Alþýðublaðið - 20.04.1940, Blaðsíða 3

AUfeíÐMBLAOm
LAUGARDAGUR 20. APRÍL JK»
Ritstjóri: F. R. Vaideaaarsson.
í fjarveru hans: Stéfá» Pétursson. Símar 4802 og 4821 (keima).
Rítstjórn: Ai^ðuhúsinu við Hverfisgötu.
Símar: 4902: Ritetjóri. 4901: .TnnflMdmr fréttir. S021: Stefán Pét-
ursson (hefena) Seilandsstíg 16. 4903: Viihj. S. Vílhjélms-
son (heima) BróvEÍlagötu 50.
Afgreiðsla: Alþýðuhásinu gengið inn frá Hverfisgötu.
Símar: 4900 og 4906.
Verð kr. 2,50 á mánuði. 10 aurar í lausasölu.
ALÞÝ8UPEENTSMISJAN H , ,F .
Furðulegt orðbragð.
TWf ORGUNBLAÐIÐ OG VISIR
"*• birtu í pessari vilaj sína
greinina hvort, sem í orÖbragði
eg tón voru svo langt fyrir ne'ðan
allt velsæmi, að langt er síðan
annað eins hefir sézt í blaðadeil-
um hér á landi, ef skrif kommún-
istablaðanna eru undanskilin. —
Greinin í Morgunblaðinu, sem
nefndist „Hitaveitan og Alþýðu-
flokkurinn", var eftir Bjarna
Benediktsson prófessor í lögum
við Háskóla íslands. Vísisgreinin
var aftur á móti ritstjórnargrein.
Báðar greinarnar voru af höf-
undum þeirra taldar vera svar
við ritstjórnargrein, sem birtist í
Alþýðublaðinu snemma í vikunni
um hitaveituna, þar sem bent var
á þann sannleika, aÖ það væri
ekki bara stríöinu að kenna, að
við fengjum ekki hitaveituna á
komandi bausti; sökin laegi hjá
okkur sjálfum, og þá fyrst og
fremst hjá bæjarstjórnarmeiri-
hlutanum, sem frá upphafi hefði
reynt að gera bitaveitumálið að
pólitísku uppsláttarmáli fyrir sig,
neitað allri samvinnu urn það
við bæjarstjórnarminnihlutann 0g
farizt allur undirbúningur máls-
ins bæði innan lands og utan
þannig úr hendi, að ékkert varð
úr framkvæmdum fyrr en allt
var komið í eindaga og stríðið
síóð fyrir dyrum.
Það er ekki nema trúlegt, að
Siálfstæðismenn svíði töluvert
undan svo verðskuldaðri gagn-
rýni á framkomu þeirra í hita-
veitumálinu. ÞaÖ er líka alkunn-
ugt, að sannleikanum verður
hver sárreiðastur. Maður skyldi
þó ætla, að menn eins og Bjarni
Benediktsson prófessor og Krist-
ján GuðJaugsson, ritstjóri Vísis,
gætu svarað fyrir flokk sinn, án
þess að missa algerlega stjórn á
tungu sinni. En þá er bersýni-
lega til allt of mikils mælzt af
þeim. Prófessorinn dvelur í
Morgunblaðsgrein sinni ekki
nema að litlu leyti við hita-
veiíumálið. Hún er að langmestu
leyti ekkert annað en ókvæðisorð
um Alþýðiuflokkinn, forystumenn
hans og ritstjórn Alþýðublaðsins.
Hér fara á eftir nokkur dæmi
um orðbragð prófessorsins:
„Smámenni", „illvilji“, „ofsóknar-
æði“, „svikaloforð“, „óþokki“,
„óþokkaskapur“ og „einstakur ó-
þokkaskapur"!
Ritstjóra Vísis nægir þetta þó
augsýnilega ekki. Hann er að
vísu ekki eins fundvís og pró-
fessorinn á ókvæðisorðin, en
sýnir þó sinn góða vilja með þvi
að bæta við orðinu „viðrinis-
flokkur"!
Enginn flokkur þarf að kippa
sér upp við þannig orðaðar á-
rásir. Þær hitta engan annan en
höfundana sjálfa og í hæsta lagi
þann flokk, sem þeir „halda á
penna fyrir“, svo að höfð séu
orð Vísisritstjórans.
En er það trúlegt, að tveir
háskólagengnir menn missi svo
gersamlega vald á skapsmunum
sínum út af bógværri gagnrýni á
framkomu flokks þeirra í hita-
veitumálinu? Gæti hún verið
þeim nokkurt raunverulegt tilefni
til svo óhefiaðra árása á heilan
stjómmálafiokk? Eða er hann
þeim af einhverri annarri ástæðu,
sem óþægiiegt Væri fyrir þá að
segja, svo mikill þyrnir í aug-
um á þessari stundu?
Báðir greinarhöfundarnir, pró-
fessorinn og ritstjórinn, enda
skrif sín á því, að tala um nauð-
syn þess, „að halda fullkominni
einingu“ og „efna ekki til deilu-
má!a“ eins og nú er ástatt. Við
slíkum niðurlagsorðum á svo
geðslegum árásargreinum verður
að segja það, að það eru að
minnsta kosti dálítið einkennileg-
ar aðferðir, sem greinarhöfund-
arnir sjálfir hafa til þess að
styrkja eininguna. Það virðist í
öllu falli ekki alveg ástæðulaust
að láta sér detta það í hug, aö
eitthvað annað búi á bak við slík
skrif og hér að framan hefir ver-
ið lýs-i, en einskær umhyggja íyr-
ir einingunni.
TónsmiðaMd Kaiis Rnnólfssonar
Terðlagsoppbðtin fór tll
efriðeildar.
FrumvarpiÖ um kaupuppbót
opinberra starfsmanna var til 3.
umræðu í neðri deild í gær.
Samþykkt var breytingartillaga
þess efnis, að uppbót kæmi ekki
á laun, sem væru yfir 8000 kr.,
og varð frumvarpið því að fara
aftur til efri deildar.
Holland lýst í hern-
aðarástand.
P* RÁ AMSTERDAM berst
* fregn um það, að de Geer
forsætisráðherra Hollands, hafi
í útvarpsræðu í dag lýst allt
landið í hernaðarástand.
Meðal stjórnarvalda er láíið
uppi, að það sé ekki gert vegna
ytri hættu, heidur af innri ástæð-
um.
Forsætisráðherrann lagði á-
herzlu á, aÖ Holland væri alger-
lega hlutlaust í Evrópustyrjöld-
inni og gat þess, að, riikinu hefði
borizt tilkynning frá báðum aðil-
um um það, að hlutleysi landsins
yrði virt, svo lengi, sem það
gætti sjálft strangasta hiutleysis.
Fundahöld, sem nazistar og
kommúnistar boðuðu til í Hol-
landi í fyrrakvöld.voru bönnuð.
Flöskur keyptar. Fischer-
sundi 3. Verzlunin opnuð kl. 7
fyrir hádegi. Friðgeir Skúlason.
¥ ANDFRÆÐILEG lega ls-
lands gefur þjóðum á meg-
inlandi Norðurálfu ótvírætt í skyn,
að hér hljóti að búa fólk, sem
sé gætt æðsta inntaki norrænna
eiginleika, og gömul bókmenn-
ing landsbúa innsiglar þá trú,
frásagnarlistín hefir borið af hlið-
stæðum listgreinum annara þjóða.
Aðrar listir eru tiltölulega mjög
ungar, og tónlistin er hjá okkur
yngst þeirra systra og er enn
á gelgjuskeiÖi, óráðin og óhörðn-
uð. En henni virðist þó kippa i
kynið og hafa dáð til að rísa upp
úr þeim dva’a niðurlaegingar, sem
hún hefir lengi legið i. Það þarf
að sjálfsögðu langan tima til að
marka islenzku tónlistareðli fast-
an búning, það útheimtir ínnsýn
og glöggskygni á þjóðlegt hug-
myndafar, sem í tónrænu tilliti
er enn þá nokkuð á reiki.
Karl Runólfsson leitast í verk-
um sinum við að bregða ljósi
yfir þennan þátt þjóðlegs menn-
ingarlífs, það sýndu hljómleik-
ar hans, er hann efndi til með
eigin verkum. Fyrst lék Hljóm-
sveit Reykjavíkur 5 íslenzk þjóð-
lög undir stjórn dr. Urbants-
chitsch, „Integer vitae", „Forð-
um tíð,“, „Gamlar stökur", „Tvö
rímnalög" og „ísland farsælda-
frón“. Þessar útsetningar hafa
verið fluttar hér áður eins og
hin hljómsveitarverkin bæði. Þjóð
lögin eru einskonar forstúdía að
svítunni, og er lengra bil á milli
þeirra en tíminn bendir til; þau
eru skrifuð í frjálsum kontra-
punktiskum stil, með ströngu yf-
irbragði myrkrar heimskautsnaít-
ur, drepin óvægnum biðtónum
og tíðum taktbreytingum, sem
dynja eins og axarhögg. „Gamlar
stökur“ bragðu upp mynd af
djúptækri stemningu vetrar-
kvöldsins með eðlilegri og ó-
þvingaðri rás tónsetninganna, en j
rímnalögin eru of laus í formi og
skortir hvílandi andstæður. Karl
virðist hafa sérstakar mætur á
blásurunum, en það færi vel á
því, að hann g«rði strengjunum
jafnhátt undir höfði; mundi það
stórlega bæta heildarsvip þjóð-
laganna. Það væri annars fróð-
legt að kynnast þeim í heppilegri
píanóútsetningu.
Næst söng frú Guðrún Ágústs-
dóttir þrjú sönglög með undirleik
strokkvartetts (en það hefði ekki
verið úr vegi að vita deili á höf-
úndum textanna). Hið gamla lag
Karls, „Den farende Svend",
heldur alltaf velli, og hefir það
fengið eftirminnilegri og sam-
felldari svip í hinni nýju um-
gerð; bygging la.gsins treystist
öll við stuðning strengjanna,
fimmundirnar njóta sín betur og
hreyfingin verður örari. „Ailar
vildu meyjarnar eiga hann“ er
sönglegt lag, stígandin í undir-
leiknum, með afgerandi mishljóm,
er vel mótuð og línurnar hnökra-
lausar. Þriðja Iagið, „Viltu fá
minn vin að sjá?“ er helzti til-
brigðasnautt og efniviður þess að
•nokkru leyti þegar útnotaður.
Sigurður Markan söng síðan
tvö sönglög með píanóundirleik,
„Gimbill eftir götu rann“ (ís-
lenzkt þjóðlag) og „Nirfillinn".
Það er góðs viti, að þjóðlög
okkar skuli vakin frá gleymsku
og kynnt almenningi, verður gildi
þess aldrei nógsamlega undir-
strikað. Gimbilslagið er eitt
þeirra laga, sem fengur er í að
Karl O. Runólfsson.
endurlífga; Karl hefir að vísu
annars staðar tekið vissari tök-
um á efninu, undirspilið er of
stökkt, en inngangurinn vísaði
rétta leið. Hitt lagið gefur góða
hugmynd um amstursfulla tilveru
nurlarans, græðgi hans og nizku,
sem vex með hverjum skilding;
háðið eltir hinn auma mann, sem
alltaf er eins og á nálum, hann
óttast möl og ryð, og líf hans er
hverfulleikinn sjálfur, fallvalt og
brigðult.
Að lokum voru tvö verk fyrir
hljómsveit; „Nú sigla svörtu
skipin" með karlakór og orkester-
svitan „Á krossgötum“. Karlakór-
ínn „Kátir félagar" söng körhlut-
verkið. Kórverkið er sennilega
eitt af vinsælustu tónsmíðum
Karls, þrungið djúpri alvöru og
norrænum þunga. Eftirtektarverð-
ur er hinn krómatiski gangur
temasins, sem skýrir textann á
áhrifamikinn en einfaldan hátt;
Karl klífur hápunktinn með því
að láta hljóðfærin umspila kór-
raddirnar með fiðlurnar í ffemstu
röð. Svítan mun vera síðastaverk
höfundarins í stærra formi, ber
öll meÖferð þess glöggt merki.
Instramentationin er gerð af mik-
illi hugkvæmni og slær á kóm-
íska strengi; hugmyndirnar steðja
ört að og fléttast saman í tröll-
auknum hamförum málmblásara
og tromma. öll blásturshljóð-
færin taka mikinn þátt í fram-
vindu verksíns, en fiðlurnar
draga sig í hlé. Músíkölsk dýpt
verður aÖ víkja fyrir stórbrotinni
framsetningu nýstefnumanns, sem
einbeinir sér að því að kanna
ókunna stigu; leiðirnar eru marg-
ar og Iiggja í allar áttir; ef til
vill ræður síðasta leiðin úrslit-
um, en hún er líka torsóttust.
Karl stjórnaði sjálfur ikarla-
kórnum, blés sólótrompet í svít-
íunni og spilaði 2. fiðlu í kvartett-
inum og þjóðlögunum. Dr. Ur-
bantschitsch annaðist píanóundir-
leikinn. Áhorfendur voru alltof
fáir en klöppuðu tónskáldinu því
ákafar lof í lófa. H. H.
Móðir mín,
Kristín Ástríður Eiríksdóttir>
andaðist að heimili mínu, Bárugötu 20, 19. þ. m.
Brynjólfur N. Jónsson.
Hjartaulega þökkum við öllum þeim, er heiðrað hafa-minn-
ingu konunnar minnar og móður okkar við andlát og jarðarför
hennar. Þið hafið kveikt ljós innra og ytra.
Guð Iauni ykkur alla góðvild.
Andrés Andrésson og börn.
Vegna xnörg hundruð áskorana heldur
Deosklébbur Harmonikiiieibara
IflMipi ðansielk
í Oddfellowhúsinu í kvöld klukkan 10.
Fjörugar Harmoniltuhlj ómsveitir og Hljóm-
sveit Aage Lorange spila.
Eldri dansarnir uppi. — Nýju dansarnir niðri.
Aðgöngumiðar seldir í húsinu frá kl. 6.
V. I. F. Bapbrún
Fundur n.k. mánudagskvöld kl. 8Vz
í sölum Ingólfskaffi í Alþýðuhúsinu
við Hverfisgötu.
FUNDAREFNI:
1. Félagsmál.
2. Ástandið og horfur í atvinnumálum.
Vinnuréftindaskírteinin gilda sem aðgöngumiðar!