Tíminn - 10.04.1963, Blaðsíða 7

Utgefandi: FRAMSÓKNARFLOKKURINN
FramJívæmdastjóri: Tómas Amason Ritstjórar: Þórarinn
Þórarinsson (áb), An*drés Kristjánsson. Jón Helgason og Indriði
G Þorsteinsson FuIItrúi ritstjórnar: Tómas Karlsson Auglýs
mgastjóri: Sigurjón Davíðsson Ritstjórnarskriístofur 1 Eddu
tiúsinu Afgreiðsl'a, auglýsingar og aðrar skrifstofur j Banka
strætj 7 Símar; 18300—18305 - Auglýsjngasími: 19523 Aí
greiðslusimi 12323 - Askriftargjald kr 65.00 á mánuði innan
lands. t lausasölu kr. 4.00 eint — Prentsmiðjan Edda h.f. —
Slæm tiðindi frá
Færeyjum
Þ^ð eru slæm tíðindi bæði fyrir íslendinga og Fær-
eyinga, að danska ríkisstjórnin skuli framlengja undan-
þágur þær, sem Bretar hafa haft til togveiða innan 12
mílna fiskveiðilandhelgi við Færeyjar. Undanþágur þess-
ar voru byggðar á samningi, sem danska ríkisstjórnin og
brezka ríkisstjórnin gerðu á sínum tíma og áttu þær að
ialla úr gildi 28. þ.m. Landstjórn Færeyja hafði krafizt,
að þær yrðu ekki framlengdar og Færeyingar hefðu þvi
óskoraða 12 mílna fiskveiðilandhelgi frá 28. þ. m. Þessu
hefur danska ríkisstjórnin nú hafnað og tilkynnt Bret-
tim, að undanþágurnar skuli gilda til 12. marz 1964.
Þessi nýja dagsetning er bersýniiega miðuð við það,
að hinn 12, marz 1964 eiga undanþágur þær, sem
Bretar fengu samkvæmt brezk-íslenzka nauðungar-
samningnum frá 1961 til togveiða innan 12 mílna fisk-
veiðilandhelgi íslands, að falla úr cjildi.
Frá íslenzku sjónarmiði verða það í fyrsta lagi að
teljast ill tíðindi, að Danir skuli með umræddri ákvörðun
sinni skapa fordæmi fyrir því, að slíkar undanþágur séu
framlengdar. í öðru lagi hlýtur það að þykja meira en
varhugavert frá íslenzku sjónarmiði, að undanþágurnar
við Færeyjar eru miðaðar við sama uppsagnartíma og
undanþágurnar við ísland.
Það er kunnugt, að verulegar viðræður hafa átt sér stað
um þessi mál milli ríkisstjórnanna i London og Kaup-
mannahöfn. Það er auðsjáanlega vegna áhrifa frá Lond-
on, að danska stjórnin gengur gegn vilja Færeyinga og
framlengh' undanþájgurnar. Margt bendir til, að Bretar
hafi talið sér óþægilegt, að undanþágur við Færeyjar
féllu fyrr niður en við ísland, því að þá yrðu örðugra
að fara fram á það síðar, að undanþágurnar við ísland
yrðu framlengdar. Með því að tengja þessar undanþág-
ur saman yrfei síðar hægt að semja um þær samtímis.
Sú barátta, sem hefur verið rekin af enskum togara-
eigendum gegn niðurfellingu undanþáganna við Fær-
eyjar, — þeir hafa m. a. hótað með löndunarbanni —
bendir hiklaust til þess að þessir aðilar muni ekki
taka því mótspyrnulaust, þegar undanþágurnar við
ísland falla niður. Vafalaust verður þá reynt að fá
íslenzku ríkisstjórnina til undanláts, líkt og dönsku
ríkisstjórnina nú. Það mun því vafalítið mikið velta á
því, hve einbeitt og ákveðin sú ríkisstiórn verður, sem
þá fer með völd á íslandi.
Hver getur treyst ríkisstjórn, sem einu sinni hefur
veift slíkar undanþágur, til þess að framlengia þær
ekki?
Eina tryggingin fyrir því, að undanþágurnar verði ekki
íramlengdar, er að steypa núverand- úr stóli
í þingkosningunum i vor.
Má ekki gieymast
Það má ekki gleymast, að það væri ekki fengin tólf
milna fiskveiðilandhelgi við ísland, ef forkólfar Sjálf-
stæðisflokksins hefðu fengið að ráða Sjálfstæðisflokk-
urinn var ekki aðeins í upphafi andvigur uppsögn brezka
iandhelgissamningsins frá 1961, heldur neitaði flokkur-
inn að standa að útfærslu fiskveiðilandhelginnar í 12
mílur vorið 1958. Hann skarst þá úr leik á örlagastundu.
Flokk, sem þannig hefur hagað sér, verður aldrei
treyst í þessum málum.
I
„Ástandið engu betra
en fyrir áttatíu árum“
Kafiar úr þingræöu litgvars Gíslasonar um héraösskóla í EyjafjarSarsýslu.
S.l. laugardag mælti Ingvar
Gísliason fyrir tillögu þeirri tU
þingsályktunar, sem hann flytur
í sameinuðu þingi um undirbún-
ing undir stofnun héi-aðsskóla í
Eyjafjarðarsýslu.
Tillagan ‘hljóðar þannig:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórninia að láta undirbúa
stof.nun héraðsskóla me'ð heima
vist á heptpilegum stað í Eyja-
fjarðarsýslu. Skal í því sam-
bandi m.a. hafa samráð við
sýslumenn og fræ'ðsluráð sýsl-
unnar og aðra aðilja, sem mál
þetta kann a'ð heyra undir.“
í upphafi ræðu sinnar fór
Ingvar nokkrum orðum um ung-
linga- og framhaldsnám almennt
og benti á, að tilgangur fræðslu-
Iaga frá 1946 hefði verið sá að
samræma fræðslukerfið og jafna
aðstöðumun til öflunar almennr-
ar skólamenntunar. Það litla,
sem ég þekki til þessara mála,
sagði Ingvar Gíslason, þá sýnist
mér, að aðstöðumunur til al-
mennrar skólamenntunar sé enn
all-mikill eftir sveitum og héruð-
um og því miður virðist hann
fremur vaxa en minnka. A.m.k
á það við um þann landshluta.
sem ég þekki bezt og þá fyrst og
fremst Eyjafjarðarsýslu. Þar er
um svo geigvænlega afturför að
ræða, að full ástæða er nú til
þess að taka ; taumana.
Eins og alkunna er, þá starí-
aði um all-langl skeið á ofan-
verðri síðustu öld og fram yfir
síðustu aldamót, gagnfræðaskóli
að Möðruvöllum í Hörgárdal. Sá
skóli fluttist síðar til Akureyrar
og varð aSf lokum menntaskóli
Starfaði gagnfræðadeild við skól-
ann alla tíð, þar til nú á síðasta
ári, að ákveðið var að leggja
hana niður og voru engir fyrsta
bekkjar nemendum teknir í gagn
íræðadeild M.A. s.l. haust. Þá er
þess að geta, að Gagnfræðaskóli
Akureyrar, sem stofnaður var í
kringum 1930 og gat um árabil
veitt nemendum úr sveitinni
nokkra viðtöku, er nú tilneyydur
að vísa utanbæjarmönnum frá
vegna þrengsla.
Það er því svo komið, ag ey-
firzkir unglingar eiga í raun og
Ingvar Gíslason.
veru hvergi aðgang að almenn-
um framhaldsskóla, því að það
telst aðeins sérstök heppni, ef
unglingar fá vist í einhverjum
héraðsskólaiina. Ástandið í skóla
málum Eyfirðinga sagði Ingvar
Gíslason, að því er snerlir fram-
haldsnám, er nú litlu eða engu
betra en það var fyrir 80 árum
áður en Möðruvallaskóli var
stofnaður. Ég hef ekki viljað
horfa upp á slíka þróun aðgerða
laus, og þess vegna hef ég leyft
mér að hreyfa þessu máli hér á
háttvirtu Alþingi, en þess vil ég
jafnframt geta, að almen-ningur
í Eyjai-fjarðarsýslu gerir sér
glögga grein fyrir mikilvægi
málsins, og hafa margir vakið
máls á því við mig, að brýna
nauðsyn beri til úrbóta, og hafa
yfirleitt tahð þá eina lausn við-
unandi, að reistur yrði héraðs-
skóli í Eyjafjarðarsýslu og jafn-
framt bætt úr unglingakennsl
unni heima í hreppunum, svo að
hún megi verða til jafns við það,
sem gerist í kaupstöðum.
í ræðu sinni benti Ingvar
Gíslason enn fremur á það, að
nauðsynlegt væri að rannsaka,
hvað áunnizt hefði í skóla- og
fræðslumálum almennt síðan
1946. Þannig taldi Ingvar, að
þvert ofan í lög væri skólaskylda
skemmri i sveitum en kaupstöð-
um og alkunna, að sveitahöni
lykju öðru skylduprófi en börn í
kaupstöðum. Við þ'etta bættust
svo erfiðieikar sveitaæskunnar á
að afla sér framhaldsmenntunar
í nærliggjandi skólum.
Ræddi Ingvar nokkuð um hér
aðsskólana, sögu þeirra og til-
gang og taldi að þeir hefðu ver-
ið hugsaðir sem sérstakir gagn-
fræðaskólar sveitaæskunnar og
bygg'ðir að öllu leyti upp sem
slíkir. Löggjöf um héraðsskóla
var fyrst sett 1929 og aftur 1940,
en afnumin með lögum um gagn-
fræðanám 1946. Var þá gert ráð
fyrir, að starfandi héraðsskólar
rynnu inn í almenna fræðslu-
kerfið sem gagnfræða- eða mið-
skólar í sveit: Árið 1946 voru
starfandi 7 héraðsskólar í sveit-
um landsins, en þrátt fyrir gífur-
lega aðókn, sem alltaf fer vax-
andi, svo að ekki er með neinu
móti unnt að fullnægja eftir-
spurn eftir skólavist, hefur að-
eins verið reistur einn héraðs-
gagnfræðaskóli síðan 1946, og
mun stofnun hans raunar haía
verið löngu ráðin Sður en hér-
aðsskólalögin voru afnumin.
Ingvar Gíslason taldi það varla
hafa verið ætlun löggjafans á sín-
um tíma, þegar héraðsskóialögin
voru afnumin í sinni réttu mynd,
að alger stöðvun yrði í byggingu
gagnfræðaskóla í sveitum. Þó að
till'aga mín fjalli ekki beinlínis
um almenna rannsókn á þörfinni
fyrir fleiri héraðsgagnfræða-
skóla, þá vænti ég þess eigi að
sípur, að fræðsluyfirvöldin láti
þetta mál til sín taka í heild, því
að grunur minn er sá, að æsku-
lýður þessa lands verði að þola
mikinn aðstöðumun í mennta-
málur, og þbr mun áreiðanlega
halla á sveitaæskuna, sagði Ingv-
ar Gíslason.
Utgerð strandferðaskips nyrðra
Þrír þingmenn Framsóknar-
flokksins, Gísli Guðmundsson,
Ingvar Gíslason og Karl Kristj-
ánsson, flytja eftirfarandi tillögu
í sameinuðu þingi, um strand-
ferðir norðanlands og útgerð
strandferðaskips frá Akureyri:
„Alþingi ályktar að skora á
ríkisstjórnina að láta athuga
möguleika á því, að Skipaútgerð
ríkisins, í samráði við hlutaðeig-
andi hæjar- og sýslufélög, komi
á fót á Akureyri útgerð strand-
ferðaskips, er annist strandferð
ir norðanlands, enda séu ferðir
þess í samræmi við ferðir.strand
ferðaskipa úr Reykjavík Ú1 Aust-
fjarða og Vestfjarða. Niðurstöð-
ur athugunarinnar verði lagðar
fyrir Alþingi svo fljótt, sem unnt
er.
í greinargerð tillögunnar segir: i
Tími er til þess kominn að
endurskipuleggja strandferðir
hér við land með tiliti til breyt-
inga, sem orðið hafa í seinni tíð
á atvinnulífi og samgöngum í
landinu. Kemur þá mjög til at-
hugunar að taka upp verkaskipt-
ingu á þá leið milli strandferða-
skipa á hverjum tíma, að hvert
skip veiti þjónustu afmörkuðum
landshluta, og séu þá ferðir þess
sérstaklega við þarfir þess lands
hluti miðaðar. Á Alþingi hafa
verið uppi tillögur, sem miða í
þessa átt, að því er varðar Suður,
Austur- og Vesturland. Er þá
gert ráð fyrir, að strandferða-
skip, sem sinni þörfum þessara
landshluta, séu gerð út frá
Reykjavík. Sams konar þörf og
eigi minni er á sérstöku strand-
ferðaskipi fyrir Norðurland, en
engin þörf er á 'og miklu frem-
ur óhagræði, að það skip sé stað
sett í Reykjavík eða gert út það-
an. Eðlilegt er, að Norðurlands-
skip sé gert út frá Akureyri, sem
er höfuðstaður Norðurlands og
svo mjög vaxandi iðnaðarbær
að þaðan er nú eða verður inn
an skamms hægt að fá flestar
þær iðnaðarvörur, sem eru ekki
keyptar frá útlöndum eða flutt
ar á sérstakan hátt utan strand
ferðaskipanna (áhurður, sem
ent). Útlendum vörum til norður
Framhaid s 13 síðu
T í IVI I N N, miðvikudagurinn 10. anríl 1963