Alþýðublaðið - 14.03.1940, Qupperneq 3

alþyðublaðið
fíMMTUDAOD* 14 MASZ lMh
Reikniagsskll M|óíkur»
samsðlnnnar ðrið 1930.
-•-- •».—..
244 þúsund kr. uppbætur tii framleiðenda við reikningsskil
— ■» ...
Sðlu^ og dreffiiBffarkosfnaðrar innan við 1 eyri á Itr.
A MJÓLKURSÖLUNEFNDARFUNDI, er haldinn var í
gærmorgun, voru lagðir fram reikningar Mjólkur-
samsölunnar, Mjólkurstöðvarinnar og Verðjöfnunarsjóðs
fyrir s.I. ár. Er þetta 5. reikningsár Samsölunnar.
Á árinu 1939 barst til mjólkurbua verðjöfnunarsvæðis-
ins meiri mjólk en nokkru sinni áður, eða 15 MMILLJ.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
EITSTJÓRl:
F. R. VALiDEMABSSON.
s t fjarv«ru huu:
6TEFÁN PÉTURSSON.
i ***** *
AFGREIÐSLA:
j ALÞÝÐUHÚSIND
í GnnKansur tri Hverflífötu).
SÍMAR:
<<300: Aígreíðsla, æuglistof^.
4903: Ritstjórn (innl. fréttir).
4902: Ritstjóri.
4803: V. S. Vilhjálma (heim»).
4308: AlþýSuprentsmiðjan.
4906: Afgreiðsla.
5021 Stefán Pétureson (heim»).
ALÞÝÐUPRENTSM3ÐJAN
é ------------------- ■
Bpppf Finna.
EFTÍR þriggja og hálfs mán-
aðar vörn, sem varia á sér
rokkurt fordæmi að hetjuskap í
allri veraldarsögunni, hefir Fihh-
land nú örðið að gefast upp. En
annað orð er ekki hægt að hafa
um þann frið, sem saminn hefir
vérið, þótt Finnland að vísu
slyppi við að skrifa undir þá
k''öfu Rússa frá því í haust, sem
fyrst hefði svift það ö!lu raun-
verulegu sjálfstæði: kröfuna um
pað, að gera varnarsáítmala við
Rússland og verða þar með
verndarríki þesS', líkt ög litlu
Eystrasaltslöndin. ,
Pó að viíað væri, að friðarum-
leitanir væru hafnar, kernur
f.étiin um þessi endalok hins
frækilega yarnarstríðs finnsku
þjóðarinnar mönnum nokkuð á
ó\Tart. Því að Finnar voru ó-
sigraðir á vígvellinum, og það
var ekki annað. sjáanlegt, en að
þeir gæíu varizt ofureflinu um
rpkkúfn tíma enn* jafnvel þótt
I eir herðu orðið að beriast einir
gegn því, ef við Rússa eina hefði
\ erið að eiga eins og áður.
En það leynir sér ekki, að
önnur öfl hafa á siðusíu stundu
lagt lóð sitt i vogarskálina og
! ert álla frekari vörn af hálfu
Finna yonlausa. Og hvaðan þau
I omu má vel sjá á þvi, hvar
ósigri Finnlands er nú, annars
staðar en i Moskva, fagnað sem
ejgin sigri. Það er í Berlín. Það-
an kom sú hótun, sem hindraði
þáð, að Finnland gæti fengið
hjálp, eða hefði nokkra von um
þáð, að geta varizt til lengdar.
Enda er það vitað, að þegar í
baust var það ráðið, að Finn-
Iandi skyldi fórnað á áltari vin-
átiúnnar milli Hitlers og Stalins.
Hinn svo kallaði rauði her Rúss-
lands reyndist bara ekki fær um
það, að brjóta viðnám hinnar
frelsiselskandi smáþjóðar á bak
aftur af eigin rammleik, þrátt
fýrir allt raupið um hann á und-
anfðmum árum. Hótanir Þýzka-
lpnds, að minnsta kosti í þvi
skyni að einangra Finnland og
útiloka það frá allri hjálp, urðu
að koma til, til þess að vinna
bug á vörn hennar.
Það má að ví:su segja, að við
öðru hafi ekki verið að búast,
en að Þýzkaland leggði lóð sitt
á þann hátt í vogarskálina, eftir
að augljóst var orðið, að England
óg Frakkland, sem það á i ófriiði
við upp á lif og dauða, voru þess
albúin, að koma Finnum til hjálp-
ár rneð því að senda her yfir
Norðurlönd. Því að með því
hefðu ekki aðeins hendur Rúss-
lanrís verið bundnar um ófyrir-
sjáanlegan tímfa í stríðinu á Fiínn-
jjndi og bandaiagið við það gert
Þýzkalandi lítils eða einskis virði.
Með brezkan og franskan her á
Nörðurlöndum yfir höfði sér átti
Þýzkatand það líka á hættu, að
verða umkringt að norðan og
aust«n og svift BÖflutningi & jámi
frá Svíþjóð,
feráefoai, s©m þafe gstor gieí wt*
íð án í stríði.
Enginn efast heldur um það
lengur, eftir endurteknar yfirlýs-
ingar sænsku stjómarinnar und-
anfarnar vikur, að Þýzkaland
hefir af þessum ástæðum hótað
Svíþjóð stríði, ef brezkum og
frönskum hjálparher vaeri leyft
að fara yfir land hennar til Finn-
lands. Og það er sízt að undra,
þótt Svíþjóð hafi undir slíkum
kringumstæðum neitað að leyfa
Bretum og Frökkum yfirförina.
Þvi að engin sænsk stjóm gat,
eins og Giinther, utanríkismála-
ráðhena Svía, sagði í ræðu sinni
í gær, veitt leyfi sitt til þess, að
Norðurlönd yrðu á þann hátt
gerð að vígvelli í styrjöid, sem
háð er um allt annað en frelsi
Finnlands, vitandi það, að úr
hinni fyrirhuguðu hjálp við Finna
myndi þá um ófyrirsjáanlegan
tíma ekkert verða. En hvernig
sem menn kunna @ð líta á afstöðu
Svíþjóðar, þá getur einginn geng-
ið þess dulinn, að það var hótun
Þýzkalands, sem réði Peirri af-
stöðu og þar með úrslitum
um örlög Finna. Með henni voru
þeir einangraðir og sviftir síðustu
voninni um að geta varizt ofur-
eflinu til lengdar.
Fyrir þessa hjálp Hitlers hefir
Stalin tekizt að knýja Finna
til uppgjafar. En það er
engu að síður með litlum sóma,
,sðm hanö^fer út úr þessu fyrsta
atrföi T'rtfba hersins. Af ódreng-
skap, sem á sér fá fordærni, var
til þess stofnað. Hinn margróm-
aði milliónaher átti að sýna listir
sihar á smáþjóðinni, í trausti
þess, að enginn gæti komið henni
til hjálpar. En allí kom fyrir
ekki. Það reyndist lítið vera á
bak við allt raupið um hinn sig-
ursæla her, þegar á hólminn
kom. Hitler varð að skerast í
leikinn. Og nú hefir honum með
hótun sinni tekizt það á fáeinum
dögum, sem rauði herinn gat ekki
með öllum vítisvélum sínum á
þrerr.ur og hálfum mánuði: að
brjóta hina hetjulegu og hug-
prúðu vörn finnsku þjóðarinnar
á bak aftur. Þar með hefir Stalin
að vísu haft flestar kröfur sín-
ar frá því í haust fram, þótt með
allt öðrum hætti sé, en hann
hugsaði. En sjálfur stendur hann
eftir hnepptur í gapastokk sög-
unnar, og engum Einari né Brynj-
ólfi mun nokkurn tíma takast að
Ieysa hann þaðan eða þvo af
honum þá smán, sem hann hefir
haft af svo ódnengilegri árás og
svo aumri frammistöðu.
Finnska þjóðin hefir aftur á
móti að visu orðið að beygja sig
í bili fyrir ofureflinu. En hin göf-
uga fórnarlund hennar, frelsis-
ást og hetjuskapur, mun verða
uppi meðan heimurinn er byggð-
ur. Engin þjóð hefir sannað betur
siðferðislegan rétt sinn til þess
að vera frjáls og sjálfri sér ráð-
andi. Siik þjóð verður aldrei
undirokuð til lengdar. Hún hefir
oft áður orðið að þola kúgun, og
þó jafnan rétt við aftur, eins og
Tanner minnti hana á i gær, um
leið og hann skýrði henni frá
þeim afarkostum, sem hún hefir
nú verið neydd til að ganga að.
Og hver einasti ærlegur drengur
mun taka undir þá von Tanners,
að hún muni einnig rétta við
eftir þetta síðasta áfall, og það
fyrr en siðar.
Skíoa og skaufiafélag
Hafnarfjarðar heldur skemmti-
fund á Hótel Bjöminn fyrir fé-
laga og gesti annað kvöld kl. 9.
Sýnd verÖur íþróttakvikmynd
í. S. t.
Sigurður Nordal prófessor
flytur V. erindið í erindaflokki
sínum: Líf og dauði, í útvarpið
í kvöid. Nefnir hann þetta erindi
713 495% KG.
Er þetta langmesta mjólkur-
aukning á einu ári, frá því búin
tóku til starfa. Þrátt fyrir það
hefir tekizt að greiða framleið-
endum hér vestan heiðar (ann-
ars staðar er ókunnugt enn)
26,114 aura fyrir hvem innlagð-
an mjólkurlítra. Hefir þá verið
dreginn frá allur kostnaður í
stöðinni svo og vinnslukostnað-
ur, en miðað við 1. og 2. fl.
mjólk með tilskildu fitumagni.
Það er því ekki rétt, sem stóð í
grein Alexanders Guðmunds-
sonar á þriðjudag, að framleið-
endum væru greiddir 20 aurar
fyrir lítra og hefir aldrei verið
síð'an Samsalan tók til starfa,
heldur iá þeir rúrna 26 eins og
að ofan greinir og auk þess
koma 4 aurar til viðbótar á
hvern lítra til þeirra framleið-
enda, er á bæjarlandi Reykja-
víkur og' Hafnarfjarðar búa. Er
þetta ívið hærra verð en árið
áður — „og hæsta meðalverð,
sem mjólkur- og mjólkurafurða-
verzlunin hér, út af fyrir sig,
hefir getað skilað íjændum í síð-
astliðin 8 ár, eða síðan 1931“,
að því er framkv.st. Mjólkur-
sams. sagði á fundinum.
Til lýrrar ntjélkur-
stððvar 107 pús.
Mjólkurverðið til framleið-
enda hefði þó getað verið hærra
1938 og 1939, því 222 þús. krón-
um af tekjum verðjöfnunar-
sjóðs hefir verið ráðstafað á
annan hátt. 107 þús. kr. hafa
verið lagðar 1 Byggingarsjóð
nýrrar Mjólkurstöðvar. en 115
þús. kr. éru óráðstafaðar og yfir
færast til næsta árs (1940). Varð
nokkur ágreiningur um þetta í
Mjólkursölunefnd. Vildi minni-
hluti nefndarinnar greiða hærra
verð til framleiðenda. Greiddi
fulltrúi Alþýðuflokksins í
nefndinni, Guðm. R. Oddsson,
atkvæði með því. Hefir Guð-
mundur tjáð blaðinu, að hann
teldi að eins og nú væri ástatt
hjá framleiðendum, sérstaklega
hér vestan heiðar, væri það lítt
forsvaranlegt að greiða ekki hið
fyllsta verð, sem hægt væri, fyr-
ir mjólkina. Að vísu væri það
bráðnauðsynlegt að huga að
byggingu nýrrar mjólkurstöðv-
ar, þar sem sú, sem fyrir er,
væri mjög úr sér gengin og ann-
aði varla verkefni sínu, enda
hefði það verið tillaga sín í
riefndinni, að byrjað hefði verið
á því fyrr. en hitt væri mjög
vafasamt, hvort rétt væri að
leggja mikið fé til hliðar eins og
nú standa sakir.
Nefndin samþykkti að greiða
IV2 eyri í uppbót á alla inn-
vegna mjólk auk hinna lögá-
kveðnu uppbóta á haustmjólk
og meðalmjólk til bæjarlands-
manna.
Nema þessar uppbætur sam-
tals 244 þús... kr.
Vörusalan.
Vörusala Samsölunnar í krón-
um hefir numið sem hér segir:
Árið 1935 kr. 2 738 146,82
— 1936 — 3 005 761,22
— 1937 — 3190 086,20
— 1938 — 3 814 173,67
— 1939 — 4 324 767,39
Liggur aukningin frá árinu
’38—’39 aðallega í sölu mjólkur
og mjólkur-afurða.
1939 seldi Samsalan:
5.638.010,5 ltr. af mjólk
231.030,8 ltr. af rjóma
248.093.5 kg. skyri
188.265 kg. smjöri.
Mjólkursamsalan jókst frá
árinu áður um að meðaltali
768 It.r á.dag.
Sðli- 08 dreifinoar-
kostnaður.
Varla stingur nokkur maður
svo niður penna í Morgunbl.
og Vísi til að skrifa um mjólk-
ina og mjólkurmálið, að hann
ekki fárist yfir hinum mikla
milliliðakostnaði er sé við með-
höndlun mjólkurinnar og er
aldrei annað að heyra, en þessi
mikli „milliliðagróði,“ elns og
Morgunblaðið orðaði það nýlega,
sé eina meinið við framkvæmd
og feril mjólkurlaganna. Ár-
lega afsanna reikningar Samsöl-
unnar þessar kenningar, sem
sannarlega eru bornar fram
gegn betri vitund, en aldrei þó
EIR Sigurjón Á. ÓIafs«
son, Jóhann Þ. Jósefs-
son og Erlendur Þorsteins-
son flytja á Alþingi frum-
varp til laga um breyting á
lögum um skatt- og útsvars-
greiðslu af stríðsáhættu-
þóknun sjómanna.
Breytingin, sem gert er ráð
fyrir að verði á lögum er á 2.
grein og skal hún orðast þann-
ig:
„Áhættuþóknanir þær, sem
um ræðir í 1. gr., skulu vera
undanþegnar tekjuskatti og
útsvari. þannig, að við ákvörð-
un skatts og útsvars hjá hverj-
um einstökum gjaldanda, sem
hlut á að máli, skal draga um-
rædda áhættuþóknun frá skatt-
skyldum eða útsvarsskyldum
tekjum hans, áður en tekju-
skattur og útsvar er reiknað.
Hið sama gildir um ákvörðun
lífeyrissjóðsgjalds samkvæmt
lögum um alþýðutryggingar.“
í greinargerð er skýrt nánar
eins og að þessu sinni, þar sem
sölu- og dreifingarkostnaSur
allur nær ekki einum eyri á
líter, 0,96 aura, en allur kostn-
aður við meðhöndlun mjólkur-
inhar frá því hún kemur í stöð-
ina 3.27 aurar.
Verður ekki annað sagt, en
að hér sé um góðan árangur að
ræða hvað snertir sölu og dreif-
ingarkostnað mjólkurinnar ■—
og er óhætt að fullyrða það, að
þeir, sem að skipulagi mjólkur-
málanna stóðu gátu varla gert
sér vonir um svona góðan ár-
angur. Hitt er svo annað mál,
og það munu flestir vera sam-
mála um, að framleiðendur eru
sízt ofhaldnir af 26 og 30 aura
verðí fyrir mjólkina og það eins
og nú er háttað um framleiðslu-
kostnað allan. En það er hærra
verð en þeir hafa nokkru sinni
áður fengið gegnum sölusamtök
sín, og mikið hærra ten þeir
hefðu fengið með skipulags-
lausri söíu á mjólkinni. Þessu
ætti enginn framleiðandi lengur
að neita.
Reikningar samsölunnar að
þessu sinni sanna það betur en
nokkru sinni fyrr, að sé um
að ræða galla á skipulagi mjólk-
urmálanna, þá felast þeir ekki
í ofháum milliliðakostnaði. —
Þeirra er þá annarsstaðar að
leita.
Mörgum gengur illa að
átta sig á því, hvernig það megi
vera, að Samsalan taki aðeins
rúma 3 aura í allan kostnað,
þar sem hún haldi eftir 13—14
aurum af hverjum lítra (40-4-
26). En því er þannig varið, að
Samsalan greiðir 4 aura af
hverjum lítra í verðjöfnunar-
sjóð, sem fer til að bæta upp
vinnslumjölk — og hinum 6
aurunum skilar hún sem tekju*
afgang og rennur það einnig
í verðjöfnunarsjóð.
frá þýðingu þessara breytinga
og- segir þar:
„Á síðasta þingi voru sam-
þykkt lög um að undanþiggja
frá skatt- og útsvarsgreiðslu
helming af stríðsáhættuþóknun
sjómanna. Undir þinglokin
bárust þinginu áskoranir frá á
sjöunda hundrað sjómanna á 34
skipum, sem voru í siglingum
til annarra landa.
í áskoruninni er komizt svo
að orði: ,,að sýna sjómanna-
stéttinni þá viðurkenningu og
það réttlæti, að undanþiggja
öllu frá skatti til ríkis og bæja
stríðsáhættuþóknun, slysa- og
dánarbætur til sjómanna og a'ö-
standenda þeirra.“
Áskorun þessi er því réttmæt-
ari, þar sem vitanlegt er, að sjó-
menn á Norðurlöndum hafa
fengið stríðsáhættuþóknunina
skattfrjálsa; svo er það í Dan-
mörku, og eftir öllum líkum
hafa norskir sjómenn fengið
stríðsáhættuþóknunina einnig
skattfrjálsa. í báðum þessum
löndum er stríðsáhættuþóknun-
in að mun hærri en hjá okkur
og þar af leiðandi veitt meiri
hlunnindi en íslenzkum sjó-
mönnum. Öll rök mæla með því,
að íslenzkir sjómenn njóti sama
réttar og hlunninda og stéttar-
bræður þeirra á Norðurlöndum,
Af þeim ástæðum er frv. þetta
flutt og fyrir einróma áskoranir
sjómannastéttarinnar.“
Frumvarpið er flutt í efri
deild og er það nú til athugunar
:í nefnd.
Eins og greinargerðin ber með
sér er hér um að ræða fullkom-
ið réttlætismál sjómönnum til
handa.
Skákfréttir:
Skákþing islands 20.
tiessa mánaðar.
Verðiaunaafhenðino ð Skák=
plngi Reykjavikur og í Tafifé-
iagi alhýðn.
KVEÐH) er að aðalfundur
Skáksambands íslands
verði lialdinn hér í Reykjavik
um páskaleytið og hefst hann
20. þ. m. Jafnframt verður háð
skákþing og munu keppendur
mæta að öllu forfallalausu víða
af landinu.
í fyrrakvöld voru afhent
verðlaun á skákþingi Reykja-
víkur, sem nýlega er afstaðið.
Fyrstu verðlaun í meistara-
flokki hlaut Ásmundur Ásgeirs-
son, þau verðlaun gaf Haraldur
Árnason. 2. verðlaun hlaut Egg-
ert Gilfer. Þau gaf „Penninn“.
Þriðju verðlaun hlaut Guðm. S.
Guðmundsson, og gaf Alþýðu-
blaðið þau. Fjórðu verðlaun
hlaut Sæmundur Ólafsson, og
gaf Morgunblaðið þau.
Fyrstu verðlaun í 1. flokki
hlaut Sigurður Gissurarson, frá
Vinnufatagerð íslands, 2. verð-
laun Magnús Jönasson, frá Ed-
inborg. 3. verðlaun hiaut Óli
Valdimarsson, frá Eymundsen.
1. verðlaun í .2. fl. A hlaut
Friðbjörn Benónýsson, frá Leð-
uriðjunni. 2. og 3. verðlatm
hlutu Ólafur Einarsson og Ás-
kell Kjerúlf frá Agli Benedikti-
syni. 1. verðlaun í 2. fl. B hlaut
Marís Guðmundsson, frá Árn*
B. Björnssyni, 2. verðlaun hlaut
Sigurður Jóhannesson, frá Ingi-
mar Brynjólfssyni og 3. verð-
laun hlaut Haraldur Bjarnason
frá sama.
Fyrstu verðlaun í 3. fl. frá
Ingimar Brynjólfssyni hlaut
Eyjólfur Guðbrandsson. Birna
Norðdahl, eina stúlkan í skák-
keppninni, fékk verðlaun fyrirr
þátttöku sína.
Tiflfélai ilifii.
Skákkeppni er nýlokið í Tafl-
félagi alþýðu. I fyrsta flokki urðu
úrslit þessi: Einar Einarsson vann
314 skák af 5 og Þorvaldur Jó-
hannesson vann 3 skákir af 5.
I 2. flokki vann Sigurbjörn Ein-
arsson 7V2 skák af 9 og Gunnar
Kristmannsson 71/2 af 9. Tefldu
þeir um 1. og 2. verðlaun, og
varð Sveinbjörn hlutskarpari.
Sæmundur Kristjánsson og Jón
Thorlacius unnu báðir 6 skákir
af 9. Tefldu þeir aftur um 3.
sætið, og varð Sæmundur hltrt-
skarpari.
Verðlaunum verður úthluta'ð
kl. 2 á sunnudag, og hafa gefið
þau: Ragnar Jónsson fram-
kvæmdastjóri, Kaupfélagið og
Menningar- og fræðslusamband
alþýðu.
Um sama leyti verður haldinn
Frh. á 4. sftw.
s»na «r «itt þmrra
B&tiwyadi vomxai « basst »ð HÉa,
Verðnr áhættufióknun
sjómanna skattf rjáls?
—-—, —-»-
Signrlén Á. Ólafsson og fleirl
flytja frnmvarpum pað á alpingi