Alþýðublaðið - 15.06.1940, Blaðsíða 2

LAUGAIÐAGUR 15. J0N4 l»4t.
ALÞYÐUBLAÐIÐ
Móvinnsla við ísafjörð.
Móvinnslufélagið „Þéttimór11 tók
tií starfa um síðustu mánaðamót
í Engidal. Stjórn þess skipa:
Kristján H. Jónsson, kaupmaður,
sem jafnframt er framkvæmda-
stjtri þess, frú Anna Sigfúsdóttir
og Óskar Borg, málafáerslumaður.
Vélar fékk félagið frá Reykjavík.
Við mótakið vinna nú um 20 manns
dag og nótt og framleiða um 15
smálestir á sólarhring. Annað mó-
vinnslufélag. h.f. ,,Eltimór“, er um
það bil að hefja starfrækslu.
NUFFIELD LÁVARÐUR,
sem gaf Landsspítalanum hið
marg-umtalaða stállunga. Hann
heitir fullu nafni William R.
Morris, og er fæddur 1877 í Ox-
ford. Gerðíst hann hjólhesta-
viðgerðamaður þar í borg, og
gerði snemma nokkrar endur-
bætur á hjólhestum. Tók hann
þátt í hjólhestakeppni til að
sanna yfirburði umbóta sinna á
hjólhestum og sigraði. Jafn-
framt tók hann að sýsla við að
framleiða ódýra bíla, og kom
von bráðar upp hinni frægu
Morris-bílasmiðju, sem er ein
af stærstu bílasmiðjum Evrópu.
Á framleiðslu sinni græddist
honum óhemju fé, en hann er
sjálfur hófsamur maður og laus
við eyðslusemi. Tók hann því
að ráðstafa of fjár til allskon-
ar líknar- og menningarstarfa.
1934 hlaut hann lávarðstign
Frh. á 4. síðu.
Maðurinn, sem
gaf stáliungað.
Hraðferðir daglega um Akranes eða Borgarnes.
Bifreiðastöð Akureyrar.
Bifreiðastöð Steindórs.
frð pðst- og símamðlastjórninoi.
Að gefnu tilefni skal hérmeð vakin athygli á því, að
samkvæmt lögum nr. 82, 14. nóv. 1917, er stranglega bannað
að setja á stofn eða starfrækja hverskonar radiosenditæki,
hvort heldur er til sendinga skeyta, tals, útvarps eða annarra
án þess að hafa áður fengið leyfisbréf til þess frá
og símamálastjórninni. Liggja strangar refsingar við
broti gegn þessum fyrirmælum.
Jafnframt er hérmeð skorað á alla íslendinga að gera
póst- og símamálastjórninni þegar í stað aðvart, er þeir fá
grun um að slík óleyfileg starfsemi eigi sér stað.
Póst- og símamálastjórnin, 14. júní 1940.
C' ÉLÖG þau og stofnanir, sem vér undirritaðir erum fulltrúar
fyrir, hafa bundizt samtökum um að koma sem flestum
börnum úr Reykjavík til dvalar í sveit á þessu sumri.
Samkvæmt rannsókn barnaskólanna hefir þegar verið ráð-
stafað nokkuð á 3. þúsund barna á sveitaheimili víðs vegar um
land. Enn frernur óska foreldrar 596 barna, að börnum þeirra
verði ráðstafað til sveitardvalar sjálfum þeim að kostnaðarlausu.
Til þess að hægt verði að koma þessu til leiðar er nauðsynlegt
samkvæmt bráðabirgðaáætlun að hafa til umráða a. m. k. 70 til
100 þúsund Jcrónur. Ríkisstjórn íslands og bæjarstjórn Reykja-
víkur hafa heitið stuðningi sínum að einhverju leyíi.
Um nauðsyn þessa máls þarf ekki að fjölyrða. Hver einasti
Reykvíkingur hefir þegar gert sér ljóst, að setuliðsborg með
götuvígjum, hergögnum og öðru, sem af því leiðir, er mjog óholl-
ur dvalarstaður fyrir börn, jafnvel þótt ekki sé gert ráð fyrir
loftárásarhættu.
Ætlað er, að þeim börnum, sem ekki tekst að ráða til dvalar
á sveitaheimilum, verði komið fyrir á sumarheimilum, sem rek-
in verða á vegum Rauða Kross íslands og Barnaverndarráðs ís-
lands. Munu fengnir til þess héraðsskólar, heimavistarbarnaskól-
ar og önnur húsakynni í sveit eftir föngum.
Er hér með alvarlega heitið á félög, fyrirtæki og einstak-
linga til fulltingis við þetta mál. Leggið skerf yðar til þess að
bjarga börnunum frá hættum götunnar og búa þau undir vetur,
sem enginn veit hvílíkar hættur og erfiðleika kann að bera í
skauti sínu.
Væntum að fregna um undirtektir yðar við fyrsta þóknan-
legt tækifæri. Dagblöðin í Reykjavík og skrifstofa Rauða kross
íslands, Hafnarstræti 5, veita gjöfum viðtöku.
Virðingarfyllst.
RAUÐI KROSS ÍSLANDS. BARNAVERNDARRÁÐ ÍSLANDS.
Þorsteinn Sch. Thorsteinsson. Arngrímur Kristjánsson.
Sigurðúr Thorlacius. Gísli Jónasson.
Björn Ólafsson.
SJÁLFSTÆÐISK.FÉL. HVÖT.
Guðrún Pétursdóttir.
MÆÐRASTYRKSNEFNDIN.
Laufey Valdimarsdóttir.
VORBOÐINN.
VERKAK.FÉL. FRAMSÓKN.
Jóhanna Egilsdóttir.
HÚSMÆÐRAFÉL. RVÍKUR..
María Maack.
KVENFÉLAGIÐ KEÐJAN.
Jóhanna Fossberg.
Katrín Pálsdóttir.
STÉTTARFÉLAG BARNAKENNARA, REYKJAVÍK.
Árni Þórðarson.
Miðnrlag greinarlisnap
Logið í stállunga.
Eftir Vilmunii Jénsson, fiandlæknl
VI.
Ég hefi þrátt fyrir allt þá trú á al-
mennri óbrjálaðri dómgreind, að ég
geri fastlega ráð fyrir því, að frekarí
vitna þurfi nú ekki við til skýringar
þessu máli, nema ef fróðlegt þætti að
taka til nokkurrar athugunar, hvort
hugsanlegt sé, að nokkrum manni for-
frömuðum á borð við hinn umrædda að-
stoðarlækni gæti í alvöru skilizt við
þann gang málsins, sem nú hefir verið
lýst, að honum hefði verið ætlað stál-
lungað til persónulegrar eignar. Er þar
skemmst af að segja, að ég get látið mér
skiljast, að hugsanlegt sé, að um mis-
skilning — eða í og með um misskiln-
ing -— gæti verið að ræða. Það vill svo
illa til, að enska persónufornafnið you
þýðir bæði þú og þið, og ef ávarpaður
er starfsmaður eða talsmaður stofnun-
ar, getur það meira að segja þýtt stofn-
unin (sbr. hér áður). Og það þarf engan
veginn að vera af vankunnáttu einni í
enskri tungu, að þetta getur leitt til
misskilnings. Hugsum okkur þá tilraun
gerða, að góðgæti einhvers konar væri
rétt að ensku barni í hópi leiksýstkina
þess og sagt: You may have it. Hversu
mörg börn myndu þá láta sér detta í
hug, að ef til vill væri öllum hópnum
ætlað sælgætið? Fullorðnir menn eru
til, sem í eðli sínu eru svo mikil börn í
andanum, svo litlar félagsverur, að þeir
eru í eiginni ímyndun nokkurn veginn
miðdepill alls þess, er gerist í kringum
þá. Slíkir menn eru ekki líklegir til að
þýða endilega you með þið, ef þú gerir
depilinn á einhvern hátt að enn meira
miðdepli sögulegra atburða. Menn ættu
að íhuga þetta vel, áður en þeir dæma
hinn unga aðstoðarlækni of hart fyrir
(það, sem honum hefir hér missézt. Eink-
um vildi ég vænta þeirrar aðgæzlu af
Jónasi Jónssyni, að hann hugsi sig vel
um, áður en hann lætur þessar línur
mínar hafa sig til þess að kasta þung-
um steini að þessum skjólstæðingi sín-
um. í allri vinsemd sagt er. ég nefnilega
ekki alveg viss um — ekki alveg hand-
vis$ um — að honum —- alveg sérstak-
lega honum — farist það.
VII.
Þá verða að lyktum nokkur orð látin
falla varðandi hin hátt lofuðu „áhrif af
menningu Vestmanna“ á lækna og
lækningaStarfsemi. Prófessor Rovsing í
Kaupmannahöfn, sem er beint og óbeint
lærifaðir mjög margra íslenzkra lækna,
ferðaðist um Bandaríkin hálfum öðrum
áratug eða svo eftir aldamótin síðustu
til að kynna sér starfsemi lækna og
sjúkrahúsa og málefni þeirra. Heim-
kominn ritaði hann greinar um ferðir
sínar og lét þar svo um mælt, að í
Vesturheimi mætti sjá allt í þessum
efnum, bókstaflega allt: frá hinni aum-
ustu vesöld, vandræðalegasta káki og
svívirðilegasta húmbúki og þaðan öll
stig upp á við á alla vegu víxlað og deilt
ljósi og skuggum til hins fullkomnasta,
glæsilegasta og bezta, sem yfirleitt
þekktist. Og svo mun þetta að vísu
vepa enn í dag í hinu mikla „frjálsa“
landi. En þar sem svo er ástatt, má fara
nærri um, að vandi er að taka ábyrgð
á þeim áhrifum öllum, sem menn geta
orðið þar fyrir og þaðan kunna að ber-
ast. Þau mundu meðal annars fara mjög
eftir andlegu viðhorfi þeirra, er við þá
elda sitja, enda geta náð til eins og
sama manns úr ýmsum áttum og hitt
hjá honum mismunandi endurómandi
strengi: súm verið harla góð, önnur
miður og hin þriðju beinlínis háskalega
ill. Eitt af því viðbjóðslegasta, sem ger-
ist í sambandi við lækningastarfsemi
Bandaríkjamanna, er auglýsingagumið
um lyf og lækningaaðferðir og æðis-
gengið kapphlaup um hvers konar ,,sen-
sationir“ til að vekja athygli og vinna
hylli almennings. Þetta er góðum
mönnum þar í landi að sarna skapi ljós-
ara og meira áhyggjuefni en öðrum,
sem þeir þekkja það betur. Þeir vita
það fyrir vestan, Roosevelt og ráðu-
nautar hans um þessi mál, hversu hart
þetta kreppir að heill almennings,
hverju sem þeir fá nú til vegar komið
gegn þeim ósóma öllum.
Meðan ég er að einhverju leyti ráðu-
nautur hins opinbera um heilbrigðis-
mál á íslandi og held fullum. sönsum,
mun ég ekki finna mig knúðán til að
ýta undir, að beinlínis séu bornar fram
opinberar þakkir fyrir þess háttar á-
hrif, sem kunna að berast frá „menn-
ingu Vestmanna“ til þeirra, er að
lækningum „starfa hér í gamla landinu,
mitt úti í Atlantshafi“. Ég mun miklu
fremur gæta þess að vera vel á verði
gegn slíkum áhrifum, enda er mér það
beinlínis skylt, þar sem hin íslenzkrt
læknalög leggja blátt bann við hvers
konar auglýsingaskrumi íslenzkra.
lækna. Þar á meðal er þeim fyrirskip-
að „að vinna gegn því, að eftir þeinr
séu birt úmmæli eða samtöl eða um þá.
ritaðar greinar í blöð eða tímarit í aug-
lýsingaskyni, en ef ekki verður komið
í veg fyrir það, þá ber þeim eða stétt-
arfélagi þeirra að leiðrétta það, sem þar
kann að vera of mælt“. Að vísu kysl
ég að geta gegnt þeirri embættisskyldu.
minni að halda læknum til hlýðni við
þessi fyrirmæli sem mest í kyrrþey,
eins og ég hefði talið betur fara á, að
ég hefði átt kost á og nægt hefði að ræða
einslega og alvarlega við hinn unga
mann, sem hér hefir lítillega verið-
fundið að við og að vísu með sílfelldri
hliðsjón af því, að „þegar einum er
kenmt, þá er öðrum bent.“ En bæði er, að-
hann hefir ekki gert mér þess kost.
enda mun telja sig kominn undan hús-
aga, og svo hefir hann sjálfur ásamt
merkisberum sínum og' algerlega tilefn-
islaust frá mér haslað séi* völl með mikl-
um fyrirgangi á svo víðum og oþinber-
um vettvangi, að annars staðar varð
ekki til hans náð. Sá, sem flýgur hátt:
og fer með ófriði, verður að gera ráð
fyrir langdrægri lo’ftvarnarbyssu.
En þó að ég líti svona einstrengings-
lega á þessi mál, er enginn. skaði skeð-
ur. Þeir, sem vilja þakka það, er ég;
vanþakka, verða ekki í vandræðum með.
að koma þakklætinu á framfæri, enda
eru ekki forsvarslausir, meðan þeir
hafa mann á borð við Jónas Jónsson að
sjálfboðnum og raunar sjálfkjörnum
talsmanni.
5/6 1940.
Vilm. Jónsson