
Um þetta fjallaði erindi hans
að mestu leyti.
Undir lok erindis síns var
eins og hann rankaði allt í einu
við sér. Hann kvaðst vilja
minna fulltrúana á fundinum á
það, að þessi félagsskapur inn-
an flokksins skapaði líka Sjálf-
staéðisflokknum skyldur við
verkamenn, og að eitthvað yrði
að gera fyrir verkamennina, en
hvað það var, minntist prófess-
curinn alls ekki á. Hann talaði
w Verkalýðssmálinu á „Landsfundimim“:
D»œi, «p sýuir hina óbreyttu afstððu at-
vinnurakaada til verkalýðssamtakanna.
ekkert um kaup eða kjör verka-
manna, hvorki hér í Reykjavík
eða utan Reykjavíkur, Hann
talaði ekkert um tryggingamál
verkalýðsins eða aukna atvinnu
honum til handa. Hann minntisí
ekki á kjör sjómannastéttarinn-
ar, eða þá aðbúð, sem hún á við
að búa. Hann talaði um pólx
tískar spekúlasjónir Sjálfstæð
isflokksins í sambandi við
verkalýðinn x landinu!
Það er alveg auðséð af erindi
Bjarna Benediktssonar og ýms-
um skrifum sjálfstæðisblað-
anna, að Sjálístæðismenn telja
að þeir eigi pólitíska sannfær-
ingu þeirra verkamanna, senx
gengið hafa í hin svokölluðu
málfundafélög þeirra og það
sem meira er: Þeir telja að
þessir menn trúi blint á flokk-
inn og uni við gerðir hans
hverjar svo sem þær verða.
I kaupstað utan Reykjavíkur
var í vetur stofnað nýtt verka-
mannafélag vegna þess að kom-
múnistar voru gersamlega bún-
ir að eyðileggja það vex'ka-
mannafélag, sem þar hafði
starfað, og voru verkamenn
algerlega búnir að missa allt
traust á því, enda réðu atvinnu-
rekendur einu og öllu um kaup
og kjör verkamanna. Hið nýja
félag var stofnað og í stjórn
voru kosnir Alþýðufiokksmenn
og menn, sem höfðu gerzt stofn-
endur að litlu málfundafélagi.
sem Sjálfstæðismenn höfðu sett
á laggirnar nokkru áður.
Fullkomið gotf samstarí
hefir verið innan stjórn-
ar félagsins allt frá því að það
var stofnað, og fer það ört vax-
andi. Eitt fyrsta verk félags-
stjórnarinnar var að tilkynna
atvinnurekendum, að félagið
væri reiðubúið til að hefja samn
ingaumleitanir svo að hægt
væri að setja kaupgjald verka-
lýðsins í fast form og að sanai-
ingar væru til milli aðilanna, fé-
lagsskapar verkamanna og f’é-
lagsskapar. atvinnurekenda. En
hvað skeður? Allir atvinnurek-
endurnir, eða svo til, eru Sjálf-
stæðismenn og það flestir nokk-
uð harðvítugir. Þeir hafa til
þessa neitað að semja við verka-
lýðsfélagið og þegar síðast frétt-
ist voru engir samningar komn-
ir á. Hér var ekki um það að
ræða, að verkalýðsfélagið væri
að setja fram háar kauphækk-
unarkröfur. Aðalatriðið var að
félagsskapur verkamanna yrðí
viðurkenndur af atvinnurek-
endum og félagskapur atvinhu-
rekenda af verkamönnum.
Þessu neituðu atvinnurekend-
urnir,
Hvað liggur til grundvaliar
fyrir þessu? Ekkert annað en
það, að afstaða atvinnurekend-
anna, sem öllu ráða í Sjálfstæð-
isflokknum, er algerlega ó-
breytt til verkalýðsins og sam-
taka hans, þrátt fyrir öll fagur-
mælin í blöðum og á mannamót-
um. Halda Sjálfstæðismenn al-
mennt að verkamennirnir sjáí
það ekki, að hér eru það hags-
munimir. sem rekast á? Halda
þeir að verkamenn skilji það
ekki, að eina vörn þeirra eru
samtök þeirra, og að þeir geta
ekki vænzt stuðnings við kröf-
uf sínar frá Sjálfstæðisflokkn-
um, sem er og verður flokkur
aívinnurekenda og getur ekki
verið annað en flokkur atvinnu-
rekenda?
Þeir verkamenn, sem Sjálf-
stæðisblöðin kalla hinu fallega
nafni „Sjálfstæðisverkamenn',
vita þetta og skilja alveg eins
og allir aðrir verkamenn. Það
geta menn reitt sig á og það
munu Sjálfstæðismenn þegar
hafa orðið varir við. Þessír
verkamenn munu ekki láta sér
aðeins nægja það að hlusta á
m. & a. síð«